Zawroty g³owy - Apteka Media

Farmakoterapia
Zawroty g³owy
Zawroty głowy to odczucie pozornego ruchu ziemi, jego
halucynacja. Trudno znaleźć osobę, która by chociaż raz
w swoim życiu nie doznała podobnego wrażenia. Zawroty
głowy mogą być fizjologiczne lub być sygnałem choroby.
Choroba może dotyczyć struktur wchodzących w skład narządu równowagi,
mózgu lub być schorzeniem ogólnoustrojowym, jak na przykład cukrzyca,
choroby narządu krążenia, schorzenia
kręgosłupa itd. Zawroty głowy mogą towarzyszyć chwilowo lub przez dłuższy
okres czasu wszystkim chorobom ogólnoustrojowym, nie wyłączając grypy.
Zasadniczo mówimy o zawrotach głowy pochodzenia obwodowego (33%)
i ośrodkowego (1%). Pozostałe 66%
stanowią zawroty głowy towarzyszące
innym chorobom. Pomimo tak jasnej klasyfikacji należy przyznać, że w około
20% przypadków nie udaje się ustalić
jednoznacznie źródła dolegliwości,
szczególnie gdy zawroty głowy są jedynym, izolowanym objawem, na który
uskarża się pacjent.
Dokąd prowadzi ten labirynt?
Nie chodzi tu wcale o grobowiec Faraona, lecz o strukturę ucha wewnętrznego, odpowiadającą za odczucie ruchu
po linii prostej oraz wokół własnej osi.
Swoją nazwę „labirynt” zawdzięcza językowi starożytnych Rzymian. Błędnik,
bo tak brzmi jego słowiańska nazwa,
to układ trzech kanałów półkolistych
zamkniętych w otoczce kostnej. Kanały
te położone są w trzech płaszczyznach,
prostopadle do siebie, jako tylna część
całej struktury ucha wewnętrznego.
Przednia część, tzw. ślimak, to narząd
słuchu. W błoniastej wyściółce błędnika znajduje się płyn o wysokim stężeniu
jonów potasu, którego ruch drażni zgrupowane w dwóch miejscach komórki
czuciowe. Znajdujące się tam rzęski
uginają się w odpowiednim kierunku
pod wpływem ruchu płynu znajdującego się w przestrzeni błędnika. To powo12
duje powstanie sygnałów, które drogą
nerwów i ich połączeń docierają do
mózgu. Tam po rozpoznaniu i przeanalizowaniu powstaje odpowiedź zwrotna, która następnie powraca drogą
nerwów do narządów, które udzielają
odpowiedzi. Bogactwo połączeń jest
tak duże, że tworzy prawdziwą sieć
mogącą powodować: ruchy gałek
ocznych (oczopląs), zaburzenia równowagi (móżdżek), nudności, wymioty
(mięśnie gładkie żołądka), przyspieszenie akcji serca, pocenie się (nerw błędny), przymglenie świadomości, szum w
uszach (nerw słuchowy), szukanie podparcia (rdzeń kręgowy, rdzeń przedłużony). Wszystkie te zjawiska stanowią
całościową reakcję organizmu na odebrane z otoczenia sygnały. Ich obserwacja pozwala z kolei na wszczęcie
postępowania diagnostycznego.
Dokąd po pomoc?
Najlepiej zacząć od wizyty u lekarza
rodzinnego, który po rozmowie z pacjentem i przeprowadzeniu badań skieruje do odpowiedniego specjalisty. Pacjenci z zawrotami głowy najczęściej
kierowani są do laryngologa, neurologa, okulisty i na badania laboratoryjne.
Diagnostyka
Podstawowym zadaniem lekarza jest
stwierdzenie, czy zawroty głowy są
pochodzenia błędnikowego, wynikają
z jakiejś choroby ogólnej czy też pochodzą z układu nerwowego lub mózgu. Charakterystyczne dla zaburzeń
pochodzących z błędnika są:
• oczopląs,
• napadowy charakter dolegliwości,
• stopniowe wygasanie objawów,
• nudności, wymioty, pocenie się, bladość skóry,
• nasilenie dolegliwości poprzez zamknięcie oczu i ruchy głową,
• szum w uszach,
• pogorszenie słuchu,
• uczucie pełności w uchu (dolegliwości ze strony uszu mogą być jednostronne),
• bóle głowy (rzadko),
• brak występowania zaburzeń świadomości, wzroku, niedowładów, utraty
czucia, zaburzeń pamięci.
Oczopląs
To rytmiczne, symetryczne ruchy obu
gałek ocznych w płaszczyźnie poziomej lub lekko obrotowej, nigdy pionowe, nigdy nie rozbieżne w przypadku
chorób błędnika.
Badanie pobudliwości błędników
polega na ich stymulowaniu (każdego z osobna) wodą lub powietrzem
o określonej temperaturze (tzw. próby
kaloryczne) i obserwacji oczopląsu.
Osoba badana ma wówczas możliwość porównania wrażenia zawrotu
głowy, którego doznała, z zawrotem
wywołanym pobudzeniem błędnika.
W zestawach testów pozwalających
na odróżnienie chorób błędnika od
chorób głównie neurologicznych wykonuje się także tzw. próby obrotowe. Polegają one na wykorzystaniu
wspomnianego już wcześniej zjawiska reakcji błędnika na ruch wokół osi
ciała. Badanie wykonuje się na fotelu
obrotowym. W wybranych sytuacjach
w wyspecjalizowanych ośrodkach
można sprawdzić stabilność postawy
pacjenta i zachowanie się jego ciała
podczas ruchu, wykonując badanie
zwane posturografią. Po takich badaniach lekarz ma komplet informacji na
temat błędnika. No prawie komplet...
Szukając przyczyn zawrotów głowy
może jeszcze zlecić wykonanie tomografii komputerowej głowy oraz badanie struktur mózgu przy użyciu rezonansu
magnetycznego. Próg słuchu określa się
na podstawie tonalnego badania słu-
chu uzupełnionego audiometrią impedancyjną. W razie
potrzeby można wykonać również badanie potencjałów
wywołanych pnia mózgu lub bardziej szczegółowe badania obiektywne. Rutynowo wykonuje się również badanie dna oczu, rentgen odcinka szyjnego kręgosłupa oraz
przepływów w tętnicach szyjnych i kręgowych. Dalsze
postępowanie wynika z dotychczas uzyskanych informacji.
Jak leczyć zawroty głowy?
Istnieje wiele sposobów leczenia zawrotów głowy – od
podania leków, przez rehabilitację, po postępowanie chirurgiczne. O wyborze terapii decyduje lekarz. Podawanie
leków ma na celu zniesienie halucynacji ruchu, osłabienie
wymiotów, eliminację i zniesienie lęku oraz przyspieszenie
wyrównania ubytków w czynności błędnika. Obecnie, w
przypadkach osłabienia lub braku prawidłowej funkcji błędnika, dużą rolę przywiązuje się do rehabilitacji. Opracowane przez zespoły specjalistów zestawy ćwiczeń mają na
celu przyspieszenie powrotu do normalnego funkcjonowania. Rehabilitacja wymaga od pacjenta dużej dyscypliny,
wytrwałości i konsekwencji w działaniu. Terapeuci i lekarze
służą przede wszystkim informacją i pomocą.
C
M
Y
CM
MY
Leczenie chirurgiczne stosuje się wtedy, kiedy prawidłowe leczenie nie daje oczekiwanych efektów, a dolegliwości są bardzo uciążliwe dla chorego. Trzeba zdawać
sobie sprawę z tego, że ryzyko niepowodzenia operacji
jest duże. Dlatego z wyjątkiem sytuacji zagrożenia życia
czy niebezpiecznych powikłań decyzja o jej podjęciu
nie zapada szybko.
CY
CMY
K
Dlaczego się kręci?
Zawroty głowy najczęściej spowodowane są przez:
• niektóre leki (antybiotyki, leki odwadniające, salicylany,
leki stosowane w chorobach nowotworowych),
• choroby neurologiczne (guzy, stwardnienie rozsiane,
migreny, padaczka, zaburzenia naczyniowe),
• choroby błędnika i nerwów czaszkowych,
• urazy głowy,
• chorobę lokomocyjną,
• położeniowe zawroty głowy,
• zawroty głowy o podłożu emocjonalnym.
Ta różnorodność przyczyn pokazuje z jak złożonym
i trudnym zagadnieniem mamy do czynienia. Podjęcie
decyzji, czy to w sprawie diagnostyki, czy też leczenia,
wymaga wielokrotnych weryfikacji. Powyższe rozważania dotyczą osób dorosłych. Problemy zawrotów głowy
u dzieci pod wieloma względami są znacznie trudniejsze
i wymagają osobnego omówienia.
lek. Michał Kuzemczak