Raport z konsultacji publicznych

Raport z konsultacji publicznych
W ramach konsultacji publicznych projekt został skierowany do sądów powszechnych,
Krajowej Rady Sądownictwa, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego,
Krajowej Rady Notarialnej, Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, Krajowej
Izby Radców Prawnych, Naczelnej Rady Adwokackiej, Krajowej Rady Komorniczej,
Prokuratora Generalnego, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Stowarzyszenia Sędziów
Polskich „Iustitia", Stowarzyszenia Sędziów „Themis", Generalnego Inspektora Ochrony
Danych
Osobowych,
Związku
Oszczędnościowo-Kredytowej,
Banków
Polskich,
Ogólnopolskiego
Krajowej
Stowarzyszenia
Spółdzielczej
Asystentów
Kasy
Sędziów,
Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych, Stowarzyszenia Referendarzy
Sądowych Rzeczypospolitej Polskiej, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
Konfederacji
Pracodawców
Prywatnych
„Lewiatan",
Konferencji
Polskiej
Przedsiębiorstw
Finansowych, Business Center Club, Krajowej Izby Gospodarczej.
Uwagi,
wątpliwości
i
propozycje
do
projektu
zgłosili:
Sądy
Apelacyjne
w Warszawie, Katowicach, Wrocławiu i Poznaniu, Naczelny Sąd Administracyjny oraz
Krajowa Rada Sądownictwa.
Nie podzielono uwagi Sądu Apelacyjnego w Warszawie co do zawartej w § 2 pkt 4
projektu
rozporządzenia
definicji
pojęcia
„uwierzytelnienie".
Definicja
ta
stanowi
powtórzenie obowiązującej definicji zawartej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie trybu doręczeń elektronicznych w elektronicznym
postępowaniu upominawczym (Dz. U. Nr 266, poz. 1831). Definicja ta nie budziła dotychczas
żadnych wątpliwości i nie sygnalizowano potrzeby jej zmiany.
Nie uwzględniono też uwagi Sądu Apelacyjnego w Warszawie co do § 4 ust. 2
projektu rozporządzenia. Zawarte bowiem w tym przepisie odesłanie do art. 1311 § 2 zd. 3
k.p.c. odnosi się do jego brzmienia nadanego ustawą z dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 218).
Odnosząc się natomiast do podniesionej przez ten sąd kwestii
umieszczenia
elektronicznego potwierdzenia odbioru, wydaje się, że potwierdzenie to powinno być
umieszczane „w systemie teleinformatycznym", a nie tylko na koncie użytkownika. Byłoby to
1
uzasadnione w przypadku potwierdzenia odbioru pisma w elektronicznym postępowaniu
upominawczym, które powinno być umieszczone w elektronicznych aktach sprawy.
W uwzględnieniu uwagi Sądu Apelacyjnego w Katowicach w § 4 ust. 2 projektu
rozporządzenia sformułowanie: „chwilę doręczenia pisma" zastąpiono zwrotem: „chwilę
odbioru pisma", a w uzasadnieniu wskazano, że w stanie prawnym obowiązującym po
wejściu w życie ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. nie będzie można stosować przepisu § 6
w elektronicznym postępowaniu wieczystoksięgowym.
Nie podzielono natomiast uwagi Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu co do zbędności
definicji pisma (§ 2 pkt 6 projektu rozporządzenia). Potrzeba wprowadzenia definicji legalnej
pisma wynika stąd, że doręczeniu podlegają pisma (procesowe i sądowe) oraz orzeczenia (art.
140 k.p.c.). Względy ekonomii legislacyjnej przemawiają za tym, aby unikać powtarzania tej
frazy w poszczególnych przepisach. Natomiast zastąpienie tego pojęcia terminem „dokument
podlegający doręczeniu" nie wydaje się trafne. Po pierwsze, w przepisach procesowych wyraz
„dokument" jest zazwyczaj używany dla oznaczenia środka dowodowego, a nie pisma lub
orzeczenia. Po drugie, większość przepisów k.p.c. dotyczących
doręczeń
wskazuje,
że doręcza się „pismo", a nie „dokument". Najważniejsze znaczenie ma w tym zakresie
przepis art. 1311 § 2 k.p.c., w którym użyto zwrotu „pismo uznaje się za doręczone". Nie
wydaje się zatem zasadne wprowadzanie do projektowanych przepisów
terminologii
odmiennej od tej, która jest stosowana w przepisach rangi ustawowej.
Za nietrafną uznano też propozycję Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu zastąpienia
wyrazu „chwilę" zwrotem „datę i czas doręczenia" albowiem proponowane określenie jest
mało precyzyjne. „Czas" obejmuje bowiem także datę.
Odnosząc się do wątpliwości Prezesa Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wskazać należy,
że według projektowanych przepisów użytkownikiem konta może być wyłącznie osoba
fizyczna. Przyjęto bowiem, że doręczenie elektroniczne dokonywane jest użytkownikowi,
który posiada faktyczną zdolność potwierdzenia odbioru pisma. Tylko osoba fizyczna może
wyrazić w systemie teleinformatycznym swoją wolę poprzez podjęcie czynności faktycznych
skutkujących uwierzytelnieniem
się w
systemie
teleinformatycznym.
Z
powyższych
względów tryb i sposób dokonywania doręczeń elektronicznych powinien koncentrować się
na odbiorze pisma przez użytkownika rozumianego jako osoba, która faktycznie korzysta
2
z systemu teleinformatycznego. Taki model funkcjonuje już w obowiązujących przepisach
dotyczących elektronicznego postępowania upominawczego i przewiduje się jego utrzymanie.
Należy też zwrócić uwagę, że nawet w przepisach dotyczących doręczeń („tradycyjnych")
pism adresowanych do osób prawnych, przewidziano, że są one zawsze dokonywane do rąk
osoby fizycznej (członka organu lub pracownika - por. art. 133 § 2 k.p.c.). W elektronicznym
postępowaniu upominawczym dopuszczalne jest wskazanie w systemie teleinformatycznym
użytkownika uprawnionego do odbioru pism (por. § 6 projektu). Członek organu osoby
prawnej (np. prezes zarządu) może zatem wskazać, że osobą uprawnioną do odbioru pism
będzie inna osoba (np. pracownik tej osoby prawnej).
Nie podzielono uwagi Sądu Apelacyjnego w Poznaniu dotyczącej definicji pisma. Nie
można
się
bowiem
zgodzić
ze
stanowiskiem,
że
„pismo"
istnieje
wyłącznie
w postaci fizycznej. W przepisach k.p.c. pojęcie „pismo" obejmuje szeroki
zakres
desygnatów. Może ono obejmować pisma procesowe, które mogą istnieć w postaci
tradycyjnej (papierowej) albo elektronicznej (por. np. art. 125 § 2 1 k.p.c.). W większości
przepisów k.p.c. o doręczeniach używa się pojęcie „pismo" dla oznaczenia odpisów pism
procesowych, pism sądowych lub odpisów orzeczeń i zarządzeń. Odnosi się to również do
przepisu art. 1311 k.p.c., który dotyczy elektronicznego doręczenia „pisma".
W przypadku doręczenia elektronicznego należy odróżnić dwie sytuacje. Pierwsza
z nich odnosi się do doręczenia pisma utworzonego (pierwotnie) w postaci elektronicznej (np.
pozew albo nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym). Jak już wyżej
wskazano,
doręczenie
takich
pism
odbywa
się przez
ich
umieszczenie
w
aktach
elektronicznych (w sposób umożliwiający adresatowi zapoznanie się z pismem) albo przez
umieszczenie na koncie użytkownika. Druga sytuacja, odnosi się do elektronicznego
doręczenia
pisma
utworzonego
w
postaci
tradycyjnej
(papierowej),
a
później
przekonwertowanego na postać elektroniczną. Adresatowi jest wówczas doręczany skan tego
pisma (np. sprzeciw wniesiony w postaci papierowej w elektronicznym postępowaniu
upominawczym). Tylko w tym drugim przypadku można mówić o „elektronicznym obrazie
pisma". Z uwagi na powyższą różnorodność, projektowany przepis § 2 pkt 6 posługuje się
ogólną formułą, według której pismem są dane uzyskane z systemu teleinformatycznego
obejmujące treść pisma procesowego lub sądowego oraz orzeczenia.
Należy przy tym dodać, że w odniesieniu
do pism
istniejących w
postaci
elektronicznej nie używa się określeń, które są stosowane w odniesieniu do pism
3
w postaci tradycyjnej (np. „oryginał", „odpis", „kopia"). Pisma w postaci elektronicznej
można bowiem multiplikować (kopiować). Powstają w ten sposób kolejne egzemplarze tego
pisma, z których każdy jest oryginałem.
Poruszone przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, zagadnienie wpływu awarii
systemu teleinformatycznego na bieg terminu, po upływie którego pismo uznaje się za
doręczone, pozostaje poza zakresem upoważnienia ustawowego. Ponadto, zagadnienie to
stanowi materię ustawową i nie może być unormowane w akcie wykonawczym. Skoro termin
ten został wskazany w przepisie ustawowym, to w rozporządzeniu nie można wprowadzać
modyfikacji lub wyjątków w tym zakresie.
Poza zakresem upoważnienia ustawowego, na podstawie którego ma być wydane
projektowane rozporządzenie, pozostaje także kwestia sposobu założenia konta przez
użytkownika. Sposób zakładania i udostępniania konta zostanie unormowany w odrębnym
rozporządzeniu wydanym na podstawie innego upoważnienia (art. 126 § 6 k.p.c. w brzmieniu
przewidzianym w cytowanej wyżej ustawie z dnia 15 stycznia 2015 r.). Dlatego też nie mogła
zostać uwzględniona propozycja Naczelnego Sądu Administracyjnego uregulowania tej
kwestii w projekcie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu i sposobu
dokonywania doręczeń elektronicznych.
Wątpliwości Krajowej Rady Sądownictwa co do pominięcia w projekcie regulacji
dotyczących możliwości powiadomienia użytkowników uprawnionych do odbioru pisma
o zamieszczeniu doręczenia w elektronicznych aktach sprawy nie są uzasadnione. Regulacja
dotycząca takiego powiadamiania jest obecnie zamieszczona w § 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie trybu doręczeń elektronicznych
w elektronicznym postępowaniu upominawczym (Dz. U. Nr 226, poz. 1831). Została ona
sformułowana w sposób fakultatywny („użytkownikom może zostać wysłane, w sposób
ustalony z użytkownikami, powiadomienie o zamieszczeniu pisma"). Takie powiadomienie
nie wywołuje żadnych
skutków procesowych,
a stanowi jedynie
udogodnienie
dla
użytkowników. Z tego względu nie jest konieczne zamieszczanie regulacji dotyczącej tego
powiadomienia w przepisach procesowych. Brak takiego przepisu nie oznacza braku
możliwości stosowania takiego powiadomienia, o ile system teleinformatyczny posiada taką
funkcjonalność.
4
Żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad przedmiotowym projektem
w trybie przepisów ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.).
5