Sygn. akt III Ca 574/16 Dnia 3 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy w

Sygn. akt III Ca 574/16
Dnia 3 listopada 2016 r.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie
następującym:
Przewodniczący:
SSO Mieczysław H. Kamiński - sprawozdawca
SSO Zofia Klisiewicz
SSO Urszula Kapustka
Protokolant:
Katarzyna Gołyźniak
po rozpoznaniu w dniu 3 listopada 2016 r. w Nowym Sączu
na rozprawie
sprawy z powództwa E. H.
przeciwko (...) S.A. w W.
o zapłatę
na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu
z dnia 21 czerwca 2016 r., sygn. akt I C 68/16
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:
„ I. zasądza od pozwanego (...) S.A.
w W. na rzecz powódki E. H. kwotę 5 000 zł (pięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia
12 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty;
II. w pozostałej części powództwo oddala;
III. nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Nowym
Targu kwotę 250 zł (dwieście pięćdziesiąt złotych) tytułem opłaty od pozwu od której powódka była
zwolniona;
IV. koszty procesu między stronami wzajemnie znosi”;
2. w pozostałym zakresie apelację oddala;
3. znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.
(...)
Sygn. akt III Ca 574/16
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Nowym Targu wyrokiem z dnia 21.06.2016 roku oddalił powództwo E. H., domagającej się od (...)
S.A. w W. – na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zapłaty kwoty 25000 złotych z ustawowymi odsetkami
od 12.08.2015 roku tytułem zadośćuczynienia za śmierć siostry M. K. (2), która zginęła w wypadku komunikacyjnym.
Sąd Rejonowy nie obciążył powódki kosztami procesu wskazując na specyficzny charakter sprawy oraz podnosząc, że
mogła ona mieć uzasadnione przypuszczenie, iż jej roszczenie zostanie uwzględnione.
Sąd I instancji uzasadniając oddalenie powództwa wskazał, iż nie każdą więź rodzinną automatycznie należy zaliczyć
do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy.
Zdaniem Sądu Rejonowego osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna wykazać istnienie tego
rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. W przypadku powódki Sąd stwierdził brak podstaw
do przyznania zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego polegającego na zerwaniu więzi rodzinnej
w wyniku śmierci siostry w wypadku komunikacyjnym. W ocenie Sądu I Instancji nagła śmierć siostry była dla
powódki przeżyciem traumatycznym, niemniej jednak fakt ten nie oznacza, iż może ona domagać się skutecznie
rekompensaty pieniężnej. Śmierć jest bowiem zdarzeniem nieuchronnym i każdego dnia dochodzi do zerwania wielu
więzi rodzinnych na skutek nagłej, a nawet przedwczesnej utraty życia przez bliskiego członka rodziny, a mimo to ich
bliscy nie uzyskują z tego powodu rekompensaty finansowej. Nie ma zatem powodu, aby taką rekompensatę przyznać
powódce, w szczególności w sytuacji, gdy zarówno ona, jak i jej siostra tworzyły już od wielu lat odrębne rodziny,
każda z nich miała swojego partnera życiowego i dzieci. Zdaniem Sądu Rejonowego trudno w tej sytuacji uznać, aby
pomiędzy powódką, a jej siostrą istniała więź tego rodzaju, że jej zerwanie wymagałoby rekompensaty pieniężnej. Sąd
zwrócił także uwagę, że rekompensata w formie zadośćuczynienia pieniężnego nie może stanowić źródła wzbogacenia.
Ponadto upływ czasu od śmierci siostry powoduje, że rany spowodowane przedwczesną jej śmiercią uległy zabliźnieniu
i nie ma potrzeby finansowej rekompensaty ewentualnie naruszonego dobra osobistego.
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła w całości powódka zarzucając :
- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 34 ust. 1 ustawy z 22.05. 2003 roku o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
(Dz. U. nr 124, poz. 1152 ze zm.) oraz art. 822 k.c. i art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c. w zw. z
art. 24 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na odmowie przyznania powódce sumy pieniężnej tytułem
zadośćuczynienia za doznaną przez nią krzywdę w stosunku do całokształtu negatywnych konsekwencji związanych
ze śmiercią najbliższej osoby w sferze jej dóbr osobistych, podczas gdy przy właściwej ocenie i wykładni Sąd powinien
uznać, że kwotą rekompensującą tę krzywdę będzie kwota żądana przez powódkę w toku postępowania - suma 25000
złotych.
- naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 § 1 k.p.c.
przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie, w tym m.in. dowodu z
opinii biegłego psychologa, a w konsekwencji uznanie, że powódka nie doznała żadnej krzywdy w związku ze śmiercią
siostry oraz uznanie, iż zeznania świadków A. M. i B. S. i samej powódki mają charakter subiektywny, podczas gdy
zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie takich ustaleń i sformułowanie w/w oceny.
Wskazując na powyższe uchybienia apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie
powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 25000 złotych tytułem zadośćuczynienia za
doznaną krzywdę w związku ze śmiercią siostry wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi począwszy
od 12.08. 2015 roku do dnia zapłaty. E. H. domagała się również zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie kosztów
procesu za pierwszą instancję, a także zasądzenia kosztów za postępowanie apelacyjne.
Strona pozwana (...) S.A. w W., w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów
procesu. Według pozwanej zarzuty apelującej stanowią wyłącznie polemikę z poprawnie dokonaną przez sąd oceną
dowodów. Pozwana w pełni podziela argumentacje Sądu Rejonowego, iż w ustalonym stanie faktycznym ciężko o
możliwość stwierdzenia, że w wyniku śmierci siostry, powódka doznała takiego naruszenia dóbr osobistych, które
zasługiwałoby na stosowną rekompensatę finansową.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje :
Apelacja powódki zasługiwała na częściowe uwzględnienie.
Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia stanu faktycznego dokonane przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne, nie
podzielając jednak wysnutych na jego podstawie wniosków, jak i ostatecznej oceny prawnej.
Podstawę odpowiedzialności pozwanej stanowi art. 822 §1 k.c. i art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 roku o
ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych, za sprawcę wypadku, który ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie wyrządzoną przez
prowadzony przez siebie pojazd. W ramach tej odpowiedzialności, zgodnie z obecnie obowiązującym art. 446 § 4 k.c.
dodanym ustawą z dnia 30.05.2008 roku, zobowiązanym do naprawienia szkody, w tym zapłaty zadośćuczynienia
jest ubezpieczyciel, z którym sprawca szkody miał zawartą umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej
kierowców. Poszkodowany może bezpośrednio od ubezpieczyciela dochodzić naprawienia szkody.
Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego
za doznaną krzywdę. Przywołany przepis nie ma zastosowania do zdarzeń zaistniałych przed 3.08. 2008 roku,
co oznacza, że powódka nie może żądać zadośćuczynienia za śmierć siostry na tej podstawie prawnej. W świetle
orzecznictwa Sądu Najwyższego przyjęto, iż do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie w/w przepisu, można
w tym zakresie stosować przepisy art. 448 w zw. z art. 23 i 24 k.c. W uchwale z dnia 22.10.2010 roku sygn. akt
III CZP 76/10 Sąd Najwyższy przyjął, iż najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art.
448 zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał
miejsce przed dniem 3.08.2008 roku. Szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje bowiem
pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c.. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej może więc stanowić naruszenie
dóbr osobistych i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Prawo do życia w rodzinie i
utrzymywanie tego rodzaju więzi stanowi bowiem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie
art. 23 i 24 k.c. Także więź emocjonalna łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na
podstawie powołanych przepisów, a więc doznany na skutek śmierci takiej osoby uszczerbek może polegać na
osłabieniu aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności przez pozostałych przy życiu członków
rodziny. Jest też naruszeniem relacji między osobą zmarłą, a jej najbliższymi. Należy w tym miejscu podkreślić, że
według przyjętego orzecznictwa uprawnionymi do otrzymania rekompensaty są nie tylko małżonek i dzieci zmarłego,
ale także inni członkowie jego rodziny, a więc także krewni, powinowaci, a nawet osoby niepowiązane formalnymi
stosunkami prawno rodzinnymi, jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej
silną więzią uczuciową. Ten kierunek orzecznictwa ukształtował także bogatą linię orzeczniczą sądów powszechnych,
którą Sąd Okręgowy podziela. Aczkolwiek zgodzić trzeba się z konstatacją Sądu Rejonowego co do traumy związanej
z każdą śmiercią osoby bliskiej, to jednak zauważenia wymaga, że tylko śmierć spowodowana deliktem daje podstawę
do skutecznego dochodzenia zadośćuczynienia.
Na gruncie niniejszej sprawy wskazać należy, że śmierć siostry wpłynęła w sposób bezpośredni na stan emocjonalny
i fizyczny powódki, jak również odcisnęła trwałe piętno na jej życiu. Tragiczny wypadek, w którym zginęła M. K. (2),
stał się czynnikiem kumulującym inne ciężkie przeżycia powódki, (utrata ciąży, a w późniejszym okresie choroba
nowotworowa). Na podstawie przeprowadzonej w sprawie opinii psychologicznej można stwierdzić, że wiadomość
o śmierci siostry była dla powódki zdarzeniem wielce traumatycznym mającym bez wątpienia wpływ na jej stan
psychofizyczny. Pomimo, że nie zamieszkiwały z siostrą w tej samej miejscowości, powódka była z nią blisko związana,
ponieważ siostra udzielała jej wsparcia i pomocy, w tym także finansowej. Utrzymywały wspólny kontakt nie tylko
poprzez rozmowy telefoniczne, ale często się spotykały. W opinii zeznających świadków zmarła była swego rodzaju
opiekunką powódki. Nieuzasadnione wydaje się więc twierdzenie Sądu Rejonowego, że relacja łącząca powódkę M. K.
(2), była na tyle nikła, iż nie uzasadnia uznania naruszenia jej dóbr osobistych. Biegła w opinii stwierdziła wręcz, że
śmierć siostry wpłynęła w sposób szczególny na powódkę, gdyż nagle musiała ona podjąć samodzielne życie. Oprócz
zaskoczenia spowodowanego skutkami wypadku znaczenie ma w sprawie również sposób powzięcia informacji o tym
zdarzeniu związanym z utratą bliskiej sobie osoby.
Mając wszystkie te okoliczności na uwadze brak jest podstaw do wyciągnięcia takich wniosków, jakie wysnuł
Sąd I instancji. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że powódka jako siostra zmarłej należy do kręgu
jej osób najbliższych, co wynika to nie tylko z istniejącego pomiędzy nimi pokrewieństwa, ale i łączących je
więzi emocjonalnych. Wskutek śmierci M. K. (2) nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci więzi
emocjonalnej pomiędzy rodzeństwem oraz prawa do życia w rodzinie, a w związku z tym, przysługuje jej roszczenie
o zasądzenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie 24 § 1 k.c.
w zw. z art. 448 k.c.
Oceniając wysokość zadośćuczynienia, o jakim mowa w przepisie art. 448 k.c., Sąd Okręgowy opierając się
na orzecznictwie Sądu Najwyższego uwzględnił indywidualnie w odniesieniu do powódki kompensację doznanej
krzywdy, w zakresie adekwatnym do poczynionych ustaleń uznając zasadność żądania pozwu do kwoty 5 000 zł,
zaś dalej idące żądanie ocenił jako zbyt wygórowane. Mając świadomość tego, że ocena adekwatności przyznanego
zadośćuczynienia z powodu śmierci osoby bliskiej, w sposób trudny poddaje się weryfikacji, z uwagi na indywidulane
czynniki związane z intensywnością nie zawsze dających się zobiektywizować przeżyć, stwierdzić jednak trzeba, że
rolą Sądu jest dokonanie takiej oceny, w oparciu o pewne uchwytne, obiektywnie i dające się wyodrębnić okoliczności,
dla oceny skali negatywnych następstw i intensywności traumatycznych doznań. Miara naruszenia wskazanych
dóbr osobistych powódki, nie odbiega w sposób istotny od przyjętych w orzecznictwie standardów dla zerwania
więzi emocjonalnej pomiędzy rodzeństwem, co obligowało do przyznania zadośćuczynienia w niższej wysokości niż
domagała się tego powódka. Na uwadze mieć należy bowiem fakt, że zadośćuczynienie ma z jednej strony mieć
znaczenie ekonomiczne, jednak z drugiej nie może stanowić źródła wzbogacenia, co podkreślił już Sąd Rejonowy.
Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia z art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. ma charakter bezterminowy, stąd
też o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do wykonania. Nie
ma przy tym znaczenia, że przyznanie zadośćuczynienia jest fakultatywne i zależy od uznania sądu oraz poczynionej
przez niego oceny konkretnych okoliczności, poszkodowany bowiem może skierować roszczenie o zadośćuczynienie
bezpośrednio do osoby ponoszącej odpowiedzialność deliktową (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.06. 2005 r., I
CK 7/05, Lex nr 153254). Jeżeli zobowiązany do zapłaty uważa, że dochodzone przez roszczenie jest nienależne, albo
wygórowane i nie uwzględni go lub zapłaci w ustalonej przez siebie wysokości, to w przypadku gdy okaże się, że
świadczenie jest należne, a nie zostało wypłacone bądź zostało wypłacone w niższej wysokości od orzeczonego przez
Sąd, to osoba odpowiedzialna za szkodę ma obowiązek zapłacić albo pokryć niedopłatę oraz uiścić stosowne odsetki,
o ile poszkodowany będzie ich żądał. Stanowisko takie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18.02.2010 r., II CSK
434/09, Lex nr 602683). Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd, wobec czego odsetki zasądzone zostały od daty
wskazanej w pozwie.
W zakresie zmiany, orzeczenie Sądu Okręgowego zostało oparte na podstawie art. 386§ 1 k.p.c.
Dalej idące żądanie jest, w ocenie Sądu Okręgowego niezasadne, oprócz bowiem okoliczności związanych z samymi
przesłankami ustalenia wysokości zadośćuczynienia związanymi z tym, że powinno ono być adekwatne w odniesieniu
do rozmiaru doznanych cierpień i nie powinno stanowić źródła wzbogacenia, należy mieć także na względzie wysokość
zadośćuczynienia jakie zostało przyznane na rzecz osób bliższych, to jest męża zmarłej oraz dzieci. Brak jest bowiem
usprawiedliwienia dla takiej sytuacji, iż zadośćuczynienie przyznane powódce byłoby wyższe niż to jakie uzyskali
najbliżsi członkowie rodziny. Wobec powyższego żądanie zadośćuczynienia ponad kwotę 5000 zł podlegało oddaleniu,
co w konsekwencji prowadziło również do oddalenia apelacji w pozostałej części, o czym Sąd Okręgowy orzekł na
podstawie art. 385 k.p.c.
Rozstrzygając o kosztach postępowania Sąd Okręgowy miał na uwadze to, że ustalenie wysokości zadośćuczynienia
następuje przy uwzględnieniu wielu czynników ocennych. Zważając na ostateczny wynik sprawy Sąd II instancji jako
podstawę rozstrzygnięcia zarówno w zakresie kosztów przed Sądem Rejonowym, jak i w postępowaniu apelacyjnym
przyjął art. 100 k.p.c. znosząc wzajemnie pomiędzy stronami koszty postępowania. Natomiast co do części opłaty od
pozwu w kwocie 250 zł, jaka związana jest z uwzględnionym roszczeniem, orzeczono ściągnięcie opłaty od pozwanego
na podstawie art. 113 ust 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
(...)