Marta Karwacka SIŁA WSPÓŁPRACY

Marta Karwacka
SIŁA WSPÓŁPRACY
RELACJE PRZEDSIĘBIORSTW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI
W KONTEKŚCIE SPOŁECZNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI BIZNESU
NOMOS
© 2016 Copyright by Marta Karwacka & Zakład Wydawniczy »NOMOS«
Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana,
ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.
Recenzje: prof. dr hab. Tadeusz Borys
dr hab. Aldona Glińska-Neweś, prof. UMK
Redakcja wydawnicza: Anna Grochowska-Piróg
Redakcja techniczna: Pracownia Edytorska MJP
Projekt okładki: Błażej Mikołaj Malinowski
ISBN 978-83-7688-366-3
KRAKÓW 2016
Zakład Wydawniczy »NOMOS«
31-208 Kraków, ul. Kluczborska 25/3u; tel./fax: 12 626 19 21
e-mail: [email protected]; www.nomos.pl
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 1. Społeczna odpowiedzialność biznesu − charakterystyka
i rozwój koncepcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Kształtowanie się relacji pomiędzy biznesem a społeczeństwem na
przestrzeni lat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Rys definicyjny społecznej odpowiedzialności biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Obszary odpowiedzialnego biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Kierunki rozwoju CSR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
14
17
28
61
73
Rozdział 2. Relacje z interesariuszami jako fundament społecznej
odpowiedzialności biznesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
2.1. Interesariusze − rys definicyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
2.2. Relacje przedsiębiorstw z interesariuszami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
2.3. Strategie wywierania wpływu na przedsiębiorstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2.4. Współpraca z interesariuszami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
2.5. Kapitał społeczny i jego rola w budowaniu współpracy
z interesariuszami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Rozdział 3. Współpraca międzysektorowa i charakterystyka trzeciego
sektora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3.1. Współpraca w sektorze prywatnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
3.2. Międzysektorowe partnerstwa społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.3. Charakterystyka polskiego trzeciego sektora i jego podmiotów . . . . . . . . . . 156
Rozdział 4. Przestrzeń pomiędzy biznesem i trzecim sektorem
− relacje przedsiębiorstw z organizacjami pozarządowymi . . . . . . . . . . . 180
4.1. Współpraca przedsiębiorstw z organizacjami pozarządowymi w świetle
badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
4.2. Atuty przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych w kontekście
współpracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
4.3. Korzyści dla przedsiębiorstw wynikające ze współpracy z NGO’s . . . . . . . . 198
5
4.4. Konfrontacja i współpraca pomiędzy podmiotami sektora prywatnego
i społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
4.5. Typy relacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
4.6. Trudności we współpracy na linii biznes – NGO’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
4.7. Udana współpraca − zalecenia i sugestie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Rozdział 5. Postrzeganie współpracy z organizacjami pozarządowymi
przez przedsiębiorstwa realizujące działania społeczne . . . . . . . . . . . . . . 244
5.1. Podstawy metodologiczne i metodyczne badania empirycznego . . . . . . . . . 244
5.2. Postrzeganie współpracy z organizacjami pozarządowymi przez
polskich menedżerów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Podsumowanie i rekomendacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Summary: The Power of Cooperation: Business–NGO Relations in the
Context of Corporate Social Responsibility . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Wstęp
Przedsiębiorstwa to podmioty pozostające w ścisłym związku z otoczeniem,
funkcjonujące w rozmaitych relacjach z uczestnikami rynku, do których można zaliczyć inwestorów, dostawców, odbiorców, konkurentów biznesowych itd.
Kontakty te stanowią jeden z warunków istnienia na współczesnym, dynamiczne zmieniającym się rynku, a podmioty gospodarcze zmuszone są do bacznego
obserwowania otoczenia, stałego analizowania zmieniających się warunków
i dostosowywania do nich swoich relacji z innymi. Od tego dziś zależy powodzenie w biznesie. Warto jednak podkreślić, że naukowa analiza sieci powiązań
biznesowych najczęściej dotyczy relacji pomiędzy przedsiębiorstwami. Faktem
jest, że to one z oczywistych względów dominują na rynku. Warto jednak zwrócić uwagę, że na horyzoncie wyłaniają się także inne ważne interakcje – relacje
przedsiębiorstw z podmiotami spoza sektora gospodarczego.
Coraz mocniej zakotwiczona w polskiej rzeczywistości idea społecznej odpowiedzialności biznesu (powszechnie zwana akronimem CSR) stwarza odpowiednie warunki, by tego typu relacje (współpraca z podmiotami z sektora
publicznego i społecznego) mogły się rozwijać i miały sens, również z biznesowego i społecznego punktu widzenia. Do niedawna jakiekolwiek współdziałanie przedsiębiorstw z podmiotami z sektora publicznego lub społecznego
wydawało się nieuzasadnione i często takie alianse traktowano z „przymrużeniem oka”. Tymczasem wraz z rozwojem społecznej odpowiedzialności biznesu i coraz śmielszym wkraczaniem przedsiębiorstw w obszar społeczny,
współpraca międzysektorowa zaczęła odgrywać ważniejszą rolę.
Współczesny rynek jest coraz bardziej wymagający i nierzadko oczekuje,
by przedsiębiorstwa (zwłaszcza duże) ponosiły odpowiedzialność za wygenerowane w wyniku swojej działalności koszty społeczne i środowiskowe,
by reagowały na potrzeby społeczne, podejmowały działania prewencyjne
minimalizujące skutki uboczne swojej działalności, wreszcie by angażowały
się w rozwiązywanie globalnych problemów społecznych. Przedsiębiorstwa
starają się sprostać tym wyzwaniom, realizując rozmaite społeczne przedsięwzięcia, a także wkraczając na „teren” zarezerwowany dotychczas dla innych
7
sektorów. Dzięki temu zagospodarowywana jest przestrzeń międzysektorowa
i dostrzegane są szanse wynikające z „połączenia sił” podmiotów z tak różnych
środowisk. Warto jednak podkreślić, że współpraca przedsiębiorstw z podmiotami z innych sektorów, szczególnie z organizacjami pozarządowymi, to
w Polsce temat wciąż nierozpoznany, a jednocześnie kryjący wiele interesujących zjawisk i otwierający wiele szans − również rynkowych.
Pierwsze symptomy przemawiające o potencjale współpracy i komplementarności podmiotów z różnych sektorów w Polsce można było zaobserwować już na początku XX wieku. W 2001 roku w ramach kampanii społecznej
„Zepsuj humor bandycie” przeprowadzono badanie, które pokazało, jak istotna jest współpraca międzysektorowa dla uwiarygodnienia komunikatu społecznego. Kampania zrealizowana została przy współpracy trzech partnerów:
Fundacji Komunikacji Społecznej, Komendy Głównej Policji oraz TUiR Warta. Celem badania było sprawdzenie, w jaki sposób jest odbierany komunikat
społeczny przez respondentów w zależności od pojawiających się na plakacie
logotypów organizatorów. Badanie wyraźnie pokazało, że prezentowanie na
plakacie jednego lub dwóch logotypów wydawało się respondentom wątpliwe
i wiązało się z następującymi spostrzeżeniami: „Gdy na pierwszym plakacie
był on podpisany logotypem policji, budziło to sprzeciw. Poirytowani respondenci pytali: dlaczego policja wydaje nasze pieniądze na kampanię społeczną,
która poucza nas, jak się bronić przed bandytami, zamiast łapać tych złodziei,
a nie zajmować się jakimiś plakatami. Gdy na przekazie pojawił się logotyp
Warty, badani odbierali to jako zapowiedź — teaser kampanii komercyjnej.
Pojawiły się też obawy, że zaraz pewnie wprowadzą wyższą składkę ubezpieczeniową. Natomiast gdy pod hasłem pojawił się logotyp samej fundacji, natychmiast padały pytania o źródła finansowania organizacji: ciekawe, czy to
Wołomin, czy Pruszków?”1. Spójność przekazu gwarantowało zamieszczenie na
plakacie wszystkich trzech podmiotów, ponieważ policji przypisano uczciwość
i kompetencje, fundacji − społeczny charakter kampanii, a firmie doświadczenie w tego rodzaju działaniach oraz środki finansowe na wsparcie kampanii.
W kolejnych latach przedsiębiorstwa podejmujące aktywność społeczną
nabierały coraz większej śmiałości w eksponowaniu swoich działań i komunikowaniu osiągnięć. Raport odpowiedzialnych firm, przygotowywany i publikowany przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu, stawał się bardziej obszerny. Szybko można było dostrzec, że coraz więcej przedsiębiorstw decyduje się
na podjęcie współpracy z podmiotami z innych sektorów. Z narastającą liczbą aliansów międzysektorowych pojawiały się informacje o tym, że niektóre
P. Prochenko, Marketing społeczny − bardzo to miłe, ale czy ma sens?, 20.12.2004,
dostęp na: www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XB/marketingspoleczny.html
1
8
z partnerstw nie przetrwały próby czasu (vide program „Podziel się Posiłkiem”,
pierwotnie realizowany przez firmę Danone i Polską Akcję Humanitarną),
a inne wręcz przeciwnie. Byliśmy wówczas świadkami dokonującego się procesu wzajemnego przyglądania się podmiotów z różnych sektorów. W dobie
rosnącego znaczenia społecznej odpowiedzialności biznesu przedsiębiorstwa
poszukiwały szans w kooperacji z podmiotami zupełnie od siebie odmiennymi, ale posiadającymi zasoby, których brakowało w sektorze biznesu.
Równolegle z rosnącym znaczeniem społecznej odpowiedzialności biznesu w sektorze prywatnym, coraz częściej mówiło się o konieczności przekierowania wysiłków na rzecz budowania wielosektorowej polityki społecznej. Politycy społeczni zaczynają postrzegać przedsiębiorstwa jako „realizujące i/lub
wspierające zadania i usługi społeczne, jako partnerów sektora publicznego
(instytucji centralnych i samorządu terytorialnego) oraz organizacji pozarządowych, pomocnych w wypełnianiu celów polityki społecznej, rozwiązywaniu różnorodnych problemów socjalnych”2. W sektorze publicznym również
dostrzeżono szanse we wspólnym realizowaniu działań, w korzystaniu z zasobów będących w dyspozycji podmiotów z różnych sektorów. Przypieczętowano to utworzeniem w 2009 roku Rządowego Zespołu ds. Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw, którego zadaniem było m.in. „tworzenie
warunków lepszej komunikacji oraz dialogu między administracją, biznesem,
partnerami społecznymi oraz organizacjami pozarządowymi w sprawach
dotyczących Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw”3. Zespół został
zniesiony w 2013 roku, a następnie po niemal rocznej przerwie ponownie powołany Zarządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 9 lipca 2014 roku.
Studia literatury przedmiotu dowodzą, że zarówno na świecie, jak i w Polsce współpraca przedsiębiorstw z organizacjami pozarządowymi jest w początkowej fazie rozwoju i wymaga wielu analiz teoretycznych i empirycznych.
W niniejszej monografii postanowiłam przyjrzeć się bliżej kooperacji podmiotów z sektora gospodarczego i społecznego w odniesieniu do społecznej odpowiedzialności biznesu, uwzględniając teorię interesariuszy oraz charakterystykę podmiotów trzeciego sektora.
Celem tej książki jest ukazanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami i organizacjami pozarządowymi nie tylko jako jednego ze sposobów realizowania społecznej odpowiedzialności biznesu oraz tworzenia wspólnej
M. Grewiński, O związkach polityki społecznej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu, [w:] M. Bonikowska, M. Grewiński (red.), Usługi społeczne odpowiedzialnego
biznesu, WSP TWP w Warszawie, Warszawa 2011, s. 28.
3
Par. 2 pkt. 3 Zarządzenia nr 38 Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 maja 2009 r.
w sprawie powołania Zespołu ds. Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw.
2
9
wartości, ale jako naturalną konsekwencję zmieniających się warunków funkcjonowania na współczesnym rynku. Dążyłam nie tylko do zidentyfikowania
znaczenia i wskazania najbardziej wartościowych typów współpracy, ale także do określenia motywacji decydujących o kooperacji, wskazania czynników
sprzyjających i utrudniających współpracę oraz określenia zestawu rekomendacji w zakresie współpracy międzysektorowej. Powyższym celom podporządkowane zostały pewne założenia/hipotezy badawcze, które poddałam
procesowi weryfikacji.
H1. Organizacje pozarządowe są kluczowym partnerem w realizacji działań
społecznych.
H2. Główną motywacją podejmowania przez przedsiębiorstwa współpracy
z organizacjami pozarządowymi jest dążenie do wzmocnienia pozytywnego wizerunku firmy.
H3. Najważniejszym czynnikiem sprzyjającym współpracy są kompetencje
merytoryczne pracowników organizacji pozarządowych.
H4. Jedną z głównych barier w realizowaniu współpracy jest roszczeniowość
organizacji pozarządowych.
H5. Dla przedsiębiorstw postrzeganych w Polsce jako społecznie odpowiedzialne bardziej wartościowa jest długofalowa, a nie krótkofalowa współpraca z organizacjami pozarządowymi.
H6. Przedsiębiorstwa postrzegane w Polsce jako społecznie odpowiedzialne
są skłonne traktować NGO jak partnera.
Uwzględniając charakter planowanego badania, zdecydowano o skoncentrowaniu uwagi wyłącznie na tych przedsiębiorstwach, które już wykazały aktywność w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu, dlatego też analizę
empiryczną przeprowadziłam na próbie przedsiębiorstw wyróżnionych w Raporcie „Odpowiedzialny Biznes. Dobre Praktyki 2010”, opublikowanym przez
Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
Na strukturę niniejszej monografii składa się Wstęp, pięć rozdziałów, Zakończenie oraz Bibliografia. W pierwszym rozdziale omówiłam globalne tło
kształtowania się koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu, jej historyczne korzenie oraz współczesne modele. Punkt wyjścia stanowi zaproponowane przez Michaela Blowfielda i Alana Murraya wyróżnienie trzech er rozwoju
koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu, znajdujących swój początek
w XIX wieku. Są to interesujące kwestie zwłaszcza ze względu na dokonujące
się przemiany w relacjach przedsiębiorcy−społeczeństwo. W tej części poddałam analizie kwestie definicyjne społecznej odpowiedzialności biznesu na przestrzeni kilku dekad, by w końcu zmierzyć się ze współczesnymi głosami na temat oczekiwanego kształtu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw,
modeli i kierunków jej rozwoju. Zasygnalizowane w pierwszym rozdziale
10
konieczne zmiany w postrzeganiu społecznej odpowiedzialności biznesu oraz
przedefiniowaniu roli przedsiębiorstw we współczesnym świecie wskazują na
dokonujące się swoiste otwarcie we współpracy biznesu z podmiotami z pozostałych sektorów.
W rozdziale drugim w sposób rozbudowany odniosłam się do pojęcia interesariuszy, istotnego z punktu widzenia społecznej odpowiedzialności biznesu. Poruszyłam w nim kwestie definicyjne i typologiczne oraz relacje przedsiębiorstw z interesariuszami, ukazując z jednej strony, jak rozległa i trudna
do wpięcia w jeden szablon jest kwestia zidentyfikowania interesariuszy oraz
jak różne mają oczekiwania, z drugiej strony podkreślając posiadane atrybuty decydujące o tym, czy sprzyjają one firmie, są neutralne czy też stanowią
dla niej zagrożenie. W relacjach z interesariuszami ważne jest postrzeganie
przedsiębiorstwa z perspektywy sieci powiązań z innymi podmiotami, dlatego tak istotne jest dokładne prześledzenie otaczających firmę interesariuszy,
określenie ich znaczenia, wskazanie potencjalnych partnerów i ewentualnych
wrogów. Kolejne zaproponowane w rozdziale spojrzenie na interesariuszy dotyczy strategii, jakie realizują oni wobec przedsiębiorstw. Okazuje się, że często interesariusze dyktują warunki, na jakich odbywają się kontakty z przedsiębiorstwami. Po obszernej analizie interesariuszy, opierając się na teorii
Ann Svendsen, skierowałam uwagę na spór: czy interesariuszami należy zarządzać (co w opinii niektórych odzwierciedla podejście „firmocentryczne”),
czy też lepiej z nimi współpracować? Ostatnią część tego rozdziału stanowi
refleksja nad budowaniem kapitału społecznego, który w wymiarze teoretycznym sprzyja rozwojowi gospodarczemu poprzez budowanie zaufania w społeczeństwie i kształtowanie sprzyjających warunków do współpracy. Została
tu również zasygnalizowana znacząca rola organizacji pozarządowych, które
jako podmioty społeczeństwa obywatelskiego wywierają kluczowy wpływ na
kształtowanie kapitału społecznego.
Trzeci rozdział poświęcony został motywom podejmowania współpracy
przez przedsiębiorstwa z innymi podmiotami. Podjęłam tu próbę naświetlenia
współpracy w sektorze prywatnym, która stała się punktem wyjścia do krótkiej diagnozy współpracy przedsiębiorstw z podmiotami z innych sektorów.
Szczególną uwagę skoncentrowałam na międzysektorowych partnerstwach
społecznych, które w polskiej przestrzeni nabierają coraz większego znaczenia. Zawieranie aliansów na rzecz szeroko pojętych spraw społecznych odbywa się w zakresie partnerstw dwu- lub trójsektorowych. Dopełnieniem ich
krótkiej charakterystyki jest zaproponowanie wskazówek skutecznego zarządzania partnerstwem. Ze względu na poruszaną w pracy problematykę ostatnia część trzeciego rozdziału poświęcona została charakterystyce trzeciego
sektora i konstytuujących go podmiotów. Wynika to z potrzeby zarysowania
11
profilu organizacji będących potencjalnymi partnerami do współpracy. Dlatego też nakreślony został proces kształtowania się trzeciego sektora w Polsce
i współczesne warunki funkcjonowania organizacji pozarządowych (sprecyzowanie ich typów i ujawnienie funkcji, jakie pełnią w społeczeństwie).
Rozdział czwarty odnosi się do kluczowych dla pracy zagadnień, które odzwierciedlają stosunki przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych. Celem
tego tym rozdziału było udzielenie odpowiedzi na pytanie: jakimi relacjami wypełniona jest przestrzeń pomiędzy biznesem i sektorem społecznym? Poszukiwanie jej rozpoczęłam od zaprezentowania zrealizowanych w tym obszarze analiz
empirycznych, by następnie skupić się na teoretycznych rozważaniach na temat
„związków” biznesu z organizacjami pozarządowymi. Punktem wyjścia było nakreślenie atutów przedsiębiorstw i organizacji społecznych, które mogą odgrywać kluczową rolę przy podejmowaniu decyzji o współpracy. Fragment rozdziału został także poświęcony wskazaniu korzyści, jakie płyną dla przedsiębiorstw
w wyniku kooperowania z podmiotami trzeciego sektora. Główną część rozdziału stanowi charakterystyka organizacji pozarządowych, które funkcjonują
na styku sektora społecznego i biznesu, określenie dwóch skrajnych postaw tj.
konfrontacji i współpracy podmiotów, oraz analiza szeregu wielowymiarowych,
istniejących relacji. Lektura rozdziału wyraźnie pokazuje, że w odróżnieniu od
drugiej połowy XX wieku, kiedy znaczną część NGO’s charakteryzował antagonistyczny stosunek do biznesu, obecnie zarówno przedsiębiorstwa jak i organizacje pozarządowe dostrzegają profity wynikające z „połączenia sił”. W przestrzeni biznes−NGO można zaobserwować istnienie wielu relacji dotyczących
zarówno kontaktów bardzo swobodnych i opierających się wyłącznie na zapisanych w umowie paragrafach, jak również ścisłej współpracy, która opiera się
na pełnym zaufaniu i lojalności. Obiektywizm analizy wymagał także, by uwaga
została skierowana na czynniki, które z jednej strony ułatwiają, ale z drugiej
utrudniają efektywną współpracę podmiotów z różnych sektorów.
Ostatni rozdział książki w pełni poświęcony został nakreśleniu metodologii i metodyki badań empirycznych oraz zaprezentowaniu materiału zebranego w wyniku ich realizacji. Analiza empiryczna pozwoliła pozytywnie zweryfikować hipotezy badawcze i stanowiła materiał do postawienia ciekawych
wniosków obrazujących ocenę współpracy z organizacjami pozarządowymi
przez przedsiębiorstwa postrzegane w Polsce jako społecznie odpowiedzialne. Jest to także punkt wyjścia do próby stworzenia rekomendacji będących
podstawą wzajemnego dostrzegania „interesów” obydwu stron, oraz − być
może − kształtowania warunków sprzyjających kooperacji podmiotów biznesu i sektora społecznego.
Podmioty (nie tylko biznesowe) w coraz większym stopniu zmuszone są do
poszukiwania interesujących sposobów budowania przewagi konkurencyjnej,
12
docierania do nowych zasobów, a współpraca sektora biznesu ze społecznym
oraz generalnie współpraca międzysektorowa zdają się mieć w tym zakresie
duży potencjał.
Książka jest efektem wieloletniej obserwacji ewoluującej współpracy pomiędzy biznesem a sektorem społecznym oraz pracy nad rozprawą doktorską. Niniejsza monografia powstała dzięki wsparciu kilku osób. W tym miejscu
składam podziękowania Profesorowi Bolesławowi Rokowi za inspirujące rozmowy oraz Rodzinie za wsparcie i nieocenioną pomoc w każdej postaci.