Rola i zadania biegłego rewidenta

Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
Podstawowym celem badania na podstawie ustawy o rachunkowości jest wydanie przez
biegłego rewidenta pisemnej, uzasadnionej opinii o prawidłowości i rzetelności zbadanego
sprawozdania finansowego.
Opinia biegłego podnosi wiarygodność publikowanych danych finansowych. Utrzymanie tej, tak
ważnej w gospodarce rynkowej funkcji wymaga od biegłego zarówno niezbędnych kwalifikacji
zawodowych, sumiennego zaplanowania i realizacji badania, jak i obiektywności oraz
niezależności
tak w
stosunku do jednostki badanej, jak i odbiorców sprawozdań finansowych.
Badanie sprawozdań finansowych w trybie przewidzianym ustawą o biegłych rewidentach i ich
samorządzie przeprowadzają podmioty uprawnione do badania, wpisane na listę podmiotów
uprawnionych przez Krajową Izbę Biegłych Rewidentów (KIBR). Podstawowym celem badania
na podstawie ustawy o rachunkowości jest wydanie przez biegłego rewidenta pisemnej,
uzasadnionej opinii o prawidłowości i rzetelności zbadanego sprawozdania finansowego.
Rzetelne sprawozdanie finansowe to sprawozdanie sporządzone zgodnie z istniejącymi
przepisami w zakresie rachunkowości, finansów, prawa podatkowego, prawa cywilnego i prawa
handlowego. Przez jasność i rzetelność należy rozumieć to, że sprawozdanie finansowe w
sposób pełny, uczciwy i dokładny przedstawia obraz osiągniętych wyników za okres objęty
badaniem oraz sytuacji majątkowej i finansowej badanej jednostki na dzień kończący rok
obrotowy.
Biegły rewident musi stosować normy wykonywania zawodu, zarówno krajowe, jak i
1/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
międzynarodowe. Na wstępie opracowuje plan badania, po czym przystępuje do badania
poszczególnych części sprawozdania finansowego, zwanych obszarami badania. Od jakości
prac przygotowawczych zależy jakość badania, a także jego efektywność. Odpowiednio
opracowane procedury badania systemów kontroli wewnętrznej nie tylko umożliwiają efektywne
wykrycie ewentualnych zagrożeń dla jednostki, jak ryzyko oszustw, ale też zapewniają szybkie
zbadanie i wyrażenie opinii o rzetelności, prawidłowości i jasności każdego obszaru
sprawozdania finansowego oraz prawidłowości ksiąg rachunkowych stanowiących podstawę
jego sporządzenia.
Warto podkreślić, że za kilkoma akapitami opinii o rzetelności, prawidłowości i jasności
sprawozdania finansowego czy kilkoma, kilkunastoma, czy czasem, o ile biegły niepotrzebnie
powiela informację z informacji dodatkowej kilkudziesięcioma stronami raportu uzupełniającego
opinię z badania sprawozdania finansowego kryje się żmudne i odpowiedzialne badanie
wszystkich podstawowych obszarów bilansu oraz rachunku zysków i strat. Oczywiście często
zdarza się, że poszczególne obszary są nieistotne i nie wymagają dokładnego badania, ale
zawsze należy co najmniej wykonać test na kompletność każdego obszaru, czy przypadkiem
nie pominięto istniejących danych, które powinny znaleźć się w tym obszarze, zmieniając jego
wartość z nieistotnej na istotną.
Tryb badania sprawozdań finansowych
Oprócz sprawozdania finansowego biegły rewident ocenia informacje finansowe pochodzące z
innych źródeł. Do takich informacji należą: sprawozdanie z działalności jednostki, prospekty
emisyjne, publikowane wskaźniki finansowe, plany inwestycyjne i finansowe, sprawozdania
GUS oraz wszystkie inne informacje często podawane równolegle z rocznym sprawozdaniem
finansowym. W myśl przepisów ustawy o rachunkowości nie są one objęte badaniem biegłego,
z wyjątkiem obowiązkowej oceny sprawozdania z działalności jednostki. Biegły powinien jednak
co najmniej upewnić się, że informacje te są spójne z danymi sprawozdania finansowego i że w
sposób rzetelny odpowiadają aktualnej sytuacji finansowej i możliwościom rozwojowym
jednostki.
2/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
Biegły rewident, wydając opinię o rzetelności i prawidłowości danych, powinien krytycznie
ocenić zastosowane przez przedsiębiorstwo zasady rachunkowości w odniesieniu do
charakteru działalności gospodarczej jednostki, wielkości i rodzaju posiadanych zasobów oraz
możliwości poprawnej interpretacji sprawozdania finansowego przez szeroki krąg odbiorców,
jakimi są akcjonariusze albo udziałowcy, instytucje finansowe, kontrahenci, organy podatkowe.
Praktyka zawodowa, jak też procedury korporacyjne BDO pozwoliły na wypracowanie szeregu
metod i technik badania, które w sposób racjonalny, poprzez ograniczoną, reprezentatywną
kontrolę, stwarzają podstawę do wydania uzasadnionej opinii o całości danych finansowych.
Planując badanie sprawozdania finansowego oraz później, już w trakcie badania, biegły
rewident ocenia wdrożone przez jednostkę systemy rachunkowości i kontroli wewnętrznej. Ich
ocena jest wykorzystana m.in. przy wyborze metod i technik badania oraz zakresu wybieranych
próbek przy badaniu metodą reprezentatywną.
Sumienna realizacja badania zakłada, że biegły podczas badania wykorzystuje właśnie te
techniki i metody badania, które najbardziej odpowiadają zakresowi i charakterowi działalności
jednostki oraz jej strukturze organizacyjnej. Żadne metody i techniki badania nie gwarantują
jednak wykrycia wszystkich nieprawidłowości.
Potwierdzenie zakresu badania podkreśla nieograniczony dostęp biegłego do wszystkich
istotnych informacji, jakie biegły samodzielnie i niezależnie wybrał, twierdząc, że są niezbędne
do wypełnienia jego funkcji. Biegły rewident powinien tak zaplanować swoją pracę, aby
umożliwić przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego w sposób efektywny i w
odpowiednim czasie.
Tryb badania sprawozdań finansowych można logicznie i chronologicznie podzielić na
następujące obszary:
3/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
- planowanie,
- realizacja programu badania i zasady tworzenia dokumentacji roboczej,
- sporządzenie wniosków z badania (opinii i raportu).
Planowanie Sporządzenie planu badania kładzie nacisk na istotne elementy sprawozdania finansowego.
Wymaga od biegłego wstępnej wiedzy o działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, jego
strukturze organizacyjnej i sytuacji finansowej oraz o systemach kontroli wewnętrznej i
zastosowanych systemach rachunkowości.
W praktyce biegły powinien zebrać te informacje na podstawie rozmowy z dyrektorem
finansowym, głównym księgowym i kierownikami poszczególnych komórek w ciągu 2-3 dni,
zależnie od złożoności zagadnień i rozmiaru jednostki. Wywiad powinien też uzupełnić własną
analizą regulaminu organizacyjnego, sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa i przeglądem
raportu z badania za rok ubiegły, uwzględniając obowiązujące go normy i zarządzenia KIBR.
Na tym etapie biegły powinien szczegółowo zapoznać się z raportem z badania za rok ubiegły
w celu zapewnienia prawidłowości i ciągłości bilansu otwarcia, kontynuacji stosowanych zasad
wyceny i zachowania porównywalności rocznych sprawozdań finansowych.
Biegły powinien uzyskać odpowiednie i dostateczne dowody rewizyjne na to, że aktywa i
pasywa wykazane w sprawozdaniu finansowym zostały wycenione w odpowiednich
wartościach.
4/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
Taka analiza wstępna ma na celu także ustalenie wzajemnie powiązanych obszarów
sprawozdania finansowego w celu zapewnienia maksymalnie efektywnego wykorzystania
wiedzy i czasu zespołu przeprowadzającego badanie, a tym samym ograniczenie kosztów
związanych z badaniem, także po stronie spółki badanej. Na podstawie zebranych informacji
biegły ocenia posiadany przez jednostkę system kontroli wewnętrznej, zastosowane systemy
rachunkowości oraz określa stopień ryzyka i istotność poszczególnych obszarów sprawozdania
finansowego.
Ostatnim elementem fazy planowania jest sporządzenie planu z programem i harmonogramem
badania. Plan taki uwzględnia preferowane metody i techniki badania, zależnie od wstępnej
oceny ryzyka i stopnia zaufania biegłego do systemów kontroli wewnętrznej.
Przykładowo, w przedsiębiorstwie produkcyjnym biegły rewident, aby ocenić aktualną pozycję
przedsiębiorstwa na rynku, możliwość kontynuacji działalności gospodarczej, tak planuje
badania, aby określić cykl produkcyjny, koszty produkcji i metody kalkulacji kosztów. Potrzebuje
do tego wszelkich informacji o najważniejszych czynnikach produkcji (o podstawowych
surowcach, materiałochłonności, udziale robocizny i półfabrykatów, udziale kosztów
ogólnoprodukcyjnych, udziale kosztów sprzedaży itp.) oraz o tym, kim są dostawcy i jak się
kształtuje terminowość regulowania zobowiązań. Informacje te w powiązaniu z oceną zasad
rozliczeń i kalkulacji kosztów oraz z zasadami wyceny produktów gotowych i produkcji w toku
wskażą istotne pozycje w analizie kosztów oraz ryzyko związane z wyceną zapasów i
zobowiązań w bilansie przedsiębiorstwa.
Na tej podstawie biegły rewident, opierając się na procedurach stosowanych w podmiocie
uprawnionym, ocenia ryzyko badania. Ocena ta polega na założeniu, że sprawozdanie
finansowe będzie zawierało istotne nieprawidłowości. Ryzyko to dotyczy obszarów
5/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
sprawozdania finansowego, strumieni transakcji i powiązań. Ocena ryzyka nieodłącznego
wymaga wszechstronnej znajomości jednostki i jej otoczenia. Wraz z ryzykiem kontroli tworzy
profil ryzyka ogólnego, wpływającego na wielkości prób, które biegły musi przyjąć w
poszczególnych obszarach badania.
W zakresie struktury przychodów, odbiorców oraz trendów wielkości sprzedaży biegły określa
ryzyko związane z badaniem przychodów, należności, rezerw na należności lub rezerw
wynikających z charakteru działalności, na przykład z tytułu gwarancji poprodukcyjnych lub
serwisowych oraz realności wyceny wartości zapasów. Planuje badanie najważniejszych
pozycji przychodów, sposób zawierania umów, określa moment ujęcia sprzedaży, kim są
odbiorcy przedsiębiorstwa (np. dużo małych odbiorców czy kilku bardzo dużych), czy są to
odbiorcy krajowi czy zagraniczni, czy należności rozliczane są na bieżąco, jaki jest trend
wielkości sprzedaży itp.
Należy także ocenić zadłużenie przedsiębiorstwa i jego bieżące obciążenie z tytułu kredytów i
pożyczek w odniesieniu do pozostałych przychodów i kosztów. Ryzyko może być związane z
zaciągniętymi kredytami w walucie obcej lub cenami sprzedaży określonymi w walucie (ryzyko
strat z tytułu różnic kursowych). W BDO są stosowane procedury wykorzystujące specjalizowane oprogramowanie,
zapewniające przyjęcie optymalnych wielkości prób, związane ze oceną ryzyka badania. W
przypadku braku takich procedur, można wykorzystać metody statystyczne wyznaczając
wielkość prób.
Ustalając kryteria istotności, biegły powinien przede wszystkim ocenić wpływ, jaki ewentualnie
występująca nieprawidłowość wywiera na całokształt obrazu przychodów i kosztów, wyniku
6/7
Rola i zadania biegłego rewidenta
Wpisany przez dr Andre Helin, dr Janusz Wisłowski
finansowego, posiadanych aktywów i pasywów oraz sytuacji finansowej badanej jednostki.
Błędy dotyczące poprawnej klasyfikacji kosztów i przychodów odgrywają w praktyce mniejszą
rolę niż poprawna wycena aktywów i pasywów. To samo dotyczy błędów związanych z wyceną
środków trwałych w odniesieniu do konsekwencji wystąpienia błędów w wycenie majątku
obrotowego.
Biegły określa dla każdej pozycji, czy jest to pozycja kluczowa. Pozycje kluczowe to takie
pozycje, które określają działalność przedsiębiorstwa. Zakłada się, że pozycje kluczowe
wynoszą co najmniej 15% obrotu albo sumy bilansowej. Informacje zebrane w trakcie
przygotowania do badania mogą spowodować rozszerzenie lub zawężenie definicji pozycji
kluczowej.
Uwaga: niniejszy artykuł stanowi podrozdział 4-4.1.1. książki dr. Andre Helina i dr. Janusza
Wisłowskiego „Odpowiedzialność członków rad nadzorczych za sprawozdawczość
finansową spółek, zasady i tryb funkcjonowania komitetu audytu".
Więcej informacji o tej książce podajemy w dziale „Literatura biznesu".
7/7