Analiza uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie

Transkrypt

RECENZJA ZBIORCZA
Część II
w ramach zadania pn.: Ocena zgodności wyników projektu „Studium spójności funkcjonalnej
we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym” z założonymi celami projektu oraz ocena ich
przydatności w kontekście planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa
dolnośląskiego w latach 2014-2020 w odniesieniu do działania pt.: Analizy i studia
Zespół ekspercki w składzie:
dr hab. Andrzej Raczyk
dr Sylwia Dołzbłasz
dr Helena Dobrowolska-Kaniewska
Wrocław, 12 grudnia 2014 rok
1
Projekt pn.: „Studium spójności funkcjonalnej we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym”częściowo finansowany
przez Unię Europejską w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
Z uwagi na dużą różnorodność tematyczną dokumentów realizujących oceniane zadania
oraz
realizację
pojedynczych
zadań
przez
jeden
lub
parę
dokumentów,
recenzja
Działania pt.: Analizy i studia została przeprowadzona w odniesieniu do zadań:
1. Analiza polityk rozwoju gmin.
2. Transport.
3. Struktura osadnicza: mieszkalnictwo i usługi.
4. Środowisko przyrodnicze i rekreacja.
2
Spis Treści
Spis Treści.....................................................................................................................................................3
I. Recenzja zadania pt. Analiza Polityk rozwoju gmin .................................................................................5
I.1. Struktura dokumentu: ...................................................................................................................5
I.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla opracowania
Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WOF oraz przydatności w kontekście
planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa.......................................6
I.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
rezultatami w odniesieniu do krajowych dokumentów strategicznych na poziomie
krajowym i regionalnym...........................................................................................................8
I.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi .......................................8
I.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do krajowych
dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym ........................................9
I.4. Spójność wewnętrzna projektu. ..................................................................................................11
I.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 z późniejszymi zmianami, w
odniesieniu do miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego oraz
przydatności w kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF. ...............12
II. Recenzja zadania pt. Transport...............................................................................................................14
II.1. Struktura dokumentu:................................................................................................................14
II.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla opracowania
Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WOF oraz przydatności w kontekście
planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa.....................................15
II.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
krajowym i regionalnym.........................................................................................................16
II.4. Spójność wewnętrzna projektu..................................................................................................18
II.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
III. Recenzja zadania pt. Struktura osadnicza: mieszkalnictwo i usługi .....................................................21
III.1. Struktura dokumentu:...............................................................................................................21
III.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla opracowania
Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF oraz przydatności w kontekście
III.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
3
III.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi ..................................24
III.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do dokumentów
strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym ............................................................26
III.4. Spójność wewnętrzna projektu. ...............................................................................................28
III.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
przydatności w kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF. ..............38
IV. Recenzja zadania pt. Środowisko przyrodnicze i rekreacja ..................................................................40
IV. 1. Struktura dokumentu: .............................................................................................................40
IV. 2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla opracowania
Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF oraz przydatności w kontekście
IV. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
IV.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi ..................................43
IV.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do krajowych
dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym ......................................44
IV.4. Spójność wewnętrzna projektu. ...............................................................................................46
IV.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
V. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Analizy i studia ..............................................51
4
I. Recenzja zadania pt. Analiza Polityk rozwoju gmin
Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Analiza polityk
rozwoju gmin Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego na podstawie Studiów Uwarunkowań i
Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gmin.
I.1. Struktura dokumentu:
Przedstawiony do recenzji dokument „Analiza polityk rozwoju gmin Wrocławskiego
Obszaru Funkcjonalnego na podstawie Studiów Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego gmin” obejmuje część tekstową, załączniki graficzne oraz mapę w skali
1:100 000.
Część tekstowa to 24 stron maszynopisu, w której skład wchodzi wstęp oraz cztery
rozdziały numerowane:
1.
Rola Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego w
kreowaniu polityki przestrzennej gmin,
2.
Metodologia analizy polityk rozwoju gmin zapisanych w SUIKZP,
3.
Analiza SUIKZP gmin należących do WrOF-u na podstawie uogólnionych kategorii
przeznaczeń terenu,
4.
Analiza SUIKZP gmin należących do WrOF-u w podziale na bufory.
Do zobrazowania przedstawionych zjawisk wykorzystano 10 map i 8 wykresów.
Załączniki graficzne do opracowania stanowi 10 map poglądowych z zakresu omawianej
problematyki dla całego Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego tj.:
− zasięg przestrzenny WrOF,
− synteza przeznaczeń terenu z SUIKZP gmin z WrOF,
− udział powierzchni gmin w obszarze WrOF,
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (zabudowa mieszkaniowa),
5
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (aktywność gospodarcza),
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (usługi),
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (rolnictwo),
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (wody powierzchniowe),
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (lasy),
− przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (komunikacja, infrastruktura techniczna i tereny
górnicze).
Do opracowania dołączone także 1 szczegółową mapę w skali 1:100 000 dla obszaru
WrOF przedstawiającą syntezę przeznaczenia terenów w Studiach Uwarunkowań i Kierunków
Zagospodarowania Przestrzennego gmin.
I.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WOF oraz przydatności w kontekście
planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa.
Przedstawione do recenzji opracowanie można traktować jako ważny materiał źródłowy,
który może stanowić podstawę do opracowania diagnozy stanu dla Zintegrowanej Strategii
Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na
obszarze województwa. Podjęte do analizy zagadnienie jest szczególnie istotne w kontekście
polityki przestrzennej, ale jest także bardzo ważne dla odpowiedniego kreowania innych polityk
rozwoju WrOF.
Z punktu widzenia większej użyteczności w kontekście planowania polityki regionalnej
województwa oraz Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego zasadne byłoby poszerzenie analizy
odnośnie
poruszanej
problematyki,
sformułowanie
bardziej
pogłębionych
wniosków
wynikających z przedstawionego materiału źródłowego. Wartościowa byłaby także próba
ukazania najważniejszych trendów w polityce przestrzennej gmin WrOF na podstawie analizy
SUIKZP.
6
Należy zauważyć, iż zapisy SUIKZP dotyczące przeznaczenia terenu zostały przyjęte jako
wyraz polityki rozwoju gminy. Z uwagi na fakt, iż gminy nie mają obowiązku uchwalania
„Strategii rozwoju gminy” można uznać, iż potraktowanie SUIKZP jako dokumentu
wyrażającego politykę rozwoju gminy za założenie trafne. Jednakże należy pamiętać, iż jest to
dokument, którego celem jest określanie polityki przestrzennej gminy. Rola SUIKZP została
przy tym w sposób dokładny w analizowanym opracowaniu przedstawiona (natomiast podstawy
teoretyczne opracowania mogłyby być poszerzone). Warto jednakże zauważyć, iż analiza
„Strategii rozwoju gmin” w tym kontekście z pewnością poszerzyłaby możliwości
wnioskowania i umożliwiła bardziej kompleksową analizę.
Bardzo dużym walorem analizowanego opracowania jest ukazanie w sposób syntetyczny
zapisów SUIKZP 27 gmin. Dotyczy to zarówno ujęcia wszystkich gmin SUIKZP (oprócz gminy
Wrocław), jak i zastosowania jednolitej metodologii umożliwiającej łączną analizę obszaru
WrOF. Należy podkreślić, iż jest to pierwsze opracowanie, które przedstawia i analizuje łącznie
zapisy SUIKZP 27 gmin obszaru WrOF. Z uwagi na brak jednolitej metodologii sporządzania
SUIKZP w Polsce, istniejące SUIKZP gmin WrOF nie są porównywalne. Dotyczy to
szczególnie kategorii przeznaczenia terenu. W związku z tym wymagało to wektoryzacji
załączników graficznych wszystkich SUIKZP z badanych gmin oraz reklasyfikacji oznaczeń
przeznaczenia terenu według opracowanej przez autorów tej analizy metodologii. Wszystkie
istniejące przeznaczenia terenu zaklasyfikowano do 7 podstawowych kategorii przeznaczenia
terenu (M – zabudowa mieszkaniowa, mieszkaniowo-usługowa, zagrodowa; AG – aktywność
gospodarcza; U – usługi; R – rolnictwo; W – wody powierzchniowe; Z – lasy, zieleń urządzona i
nieurządzona; I – tereny pozostałe). Tereny, których nie można było przyporządkować do żadnej
ze zbiorczych kategorii, zostały oznaczone jako „???” (można było jednak inaczej je nazwać, nie
używając
znaków
zapytania).
Pewne
wątpliwości
może
budzić
przyporządkowanie
poszczególnych przeznaczeń terenu do kategorii zbiorczych, jednakże konieczne było ich
przyjęcie w celu dokonania generalizacji i syntetycznej analizy obszaru WrOF. Pewne
zastrzeżenie może budzić wyłączenie z tej analizy gminy Wrocław (która stanowi bardzo istotny
7
element WrOF), natomiast autorzy wyjaśnili przyczyny tej decyzji (mylące jest jednakże, iż na
załączonych mapach obszar gminy Wrocław jest przedstawiony w analogiczny sposób jak
pozostałych gmin WrOF). W związku z tym w kontekście prac na Zintegrowaną Strategią
Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego należałoby zwrócić szczególną uwagę na
obszar gminy Wrocław.
Istotne jest, iż w efekcie przeprowadzonej analizy ujawniono pewne problemy i
rozbieżności (jak np. zidentyfikowano tereny, dla których nie ma wskazanego przeznaczenia
terenu), których skorygowanie byłoby istotne z punktu widzenia prac na innymi, kolejnymi
dokumentami planistycznymi gmin.
Zaprezentowane efekty tej analizy (w postaci całościowego przedstawienia obszaru WrOF
w kontekście polityki przestrzennej) zdecydowanie będą mogły być wykorzystane przy pracach
nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.
I.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
krajowym i regionalnym.
I.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi
Cele strategiczne projektu zdefiniowano jako:
− zbudowanie podstaw Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF, która da podstawy dla
opracowania i zatwierdzenia dokumentu, który w przyszłości będzie bazą dla
zintegrowanego działania rozwojowego inwestycyjnego w obszarze WrOF. W ramach celu
wyznaczone zostaną priorytetowe, wspólne kierunki dla obszaru, w tym m.in. dotyczące:
lokalizacji funkcji mieszkaniowych i centrów usługowych, planu transportowego, ochrony
środowiska i rozwoju rekreacji, lokalizacji usług publicznych oraz kierunkowych inwestycji
we WrOF,
− diagnoza możliwości wdrożenia strategii oraz matryca dla wielopoziomowego zarządzania
przestrzenią we WrOF.
8
Planowane rezultaty projektu to:
− delimitacja zasięgu WrOF,
− wytyczne dla Strategii Spójności Przestrzennej w zakresie lokalizacji i powiązań:
mieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych,
− wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentów o charakterze strategicznoplanistycznym
w
tym
do
Aktualizacji
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Województwa Dolnośląskiego,
− model współpracy pomiędzy JST w obszarze funkcjonalnym w zakresie zintegrowanego
planowania przestrzennego.
Analiza
dokumentu
„Analiza
polityk
rozwoju
gmin
Wrocławskiego
Obszaru
Funkcjonalnego na podstawie Studiów Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego gmin” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wskazuje, że główne
rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał
może być potraktowany jako ważny materiał źródłowy, który może stanowić punkt wyjścia do
opracowania diagnozy stanu dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa.
Należałoby uzupełnić opracowanie o wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych
dokumentów o charakterze strategiczno-planistycznym w tym do Aktualizacji Planu
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, które można wykonać na
podstawie merytorycznie bardzo dobrych map przeglądowych 1:100 000. Bardzo wartościowe
byłoby przedstawienie modelu współpracy pomiędzy JST w obszarze funkcjonalnym w zakresie
zintegrowanego planowania przestrzennego.
I.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do krajowych
dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym
W tekście brak jest bezpośrednich odniesień do dokumentów strategicznych na poziomie
krajowym i regionalnym. Zasadne wydaje się, gdyby takie odniesienie znalazły się w
9
analizowanym opracowaniu. Natomiast treść dokumentu nawiązuje do Strategii Rozwoju Kraju
2020, Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Polska 2030, KPZK 2030, Krajowej Strategii
Rozwoju Regionalnego 2010-2020, itp. ponieważ porusza kwestie zintegrowanego podejścia do
polityki rozwoju, w tym szczególnie polityki przestrzennej. Wskazuje, że kreowanie
zintegrowanej polityki przestrzennej jest bardzo ważne, szczególnie w kontekście spójności
terytorialnej i generalnego celu rozwoju regionalnego jakim jest spójność. Ponadto wyniki
opracowania są istotne w kontekście nowych instrumentów rozwoju jak np. zintegrowane
inwestycje terytorialne.
Przedmiot opracowania jest zgodny z głównymi założeniami podstawowych dokumentów
strategicznych poziomu krajowego i regionalnego. Spójność dotyczy, m.in. odniesienia do
układów miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowego znaczenia wspierania spójności
terytorialnej, integracji przestrzennej i funkcjonalnej obszarów. Zgodnie z KPZK 2030, rdzeniem
krajowego systemu gospodarczego i ważnym elementem systemu europejskiego stanie się
współzależny otwarty układ obszarów funkcjonalnych najważniejszych polskich miast,
zintegrowanych w przestrzeni krajowej i międzynarodowej. Jednocześnie na rozwoju
największych miast skorzystają mniejsze ośrodki i obszary wiejskie. Oznacza to, że podstawową
cechą Polski 2030 r. będzie spójność społeczna, gospodarcza i przestrzenna.
W przypadku dokumentów szczebla regionalnego (Strategia Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego
2020), spójność ta oznacza odniesienie do układu miejskich obszarów funkcjonalnych oraz
kluczowe znaczenie dla wspierania spójności terytorialnej.
W
Strategii
Rozwoju
Województwa
Dolnośląskiego
2020
Wrocławski
Obszar
Funkcjonalny został wymieniony jako Wrocławski Obszar Integracji oraz jako jeden z 11
obszarów interwencji (Wrocławski Obszar Metropolitarny).
Zgodność opracowania z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa wyraża
się zapisami wstępnej delimitacji obszarów funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru
10
Metropolitarnego), wpisanie się w cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa (m.in.
umocnienie zewnętrznej i wewnętrznej integracji województwa).
I.4. Spójność wewnętrzna projektu.
Spójność wewnętrzną przeanalizowano dla całości opracowania. Pod uwagę wzięto
kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków, sposób prezentowania materiału.
Opracowanie ma spójny charakter. Zebrane zostały wszystkie SUIKZP gmin WrOF i
opracowane według jednolitej, zaproponowanej przez autorów metodologii. Pewne zastrzeżenie
może budzić wyłączenie z tej analizy gminy Wrocław (która stanowi bardzo istotny element
WrOF), natomiast autorzy wyjaśnili przyczyny tej decyzji (mylące jest jednakże, iż na
załączonych mapach obszar gminy Wrocław jest przedstawiony w analogiczny sposób jak
pozostałych gmin WrOF). Ponadto pewne zastrzeżenia można by mieć do przyjętego sposobu
reklasyfikacji przeznaczenia terenu z poszczególnych SUIKZP. Natomiast autorzy wyjaśnili
zaproponowaną przez siebie metodologię klasyfikacji przeznaczenia terenów, a przyjęte zasady
generalizacji wynikały z celu syntetycznego ukazania sytuacji w tym zakresie na całym obszarze
WrOF. W efekcie w opracowaniu w analizie ujęte zostało: synteza przeznaczeń terenu z
SUIKZP gmin z WROF, udział powierzchni gmin w obszarze WROF, przeznaczenie terenów w
SUIKZP gmin (zabudowa mieszkaniowa), przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (aktywność
gospodarcza), przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (usługi), przeznaczenie terenów w
SUIKZP gmin (rolnictwo), przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (wody powierzchniowe),
przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin (lasy), przeznaczenie terenów w SUIKZP gmin
(komunikacja, infrastruktura techniczna i tereny górnicze).
Poszczególne zbiorcze kategorie przeznaczenia terenu zostały przedstawione na mapie
oraz omówione. Elementy graficzne, stanowiące bardzo wartościowy element opracowania, są
spójne w obrębie całej analizy. W opracowaniu prawidłowo i w sposób kompletny omówiono
kwestie dotyczące poszczególnych kategorii użytkowania terenu WROF. Jednakże wnioski
mogłyby mieć bardziej pogłębiony charakter.
11
Na skutek przyjętej metodologii reklasyfikacji kategorii przeznaczenia terenu w
opracowaniu można zauważyć pewne nieścisłości, np. tereny wodonośne w gminie Siechnice
należą do kategorii I (w analizie do mapy 10 wskazano, iż gmina ta jest na drugim miejscu pod
względem terenów pod infrastrukturę komunikacyjną i techniczną, co wynika z intensywnych
procesów suburbanizacji, a akurat w przypadku terenów wodonośnych, podlegających
szczególnym uregulowaniom prawnym, rozwój funkcji mieszkaniowej jest oczywiście
zdecydowane ograniczony).
Bardzo trafna jest analiza poszczególnych kategorii przeznaczenia terenu według buforów
odległości od granic Wrocławia. Jest to analiza odzwierciedlająca syntetyczne ujęcie badanej
problematyki dla całego obszaru WrOF, wartościowa szczególnie w kontekście rozwoju
obszarów funkcjonalnych. Podkreśla ona ponadto bardzo ważną rolę Wrocławia jako obszaru
rdzeniowego WrOF.
Biorąc pod uwagę zebrane dane i ich analizę należy podkreślić, iż całościowe, syntetyczne
przedstawienie przeznaczenia terenu z obszaru WrOF, mogące stanowić wyraz polityki rozwoju
gmin, należy uznać za wewnętrznie spójne i wartościowe opracowanie analityczne.
I.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
przydatności w kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WrOF.
Rozdział 4a Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym formułuje zapisy
dotyczące miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego, w szczególności
określeniem tychże obszarów (art. 49 C Ustawy). Wskazano także, że Minister właściwy do
spraw rozwoju regionalnego określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki określania
obszarów funkcjonalnych i ich granic w ramach typów obszarów funkcjonalnych, o których
mowa w art. 49b pkt 1, 3 i 4, mając na uwadze zapewnienie określania obszarów funkcjonalnych
w sposób jednolity na terenie całego kraju oraz uwzględniając parametry charakteryzujące dany
12
typ obszaru funkcjonalnego. Do tej pory odpowiednie rozporządzenie nie zostało wydane, zatem
trudno odnieść się do wartości dodanej recenzowanego opracowania w tym zakresie.
Wydaje się jednak, że recenzowany dokument może być podstawą źródłową do dalszych
prac nad powołaniem przez samorząd województwa miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka
wojewódzkiego jakim jest WrOF. Po uwzględnieniu uwag zawartych w rozdziale 6 (spójność
projektu) oraz zastosowania szeregu wskaźników opisujących w sposób ilościowy, jakościowy
oraz dynamiczny omawiane zjawiska, byłby to właściwie gotowy materiał do dalszych analiz i
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF. Bardziej szczegółowo przydatność w
kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF oceniono w punkcie 2.
Art. 49 e Ustawy daje możliwość samorządom gminnym określenie obszarów
funkcjonalnych o znaczeniu lokalnym. Z tego punktu widzenia, przedstawiony materiał wymaga
uszczegółowienia i pogłębienia analiz w ujęciu poszczególnych gmina oraz porównawczo w
stosunku do innych gmin otoczenia.
13
II. Recenzja zadania pt. Transport
Zadanie w ramach projektu zostało zrealizowane poprzez dokument „Analiza
uwarunkowań transportowych” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.
II.1. Struktura dokumentu:
Przedstawiony do recenzji dokument „Analiza uwarunkowań transportowych” dla
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego obejmuje część tekstową oraz załączniki graficzne.
Na część tekstową składają się 42 strony maszynopisu obejmujące wstęp, dwa rozdziały
numerowane oraz bibliografię. Merytoryczna część analizy zawiera:
− diagnozę stanu istniejących systemów transportowych, w tym: dróg krajowych,
wojewódzkich, powiatowych i gminnych, wskaźników motoryzacji, powiązań zewnętrznych
i wewnętrznych, transportu lotniczego, żeglugi, transportu autobusowego,
− analizy wybranych problemów transportowych, w tym: dynamiki zmian w Generalnym
Pomiarze Ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich (2005-2010), dostępności do stacji i
przystanków kolejowych, liczby pasażerów korzystających ze stacji i przystanków
kolejowych, ponadlokalnych zamierzeń inwestycyjnych w zakresie transportu drogowego.
Przy opracowaniu części tekstowej wykorzystano 8 pozycji bibliograficznych, głównie z
zakresu dokumentów strategicznych i planistycznych, stron internetowych oraz aktów prawnych.
Niektórych dokumentów omawianych w tekście nie wyszczególniono w bibliografii, np.
Program Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych, projekt Strategii Rozwoju
Transportu do 2020, Program Rozwoju Infrastruktury Transportowej i Komunikacji dla
Województwa Dolnośląskiego, Program dla Odry 2006. Przy formułowaniu dokumentu w
zasadzie nie wykorzystano prac o charakterze naukowym. Do zobrazowania przedstawionych
zjawisk wykorzystano tabelę, 17 zdjęć oraz 10 map, które zawarto także w załączniku
graficznym. Obejmują one:
14
− drogi krajowe i wojewódzkie istniejące i planowane na obszarze WrOF,
− drogowe powiązania zewnętrzne WrOF,
− natężenie ruchu kołowego na drogach krajowych i wojewódzkich w 2010 r.,
− rozmieszczenie obiektów lotniskowych,
− żeglugę śródlądową,
− dynamikę zmian w ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich we WrOF (GPR 20052010),
− dostępność do stacji i przystanków kolejowych na obszarze WrOF,
− liczbę pasażerów korzystających z kolei na przystankach zlokalizowanych we WrOF,
− planowane inwestycje drogowe na tle dostępności czasowej.
II.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WOF oraz przydatności w kontekście
Zrealizowany projekt zawiera materiał empiryczny, mogący być punktem wyjścia do
Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa. Z punktu
widzenia faktograficznego zebrany materiał można uznać za kompletny. Z uwagi na fakt, iż
analiza opiera się głównie na opisie badanych zjawisk, zasadne byłoby dokonanie nieco bardziej
pogłębionej analizy.
Zastosowane w projekcie wskaźniki opisu różnych aspektów transportu dotyczą
podstawowych jego elementów. Obejmują one m.in. długość sieci drogowej, wskaźnik
motoryzacji, natężenie ruchu, dostępność do stacji i przystanków kolejowych. Na dalszych
etapach przygotowań do kształtowania polityki regionalnej i przestrzennej we WrOF zasadne
byłoby poszerzenie bazy informacyjnej o kolejne dane, związane np. z jakością sieci drogowej,
15
szczegółową analizą empiryczną ruchu lotniczego i jego perspektyw, połączeń autobusowych,
przewozów żeglugi śródlądowej. Niezwykle cenne w tym kontekście są przeprowadzone
bardziej szczegółowe analizy wykorzystania linii kolejowych oraz natężenia ruchu na drogach
krajowych oraz wojewódzkich. Dużo interesujących wniosków dostarcza także badanie
dostępności do przystanków i stacji kolejowych.
Wskazane byłoby uzupełnienie informacji o ocenę spójności oraz efektywności
istniejącego systemu transportowego z punktu widzenia potrzeb funkcjonowania WrOF, w tym
przede wszystkim jego rdzenia (Wrocław). Celowe wydaje się przeprowadzenie analizy w
sposób bardziej systemowy i kompleksowy, ponieważ ocena układów transportowych z natury w
znacznej mierze zależy od współzależności pomiędzy jego elementami. W tym kontekście
przydatne było m.in. o wskazanie, na ile sieci dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i
gminnych są wobec siebie komplementarne, wskazanie głównych węzłów systemu
transportowego oraz określenie, w jakim zakresie spełniają one swoją rolę, identyfikację
głównych "wąskich gardeł" systemu, itd. Pozwoliłoby to na wskazanie najważniejszych potrzeb
w zakresie inwestycji infrastrukturalnych, z uwzględnieniem budowy nowych połączeń oraz
poprawą przepustowości istniejących. Należy zdać sobie jednak sprawę, iż wnioskowanie takie
wymagałoby podjęcia bardzo szeroko zakrojonych badań wspomaganych zaawansowanymi
metodami np. analizy sieciowej, które mogą być przeprowadzone na dalszych etapach
kształtowania polityki regionalnej w oparciu o przeprowadzoną w projekcie, analizę wstępną.
Jakkolwiek zakres przeprowadzonych badań w projekcie nie objął wszystkich możliwych
aspektów transportu, w tym nie uwzględnił szeregu zaawansowanych, specjalistycznych
wskaźników służących do jego opisu, to jednak stwarza on istotną podstawę do prowadzenia
dalszych badań z tego zakresu.
II.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
16
we WrOF,
− delimitacja zasięgu WROF,
w
tym
do
Aktualizacji
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Analiza dokumentu „Analiza uwarunkowań transportowych” dla Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego wskazuje, że główne rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji
celów projektu. Przedstawiony materiał może być potraktowany jako podstawowy materiał
źródłowy, który może stanowić punkt wyjścia do opracowania diagnozy stanu dla Zintegrowanej
Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki
regionalnej na obszarze województwa.
17
Dokument w bezpośredni sposób odnosi się w tekście do Programu budowy dróg
krajowych na lata 2011-2015, Programu Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń, projektu
Strategii Rozwoju Transportu do 2020 roku, Programu Rozwoju Infrastruktury Transportowej i
Komunikacji dla Województwa Dolnośląskiego, Program dla Odry 2006. Dokument jest
również
spójny
z
zapisami
KPZK
2030,
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Województwa, Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020. Nie porusza w
bezpośredni sposób kwestii spójności terytorialnej - wskazane byłoby bezpośrednie odniesienie
się do tej kwestii w dalszych pracach związanych z kształtowaniem polityki regionalnej WrOF.
Zasadne
byłoby
uzupełnienie
dokumentu
o
dalsze,
bardziej
skonkretyzowane
rekomendacje oraz wytyczne w zakresie kształtowania polityki transportowej. Zawarte w
projekcie wnioski i oceny mają nieco roboczy charakter, co umożliwia nadanie im bardziej
sformalizowanego wymiaru na etapie dalszych prac nad dokumentami strategicznymi na
poziomie regionalnym oraz krajowym.
II.4. Spójność wewnętrzna projektu.
Spójność wewnętrzną projektu przeanalizowano łącznie dla analizowanego dokumentu Pod
uwagę wzięto kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków, sposób prezentowania
materiału.
Zawarty w pracy materiał empiryczny dotyczy wybranych i najważniejszych aspektów
transportu. Ma przy tym charakter podstawowy. Z uwagi na wieloaspektowość zagadnień
wchodzących w obręb tematyki transportu oraz braki stosownych danych empirycznych w
obrębie statystyki publicznej jego zebranie wymaga podjęcia kosztownych i czasochłonnych
badań. W ramach projektu wykonano cenne badania liczby pasażerów korzystających ze stacji i
przystanków kolejowych oraz badania dostępności do stacji i przystanków kolejowych. Dla
lepszej oceny zagadnień transportu celowe byłoby podjęcie szeregu dalszych studiów i badań z
zakresu np. oceny spójności sieci transportowej, spójności i stopnia wykorzystania sieci połączeń
autobusowych, badań empirycznych relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi środkami
18
transportu na obszarze WrOF (np. relacji komplementarności lub konkurenci w ich obrębie),
wieloaspektowych powiązań pomiędzy rozwojem sieci osadniczej, rozwojem ekonomicznym a
transportem.
Istotną rolę z poznawczego oraz interpretacyjnego punktu widzenia odgrywają mapy
zawarte w opracowaniu. W szczegółowy oraz łatwy w percepcji sposób przekazują one zawarte
treści i świadczą o dobrym przygotowaniu warsztatowym autorów projektu. Mapy te mogą
stanowić ważny punkt wyjścia do dalszych, pogłębionych analiz oraz formułowania wniosków o
charakterze syntetycznym, które są niezbędne w procesie formułowania strategii rozwoju
obszarów.
Dokument, mimo wskazanych w recenzji mankamentów, jest wewnętrznie spójny.
Prezentuje w sposób czytelny wybrane aspekty transportu. Stwarza tym samym podstawę do
dalszych
prac analityczno-studialnych prowadzonych na potrzeby kształtowania
polityki
regionalnej i przestrzennej.
II.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
wojewódzkiego jakim jest WrOF. Po uwzględnieniu uwag zawartych w recenzji oraz
zastosowaniu szeregu wskaźników opisujących w sposób ilościowy, jakościowy oraz
dynamiczny omawiane zjawiska, byłby to właściwie gotowy materiał do dalszych analiz i
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF. Dlatego można go uznać za szkielet
takiej strategii. Projekt w niektórych aspektach znacząco poszerza zakres wiedzy o
możliwościach kształtowania polityki transportowej. Przedłożony do oceny projekt realizuje
19
zakładane cele i może służyć jako podstawa do dalszych prac nad stworzeniem Zintegrowanej
Strategii WrOF.
20
III. Recenzja zadania pt. Struktura osadnicza: mieszkalnictwo i usługi
uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług” dla Wrocławskiego
Obszaru Funkcjonalnego.
III.1. Struktura dokumentu:
Przedstawiony do recenzji dokument „Analiza uwarunkowań rozwoju osadnictwa w
zakresie mieszkalnictwa i usług” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (WrOF) obejmuje
część tekstową, załączniki graficzne i tabelaryczne oraz mapę w skali 1:100 000.
Część tekstowa to 169 stron maszynopisu, w której skład wchodzi wstęp oraz pięć
rozdziałów numerowanych:
1. Struktura układu osadniczego WrOF (charakterystyka układu osadniczego w odniesieniu do
rozmieszczenia ludności),
2. Mieszkalnictwo (metoda, analizy statystyczne dotyczące planowania miejscowego, analizy
statystyczne – mieszkalnictwo, analizy przestrzenne – charakterystyka rozmieszczenia
terenów zabudowy mieszkaniowej, analizy przestrzenne – analizy rozwoju terenów
zabudowy mieszkaniowej, analizy przestrzenne - analizy rozproszenia terenów zabudowy
mieszkaniowej),
3. Usługi publiczne (żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne, ochrona zdrowia,
kultura),
4. Usługi komercyjne (usługi komercyjne – analizy statystyczne, podmioty gospodarcze
zarejestrowane w systemie REGON prowadzące działalność w zakresie wybranych usług
komercyjnych – analizy statystyczne, usługi komercyjne – analizy przestrzenne na podstawie
BDOT),
5. Wybrane elementy wyposażenia obszaru WrOF w infrastrukturę techniczną.
Do zobrazowania przedstawionych zjawisk wykorzystano 107 map, 8 tabel i 12 wykresów.
21
Ponadto w skład opracowania wchodzi załącznik do „Analizy uwarunkowań rozwoju
osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług”, który składa się z 6 załączników graficznych – 6
map poglądowych z zakresu problematyki rozmieszczenia na teranie WrOF poszczególnych
rodzajów usług oraz 2 załączników tabelarycznych zawierających ewidencję szkół
podstawowych i gimnazjalnych na obszarze WrOF.
III.2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF oraz przydatności w kontekście
W odniesieniu do problematyki mieszkalnictwa przedstawione do recenzji opracowanie
można traktować jako bardzo ważny materiał źródłowy. Może ono być wykorzystane zarówno
jako element Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, jak i
stanowić podstawę do praca nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju dla WrOF oraz w procesie
planowania rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego. Podjęte do
analizy zagadnienie jest szczególnie istotne w kontekście polityki przestrzennej, ale jest także
bardzo ważne dla odpowiedniego kreowania innych polityk rozwoju WrOF.
Z punktu widzenia większej użyteczności w kontekście planowania polityki regionalnej
województwa oraz Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wartościowe byłoby sformułowanie
bardziej pogłębionych wniosków wynikających z rzetelnie opracowanego i przedstawionego
obszernego materiału źródłowego, a także próba ukazania najważniejszych trendów w zakresie
rozwoju mieszkalnictwa w gminach z obszaru WrOF na podstawie analizowanych danych.
Autorzy do badań wykorzystali dane statystyczne udostępniane przez Główny Urząd
Statystyczny z Bazy Danych Lokalnych oraz dane przestrzenne udostępnione przez Geodetę
Województwa Dolnośląskiego w formie Bazy Danych Obiektów Topograficznych (BDOT) i
CORINE Land Cover. Podkreślić należy, iż w opracowaniu przedstawiono bardzo ważne
niepublikowane w sposób zbiorczy dane, np. dotyczące pozwoleń na budowę, decyzji o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Istotne jest, iż większość analiz
22
przeprowadzona została na poziomie obrębów geodezyjnych, stąd jest bardzo dokładna (autorzy
wyznaczyli 623 jednostki przestrzenno-statystyczne, dla których, po odpowiednim opracowaniu
dostępnych danych, przeprowadzono studia i analizy). Zakres czasowy analiz jest zróżnicowany,
natomiast wynika to z dostępności odpowiednich danych. Zastosowana jednolita metodologia
umożliwiła szczegółową i kompleksową analizę z zakresu rozwoju mieszkalnictwa dla całego
obszaru WrOF. Zaprezentowane efekty analizy uwarunkowań osadnictwa w kontekście rozwoju
mieszkalnictwa zdecydowanie będą mogły być wykorzystane przy pracach nad Zintegrowaną
Strategią Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz w procesie planowania
rozwoju polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego.
Opracowanie odnoszące się do rozwoju osadnictwa w zakresie usług, należy traktować
jako materiał źródłowy mogący stanowić znaczną cześć diagnozy stanu w tym zakresie dla
Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, a także planowania
polityki regionalnej na obszarze województwa dolnośląskiego. Wydaje się jednak, iż dla lepszej
przydatności w kontekście prowadzonej polityki regionalnej województwa w stosunku do
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego należałoby pewne zagadnienia wyjaśnić, a niektóre
analizy pogłębić, tak aby pozwalały na lepsze zrozumienie zachodzących w przestrzeni WrOF
zjawisk i procesów związanych z rozwojem i ekspansją (przestrzenną oraz sektorową)
działalności usługowej.
Biorąc pod uwagę poszczególne przedstawione w opracowaniu analizy to zasadniczo we
wszystkich we wstępie brakuje wyjaśnienia, dlaczego te a nie inne usługi zostały wzięte do
analizy. Oczywiście dobór mierników do opisu poszczególnych zjawisk jest zawsze decyzją
subiektywną autorów, jednak w tym wypadku kilka słów wyjaśnienia (np. dostęp do
odpowiednich danych statystycznych) pozwoliłoby poznać główne założenia i intencje autorów
co do kierunku przeprowadzonej analizy.
Zaprezentowane w opracowaniu zagadnienia są bardzo obszerne tematycznie i mogłyby
być przedstawione i analizowane niejednokrotnie z wykorzystaniem innych lub dodatkowych
mierników (szczególnie w zakresie usług). Jedną z głównych słabości recenzowanego
23
opracowania jest jednak brak pogłębionych analiz poszczególnych zjawisk, które pozwoliłyby na
formułowanie szczegółowych wniosków, które są niezbędne w procesie opracowywania
dokumentów strategicznych dla poszczególnych obszarów. Ponadto przedstawiona analiza w
odniesieniu do uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie usług ma niestety bardzo ogólny
charakter i w niektórych miejscach należałoby uszczegółowić jej zapisy, zwłaszcza o elementy
dotyczące sfery usług.
Niewątpliwie wartością dodaną opracowania w omawianym kontekście jest obecność map
tematycznych, szczególnie o charakterze zbiorczym, na których w rzetelny sposób
przedstawiono problematykę mieszkalnictwa oraz poziom wyposażenia WrOF w różnego
rodzaju usługi i infrastrukturę, a także określono główne elementy wpływające na ich rozwój i
rozkład przestrzenny. Bogaty materiał źródłowy, analizy statyczne i dynamiczne oraz
prezentacja graficzna omawianych zagadnień sprawia, że przedstawiony dokument ma dużą
wartość dla dalszych badań nad Wrocławskim Obszarem Funkcjonalnym. Dodatkowo bardzo
dużą wartością dodaną recenzowanego opracowania jest fakt przeprowadzenia wielu analiz w
odniesieniu do obrębów geodezyjnych (pozwalających na bardzo dokładną analizę
przestrzennego rozkładu analizowanych zjawisk) i przedstawianie omawianych zjawisk
graficznie z wykorzystaniem bazy danych obiektów topograficznych.
III.3. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
III.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi
24
we WrOF,
− wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentów o charakterze strategicznoplanistycznym,
w
tym
do
Aktualizacji
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Analiza
dokumentu
„Analiza
uwarunkowań
rozwoju
osadnictwa
w
zakresie
mieszkalnictwa i usług” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wskazuje, że główne
rezultaty projektu odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał
odnoszący się do rozwoju osadnictwa może być potraktowany jako ważny materiał źródłowy
mogący stanowić znaczną cześć diagnozy stanu w tym zakresie dla Zintegrowanej Strategii
Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, a także planowania polityki regionalnej na
obszarze województwa dolnośląskiego.
Wydaje się jednak, iż dla lepszej przydatności w kontekście prowadzonej polityki
regionalnej województwa w stosunku do Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego należałoby
pewne zagadnienia wyjaśnić, a niektóre analizy pogłębić, tak aby pozwalały na lepsze
zrozumienie zachodzących w przestrzeni WrOF zjawisk i procesów związanych z rozwojem
25
mieszkalnictwa i ekspansją usług np. brak analiz współzależności pomiędzy poszczególnymi
rodzajami usług na badanym obszarze.
III.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do
Dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do najważniejszych
dokumentów strategicznych na poziomie krajowym i regionalnym, tj. do Strategii Rozwoju
Kraju 2020, Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2030, Krajowej Strategii Rozwoju
Regionalnego 2010-2020, Strategii Polski Zachodniej 2020, KPZK 2030. W tekście brak jest
bezpośrednich odniesień do w/w dokumentów. Zasadne wydaje się, gdyby takie odniesienie
znalazły się w recenzowanym opracowaniu. Natomiast treść „Analizy uwarunkowań rozwoju
osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego
nawiązuje do ww. dokumentów, a przedmiot analiz jest zgodny z głównymi założeniami
podstawowych dokumentów strategicznych poziomu krajowego i regionalnego. W opracowaniu
wskazano między innymi, że kreowanie zintegrowanej polityki przestrzennej jest bardzo ważne,
szczególnie w kontekście spójności terytorialnej i generalnego celu rozwoju regionalnego jakim
jest spójność. Ponadto wyniki opracowania są istotne w kontekście nowych instrumentów
rozwoju jak np. zintegrowane inwestycje terytorialne.
Spójność dotyczy, m.in. odniesienia do układów miejskich obszarów funkcjonalnych oraz
kluczowego znaczenia wspierania spójności terytorialnej, integracji przestrzennej i funkcjonalnej
obszarów. Zgodnie z KPZK 2030, rdzeniem krajowego systemu gospodarczego i ważnym
elementem systemu europejskiego stanie się współzależny otwarty układ obszarów
funkcjonalnych najważniejszych polskich miast, zintegrowanych w przestrzeni krajowej i
międzynarodowej. Jednocześnie na rozwoju największych miast skorzystają mniejsze ośrodki i
obszary wiejskie. Oznacza to, że podstawową cechą Polski 2030 r. będzie spójność społeczna,
gospodarcza i przestrzenna.
26
W kontekście rozwoju usług, spójność ta dotyczy przede wszystkim zagadnień związanych
z dostępem i odpowiednim standardem usług publicznych świadczonych przez samorządy
terytorialne, gdyż świadczenie podstawowych usług publicznych jest jednym z ważniejszych
obszarów działalności lokalnych decydentów. Wyżej wymienione dokumenty szczególny nacisk,
na najbliższe lata, kładą na doskonalenie świadczeń usług publicznych poprzez zwiększenie ich
dostępności oraz poprawę jakości. Działania w tym zakresie powinny przede wszystkim
przyczynić się do wyrównywania dostępu wszystkich obywateli do wysokiej jakości usług
publicznych oraz zmiany charakteru samych usługi, które powinny cechować się elastycznym
podejściem do zmieniającej się rzeczywistość oraz nadążać za rozwojem technologicznym.
Biorąc pod uwagę dokumenty na poziomie regionalnym, to dokonano oceny zgodności
wyników projektu w odniesieniu do: Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 i
Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego 2020.
W
Strategii
Rozwoju
Województwa
Dolnośląskiego
2020
Wrocławski
Obszar
obszarów interwencji (Wrocławski Obszar Metropolitarny). Dokument „Analiza uwarunkowań
rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług” dla Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego jest spójny z wyżej wymienionymi dokumentami. Spójność ta dotyczy w
przypadku
Strategii
Rozwoju
Województwa
Dolnośląskiego
2020
wpisywania
się
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, w jeden z 11 określonych w Strategii, obszarów
integracji tzw. Wrocławski Obszar Metropolitarny. Wśród celów rozwoju tego obszaru znalazły
w kolejności ważności: zrównoważony transport i poprawa dostępności transportowej (cel 2),
ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do
zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa (Cel 4), włączenie społeczne, podnoszenie
poziomu i jakości życia (cel 7), w którego zakres wchodzą usługi, zwłaszcza publiczne
poprawiające standard życia mieszkańców. Osiągnięcie założonych celów, zwłaszcza celu 7
będzie realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze rozwój
obszarów wiejskich i miejskich (działania zakładające wzmacnianie węzłowych funkcji i
27
rewitalizację ośrodków miejskich oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich przy ochronie
najcenniejszych zasobów rolnych) oraz zdrowie i bezpieczeństwo (szereg działań zakładających
poprawę jakości i dostępności usług medycznych oraz ograniczenie negatywnych skutków
powodzi i innych zjawisk katastrofalnych na Dolnym Śląsku, a także poprawę bezpieczeństwa
publicznego i ratownictwa).
się zapisami diagnostycznymi uwarunkowań sfery osadniczej, wstępnej delimitacji obszarów
funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego), wpisanie się w kierunki i
zasady rozwoju osadnictwa oraz działania i zadania rozwoju osadnictwa określone w PZP WD.
Dokument „Analiza uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie mieszkalnictwa i usług”
dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego jest spójny z wyżej wymienionymi dokumentami.
III.4. Spójność wewnętrzna projektu.
Spójność wewnętrzną projektu przeanalizowano osobno dla rozdziałów dotyczących
struktury układu osadniczego i mieszkalnictwa oraz dla rozdziałów dotyczących usług
publicznych, usług komercyjnych i wybranych elementów infrastruktury technicznej. Pod uwagę
wzięto kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków, sposób prezentowania
materiału.
W rozdziale „Struktura układu osadniczego WrOF” przedstawiono charakter układu
osadniczego WrOF (zobrazowane 4 mapami). Kolejny rozdział „Mieszkalnictwo” jest dużo
obszerniejszy i zawiera 6 podrozdziałów:
− „Metoda” - zawierający założenia metodologiczne opracowania (zobrazowany 1 mapą),
− „Analizy statystyczne dotyczące planowania miejscowego” - zawierający analizę
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy
i zagospodarowania terenu (zobrazowane 10 mapami),
28
− „Analizy statystyczne – mieszkalnictwo” - zawierający analizę mieszkań oddanych do użytku
oraz wydanych decyzji o pozwoleniu na budowę (zobrazowane 4 mapami, 2 wykresami i 1
tabelą),
− „Analizy przestrzenne – charakterystyka rozmieszczenia terenów zabudowy mieszkaniowej”
- zawierających charakterystykę rozmieszczenia terenów zabudowy mieszkaniowej w
poszczególnych jednostkach oraz w odniesieniu do dróg krajowych, dróg wojewódzkich, a
ponadto w odniesieniu do siedzib gmin (zobrazowane 21 mapami),
− „Analizy przestrzenne – analiza rozwoju terenów zabudowy mieszkaniowej” - zawierające
analizę zmiany zasięgu terenów zabudowy mieszkaniowej w latach 2006-2009 (zobrazowane
1 mapą),
− „Analizy przestrzenne – analiza rozproszenia terenów zabudowy mieszkaniowej” zawierające
studia
dotyczące
koncentracji/rozproszenia
terenów
mieszkaniowych
(zobrazowane 1 mapą i 5 zdjęciami).
Analiza struktury układu osadniczego jest relatywnie mało obszerna, skupia się w zasadzie
na przedstawieniu statusu administracyjnego miejscowości będących siedzibami gmin oraz
gęstości zaludnienia i zmian liczby ludności w obrębach geodezyjnych na obszarze WrOF.
Wydaje się, iż analiza sieci osadniczej mogłaby być bardziej obszerna.
W
analizach
dotyczących
rozwoju
mieszkalnictwa
zawartych
w
opracowaniu
wykorzystano obszerne dane dotyczące: miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
(m.in. stopień pokrycia powierzchni gmin z obszaru WrOF planami, liczba planów, ich średnia
powierzchnia według gmin, przeznaczenie terenów rolniczych na cele nierolnicze), decyzji o
warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (m.in. liczba łącznie i w podziale na różne
kategorie zabudowy mieszkaniowej i usługowej, liczba na 1km2 terenu nieobjętego MPZP),
pozwoleń na budowę (liczba pozwoleń według różnych kategorii zabudowy) oraz mieszkań
oddanych do użytku (m.in. liczba, średnia liczba przypadająca na 1 km2 powierzchni jednostki).
Poddane analizie dane pozwalają w sposób kompleksowy scharakteryzować zarówno
29
potencjalny rozwój mieszkalnictwa na obszarze WrOF (wyrażony m.in. zapisami MPZP) oraz
aktualną dynamikę tego zjawiska (wyrażoną np. pozwoleniami na budowę, czy też liczbą
mieszkań oddanych do użytku). Zastosowana jednolita metodologia umożliwia szczegółową (na
poziomie obrębów geodezyjnych) i kompleksową (kilka cech, kilkanaście wskaźników) analizę
dla całego obszaru WrOF. Dodatkowo w opracowaniu zawarto liczne analizy przestrzenne, w
tym m.in. bardzo interesujące odniesienie terenów zabudowy mieszkaniowej do sieci drogowej.
Ważne wnioski niosą studia pokrycia gmin przez MPZP, a szczególnie istotna, szczególnie
w kontekście przemian struktury przestrzennej na obszarze WrOF, jest analiza zmian
przeznaczenia terenu z rolniczego na cele nierolnicze. Wartościowa jest także analiza decyzji o
warunkach zabudowy i porównanie jej z pokryciem MPZP, co pozwoliło ocenić jakość
prowadzonej przez gminy polityki przestrzennej. Analiza danych o mieszkaniach oddanych do
użytku w sposób bardzo wyraźny ukazuje duże zróżnicowanie przestrzenne w tym zakresie na
obszarze WrOF. Dane odniesione do obrębów geodezyjnych (w przypadku Wrocławia według
dzielnic) pozwoliły wykazać istnienie bardzo dużej presji mieszkaniowej w obrębach
otaczających Wrocław (a nie w całych gminach sąsiadujących ze stolicą województwa) i
świadczą o silnym procesie suburbanizacji, a także ukazują zróżnicowanie w tym zakresie na
terenie gminy Wrocław. Wyraźnie przy tym silniejsza jest ta presja w kierunku południowym i
południowo-wschodnim od Wrocławia. Wyniki te powinny zostać wykorzystane w kreowaniu
polityk rozwoju województwa, np. polityki transportowej.
Studia ukazujące bardzo dużą dynamikę rozwoju mieszkalnictwa w gminach otaczających
Wrocław stanowią istotne wnioski opracowania. Brakuje danych o faktycznej wielkości i udziale
terenów zabudowy mieszkaniowej w gminach (i obrębach), natomiast autorzy tłumaczą jego
przyczynę. Analiza decyzji o pozwoleniach na budowę pozwoliła określić poziom atrakcyjności
inwestycyjnej poszczególnych terenów na obszarze WrOF (z wyróżnieniem atrakcyjności dla
funkcji mieszkaniowej i usługowej). Potwierdza przy tym dużą atrakcyjność terenów wokół
Wrocławia, głównie na południe, wschód i północny-wchód od niego.
30
Bardzo wartościowa jest analiza rozkładu przestrzennego terenów zabudowanych (na
podstawie BDOT i CORINE Land Cover), w sposób szczegółowy pokazująca sytuację w tym
zakresie na obszarze WrOF (w tym bardzo duże zróżnicowanie pod tym względem badanego
obszaru). Istotna jest także analiza zmian obserwowanych od roku 2006 do 2009. Autorzy trafnie
osobno analizowali tereny zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej, z uwagi na różne
uwarunkowania je kształtujące. Bardzo wiele interesujących wniosków niesie analiza udziału
terenów mieszkaniowych w wyznaczonych przez autorów strefach odległości od dróg krajowych
i od dróg wojewódzkich (wskazując na m.in. dużą rolę lokalizacji przy drogach krajowych dla
zabudowy wielorodzinnej). Podobnie istotna jest analiza rozproszenia terenów zabudowy
mieszkaniowej na obszarze WrOF, przy wykorzystaniu zaproponowanego przez autorów
wskaźnika proporcji powierzchni terenów niezabudowanych do powierzchni terenów zabudowy
mieszkaniowej.
Należy podkreślić, iż bardzo dużym walorem analizowanego opracowania jest ukazanie w
sposób syntetyczny danych dla 28 gmin, w większości cech na poziomie obrębów geodezyjnych,
pozwalających na bardzo dokładną analizę przestrzennego rozkładu analizowanych zjawisk z
zakresu mieszkalnictwa. Niewątpliwie wartością dodaną opracowania w omawianym kontekście
jest obecność map tematycznych, szczególnie o charakterze zbiorczym, na których w rzetelny
sposób przedstawiono zjawiska z zakresu rozwoju mieszkalnictwa WrOF (jednakże w kilku
przypadkach wydaje się, iż zamiast kartogramu powinno się zastosować kartodiagram dla cech
opisanych wartościami bezwzględnymi).
Opracowanie w części dotyczące struktury układu osadniczego i mieszkalnictwa ma spójny
charakter. Zebrane zostały wszystkie dane istotne z punktu widzenia analiz z zakresu rozwoju
mieszkalnictwa dla gmin z obszaru Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Opracowane one
zostały według spójnej, zaproponowanej przez autorów metodologii. W trafny sposób połączono
dane z różnych źródeł (m.in. GUS, BDOT) i gdy tylko umożliwiał to charakter danych,
przeprowadzono analizy na poziomie obrębów geodezyjnych. Pewne zastrzeżenie może budzić
inny poziom odniesienia dla gminy Wrocław, natomiast autorzy wyjaśnili przyczyny tej decyzji.
31
Autorzy uzasadnili wybór cech do analizy i wyjaśnili, jakie wnioskowanie one umożliwiają. W
celu syntetycznego ukazania sytuacji w zakresie analizowanego zjawiska na całym obszarze
WrOF, wszystkie cechy przedstawiano w taki sam sposób dla wszystkich gmin (za wyjątkiem
gminy Wrocław - w przypadku gdy pozostałe gminy WrOF analizowano na poziomie obrębów
geodezyjnych, dla Wrocławia były to dzielnice).
W opracowaniu prawidłowo i w sposób kompletny omówiono kwestie dotyczące
poszczególnych zjawisk z zakresu mieszkalnictwa dla całego obszaru WrOF. Jednakże wnioski
mogłyby mieć bardziej pogłębiony charakter. Wydaje się, iż szczególnie analiza struktury układu
osadniczego WrOF mogłaby być poszerzona, a wnioskowanie pogłębione. Ponadto należy
zauważyć, iż w przypadku analizy rozwoju mieszkalnictwa zasadne byłoby odniesienie
przeprowadzonych studiów do wniosków z analizy demograficznej dla obszaru WrOF. Biorąc
pod uwagę zebrane dane i ich analizę należy podkreślić, iż całościowe, syntetyczne
przedstawienie potencjalnego jak i aktualnego stanu pod względem rozwoju mieszkalnictwa na
obszarze WROF, należy uznać za wewnętrznie spójne i wartościowe opracowanie analityczne.
W odniesieniu do problematyki usług i wybranych elementów infrastruktury technicznej
spójność opracowania przeanalizowano w poszczególnych grupach tematycznych, dla których
zostały przeprowadzone analizy.
Biorąc pod uwagę usługi publiczne przeanalizowane zostały następujące elementy:
− żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne,
− ochrona zdrowia,
− kultura.
W przedstawionej analizie dotyczącej usług publicznych brakuje we wstępie wyjaśnienia,
dlaczego te, a nie inne usługi zostały wzięte do analizy. Usługi publiczne rozumiane są jako
usługi świadczone przez administrację publiczną bezpośrednio obywatelom, w odniesieniu do
których niemożliwe jest wykluczenie kogokolwiek z korzystania z nich. Są to dobra, od których
oczekujemy określonej jakości - niezależnie od liczby osób z nich korzystających (każdy nowy
32
konsument nie narusza uprawnień pozostałych). Wydaje się, że uwzględnienie jeszcze kilku
elementów usług publicznych (poza tymi które poddano analizie) pozwoliłoby na pełniejszy
obraz rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego, zwłaszcza w omawianym zakresie.
W podrozdziale dotyczącym żłobków, przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych,
w odniesieniu do analizy:
− żłobków - uwzględniono ich stan na koniec 2011 r. oraz zmianę ich liczby na przestrzeni lat
2006–2011. Ponadto przeanalizowano odsetek dzieci objętych opieką żłobkową na obszarze
WrOF. W analizie tej brakuje jednak przede wszystkim wyjaśnienia, jakiego rodzaju żłobki
zostały poddane analizie, czy są to żłobki publiczne, prywatne czy może z dofinansowaniem
z gminy,
− przedszkoli - uwzględniono ich stan na koniec 2012 r. oraz zmianę ich liczby w latach 2006–
2012. W analizie z tego zakresu uwzględniono również odsetek dzieci objętych opieką
przedszkolną na terenie WrOF,
− szkół podstawowych i gimnazjalnych - uwzględniono ich liczbę na koniec 2012 r. oraz
wymieniono, w których gminach ich liczba wzrosła, a w których zmalała. Analizę ilości
szkół podstawowych i gimnazjalnych poszerzono o zmianę liczby uczniów w latach 2006–
2014 oraz zmiany liczby uczniów dojeżdżających spoza obwodów do poszczególnych szkół.
Przeprowadzone analizy nie wyczerpują z pewnością poszczególnych zagadnień, jednak
pozwalają na poznanie podstawowych informacji z omawianych zakresów. Brakuje jednak
syntetycznego pewnego podsumowania oraz zbiorczych wniosków (ewentualnie rekomendacji
dla polityki rozwoju) dotyczących przeanalizowanych zagadnień.
Analizę statystyczną żłobków, przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych
zobrazowano 7 mapami, 3 fotografiami, 2 tabelami i 2 wykresami.
W podrozdziale dotyczącym ochrony zdrowia do analizy uwzględniono jedynie wskaźnik
dotyczący liczby placówek ambulatoryjnej opieki zdrowotnej na 10 tys. mieszkańców,
najprawdopodobniej jest to liczba przychodni na 10 tys. mieszkańców (ich liczba w
poszczególnych gminach oraz zmiana w latach 2006 – 2012). Wydaje się, iż z uwagi na rolę,
33
jaką w rozwoju społeczno – gospodarczym odgrywa opieka zdrowotna, jest to zbyt ogóle
podejście do zagadnienia. Analizę należałoby rozszerzyć chociażby o np. porady lekarskie na 10
tys. mieszkańców, czy liczbę szpitali. Poziom rozwoju opieki zdrowotnej, a przede wszystkim
dostęp ludności do opieki medycznej jest jednym z mierników jakości życia i poziomu rozwoju
społeczno – gospodarczego.
W podrozdziale dotyczącym kultury analizie poddano liczbę bibliotek i domów kultury na
koniec 2012 r. oraz zmianę ich liczby w latach 2006 – 2012 oraz liczbę imprez kulturalnych w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców. W podrozdziale tym również brakuje we wstępie
wyjaśnienia, dlaczego te, a nie inne mierniki wzięto do analizy poziomu rozwoju kultury we
Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym. Wydaje się również, iż w tym obszarze analiza mogła
zostać poszerzona o inne zagadnienia dotyczące poziomu rozwoju i dostępu do szeroko
rozumianej kultury. Bank Danych Lokalnych GUS, który stanowił główne źródło informacji, są
dostępne dane z zakresu kultury, dla badanego obszaru, które mogłyby być uwzględnione
dodatkowo w analizie, np. udostępnianie zbiorów czytelnikom indywidualnym przez biblioteki,
imprezy organizowane przez jednostki według rodzaju imprez i ich uczestników itp. Analizę
zilustrowano trzema mapami, jednym wykresem i jedną tabelą.
W przypadku analizy dotyczącej ochrony zdrowia czy kultury przedstawione w
opracowaniu dane nie wyczerpują poszczególnych zagadnień, jednak pozwalają na poznanie
podstawowych informacji z omawianych zakresów. Brakuje jednak podsumowania i to zarówno
dla poszczególnych analiz przeprowadzonych w rozdziale, jak i całego omawianego zagadnienia
w tym przypadku usług publicznych. Mimo dość bogatego materiału przedstawionego w
omawianym podrozdziale, brakuje w nim pogłębionych wniosków na pewne kwestie, przejścia z
analizy ilościowej w ocenę jakościową pewnych zjawisk, które mają miejsce w przestrzeni usług
publicznych wyznaczonego Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.
Analiza usług komercyjnych, które rozumiane są jako czynności zaspokajające potrzeby
ludzkie odpłatnie, uwzględniła: obiekty handlowe i turystyczne oraz podmioty gospodarcze
34
zarejestrowane w systemie REGON prowadzące działalność gospodarczą w zakresie wybranych
usług komercyjnych. Nie wyjaśniono przy tym we wstępie, kryteriów doboru wskaźników
przyjętych do analizy, czy wynikało to np. z dostępnego materiału statystycznego, czy może
podyktowane było innymi np. merytorycznymi przesłankami.
W analizie obiektów handlowych, przedstawiono ich liczbę w 2012 r. w poszczególnych
gminach, ich zmianę na przestrzeni lat 2008 – 2012 oraz liczbę obiektów handlowych na 10 tys.
mieszkańców. Analizę statystyczną uzupełniono jedną mapą obrazującą rozmieszczenie
obiektów handlowych w poszczególnych obrębach w 2012 r. i jednym zdjęciem.
W podrozdziale dotyczącym noclegowych obiektów turystycznych przeanalizowano ich
stan na koniec 2012 r., ich zmianę na przestrzeni lat 2008 – 2012 oraz liczbę miejsc
noclegowych, którymi owe obiekty dysponowały, jak również ich zmianę w omawianym
okresie. W analizie uwzględniono także liczbę turystów, którzy skorzystali z bazy noclegowej
zlokalizowanej na Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym i średni okres ich pobytu na
omawianym obszarze. Przedmiotową analizę można by, ewentualnie, rozszerzyć o informacje na
temat rodzaju obiektów turystycznych w poszczególnych gminach WrOF (choć ten element
przedstawiony został na mapie nr 54) oraz o turystów zagranicznych odwiedzających badany
obszar. Baza noclegowa zobrazowana został czterema mapami i jednym zdjęciem.
W podrozdziale Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON prowadzące
działalność w zakresie wybranych usług komercyjnych – analiza statystyczna do analizy
rozmieszczenia, w poszczególnych obrębach geodezyjnych, podmiotów gospodarczych
zarejestrowanych w systemie REGON, uwzględniono następujące działy gospodarki:
− handel hurtowy i detaliczny,
− magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport,
− zakwaterowanie,
− działalność usługowa związana z wyżywieniem,
− opieka zdrowotna,
− działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna.
35
Powyższy zakres wybrano, kierując się istotnością tego rodzaju usług dla
mieszkalnictwa. Również i w tym wypadku brakuje wyjaśnienia kryteriów uznania powyższych
rodzajów działalności usługowej jako istotnych dla mieszkańców WrOF.
W ocenianym podrozdziale przeanalizowano liczbę podmiotów ogółem zarejestrowanych
w rejestrze REGON, liczbę podmiotów ogółem powyższych, wybranych usług oraz wskaźnik
przedsiębiorczości (czyli liczbę podmiotów działających w wybranym zakresie usług na 10 tys.
mieszkańców). W podrozdziale zawierającym analizę rozmieszczenia usług komercyjnych
przedstawiono usługi handlu, usługi gastronomi, bazę noclegową, usługi sportu i rekreacji,
usługi rzemiosła i usługi inne.
Poszczególne rodzaje omawianych usług, ich przestrzenne rozmieszczenie, zobrazowano
na odrębnych załącznikach graficznych, co bardzo wzbogaciło przedmiotową analizę i pozwoliło
uchwycić pewne przestrzenne zależności w rozmieszczeniu poszczególnych rodzajów usług
komercyjnych na terenie Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego. Poznanie miejsc koncentracji
poszczególnych rodzajów usług jest bardzo istotne z punktu widzenia planowania
przestrzennego oraz opracowywania dokumentów strategicznych.
Analizę
przestrzennego
rozmieszczenia
usług
komercyjnych
przeprowadzono
dwutorowo. Z jednej strony zastosowano analizy wskaźnikowe, a z drugiej analizy przestrzenne
pozwalające na wyznaczenie stref atrakcyjnych dla lokalizacji usług. Do analiz wskaźnikowych
wzięto pod uwagę następujące mierniki:
− liczbę obiektów usługowych ogółem i poszczególnych grupy (np. usług gastronomi) na 1000
mieszkańców, czyli tzw. wskaźnik nasycenia usług,
− udział powierzchni obiektów usługowych danej grupy na powierzchnię gminy lub obrębu,
− wyposażenie zabudowy mieszkaniowej w usługi komercyjne ogółem.
Powyższe mierniki przeanalizowano w odniesieniu do gmin i obrębów. W stosunku do
usług handlowych przeanalizowano także średnią powierzchnię obiektów handlowych w
obrębach.
36
Analizy przestrzenne pozwalające na wyznaczenie stref atrakcyjnych dla lokalizacji usług
zbadano biorąc pod uwagę rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg krajowych,
rozmieszczenie obiektów usługowych w strefach od dróg wojewódzkich oraz rozmieszczenie
obiektów usługowych w siedzibach gmin oraz w strefach wokół nich. Rozmieszczenie obiektów
usługowych w poszczególnych strefach rozpatrzono pod względem udziału liczby i powierzchni
obiektów usługowych ogółem w danej strefie, przy czym dla dróg krajowych i wojewódzkich
przyjęto 5 stref, natomiast dla siedzib gmin przyjęto 6 stref, kierując się średnią odległością
siedzib gminnych od siebie. Przeprowadzone analizy przestrzenne miały określić, jaki wpływ na
rozmieszczenie usług komercyjnych ma sąsiedztwo dróg oraz w jakim zakresie i jakich grup
obiektów usługowych to dotyczy. Analiza wykazała silny wpływ dróg krajowych i
wojewódzkich na rozmieszczenie obiektów usługowych świadczących usługi komercyjne.
Wybrane elementów wyposażenia obszaru WROF w infrastrukturę techniczną. W
analizie uwzględniono: zaopatrzenie gmin w wodę oraz odprowadzanie i oczyszczanie z ich
obszaru ścieków komunalnych. W analizie przedstawiono stan istniejący oraz rozmieszczenie
przestrzenne infrastruktury technicznej z zakresu gospodarki wodno – ściekowej, a także co jest
bardzo istotne z punktu widzenia planowania przestrzennego, zmianę zagospodarowania WROF
w powyższe elementy w stosunku do roku 2007. Wnioski z niniejszej analizy, według autorów,
mają w przyszłości posłużyć do opracowania wytycznych programowo – przestrzennych
lokalizacji funkcji mieszkaniowych i usługowych w obszarze WROF. Wydaje się jednak, że
przedstawiona analiza nie wyczerpuje w pełni zagadnienia i powinna zostać pogłębiona
zwłaszcza o elementy związane np. udziałem osób korzystających z oczyszczalni ścieków, czy
planowanych inwestycji z tego zakresu.
Przedstawiony w opracowaniu materiał statystyczny jest bardzo bogaty, jednak
należałoby zwrócić uwagę na uzasadnienie wyboru poszczególnych wskaźników, a także brak
niektórych wskaźników z zakresu analizowanej problematyki. W odniesieniu do całego
opracowania należałoby również zastanowić się nad zmianą tytułów map, na których
37
przedstawiono zmiany procentowe poszczególnych analizowanych zjawisk, ze „zmiana
liczby…” ..na „zmiana odsetka…” czy „zmiana udziału...”. Ponadto wydaje się, iż w przypadku
przedstawiania na mapach wartości bezwzględnych, należałoby zamiast kartogramu zastosować
kartodiagram.
Należy zauważyć, iż w opracowaniu można by oczekiwać bardziej pogłębionych
wniosków z zakresu omawianych zjawisk, w tym szczególnie głębszej analizy procesów
zachodzących w obszarze usług (np. analiz współzależności) na terenie Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego. Ujęcie syntetyczne byłoby bardziej wartościowe dla percepcji dokumentu oraz
określenia wytycznych dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego. Bez wątpienia jednak przedstawiony materiał stanowi mocną bazę pod dalsze
prace nad opracowaniem dokumentu strategicznego dla wyznaczonego Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego.
III.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
przydatności w kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF.
38
wojewódzkiego jakim jest WROF. Po uwzględnieniu uwag zawartych w rozdziale 6 (spójność
projektu) oraz przeprowadzeniu bardziej pogłębionych analiz omawianych zjawisk, byłby to
właściwie gotowy materiał do dalszych analiz i opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju
WROF.
uszczegółowienia i pogłębienia analiz w ujęciu poszczególnych gmina, a nawet obrębów oraz
porównawczo w stosunku do innych gmin otoczenia.
Bardzo dużą wartością dodaną recenzowanego opracowania jest fakt przeprowadzenia
wielu analiz w odniesieniu do obrębów i przedstawianie omawianych zjawisk graficznie z
wykorzystaniem bazy danych obiektów topograficznych.
39
IV. Recenzja zadania pt. Środowisko przyrodnicze i rekreacja
uwarunkowań środowiska przyrodniczo-kulturowego i rekreacji” dla Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego.
IV. 1. Struktura dokumentu:
Przedstawiony do recenzji dokument „Analiza uwarunkowań środowiska przyrodniczokulturowego i rekreacji” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego obejmuje część tekstową,
załączniki graficzne oraz mapy w skali 1:100 000.
Część tekstowa to 85 stron maszynopisu, w której skład wchodzi wstęp oraz pięć
rozdziałów numerowanych:
1. Charakterystyka środowiska naturalnego (użytkowanie terenu, regionalizacja fizycznogeograficzna, klimat, geologia i rzeźba terenu, kopaliny, wody podziemne, warunki glebowe,
lasy, ochrona przyrody, obszary NATURA 2000, korytarze ekologiczne),
2. Zasoby
dziedzictwa
kulturowego
(zespoły
archeologiczne,
historyczne
założenia
urbanistyczne, architektura rezydencjonalna, założenia zabytkowej zieleni, architektura
sakralna, zespoły zabytkowe Wrocławia),
3. Zagospodarowanie rekreacyjno-sportowe (szlaki turystyczne, obiekty rekreacyjno-sportowe),
4. Wybrane zagrożenia i ograniczenia (obszary o szczególnym zagrożeniu powodziowym,
system ochrony przeciwpowodziowej, strefy ochronne ujęć wód, zanieczyszczenie
powietrza, poważne awarie, klimat akustyczny, obszary ograniczeń dla lokalizacji elektrowni
i parków wiatrowych).
5. Bibliografia
Przy opracowaniu części tekstowej wykorzystano 19 pozycji bibliograficznych, na które
składa się literatura naukowa, opracowania eksperckie, dokumenty planistyczne oraz strony
40
internetowe. Do zobrazowania przedstawionych zjawisk wykorzystano 19 map, 12 tabel i 3
rysunki.
Załączniki graficzne do opracowania stanowi 19 map poglądowych z zakresu omawianej
problematyki dla całego Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego tj.:
− użytkowanie terenu WrOF,
− grunty użytkowane rolniczo WrOF,
− grunty zabudowane i zurbanizowane WrOF,
− budowa geologiczna, jednostki strukturalne WrOF,
− lokalizacja najważniejszych złóż kopalin w obszarze WrOF,
− wody podziemne WrOF,
− układ hydrograficzny WrOF,
− dominujące typy gleb WrOF,
− waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej WrOF,
− grunty leśne i zadrzewione WrOF,
− system obszarów chronionych WrOF,
− zasoby dziedzictwa kulturowego WrOF,
− szlaki turystyczne piesze WrOF,
− szlaki turystyczne wodne WrOF,
− szlaki turystyczne rowerowe WrOF,
− obiekty rekreacyjno-sportowe (Główne) WrOF,
− ryzyko powodziowe we WrOF,
− elementy systemu ochrony przeciwpowodziowej WrOF.
Do opracowania dołączone także 3 szczegółowe mapy w skali 1:100 000 dla obszaru
WROF obrazujące syntetyczny stan w zakresie:
− uwarunkowań przyrodniczo-kulturowych WrOF,
41
− uwarunkowań infrastruktury turystycznej WrOF,
− wybranych zagrożeń i ograniczeń WrOF.
IV. 2. Ocena wartości oraz przydatności w kontekście opracowania podstaw dla
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla WrOF oraz przydatności w kontekście
Przedstawione do recenzji opracowanie można traktować jako podstawowy materiał
źródłowy, który może stanowić punkt wyjścia do opracowania diagnozy stanu dla Zintegrowanej
Strategii Rozwoju Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego oraz planowania polityki
regionalnej na obszarze województwa. Podjęte do analizy zagadnienia są bardzo obszerne
tematycznie, a zaprezentowany materiał jest jedynie wycinkiem, który wynika z subiektywnego
doboru treści przez autorów, do czego autorzy mają prawo. Z punktu widzenia większej
użyteczności w kontekście planowania polityki regionalnej województwa oraz Wrocławskiego
Obszaru Funkcjonalnego zasadne byłoby pogłębienie problematyki, sformułowanie wniosków
wynikających z przedstawionego materiału źródłowego, dynamiczne ujęcie analizowanych
zjawisk, tak aby wskazać istniejące trendy (np. zmiany w użytkowaniu terenu, zmiany w
długości szlaków turystycznych, obiektów rekreacyjno- sportowych, zmiany jakości powietrza
atmosferycznego, zmiany jakości wód powierzchniowych i podziemnych). Dla zwiększenia
efektywności zastosowania wniosków w zakresie problemów zagospodarowania rekreacyjnosportowego wskazane byłoby nie tylko przedstawienie obecnego stanu zagospodarowania, lecz
również oceny istniejącego potencjału w tym zakresie. Zwłaszcza, że autorzy opracowania
słusznie wskazali, że Wrocławski Obszar Funkcjonalny należy uznać za tworzący się region
rekreacyjny.
Niewątpliwie wartością dodaną opracowania w omawianym kontekście jest obecność map
tematycznych, szczególnie o charakterze zbiorczym, na których w rzetelny sposób
przedstawiono uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe WrOF, uwarunkowania infrastruktury
turystycznej WrOF, wybrane zagrożenia i ograniczenia WrOF. Mapy te powinny stanowić punkt
42
wyjścia do dalszych, bardziej pogłębionych analiz i formułowania wniosków, które są niezbędne
w procesie formułowania strategii rozwoju obszarów.
Bardzo istotnym elementem każdej strategii rozwoju obszaru jest analiza strategiczna np.
analiza SWOT. Pozwala ona wskazać mocne i słabe strony obszaru oraz przewidzieć szanse i
zagrożenia jakie wynikają z otoczenia. Analiza SWOT w zakresie uwarunkowań środowiska
przyrodniczo-kulturowego i rekreacji ma charakter bardzo ogólny. Aby podnieść wartość
analityczną jako narzędzia strategicznego należałoby uszczegółowić jej zapisy do bardziej
konkretnych, wskazujących rzeczywiste charakterystyki.
IV. Ocena zgodności wyników projektu z zakładanymi celami strategicznymi oraz
IV.3.1. Zgodność rezultatów projektu z zakładanymi celami strategicznymi
we WrOF,
43
w
tym
do
Aktualizacji
Planu
Zagospodarowania
Przestrzennego
Analiza dokumentu „Analiza uwarunkowań środowiska przyrodniczo-kulturowego i
rekreacji” dla Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego wskazuje, że główne rezultaty projektu
odpowiadają co do zasady realizacji celów projektu. Przedstawiony materiał może być
potraktowany jako podstawowy materiał źródłowy, który może stanowić punkt wyjścia do
Funkcjonalnego oraz planowania polityki regionalnej na obszarze województwa.
Należałoby uzupełnić opracowanie o wytyczne do krajowych, regionalnych i lokalnych
dokumentów o charakterze strategiczno-planistycznym w tym do Aktualizacji Planu
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, które można wykonać na
podstawie merytorycznie bardzo dobrych map przeglądowych 1:100 000. Bardzo wartościowe
byłoby przedstawienie modelu współpracy pomiędzy JST w obszarze funkcjonalnym w zakresie
zintegrowanego planowania przestrzennego.
IV.3.2 Ocena zgodności wyników projektu z rezultatami w odniesieniu do krajowych
Dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących
dokumentów strategicznych na poziomie krajowym: Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowa
Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Strategia Polski Zachodniej 2020, KPZK 2030,
Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 roku.
Dokument „Analiza uwarunkowań środowiska przyrodniczo-kulturowego i rekreacji” dla
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego jest spójny z wyżej wymienionymi dokumentami.
Spójność dotyczy zagadnień analizowanych w dokumencie jako kluczowe pola rozwoju
44
(energetyka, ochrona przyrody, krajobraz kulturowy, w ogólnym zarysie zagrożenia i utrudnienia
naturalne, turystyka), odniesienia do układów miejskich obszarów funkcjonalnych oraz
kluczowego znaczenia wspierania spójności terytorialnej, integracji przestrzennej i funkcjonalnej
obszarów. Zgodnie z KPZK 2030, rdzeniem krajowego systemu gospodarczego i ważnym
elementem systemu europejskiego stanie się współzależny otwarty układ obszarów
funkcjonalnych najważniejszych polskich miast, zintegrowanych w przestrzeni krajowej i
międzynarodowej. Jednocześnie na rozwoju największych miast skorzystają mniejsze ośrodki i
obszary wiejskie. Oznacza to, że podstawową cechą Polski 2030 r. będzie spójność społeczna,
gospodarcza i przestrzenna.
Dokonano oceny zgodności wyników projektu w odniesieniu do następujących
dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym: Strategia Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego 2020, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego
2020, Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2011-2020,
Aktualizacja Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego 2009.
Dokument „Analiza uwarunkowań środowiska przyrodniczo-kulturowego i rekreacji” dla
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego jest spójny z wyżej wymienionymi dokumentami.
Spójność dotyczy zagadnień analizowanych w dokumencie jako kluczowe pola rozwoju
(energetyka odnawialna, ochrona przyrody, krajobraz kulturowy, zagrożenia i utrudnienia
naturalne), odniesienie do układu miejskich obszarów funkcjonalnych oraz kluczowe znaczenie
wspierania spójności terytorialnej.
W
Strategii
Rozwoju
Województwa
Dolnośląskiego
2020
Wrocławski
Obszar
obszarów interwencji (Wrocławski Obszar Metropolitarny). Wśród celów rozwoju znalazły się
ochrona środowiska naturalnego, efektywne wykorzystanie zasobów oraz dostosowanie do
zmian klimatu i poprawa poziomu bezpieczeństwa (Cel 4). Osiągnięcie założonych celów będzie
realizowanie poprzez skupienie działań na 8 makrosferach, w tym mikrosferze zasoby (np.
zrównoważone i racjonalnie gospodarczo wykorzystanie zasobów surowców mineralnych,
45
glebowych, potencjału rzek, ochrona walorów przyrodniczo-krajobrazowych, kulturowych) i
turystyka (wzmocnienie wizerunku turystycznego regionu, udostępnienie obiektów dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego; rozwój produktów turystycznych i rozbudowa infrastruktury
turystycznej).
się zapisami diagnostycznymi uwarunkowań sfery przyrodniczo-kulturowej, wstępnej delimitacji
obszarów funkcjonalnych (w tym Wrocławskiego Obszaru Metropolitarnego), wpisanie się w
cele strategiczne rozwoju przestrzennego województwa (m.in. umocnienie zewnętrznej i
wewnętrznej
integracji
województwa;
zintegrowana
ochrona
zasobów
przyrodniczo-
krajobrazowych, ich udostępnienie; zintegrowana ochrona i rewitalizacja zasobów dziedzictwa
kulturowego).
Aktualizacja Strategii Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego 2009 zakłada
podział województwa na tzw. subregiony turystyczne, obszar WrOF należy do subregionu
Kraina Grądów Odrzańskich, subregionu Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy oraz
subregionu Ślęża. Istnieje zgodność opracowania z częścią inwentaryzacyjną strategii.
IV.4. Spójność wewnętrzna projektu.
Spójność wewnętrzną projektu przeanalizowano w wyodrębnionych przez autorów grupach
tematycznych. Pod uwagę wzięto kompletność materiału, spójność wyciąganych wniosków,
sposób prezentowania materiału.
Charakterystyka środowiska naturalnego – Autorzy zebrali podstawowy materiał
źródłowy w oparciu o dane wtórne, liczne zestawienia tabelaryczne zawierające np. formy
ochrony przyrody WrOF. Materiał ten daje podstawę do wyciągania wniosków, których jednak
nie zawarto w opracowaniu. Wątpliwości może budzić wydzielenie w strukturze podrozdziałów
obszarów NATURA 2000 spośród innych form ochrony przyrody, mimo że wg Ustawy o
ochronie przyrody jest to jedna z form ochrony przyrody. Uzasadnieniem mogłaby być
46
szczególna rola tych obszarów z punktu widzenia polityki rozwoju i planowania przestrzennego,
jednak nie wskazano na tę specyfikę.
W opracowaniu prawidłowo i w sposób kompletny omówiono kwestie dotyczące
użytkowania terenu, warunki glebowe, klimat WrOF. Materiał źródłowy dopełniają mapy
zawarte w rozdziale.
Zasoby dziedzictwa kulturowego – Autorzy dokonali subiektywnego wyboru kategorii
zasobów dziedzictwa kulturowego i obiektów, które w ramach poszczególnych kategorii. Dane
w podziale na gminy zestawiono w formie tabelarycznej, nie zawarto jednak uzasadnienia
selektywnego wyboru. Wskazane byłoby uwzględnienie pełnej systematyki zasobów
dziedzictwa kulturowego (o muzea, zbiory artystyczne, zabytki architektury i budownictwa,
tradycje, imprezy kulturalne, pozamaterialne walory kulturowe) i pokazanie całego stanu
zasobów. Skupiono się na ilościowym obrazie zasobów dziedzictwa kulturowego. Bardziej
wartościowym dla percepcji dokumentu oraz wytycznych dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju
WrOF jest ujęcie jakościowe tzn. analiza i ocena przystosowania i wykorzystania zasobów
dziedzictwa kulturowego oraz waloryzacja walorów kulturowych. Przydatnym źródłem mogą
okazać się prace naukowe pod redakcją prof. Jerzego Wyrzykowskiego oraz Koncepcja
Subregionalnego Produktu Turystycznego „Grądy Odrzańskie” DOT.
Zagospodarowanie rekreacyjno-sportowe – Trafnie wskazano na duże zainteresowanie
aktywnymi formami rekreacji wśród mieszkańców dużych aglomeracji. Wyróżniono obszary
najbardziej atrakcyjne tj. Wzgórza Trzebnickie, Masyw Ślęży i tereny nadodrzańskie. Idąc tym
tropem wskazane byłoby pogłębienie analizy zagospodarowania rekreacyjno-sportowego w tych
trzech obszarach, nie tylko z punktu widzenia ilościowego (długości szlaków turystycznych,
liczba obiektów rekreacyjno-sportowych, ośrodków jazdy konnej, kąpieliska) ale również pod
względem jakościowym (dostępność oraz spójność przestrzenna szlaków czy innych urządzeń
sportowo-rekreacyjnych) oraz w ujęciu dynamicznym (zmiany w czasie, zużycie urządzeń
sportowo-rekreacyjnych), tak aby wyciągać trafne wnioski dla polityki rozwoju. Liczne mapy, w
tym syntetyczna 1:100 000, są dobrym materiałem do analizy i wnioskowania. Wskazane byłoby
47
uzasadnienie wyboru bardzo szczegółowego przedstawienia szlaków pieszych o znaczeniu
lokalnym w obrębie Wrocławia, nie wspominając o szlakach pieszych o charakterze
regionalnym czyli wyższej randze na Wzgórzach Trzebnickich czy w Masywie Ślęży. Masyw
Ślęży jest głównym miejscem pobytów rekreacyjnym mieszkańców Wrocławskiego Obszaru
Funkcjonalnego. Przydatnym źródłem do pogłębienia analizy i wnioskowania mogą okazać się
liczne opracowania nt. zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego Dolnego Śląska
popełnione
przez
Dolnośląską
Organizację
Turystyczną,
Wydział
Turystyki
Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego (w tym badanie ruchu turystycznego w
województwie dolnośląskim) czy prace naukowe dr Zbigniewa Wernera oraz dr Marusza
Sołtysika.
Wybrane zagrożenia i ograniczenia- Autorzy dokonali wyboru zagrożeń i ograniczeń na
obszarze WrOF, a wśród nich bardzo istotne zagrożenie powodziowe, ochrona wód,
zanieczyszczenie powietrza, klimat akustyczny, ograniczenia dla lokalizacji elektrowni i parków
wiatrowych. Wszystkie wymienione zagrożenia są bardzo ważne z punktu widzenia
mieszkańców miejskich obszarów funkcjonalnych. Analiza dotycząca zagrożenia powodziowego
i ochrony przeciwpowodziowej jest kompletna, podparta bogatym materiałem źródłowym
(tabele, mapy), a wyciągnięte wnioski trafne. W podrozdziale strefy ochronne ujęć wód zawarto
informacje ilościowe (ilość stref ochronnych) oraz wymogi prawne wynikające z Prawa
wodnego dotyczące gospodarowania w strefach ochronnych. Dla większej spójności analizy i
bardziej pełnego wnioskowania rekomenduje się uzupełnienie podrozdziału o analizę jakości
wód powierzchniowych i podziemnych na podstawie danych pomiarowych WIOŚ. Byłoby to
bardziej korzystne także z punktu widzenia dalszych zapisów strategicznych dla obszaru WrOF.
Podobnie dalszego pogłębienia wymagałaby analiza zanieczyszczeń powietrza, szczególnie
w kwestii jakości powietrza atmosferycznego w układzie lokalnym WrOF (przestrzenne
zróżnicowanie zanieczyszczenia np. NOX, SOx, COx, pyły zawieszone, metale ciężkie, związki
pierścieniowymi – furany, benzao-piren, WWA; dane są dostępne w corocznych raportach
WIOŚ w układzie powiatów). Jest to bardzo ważne, ponieważ, jak słusznie zauważyli autorzy,
48
tzw. emisja niska oraz komunikacja odpowiada za większość zanieczyszczeń atmosfery w
obszarze WrOF.
IV.5. Ocena wartości dodanej w stosunku do wymogów Ustawy o planowaniu i
wojewódzkiego jakim jest WrOF. Po uwzględnieniu uwag zawartych w rozdziale 6 (spójność
projektu) oraz zastosowania szeregu wskaźników opisujących w sposób ilościowy, jakościowy
oraz dynamiczny omawiane zjawiska, byłby to właściwie gotowy materiał do dalszych analiz i
opracowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF. Bardziej szczegółowo przydatność w
kontekście podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju WROF oceniono w punkcie 2.
uszczegółowienia i pogłębienia analiz w ujęciu poszczególnych gmina oraz porównawczo w
stosunku do innych gmin otoczenia.
49
50
V. Podsumowanie recenzji w odniesieniu do Działania pt. Analizy i studia
Oceniane dokumenty realizujące zadania w ramach ocenianego działania, pomimo
wskazanych, drobnych mankamentów oraz sugestii korekt i uzupełnień w zadowalający sposób
realizują zakładane w projekcie cele. Osiągnięte rezultaty są zgodne z zakładanymi celami
strategicznymi oraz oczekiwanymi rezultatami w odniesieniu do planistycznych dokumentów
strategicznych na poziomie lokalnym, wojewódzkim oraz krajowym. Zrealizowane badania
wykazują spójność wewnętrzną oraz stanowią wartość dodaną w stosunku do wymogów Ustawy
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 8 kwietnia 2014 r. w odniesieniu do
„miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego”. W konsekwencji powinny być
pomocne w kontekście opracowania podstaw dla Zintegrowanej Strategii Rozwoju dla
Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego.
51

Analiza uwarunkowań rozwoju osadnictwa w zakresie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Informacja o składzie Komisji Oceny Projektów dla Działania 1.2

Informacja o składzie Komisji Oceny Projektów dla Działania 1.4

Ogłoszenie o konkursie

instytut rozwoju terytorialnego

Nowy Konkurs 1.4.B c_ misje zagraniczne, targi