„POLITEJA” (numer 1 (3), 2005) A B S T R A K T Y Wokół

„POLITEJA”
(numer 1 (3), 2005)
ABSTRAKTY
Wokół postmodernizmu
Barbara KRAUZ-MOZER, Naukowe teorie polityki a postmodernizm
Autorka zwraca uwagę na utrzymujące się – także współcześnie – kontrowersje
związane z terminem „nauka”, zwłaszcza gdy jest on stosowany w odniesieniu do metod,
wiedzy i wartości poznawczych teorii formułowanych w dyscyplinach społecznych.
Postmodernizm tworzy dla tej dyskusji nową perspektywę, w której naukowość dyscyplin
społecznych i wartość epistemologiczna ich teorii, jest roztrząsana od nowa, nadal jednak nie
przynosząc – podobnie jak spory wcześniejsze – zadawalającego rozwiązania. W
konsekwencji pozostaje niepewność i wielość możliwych perspektyw ujmowania świata, z
których każda coś swoistego ujawnia i zarazem coś ukrywa w rzeczywistości społecznej. To
sprawia , że - bez względu na źródło inspiracji – badania podporządkowane rygorom metody
naukowej w sensie oświeceniowym nadal zachowują swoją wartość.
Tadeusz PALECZNY, W poszukiwaniu nowego paradygmatu w naukach o kulturze: ku
antropologii postmodernistycznej
W artykule podjęto próbę odpowiedzi na trzy grupy pytań. Po pierwsze, są to pytania
o to, jaka jest natura i istota kultury? Jak powstaje oraz jak się rozwija kultura? Czy kultura
jest atrybutem poszczególnych grup ludzkich, czy całej ludzkości? Czy kultura jest
homogeniczną, autonomiczną sferą życia społecznego czy jest heterogeniczną przestrzenią, w
której funkcjonuje wiele różnorodnych form? Czy kultury proste różnią się od kultur
złożonych? Po drugie, pojawiają się problemy związane ze sposobami badania zdefiniowanej
w jakikolwiek sposób rzeczywistości kulturowej. Pośród nich pojawiają się pytania o to, czy
w ogóle możliwe jest badanie kultury? Następnie, w związku z pierwszym, stawia się pytania
o to, w jaki sposób należy badać kulturę: czy poprzez jej przejawy, wytwory, czy docierać do
jej istoty i natury poprzez mechanizm jej tworzenia? Przy pomocy jakich instrumentów
należy opisywać, analizować oraz wyjaśniać zjawiska kulturowe? Czy należy kulturę badać z
zewnątrz czy z wewnątrz? Po trzecie, w jakim stopniu opisy, a także teorie, jakie tworzy
antropologia, odnoszą się do każdej realnej kultury? Czy możliwe są porównania pomiędzy
różnymi kulturami? Co je łączy, a co różni? Czy istnieją obszary wspólne oraz elementy,
które są unikatowe, niepowtarzalne i charakteryzują tylko jedna grupę kulturową? Które
elementy są partykularne i jakie są obszary uniwersalizacji wytworów kulturowych?
Antropologowie w różny sposób odpowiadali na te pytania. Poszukiwali też
różnorodnych dróg poszukiwania odpowiedzi. Jedną z najnowszych refleksji teoretycznych w
zakresie ustalania statusu kultury jest metoda postmodernistyczna.
Stosunki międzynarodowe. Problemy amerykańskie
Paweł LAIDLER, Judicial review jako element amerykańskiego systemu kontroli i
równowagi
Stany Zjednoczone to państwo działające w oparciu o zasadę podziału władzy oraz
system kontroli i równowagi. Obydwie te kwestie znalazły się Konstytucji, w efekcie
kompromisów zawartych podczas Konwencji Konstytucyjnej. Jednak system kontroli i
równowagi stworzony w 1787 r. różni się od tego, który charakteryzuje współczesną
amerykańską rzeczywistość prawno-polityczną. Praktyka ostatnich dwustu lat ukazała wiele
czynników, które zachwiały równowagą, jakiej domagali się Ojcowie Założyciele. Wśród
tych czynników na plan pierwszy wysuwa się instytucją sądowej kontroli konstytucyjności
aktów prawnych (judicial review). Nie została ona zapisana w Konstytucji, lecz jest wynikiem
precedensu Sądu Najwyższego z 1803 r., Marbury v. Madison. Na mocy tego orzeczenia
wzrosła rola władzy sądowniczej, która stała się ostatecznym interpretatorem Konstytucji,
najwyższego prawa w państwie. Od 1803 r., z różnym nasileniem, obserwujemy ingerencję
Sądu Najwyższego w wiele sfer życia społeczno-politycznego Stanów Zjednoczonych.
Studium dotyczące judicial review ma na celu przedstawienie rzeczywistej siły Sądu
Najwyższego w procesie kreowania i interpretowania prawa amerykańskiego. Jest próbą
odpowiedzi na pytanie, czy obecny system Stanów Zjednoczonych nadal może być
jednoznacznie określany jako system kontroli i równowagi, czy też system, w którym jedna z
gałęzi władzy uzyskała przewagę względem pozostałych – stan, którego obawiali się twórcy
Konstytucji.
Łukasz WORDLICZEK, Finansowanie wyborów w USA: (jeszcze) wybór osobowości i
programu czy (już) dyktat sponsorów?
Analizując wypowiedzi dotyczące wyborów w USA dość łatwo można odnaleźć
twierdzenia, które są wynikiem błędnej interpretacji stanu faktycznego. Próba rozstrzygnięcia
tytułowego dylematu – wybór osobowości i programu czy dyktat sponsorów – wydaje się
umożliwiać dostarczenie odpowiedzi na szereg pytań i wątpliwości dotyczących jednego z
najbardziej kontrowersyjnych zagadnień: finansowania polityki, a w tym wypadku:
finansowania kampanii wyborczych w USA. Omówione zostają trzy najważniejsze źródła
finansowania: sponsorzy indywidualni, komitety akcji politycznej oraz partie polityczne. Z
dokonanej analizy wynika, że tradycyjne postrzeganie zagadnienia (prosta zależność
pomiędzy zgromadzonymi funduszami a prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu
wyborczego) winno zostać zmodyfikowane. Otóż okazuje się, że kluczem do zwycięstwa jest
zarówno zebranie stosownych środków finansowych, jak i ich odpowiednie (dostosowane do
działań konkurenta) wydanie. A zatem wydaje się, że te dwa wymiary finansowania – „ilość”
i „jakość” funduszy – winny być postrzegane jako konieczne do osiągnięcie zwycięstwa w
wyborach.
Anna KRZYNÓWEK, Amerykańska strategia demokratyzacji Iraku: wizja, próba
implementacji, perspektywy na przyszłość
Political stransformation in Iraq lies in the center of the Bush administration’s policy
of transforming Middle East into free region of liberal democracies. The hoped-for success of
democracy promotion in Iraq is supposed to cause political domino effect in the region. The
idea engenders heated discussions where both optimistic and skeptical vioces have been
heard. The article analyzes the key elements of american strategy to provide assistance and
promote democratization in Iraq and beyond. In spite of evident political rethoric the
organisational framework for existing programs and new initiatives seems to be burdened
with problems of competing interest, bureaucrary and wishful thinking on how to support
reformers within Iraq and other Arab states.
Aleksander GŁOGOWSKI, USA a Pakistan. Zarys problemu
Pakistan był ważnym sojusznikiem USA od początku okresu zimnej wojny.
Stanowisko takie nie wynikało z przywiązania do demokracji i Zachodniego systemu
wartości, lecz ze szczególnych stosunków, jakie utrzymywały Indie – główny przeciwnik
Pakistanu w regionie, z którym toczy on spór o Kaszmir i o pozycję w Azji Południowej.
Poparcie amerykańskie miało zasadniczo jedynie wymiar werbalny, gdyż inicjatywy rezolucji
ONZ były wetowane przez ZSRR. Znaczenie Pakistanu dla polityki amerykańskiej wzrosło w
latach 80., po inwazji radzieckiej na Afganistan. Po wycofaniu Armii Czerwonej politycy
amerykańscy zauważyli, że Pakistan powoli staje się zagrożeniem, z uwagi na
przeprowadzoną przez prezydenta Zia ul-Haqua politykę islamizacji, oraz pakistański
program nuklearny. Doprowadziło to do nałożenia na Pakistan embarga gospodarczego.
Sytuacja uległa zmianie po atakach terrorystycznych na WTC 11 września 2001 roku.
Pakistan stał się strategicznym partnerem USA. Ważne jest pytanie na ile Pakistan
wykorzysta ten status dla pokojowego rozwiązania konfliktu z Indiami? Czy rozwiąże
problemy związane z działalnością powiązanych z Talibami ruchów, działających w
zachodnich częściach kraju? Czy wykorzysta zagraniczną pomoc i inwestycje dla
modernizacji swojej gospodarki?
Rafał WORDLICZEK, Emigracja żydowska z Europy Wschodniej do Stanów
Zjednoczonych pod koniec XIX wieku
Wstęp artykułu zawiera podstawowe informacje o początkach emigracji żydowskiej
do Stanów Zjednoczonych. Zasadnicza cześć dotyczy przyczyn masowych wyjazdów za
ocean. Gruntownie omówiona została sytuacja społeczności żydowskiej w carskiej Rosji w
drugiej połowie XIX wieku, represyjna polityka administracji carskiej wobec Żydów („prawa
majowe”, polityka ministra Ignatiewa), a także przedstawiono przykłady pogromów, jako
dowód na antysemickie nastawienie ludności cesarstwa. Następnie zaprezentowano trasy i
warunki przejazdu emigrantów (raport Charlesa Nettera). Kolejny fragment dotyczy
organizacji przyjazdu do Ameryki, pomocy w zakwaterowaniu i znalezieniu zatrudnienia.
Pokazane są miejsca, do których najchętniej kierowali się Żydzi oraz ogromna pomoc
okazana im przez bogatych współbraci, którzy tworzyli w tym celu specjalne fundacje ( np.
HIAS czy UHC). Podsumowanie artykułu to próba oceny stosunku starej żydowskiej
emigracji do nowo przybyłych, ukazanie możliwości przezwyciężenia uprzedzeń, a nawet
wręcz wrogiego nastawienia poprzez podanie inicjatyw podjętych przez wpływowe jednostki
wywodzące się spośród Żydów amerykańskich pochodzenia niemieckiego, dążące do
asymilacji Żydów z ziem polskich. Pokazanie, iż jedynym „rozwiązaniem problemu”
masowej emigracji współbraci z antysemickiej Europy nie jest zamknięcie portów
amerykańskich, ale przyjęcie uchodźców i ich asymilacja.
Jacek KNOPEK, Polonia amerykańska a członkostwo Polski w Pakcie Północnoatlantyckim
i Unii Europejskiej
Autor odtwarza stosunek Polonii i Polaków mieszkających w USA do procesu
integracji europejskiej oraz poszerzenia NATO o nowych członków. W toku przytoczonych
danych wykazano, że od początku lat 90. Polonia amerykańska zaczęła się interesować
kwestią włączenia Polski w struktury Paktu Północnoatlantyckiego. Oddolna i spontaniczna
początkowo akcja szybko przekształciła się w wymiar lobbingu etnicznego i przywiązania do
spraw istotnych dla kraju ojców. Tworzenie komitetów, zbieranie podpisów, petycji czy
rezolucji oznaczało wsparcie dla interesów polskich na gruncie amerykańskim.
Zdecydowanie mniejszym echem odbiło się w środowisku polonijnym
zainteresowanie członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Temat ten zaczął być szerzej
poruszany w społeczności polonijnej po 1999 r., kiedy spełniony został pierwszy postulat,
mówiący o poparciu polskich inicjatyw w zakresie uczestnictwa w Pakcie
Północnoatlantyckim. Unii Europejskiej Polonia amerykańska głównie przyglądała się, jako
potencjalnej instytucji konkurującej z wpływami amerykańskimi w świecie. To też sprawia,
że diaspora polska żyjąca w USA znalazła się w trudnej sytuacji politycznej, gospodarczej i
społecznej. Z jednej strony dała ona wyraz poparcia polskim aspiracjom w przededniu debaty
senackiej w sprawie poszerzenie NATO, a z drugiej państwo to nie jest i nie będzie członkiem
wspólnoty europejskiej. Polonia, jak i całe społeczeństwo amerykańskie, odczuwa wyraźną
konkurencję ze strony struktur paneuropejskich, co powoduje, że musi zadbać ono o interesy
własnej grupy i społeczeństwa amerykańskiego. Specyfika tych dążeń znalazła
odzwierciedlenie w działalności diaspory polskiej w USA.
Anna BARTNIK, Imigracyjny poker. Projekty zmian w amerykańskiej polityce imigracyjnej
i zachowania elektoratu latynoskiego w świetle prezydenckiej kampanii wyborczej
Rok 2004 zaowocował zgłoszeniami wielu projektów ustaw w amerykańskim
Kongresie, zmierzających do uregulowania kwestii imigracji, ale również zwiększoną
aktywnością w dyskusjach nad projektami przedstawionymi wcześniej. Przyczyną tego
ożywienia stała się prezydencka kampania wyborcza. Ameryka jest krajem imigrantów
i jakkolwiek truistyczne byłoby to stwierdzenie, to slogan ten jest mocno zakorzeniony
w świadomości każdego amerykańskiego polityka. Logicznym więc jest, że polityka
imigracyjna stanowi jeden z wiodących nurtów życia politycznego w USA. W sytuacji
wyborów, w których każdy głos może przesądzić o zwycięstwie lub przegranej, kwestia ta
nabiera szczególnego znaczenia. W niniejszym artykule przedstawione zostały projekty zmian
w prawie imigracyjnym, które stanowić mają magnes przyciągający określone grupy
wyborców. Szczególny akcent położony został na mieszkających w USA Latynosów.
Ze względu na rosnącą siłę tego elektoratu, punkt ciężkości w wielu zgłaszanych projektach
przesunięty został na zaspokojenie oczekiwań tej społeczności.
Marcin GABRYŚ, Mit niestrzeżonej granicy we współczesnej Kanadzie
Celem artykułu jest ukazanie wybranych aspektów obecności mitu związanego z
granicą kanadyjsko-amerykańską we współczesnej Kanadzie. Wysiłek włożony w przeszłości
w uregulowanie sporów terytorialnych z USA oraz obawy narosłe w Kanadzie wokół
zagrożenia granic znajdują bowiem do dziś swoje odbicie w społeczeństwie kanadyjskim.
Stało się to szczególnie widoczne po wydarzeniach z 11 września 2001 roku. Po atakach
terrorystycznych oba kraje przykładają ogromną wagę do bezpieczeństwa. Na skutek tego
powstał pomysł utworzenia wspólnej granicy zewnętrznej, tak zwanej Obwodnicy
Północnoamerykańskiej (North American Perimeter). Ta propozycja prezydenta George’a W.
Busha po raz kolejny przypomniała Kanadyjczykom o znaczeniu kwestii granicznych z
południowym sąsiadem.
Stosunki międzynarodowe. Problemy europejskie
Marek MACIEJEWSKI, Federacja europejska w polskich koncepcjach od Stanisława
Leszczyńskiego do Rowmunda Piłsudskiego
Artykuł zawiera omówienie poglądów polskich intelektualistów od połowy XVIII w.
do połowy XX w. na przesłanki i założenia wspólnoty europejskiej, która w ich koncepcjach
z reguły przybierała formę federacji najczęściej o regionalnym zasięgu obejmującym kraje
słowiańskie. Jako pierwsze poglądy na ten temat zostały przedstawione federacyjne pomysły
króla Stanisława Leszczyńskiego z 1748 r. W dalszej kolejności omówiono projekty
zjednoczenia Europy – jako całego kontynentu bądź tylko jego części – formułowane w ciągu
XIX w. przez Adama Czartoryskiego, Adama Mickiewicza, Karola Libelta, Zygmunda
Edwina Gordaszewskiego, Wojciecha Jastrzębowskiego i Stefana Buszczyńskiego. W
koncepcje federacyjne obfitowała w polskiej myśli politycznej I połowa XX w. Autor
przedstawił tylko najważniejsze spośród nich, m.in. pomysły Józefa Piłsudskiego, idee
międzymorza i prometeizmu, koncepcje związku polsko-czechosłowackiego (W. Sikorski i
M. Romer). W ostatnim fragmencie artykułu mowa jest o projektach federacyjnych
stworzonych już po II wojnie światowej m.in. przez Rowmunda Piłsudskiego i o ich pokłosiu
we współczesnych doktrynach polskich.
Krzysztof SZCZERSKI, Rzecz o wyprawie Europy w poszukiwaniu Celu
Jan Wiktor TKACZYŃSKI, Traktat ustanawiający konstytucję dla Europy a suwerenność
państw sygnatariuszy
Przeciwnicy integracji europejskiej niemal na każdym kroku podkreślają, iż Unia
Europejska stanowi zagrożenie dla suwerenności poszczególnych państw członkowskich.
Argument ten przybiera ostatnio na znaczeniu, a to za sprawą procedury ratyfikacji, poprzez
parlamenty i referenda narodowe, Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy. W
niniejszym artykule autor skupił się na problematyce suwerenności państwa w
prawodawstwie krajów członkowskich Unii oraz odniesieniu uregulowań wewnątrzkrajowych
do zasady pierwszeństwa prawa Wspólnotowego. Argumentuje, iż Unia sama w sobie nie
posiada władzy zwierzchniej nad państwami członkowskimi, tylko państwa, w imię własnych
interesów, partykularnych i zbiorowych, podejmują suwerennie decyzje o przekazaniu
instytucjom ponadnarodowym kompetencji do prowadzenia polityk ograniczających tę
suwerenność, zrzekają się części własnej suwerenności na rzecz podmiotu ponadnarodowego.
Autor podkreśla także, iż w treści samego Traktatu zawarte są artykuły niejako gwarantujące
utrzymanie narodowej samodzielności. Nie ma bowiem mowy o realizacji głównego postulatu
wysuwanego przez orędowników dalszej integracji: wprowadzeniu federalnego modelu Unii
Europejskiej. Unia pozostanie nadal związkiem suwerennych państw, ograniczających w imię
ponadnarodowych celów swe suwerenne prawa. Co więcej, autor dowodzi, iż dokument ten w
zasadzie nie wprowadza niczego nowego do prawodawstwa dotychczas obowiązującego w
Unii. Stanowi niejako zebranie dotychczasowego jej dorobku prawnego w jednym akcie,
który można będzie w przyszłości „modelować” w zależności od aktualnych potrzeb.
Janusz Józef WĘC, Projekt Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy w ocenie
rządu i opozycji parlamentarnej w Niemczech
Przedmiotem pierwszej części artykułu jest rekonstrukcja stanowiska rządu
koalicyjnego SPD/Sojusz’90/Zieloni, a także opinii opozycyjnych partii politycznych
CDU/CSU, FDP i PDS wobec projektu traktatu konstytucyjnego opracowanego przez
Konwent Europejski w latach 2002-2003. Druga część analizy poświęcona została ocenie
przygotowań Niemiec do konferencji przedstawicieli rządów 15 państw członkowskich Unii
Europejskiej i 10 krajów kandydujących do tej organizacji, która rozpoczęła swoje obrady 4
października 2003 r. w Rzymie. Zawiera ona opinie najważniejszych przedstawicieli koalicji
rządowej, jak też poglądy partii opozycyjnych na temat taktyki niemieckiej delegacji przed
zbliżająca się konferencją międzyrządową.
Werner RÖHR, Przez integrację do hegemonii. W sprawie pozycji Republiki Federalnej
Niemiec w Unii Europejskiej oraz NATO: fakty, problemy, perspektywy, pytania
Based on Germany’s present specific position in the world economy this article deals
with certain aspects of the Federal Republic’s economic, political an military standing in the
European Union and NATO. Germany’s altered status will be explicated in three historic
problem areas. First: An analysis of all the modifications of the balance of power in Europe
resulting from the GDR’ s Anschluss to the FGR an from the abolition of every political and
military restrictions which had bee imposed upon imperialistic Germany after its defeat in
World War II. Second: An analysis of Germany’s policies leading to the break-up of
Yugoslavia and the wars between its successors states. The FGR pursued these policies
initially on its own, later on in alliance with the USA against those of France and Great
Britain. Third: An analysis of the political and export oriented interests of Germany and
France versus those of the USA during the second aggressive war the USA waged on Iraq in
2003. The export structure, economic interests and corresponding political positions of the
FGR und USA will be continuously compared in all of the three areas. Inconsistencies
resulting from the both cooperation and competition between the two states will be
represented.
In view of the FRG’s status in the EU, the differences in monetary policies concerning
the introduction of the EURO, the political division inside the EU in respect to the relations
between the EU member states and the USA, the function that the EU’s eastern expansion has
for Germany will be analyzed as well as the difficulties – provoked by US obstruction – for
establishing EU armed forces which have been announced again and again. Germany’s
specific military policies will also be discussed. Concluding the article it will be distinguished
between the various potential options of Germany’s policies supporting its hegemony
aspirations which – however strongly they are in conflict with each other – are being pursued
or kept in reserve simultaneously, though with variable weight.
Mirella Moczała KORZENIEWSKA, Proces politycznego i społecznego rozpadu
Jugosławii (SFRJ) w drugiej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku
Rozpad Jugosławii był procesem trwającym ponad 30 lat. Jego początek nastąpił w
połowie lat 60-tych, kiedy to miał miejsce poważny kryzys gospodarczy, po którym pojawiły
się wyraźne potrzeby zreformowania państwa na płaszczyźnie ustrojowej i gospodarczej.
Brak pożądanych działań ze strony władz wywoływał wystąpienia wśród ludności w miarę
pogarszania się sytuacji w kraju. Cechą charakterystyczną ogólnospołecznych protestów był
nacisk na odrębności narodowe i religijne pomiędzy poszczególnymi nacjami,
zamieszkującymi Jugosławię, co stopniowo coraz bardziej utrudniało dialog pomiędzy nimi, a
ostatecznie było jednym z elementów, które doprowadziły do wybuchu wojny.
Druga połowa lat osiemdziesiątych przyniosła załamanie systemu socjalistycznego
zarówno w Bloku Wschodnim, jak i w państwie jugosłowiańskim. Niemoc władz,
przejawiająca się przeprowadzaniem zbyt ograniczonych jak na realne potrzeby reform
gospodarczych i ustrojowych, doprowadziła do rozdźwięku pomiędzy sytuacją społecznopolityczną w poszczególnych republikach, a tą na płaszczyźnie federacyjnej. W ramach
poszczególnych regionów, nowe władze, obrane w drodze wolnych wyborów, przejawiały
tendencje do utworzenia odrębnych państw, co popierane było w owym okresie polityką
państw zachodnioeuropejskich. Nie bez znaczenia były również przemiany ustrojowoterytorialne w byłym Bloku Wschodnim. Tymczasem władze jugosłowiańskie,
nieprzygotowane do przeprowadzenia gruntownych przemian, nie nadążały z przyjmowaniem
i legitymizacją stanu faktycznego. Doprowadziło to do rozdźwięku pomiędzy płaszczyznami
politycznymi i do faktycznej dwuwładzy. Spóźnione propozycje kierownictwa SFRJ, zbyt
wolne tempo dialogu na temat dziejących się przemian, a także postawa zagranicy wywołały
ostatecznie konflikt zbrojny, który przemienił się w krwawe i okrutne wojny, które zburzyły
kruchy porządek na Bałkanach.
Stosunki międzynarodowe. Varia
Łukasz KAMIEŃSKI, Broń jądrowa i rewolucja w strategii
Przedmiotem artykułu jest koncepcja rewolucji nuklearnej, czyli transformacja
sposobu prowadzenia wojny oraz strategii wywołana pojawieniem się broni atomowej i
wodorowej. Broń nuklearna jest analizowana w szerszym kontekście zachodniego sposobu
prowadzenia wojny. Brutalizacja i totalizacja wojny, które powszechnie wiąże się z rewolucją
nuklearną, były już rozwinięte na długo przed rokiem 1945. Ich korzeni można się
dopatrywać w pojawieniu się gilotyny oraz następujących zmianach w sposobie zabijania.
Kolejnymi etapami dehumanizacji wojny były pierwsza i druga wojna światowa. Zatem,
rewolucja nuklearna oznacza zarówno kontynuację, jak i brak ciągłości zachodniego sposobu
prowadzenia wojny. Druga część artykułu poświęcona jest zmianom w strategii, będących
rezultatem rewolucji nuklearnej. Analizowane są takie koncepcje i zjawiska, jak: zwycięstwo
militarne, odstraszanie nuklearne, nuklearny wyścig zbrojeń i overkill oraz wojna
ograniczona.
Łukasz SŁONIOWSKI, Wpływ ochrony zasobów morskich na mare liberum
Artykuł poświęcony jest omówieniu wyroku Międzynarodowego Trybunału
Sprawiedliwości w sprawie jurysdykcji nad obszarami połowowymi z 4 grudnia 1998 roku.
Rozpoczyna się wprowadzeniem historycznym na temat ewolucji zasady morza otwartego,
następnie szczegółowo prezentuje tą zasadę prawa międzynarodowego, podając jej definicję i
tworzące ją wolności, wraz z ich ograniczeniami. Dalej zaś porusza kwestię suwerenności,
jurysdykcji i regulacji określających stosunek między państwem a statkiem wciągającym jego
banderę.
Omówienie wyroku MTS rozpoczyna się opisem stanu faktycznego, który
doprowadził do sporu, to jest interwencji Kanady podjętej wobec hiszpańskiego kutra
poławiającego na morzu otwartym. Prezentowana jest historia proceduralna, wraz z
poprzedzającymi ją działaniami dyplomatycznymi. Przedstawiona jest kanadyjska deklaracja
uznania obowiązkowej jurysdykcji Trybunału, albowiem miała ona podstawowe znaczenie
dla orzeczenia. Kanada wykluczyła spod jurysdykcji Trybunału spory powstające lub
dotyczące zastosowania przez Kanadę środków zachowania i gospodarowania gatunkami ryb
około granicznych i migrujących wobec okrętów poławiających w obszarze objętym
konwencją NAFO (…) i egzekwowania tych środków. Tym samym wątek zastosowania
środków gospodarowania i ochrony zasobów ryb stał się kluczowym zagadnieniem dla
kwestii jurysdykcji Trybunału. Analizie tego wątku, i jego odniesień do prawa
międzynarodowego, poświęcona jest pozostała część artykułu. Autor kończy zajmując
krytyczne stanowisko wobec orzeczenia, będącego wyrazem słabości prawa
międzynarodowego, wskazując na wypływające z niego zagrożenia dla wolności morza.
Grzegorz GOŁOJUCH, Cztery pokolenia chińskich przywódców. Problemy lub przebieg
instytucjonalizacji sukcesji władzy w Chińskiej Republice Ludowej
This article focuses on the institutionalization of process change Chinese leadership.
The first part describe complications and difficulties of personnel reshuffle in the Chinese
Communist Party a process that began in the 1980s of promoting younger and better-educated
leaders to senior political positions during Deng Xiaoping Era. Transition of power between
third and fourth generation with the top lider Hu Jintao and fourth generation’s background
was a main subject in depth analysis. The 16th National Party Congress was billed as one of
smooth political however incomplete succession. Discusses the reluctance of previous
Chinese Communist Party Secretary Jiang Zemin to resign all his political powers after
retiring from his post on the 16th National Party Congress. The political impact of SARS at
the elite level has been led to the end of the first smooth and peaceful transition of power in
the China's history. Some observers have even argued that China's political succession has
been institutionalized.
Zviad ABASCHIDZE, Weakness of “nationhood”. “National integration” as a challenge
for post-communist Georgia
In given article the question and the problems of post-communist nation-building
process are discussed on a light of Georgian experience. In most of the post-communist space
in discourse on ‘nation’ and ‘nationality’ still the ethnic understanding of its is still
dominating. Such approach in its turn is ‘exclusive’ and on discourse level does not provide
with the sense of solidarity and common collective identity to the different segments of the
society, primarily to the ethnic groups, who are regarding themselves as distinct ‘nationality’
and ‘national identity’. Such situation is determined from the countries’ historical
developments where the key role is being played by the Soviet heritage of ‘nationality’
politics. Traditional models of nation’: Liberal assimilation (French one) and ‘ethnic
differentiation’ (German one) do not work on post-soviet democratization stage. It is obvious
to from the experience of contemporary Georgia, where the ‘ethnic-conflicts’ reached on its
highest levels. Author argues in favor of ‘integration” model of nation building which on
public level provides with a sense of common collective identity and defend ethnic groups
self-cultural identity.
Problemy ustroju politycznego
Martyna MIRECKA, Jakub I Stuart i Parlament Anglii
Jakub I Stuart był zwolennikiem koncepcji boskiego uprawnienia królów. Zgodnie z tą
doktryną królowie i władza przez nich posiadana pochodziła od Boga – w konsekwencji była
nadrzędna w stosunku do innych władz, zarówno kościelnej, jak i świeckiej. Władza
królewska, podobnie jak władza Boga, była suwerenna i absolutna. Stuart jako absolutysta nie
tylko uznawał monarchę za niezależnego względem innych ośrodków władzy, lecz głosił, że
król stoi ponad prawem. Zgodnie z poglądem Jakuba I parlament stanowił „wielką radę
króla”.
Na początku XVII wieku główną częścią systemu politycznego Anglii pozostawała Korona,
lecz polityka prowadzona przez Stuarta sprawiła, że znaczenia nabrały kwestie doktrynalne,
co przyczyniło się do wzrostu napięcia między Koroną a parlamentem. Kluczowe dla
kształtowania się stosunków między królem a izbami były sprawy finansowe, które
przyczyniły się do wzmocnienia pozycji parlamentu.
Anna RYCHŁY-MIERZWA, Reforma polskiego samorządu terytorialnego.Debata
parlamentarna nad ustawą o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego 1931-1933
W 1918 r. na ziemiach, które weszły ostatecznie w skład II Rzeczypospolitej, istniało
kilka odmiennych systemów ustrojowych samorządu terytorialnego, prace nad
ujednoliceniem tego stanu rzeczy trwały od zarania odrodzonej państwowości polskiej;
zasadnicza reforma ustroju samorządu terytorialnego była efektem prac parlamentu III
kadencji, których owocem stała się ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu
terytorialnego z 1933 r. Artykuł stanowi drugą z cyklu wypowiedzi autorki, dotyczących
publicznej debaty na temat reformy ustroju polskiego samorządu terytorialnego na początku
lat 30. XX w. Jego celem jest przedstawienie przebiegu dyskusji o toczącej się w polskim
parlamencie w ramach prac nad uchwaleniem tzw. samorządowej ustawy scaleniowej.
Rządowy projekt ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego został
przedłożony sejmowi 16 I 1932 r. Prace parlamentarne nad ustawą scaleniową trwały ponad
rok. Debata na forum obu izb charakteryzowała się dużym napięciem. Istotne miejsce w
ramach debaty parlamentarnej nad projektem ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu
terytorialnego zajęła kwestia celów i zakresu reformy, a następnie problematyka
„depolityzacji” samorządu, wzmocnienia czynnika zawodowego w łonie jego organów, czy
ordynacji komunalnej. Największe kontrowersje wzbudziły zagadnienia dotyczące nadzoru
nad samorządem terytorialnym oraz oparcia ustroju gminy wiejskiej na konstrukcji gminy
zbiorowej. Podczas debaty na temat kształtu ustroju samorządu terytorialnego w parlamencie
w większym stopniu niż w przypadku dyskusji na łamach prasy samorządowej dostrzegalne
były momenty polityczne, które niejednokrotnie przeważały nad argumentacją merytoryczną.
Ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego postrzegana była jako element
rozszerzania kontroli obozu piłsudczykowskiego na coraz szersze dziedziny życia
społecznego poprzez rozbudowę kompetencji administracji rządowej, stąd projekt tego aktu
prawnego spotkał się z solidarną krytyką wszystkich ugrupowań opozycyjnych.
Marketing polityczny
Jakub ŻURAWSKI, Cele telewizyjnej reklamy politycznej jako narzędzia marketingu
politycznego.
Marketing polityczny jest dziś nie tylko stałym elementem kampanii wyborczych, lecz
coraz częściej także przedmiotem badań. Jednym z jego podstawowych narzędzi jest
telewizyjna reklama wyborcza. W artykule zarysowane zostało modelowe ujęcie pięciu
podstawowych celów reklamy politycznej: upowszechniania informacji o kandydacie lub
partii, kreowania wizerunku kandydata lub partii, informowania wyborców o najważniejszych
kwestiach programowych, atakowania konkurentów oraz odpierania tych ataków. Do
omówienia i zobrazowania tychże celów posłużyły niejednokrotnie rzeczywiste przykłady z
polskich kampanii wyborczych.
Autor zwraca także uwagę na problemy związane z badaniem skuteczności
wyborczych przekazów reklamowych. Ilość czynników mających wpływ na decyzje
wyborcze jest bowiem tak liczna, że znacząco utrudnia badanie efektywności reklam
politycznych. Nie ulega jednak wątpliwości, że reklama wyborcza jest nieodłącznym
zjawiskiem towarzyszącym elekcjom w państwach demokratycznych.