Podsumowanie wyników badań jakościowych w Polsce.

ASSPRO CEE 2007
Collaborative Focused Research Project
FP7-SSH-2007 Grant Agreement No.: 217431
Projekt
Nr.: 217431
Assessment of patient payment policies and
projection of their efficiency, equity and quality effects:
The case of Central and Eastern Europe
Argumentacja w sprawie dopłat pacjentów do opieki zdrowotnej.
Za i przeciw na podstawie badań jakościowych
przeprowadzonych w Polsce.
Stanisława Golinowska
we współpracy z Marzeną Tambor
Instytut Zdrowia Publicznego
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Grzegórzecka 20
31-531 Kraków
Tel: +48 12 424 13 95
Fax: +48 12 421 74 47
Wprowadzenie
Badania na temat dopłat pacjentów do świadczeń opieki zdrowotnej dotyczą opinii
różnych grup respondentów, zebranych na podstawie dwóch rodzajów metod badawczych:
badań fokusowych oraz pogłębionych wywiadów. Narzędzia badawcze zostały przygotowane
w ramach prac metodologicznych projektu ASSPRO CEE 2007 kierowanych przez Milenę
Pavlovą i współpracowników.
Badania fokusowe przeprowadzone zostały w okresie czerwiec-październik 2009 r. w
grupach korzystających z opieki zdrowotnej (1): studentów, osób pracujących w mieście,
rodzin z dziećmi, emerytów, osób niepełnosprawnych, osób z terenów wiejskich oraz (2) w
grupach świadczeniodawców (health care providers): lekarzy pierwszego kontaktu z terenów
miejskich oraz z terenów wiejskich, specjalistów opieki ambulatoryjnej, lekarzy i pielęgniarek
pracujących w szpitalach w dużym mieście oraz lekarzy pracujących w szpitalach w małym
mieście.
Pogłębione wywiady przeprowadzono z 9-cioma respondentami, dobranymi celowo ze
względu na decyzyjną rolę, jaką pełnią w systemie ochrony zdrowia na jego różnych
szczeblach oraz w różnych instytucjach opieki zdrowotnej. Byli to policy makers szczebla
krajowego: Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) oraz związanych
z Ministerstwem Finansów, a także ze szczebla regionalnego: samorządów lokalnych oraz
wojewódzkich oddziałów NFZ. W grupie respondentów znajdował się także przedstawiciel
sektora prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych.
Analiza rezultatów obu rodzajów badań jakościowych pozwala wydobyć główne
argumenty respondentów, zarówno tych, którzy popierają wprowadzenie dopłat, jak i im
przeciwnych, a także niezdecydowanych. W przygotowanym opracowaniu przedstawiono
wyartykułowane argumenty oraz ich uzasadnienie ze wskazaniem kto je podawał. Dokonano
też próby interpretacji wyników tej analizy.
Opracowanie nie obejmuje całości spraw (pytań) zawartych w kwestionariuszach obu
badań jakościowych. Zebrany materiał nie pozwala na dalsze ustrukturyzowane interpretacje.
Respondenci bowiem zbyt często nie mieli zdania co do formy ewentualnych dopłat, miejsca i
sposobu ich pobierania, a nawet konkretnych wielkości. Podkreślali, że to powinno być raczej
przedmiotem eksperckiej analizy a nie badania opinii.
Autorzy opracowania pozwolili sobie na wyjaśniające komentarze prezentowanych
wyników. Zaznaczono je inną czcionką.
I.
Argumenty popierające dopłaty.
Opinie dotyczące dopłat pacjentów wzbogacają kafeterię celów ich ewentualnego
wprowadzenia zastosowaną w kwestionariuszu (karta nr 4 – patrz niżej)1. Ponadto
respondenci nie tylko reagowali na pytania kwestionariusza, lecz także zwracali uwagę na
warunki i ograniczenia wprowadzenia dopłat. Szerzej przedstawiali kontekst problemu,
związany z sytuacją finansową sektora zdrowotnego oraz jego problemy systemowe.
1
Respondenci najpierw wypowiadali się swobodnie, a po pewnym czasie udostępniono im kartę z kafeterią z
prośbą o wskazanie celów z jakimi ewentualnie dopłaty powinny być wprowadzane . To pozwoliło na uzyskanie
dodatkowych argumentów a następnie doprecyzowanie wypowiedzi.
2
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
2.
3.
4.
5.
Zniechęcanie do nieuzasadnionego (nadmiernego) korzystania z usług
medycznych
Pozyskiwanie dodatkowych pieniędzy na opiekę zdrowotną
Pozyskiwanie dodatkowych pieniędzy dla szpitali
Zwiększanie wynagrodzeń lekarzy, pielęgniarek
Kontrolowanie całkowitych wydatków opieki zdrowotnej
© ASSPRO CEE 2007
FGD & IDI
KARTA 4
1.
Argument w postaci ograniczenia nieuzasadnionego (nadmiernego) popytu
korzystania z usług opieki zdrowotnej podawany był najczęściej. Podawali go lekarze
zarówno pracujący w miastach, jak i wsi, pielęgniarki (pod pewnymi warunkami), decydenci
polityczni szczebli regionalnych oraz szczebla krajowego (chociaż niekiedy z zastrzeżeniami)
oraz reprezentant sektora prywatnego.
Przekonanie o istnieniu nadmiernego korzystania nie jest potwierdzone konkretnymi
dowodami (np. wynikami badań, czy danymi statystycznymi), lecz raczej wynika z
pojedynczych doświadczeń lekarzy i pielęgniarek, wrażenia ‘przesiadywania’ starszych osób
w przychodniach, domagania się skierowań do specjalistów, czy ‘przychodzeniem’ do lekarza
pierwszego kontaktu po receptę dla przewlekle chorego czy starszego członka rodziny . Nota
bene pewna grupa respondentów zwracała uwagę na konkretną grupę pacjentów o
nadmiernym korzystaniu (np. osoby starsze), a inna wskazywała ją jednocześnie do
wyłączenia z dopłat.
Przekonanie o nadmiernym korzystaniu wzbogacono dodatkowo argumentem,
że opłacanie usługi jest wyrazem jej wyższego wartościowania (poszanowania). Dobra
bezpłatne mogą być traktowane jako dobra gorszej wartości (jakości). Z opłatą (ceną) dobra
łączy się bowiem nierzadko jego wartościowanie w kategoriach jakości. Respondent
używający tego argumentu zwracał ponadto wagę na to, że dopłata nie powinna być jakąś
wydumaną wielkością, lecz raczej całkowitym pokryciem konkretnej grupy kosztów, a jeśli
częściowo, to z jasnym uzasadnieniem ich finansowania przez pacjentów (np. koszty
hotelowe w trakcie pobytu w szpitalach) .
Wydaje się, że argument o nadmiernym korzystaniu, nazwany przez jednego z
respondentów korzystaniem hipochondrycznym, jest raczej wrażeniowy niż poparty realnymi
dowodami o podstawowych czynnikach kształtowania się popytu na usługi zdrowotne.
Pozostaje w pewnej sprzeczności z prawidłowością, występującą w biedniejszych krajach,
polegającą na unikaniu wizyt u lekarza aż do momentu wystąpienia sytuacji zagrażającej
życiu lub powstaniu niepełnosprawności oraz niezdolności do pracy. Takie zachowania ciągle
jeszcze występuje w Polsce (szczególnie na wsi). Potwierdzają to badania (Golinowska 2004)
oraz dane statystyczne o korzystaniu z usług opieki zdrowotnej (GUS 2008).
Prawdopodobnie na obecnym etapie rozwoju kraju oba zjawiska: czyli nadmierne korzystanie
i unikanie niezbędnych wizyt u lekarza występują w podobnej skali. Powstaje wówczas
pytanie o polityczną strategię oddziaływania na zachowania pacjentów: czy chodziłoby
bardziej o stymulowanie do zachowań kontrolujących zdrowie czy generalnie o ograniczanie
popytu na usługi zdrowotne ze względu na trudności ich finansowani . Można sobie wyobrazić
stosowanie strategii godzącej oba cele, ale wymagałoby stosowania dodatkowych
instrumentów oddziaływania na zachowania pacjentów, np. stymulowania badań kontrolnych
w grupach ryzyka.
Kolejny argument za wprowadzeniem dopłat związany był jest z przekonaniem,
że pozwolą one uzyskać dodatkowe środki dla sektora zdrowotnego. Był on podawany
przez respondentów jako ich podstawowy argument albo jako drugi, podawany za
argumentem o potrzebie zmniejszania nadmiernego i nieuzasadnionego popytu na usługi
3
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
opieki zdrowotnej. Wprawdzie respondenci zwracali uwagę na to, że nie powinny to być
dopłaty wysokie (konsumenci wskazywali kwoty niższe, np. 5 PLN, a decydenci wyższe: 10
– 15 PLN za wizytę), to fakt, że byłyby to opłaty masowe, mogłoby stworzyć ich zdaniem
znaczące źródło zasilania. Jednocześnie zwracali uwagę na konieczność zastosowania
prostych sposobów pobierania opłat tak, aby administracyjny koszt tego działania nie
zmniejszył zbyt znacznie finansowych korzyści.
Argument za zwiększaniem środków dla sektora zdrowotnego dzięki dopłatom
podawali: wszyscy świadczeniodawcy, politycy ze szczebla krajowego oraz przedstawiciel
sektora finansowego. Pielęgniarki podchodziły do problemu mniej jednoznacznie niż lekarze.
Deklarowały bowiem popieranie dopłat selektywnie; tylko do niektórych procedur i z
wyłączeniem licznych grup pacjentów (dzieci, osoby starsze, o niskich dochodach). Lekarze
natomiast raczej nie dostrzegali uzasadnienia dla szerokiego stosowania wyłączeń, niektórzy
tylko wymieniali dzieci (do 15-tu lat) i osoby starsze (powyżej 80 lat). Co ciekawe lekarze
rodzinni z wiejskiej grupy fokusowej całkowicie odrzucali zwolnienia z dopłat, za wyjątkiem
jednego głosu, który uwzględniał zwolnienia dzieci. Ich zdaniem zwolnienia podmiotowe
prowadzą do przewrotnych efektów, polegających na przykład na wykorzystywaniu
uprawnień zwolnionych z dopłat grup.
Zdecydowana większość respondentów argumentowała za pozostawieniem środków z
dopłat w placówce. Szczególnie zwracano uwagę na zwiększenie tą drogą środków dla
szpitali.
Następny argument podawany przez respondentów – związany był z
przekonaniem, że dopłaty stanowić mogą dodatkowe narzędzie w zarządzaniu i
kontrolowaniu funkcjonowania sektora. Ten argument można by nazwać oczekiwaniem
lepszego rządzenia (governance) w sektorze zdrowia, który ma w Polsce opinię sektora pod
tym względem zaniedbanego (raport WHO oraz KSAP 2009). Chodzi głównie o
rejestrowanie usług, ograniczanie dopłat nieformalnych, o rozdzielenie sektora publicznego i
prywatnego oraz o zmniejszanie kolejek. Podany został z jednej strony przez reprezentantów
szczebla centralnego: z obszaru finansów oraz zarządzania w ochronie zdrowia a z drugiej przez respondentów szczebla lokalnego: świadczeniodawców z wiejskiej grupy fokusowej.
Komentarza wymaga stosunkowe rzadko wspominany problem opłat nieformalnych.
Wydaje się, że jest to wynik pewnej rewolucji świadomościowej i obyczajowej, jaka dokonała
się w Polsce w związku z programem działań antykorupcyjnych realizowanych w latach 2005
– 2007. Ówczesny rząd w sposób niebywale radykalny i z zastosowaniem mocnych środków
represyjnych (aresztowania lekarzy z użyciem kajdanków, w obecności mediów, prowokacje i
podsłuchy oraz kamery w gabinetach lekarskich) zmienił nastawienie pacjentów do dawania
łapówek a lekarzy do ich przyjmowania. Pacjenci poczuli się bardziej roszczeniowi w ramach
systemu publicznych ubezpieczeń zdrowotnych, a lekarze znacznie bardziej powściągliwi w
oferowaniu usług, za które pacjenci czuli by się zobowiązani płacić ‘pod stołem’.
Na końcu należy wspomnieć o argumencie, wymienianym rzadziej, ale także obecnym
w przeprowadzonym badaniu, a mianowicie, że wprowadzenie dopłat stanowi wyraz
powszechnej tendencji, istniejącej w innych krajach. To podawali policy makers i
reprezentant sektora finansowego szczebla krajowego.
Argument o zasadności naśladowania rozwiązań innych krajów występował w Polsce
(i w innych krajach regionu CEE) w całym okresie przemian od gospodarki centralnie
zarządzonej do gospodarki rynkowej i dotyczył prawie każdej sfery. Obecnie, po 20-tu latach
transformacji, nie występuje tak masowo, jak to było na początku. Ponadto na skutek krytyki
imitacyjnej drogi rozwoju, jaką przyjęły kraje postkomunistyczne (Deacon 2000), stosowany
jest obecnie ze znacznie większym namysłem, a przede wszystkim z większą znajomością
4
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
skomplikowanych realiów krajów modelowych i ze świadomością ograniczeń w przenoszeniu
nawet najlepszych praktyk.
Zestawienie 1. Argumenty za wprowadzaniem dopłat.
Argumenty
Ograniczenie nadmiernego
korzystania
Kto argumentuje
X Reprezentant sektora finansów
Uwarunkowania i ograniczenia
Wyłączenia dla kobiet w ciąży,
dzieci oraz osób starszych
X Reprezentant władz regionalnych
Opolskie
X Reprezentant władz regionalnych
Małopolska
X Reprezentant sektora prywatnego
X Lekarze i pielęgniarki w
miastach (badania fokusowe)
X Lekarze POZ na wsi (badania
fokusowe)
Bez wyłączeń (z jednym głosem za
wyłączeniem dzieci)
Wpływ na wyższe wartościowanie
usługi medycznej, co zmieni
zachowania pacjentów
X Policy maker szczebla krajowego
Politycznie bardzo trudna decyzja,
ale co najmniej należy wprowadzić
opłaty za świadczenia nie
medyczne: koszty hotelowe,
transport. Także za rehabilitację.
Dodatkowe środki dla sektora i dla
szpitali
X Reprezentant sektora finansów
X Policy maker szczebla krajowego
Kontrolowanie sytuacji sektora –
lepsze governance:
Istnieją w innych krajach
II.
X Świadczeniodawcy: lekarze
rodzinni, specjaliści i lekarze w
szpitalach (badania fokusowe)
Zwolnienia tylko dla dzieci i osób
starszych
X Pielęgniarki (badania fokusowe)
Dodatkowo zwolnienia lub niższe
dopłaty dla osób biednych
X Reprezentant władz
regionalnych: Małopolska
X Reprezentant sektora finansów
X Lekarze z szpitali w małych
miastach (badania fokusowe)
X Policy makers szczebla
krajowego
Tak jak w innych krajach
Argumenty przeciwko wprowadzaniu dopłat
Argumenty przeciwko wprowadzani dopłat pojawiają się głównie wśród głównych
korzystających z usług sektora zdrowotnego: rodzin z dziećmi, osób niepełnosprawnych oraz
emerytów.
Podstawowy argument przeciwko wprowadzaniu dopłat wskazuje na fakt opłacania
składki jako podstawowego źródła środków dla sektora ochrony zdrowia. Opłacanie
składki i jednocześnie stosowanie dopłat (podwójny haracz) traktowane było jako posunięcie
niezrozumiałe i nieuzasadnione, szczególnie wśród osób niepełnosprawnych i starszych.
5
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Na marginesie tych opinii warto zwrócić uwagę na fakt, że w latach 2002 – 2007
realizowany był program podnoszenia składki – o ćwierć punkta procentowego rocznie - bez
odliczenia od podatku PIT, a wcześniej składka na ubezpieczenie zdrowotne w całości
stanowiła część tego podatku (MZ 2005 i 2009). To wpłynęło na wzrost społecznej
świadomości skali indywidualnych wpłat do funduszu ubezpieczenia społecznego. W dyskusji
publicznej nierzadko pojawia się argument wraz z wyliczeniami, że składka odkładana na
indywidualne konto i inwestowana mogłaby skuteczniej zapewnić dostęp do usług opieki
zdrowotnej niż solidaryzm ubezpieczeń zdrowotnych. Także niektórzy dyskutanci grup
fokusowych używali tego argumentu i uzasadnienia.
Rzadziej podawany argument przeciwko wprowadzaniu dopłat dotyczył konstytucyjnej
gwarancji równego dostępu. Ten argument wypowiadali głównie reprezentanci rodzin z
dziećmi. W konsekwencji postulowali potrzebę zdefiniowania zakresu i standardu świadczeń
podstawowych bezwzględnie zwolnionych z dopłat.
W trakcie dyskusji ze studencką grupa fokusową pojawił się argument optujący tylko za
jedną formą indywidualnego opłacania usług medycznych, czyli bezpośredniej opłaty w pełni
pokrywającej koszty, z ewentualnym zwrotem części kosztów w przypadku niektórych,
jednoznacznie wskazanych, grup pacjentów. Niektórzy studenci byliby skłonni promować
wręcz prywatną służbę zdrowia z zastosowaniem rynkowych cen za usługi. Inna grupa
studentów z kolei optowała za systemem solidarnym, ale bez jakichkolwiek dopłat, lecz z
odpowiednio skalkulowaną składką i racjonalnie działającym systemem ochrony zdrowia. Z
tego wynikałoby że młodzi respondenci preferowali dychotomiczne podziały i jasne sytuacje.
Zestawienie 2. Argumenty przeciwko wprowadzaniu dopłat.
Argumenty
Kto argumentuje
Płaci się składkę ubezpieczeniową
do NFZ
X Emeryci (badania fokusowe)
X Osoby niepełnosprawne (badania
fokusowe)
Standard podstawowy bez dopłat
Działanie bardziej radykalne:
- prywatyzacja służby
zdrowia z zachowaniem
ewentualnie bezpłatnej
opieki podstawowejwtedy dopłaty
niepotrzebne
- powszechny system
publiczny z dobrze
skalkulowana składką (lub
podatkiem)
III.
Rodziny z dziećmi (badania
fokusowe)
X Studenci (badania fokusowe)
Stosowanie dopłat tylko w
wyjątkowych przypadkach
Ci co nadużywają; ustalić limit
bezpłatnych wizyt
Ewentualnie za lepszy standard
pobytu w szpitalu (pokój
jednoosobowy, telewizor itp.)
Do świadczeń ponadstandardowych
Ewentualny system dopłat
powinien być powiązany z jakością
świadczeń. W sytuacji istnienia
systemu obecnego (bez
prywatyzacji) zwolnienia powinny
obejmować:
kobiety w ciąży, dzieci, osoby
niepełnosprawne oraz emerytów.
Niezdecydowanie w sprawie dopłat
Pewną liczbę respondentów cechowało wyraźne niezdecydowanie. Z jednej strony
wyrażano obawy, że wprowadzenie powszechnych dopłat ze strony pacjentów może
ograniczyć dostęp i w konsekwencji może przyczynić się do pogorszenia statusu zdrowotnego
tych osób, które i tak narażone są na wyższe ryzyko ubóstwa i trudności w zaspokojeniu
potrzeb podstawowych. Z drugiej strony formułowano wymagania wobec systemu i
świadczeniodawców, dotyczące informacji, jakości i większej racjonalności w zachowaniach
6
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
świadczeniodawcy oraz płatnika. Jak pokazuje doświadczenie, nie są to wymagania łatwe do
spełnienia. Bez ich spełnienia jednak, respondenci nie widzą korzyści we wprowadzaniu
dopłat, ponieważ, ich zdaniem, o racjonalizacji zachowań w systemie w większym stopniu
decydują zachowania lekarzy i motywacje płatnika niż zachowania pacjentów. Ewentualna
zgoda na współpłacenie, ale uwarunkowana poprawą organizacji i jakości świadczonych
usług medycznych najsilniej podana została w dyskusji grupy osób pracujących w mieście. W
tej grupie pojawił się też postulat wprowadzenie dopłat dobrowolnych (lub raczej
dobrowolnych ubezpieczeń dodatkowych) jako rozwiązanie dla tych, którzy chcą i mogą
zapłacić więcej.
W wywiadach z decydentami politycznymi szczebla samorządu terytorialnego pojawił się
argument obecnego globalnego kryzysu finansowego jako okoliczności niesprzyjającej
wprowadzaniu indywidualnych dopłat pacjentów. Byłoby to posunięcie ograniczające
solidaryzm ubezpieczenia zdrowotnego, bo obciążające osoby dotknięte ryzykiem choroby i
to w trudniejszych warunkach.
Zestawienie 3. Brak zdecydowania w sprawie dopłat, ewentualnie i pod warunkami
Argumenty
Kto argumentuje
Działanie ryzykowne
- Wpływ na pogorszenie
sytuacji dochodowej
pacjentów i to w
warunkach obecnego
kryzysu,
- Nie wykupywanie recept,
- Ograniczanie dostępu do
świadczeń, które powinny
być powszechne,
- Ryzyko polityczne.
X Policy maker na szczeblu
samorządu terytorialnego
Tylko wtedy, gdy dopłaty wpłyną
na poprawę jakości
X Osoby pracujące w mieście
(badania fokusowe)
Tylko do usług
wysokospecjalistycznych
X Osoby z terenów wiejskich
(badania fokusowe)
Uwarunkowania, wyprzedzające
działania
Ewentualnie małe dopłaty w POZ.
Na innych szczeblach opieki
zdrowotnej potrzebne rozwiązania
racjonalizujące zachowania lekarzy
i płatnika.
Pod warunkiem informowania o
kosztach udzielania usług,
szczególnie w szpitalach.
Pod warunkiem poprawy
informacji i informatyzacji systemu
(rejestr korzystania).
Stworzenie motywacji (zachęt) do
poprawy jakości i organizacji usług
medycznych.
Informacja o tym ile ubezpieczeni
uzbierali ze składek na swoich
kontach, aby mieć większe prawo
do korzystania.
Wnioski końcowe
Analiza uzyskanych materiałów z badań fokusowych oraz z pogłębionych wywiadów
wskazuje nie rzadko na poparcie wprowadzenia dopłat pacjentów przy korzystaniu z usług
opieki zdrowotnej, chociaż pod pewnymi warunkami. Popierający mają nadzieje na mniejszy
‘tłok’ w związku z ograniczeniem nieuzasadnionego popytu oraz na zwiększenie dopływu
środków dla świadczeniodawców. Tylko w niewielkim stopniu martwią się ograniczeniem
dostępu, bardziej natomiast trudnościami natury technicznej i kosztowej wprowadzenia
dopłat. To poparcie dla dopłat jest jednoznaczne wśród świadczeniodawców.
Jest to wniosek o tyle interesujący, że polskie badania opinii od wielu lat wskazują na
brak poparcia dla dopłat pacjentów, nawet dla usług pozamedycznych w szpitalach, takich jak
wyżywienie i koszty hotelowe. Wprawdzie w 2008 r. udział zdecydowanych przeciwników
nieco się zmniejszył w porównaniu z badaniami z roku 2006, to jednak grupa przeciwników
jest ciągle przeważająca – zdecydowanie ponad 60 % badanej populacji (Górecki CSIOZ
2005 i 2010).
7
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Respondenci, którzy nie popierają wprowadzenia dopłat, nie argumentują swego
stanowiska wartościami solidaryzmu i równością dostępu, a raczej unikaniem podwójnego
opłacania usług: w formie składki zdrowotnej oraz indywidualnej dopłaty. Co ciekawe wśród
przeciwników dopłat spotyka się głosy za całkowicie rynkowym rozwiązaniem produkcji i
dystrybucji usług zdrowotnych – nawet bez trzeciej strony w postaci usług ubezpieczenia
zdrowotnego.
Respondenci nieokreśleni w swej opinii, którzy mają różne wątpliwości i obawy
często podkreślali ryzyko polityczne oraz większą potrzebę bardziej całościowej reformy
systemu ochrony zdrowia niż tylko wprowadzenie dopłat dla korzystających. Byli bardziej
świadomi istniejących determinant korzystania z usług medycznych oraz kreowania popytu
przez świadczeniodawców, gdy systemy zdrowotne działają w oparciu o przewrotne
mechanizmy finansowe ( kreujące de facto popyt na świadczenia ze strony lekarzy).
Uzyskane wyniki badań, wymagają komentarza metodologicznego. Pierwszy
komentarz dotyczy specyfiki okresu badań. Zostały one przeprowadzone w 2009 r.,
specyficznym dla sytuacji ekonomicznej w kraju i specyficznym dla sytuacji sektora
zdrowotnego w Polsce. Ogólna sytuacja ekonomiczno – finansowa – to zahamowanie tempa
wzrostu gospodarczego na skutek globalnego kryzysu finansowego i zmniejszone wpływy
Narodowego
Funduszu
Zdrowia2.
Odczucie
ograniczenia
budżetowego
dla
świadczeniodawców stało się znacznie silniejsze niż w latach poprzednich. Jednocześnie rząd
podjął działania, mieszczące się w ramach kontynuowanej reformy ochrony zdrowia,
polegające na bilansowaniu przychodów i wydatków w publicznym systemie ochrony zdrowia.
W tym celu działał na rzecz ograniczenia odpowiedzialności państwa za sytuację finansową w
sektorze zdrowotnym, realizując strategię prywatyzacji szpitali. Ponadto wprowadził
ustawowo koszyk świadczeń gwarantowanych, rozpoczynający ograniczanie finansowania
niektórych procedur medycznych ze środków publicznych. Stało się jasne, że kolejny krok – to
włączenie finansowania prywatnego do publicznego sektora publicznego w postaci albo
współpłacenia pacjentów, albo wprowadzenia prywatnych ubezpieczeń dodatkowych.
Drugi komentarz natury metodologicznej dotyczy tego, że uzyskane wyniki zebrane
zostały na podstawie dwóch rodzajów badań jakościowych: pogłębionych wywiadów oraz z
dyskusji grup fokusowych. Wywiady zostały przeprowadzone de facto z ekspertami i
politykami. Dają inny jakościowo materiał. Respondenci są w pełni świadomi problemu,
wiedzą o co chodzi, ale też bardziej biorą pod uwagę zewnętrzne wobec sektora zdrowotnego
uwarunkowania, np. globalny kryzys finansowy, czy układ sił politycznych w danym okresie.
Natomiast uczestnicy dyskusyjnych grup fokusowych – bardziej tworzą obraz przeciętnej
opinii publicznej; najczęściej nieświadomej kosztów sektora zdrowotnego i roszczeniowej (bo
już przecież płacą). Wyjątkiem są tu środowiska medyczne. W ich wypowiedziach czuje się, że
doskonale rozumieją problem i popierają dopłaty, ponieważ są świadomi własnego interesu.
Dopłaty dają bowiem szansę na zwiększenie środków w sektorze, a gromadzenie środków z
tych na szczeblu placówki opieki zdrowotnej – czyni realną możliwość doń większego dostępu.
2
Wprawdzie spadek PKB w 2009 r. w Polsce był mniejszy niż w innych krajach europejskich (w zasadzie był to
tylko niższy wzrost + 1.7%) to jednak spadek zatrudnienia był wyraźny – 0,7%, a to zatrudnienie decyduje o
wpływach ze składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
8
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Cytowana literatura:
Deacon B. (2000) 'Eastern European Welfare States: The Impact of the Politics of
Globalisation' in Journal of European Social Policy, vol 10:2, pp 121-146.
Golinowska S. (2004), Integracja społeczna osób niepełnosprawnych. Ocena działań
instytucji. IPiSS, Warszawa.
Górecki W. (2005), Opłaty dodatkowe za usługi pozamedyczne w szpitalach, CSIOZ,
Warszawa.
Górecki W. (2010), Opłaty za usługi medyczne w szpitalach w opinii Polaków. Za a nawet
przeciw. Menadżer Zdrowia Nr 1, s. 32 – 35.
GUS (2009), Podstawowe dane z zakresu ochrony zdrowia w 2008 r. [Basic data on health
care in 2008], Warszawa.
Krajowa Szkoła Administracji Publicznej (KSAP) i WHO (2009), Report on human resources
for Health: Administration/Management Capacity, Warszawa.
MZ (2005, 2009), Finansowania ochrony zdrowia w Polsce. Zielona Księga I i II, ed. S.
Golinowska, Wydawnictwo Medyczne Uniwersytetu Jagiellońskiego, Vesalius, Kraków.
9
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme
Project title
Assessment of patient payment policies and
projection of their efficiency, equity and quality effects:
The case of Central and Eastern Europe
Grant agreement
No.: 217431
European commission
Halina Walasek (DG Research - Directorate L)
Project duration
From 1-03-2008 to 28-02-2013 (60 months)
Funding scheme
Collaborative Project
Project budget
EC contribution up to 1,446,496 Euro
Website
www.asspro2007.com
Project e-mail
[email protected]
Coordinator
MAASTRICHT UNIVERSITY; The Netherlands
Department of Health Organisation, Policy and Economics (BEOZ)
Faculty of Health, Medicine and Life Sciences; Maastricht University
Postal address: P.O. Box 616, 6200 MD Maastricht; The Netherlands
Visiting address: Universiteitssingel 40; 6229 ER Maastricht; The Netherlands
Project coordinator:
Dr. Milena Pavlova (assistant professor)
Tel: +31-43-3881705; E-mail: [email protected]
Scientific coordinators:
Prof.Dr. Wim Groot (professor of health economics)
Tel: +31-43-3881588; E-mail: [email protected]
Prof.Dr. Frits van Merode (vice-dean; professor of operations management)
Tel: +31-43-3885962; E-mail: [email protected]
1
0
Project funded by the European Commission under FP7 the Socio-economic Sciences and Humanities theme