Wydział Zarządzania Uniwersytet Warszawski

Wydział Zarządzania
Uniwersytet Warszawski
www.wz.uw.edu.pl
Ul. Szturmowa 1/3, 02-678 Warszawa, Polska
Tel.: +48 22 55 34 002, +48 22 55 34 022, fax: +48 22 55 34 001
E-mail: [email protected]
Nowy Jork, 16 lutego 2016
prof. dr hab. Beata Glinka
Zakład Innowacji Organizacyjnych i Przedsiębiorczości
Centrum Przedsiębiorczości
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego
Recenzja rozprawy doktorskiej magistra Szymona Wiercińskiego
zatytułowanej „Decision making logic in start-ups: positioning and
construction approach”
W nawiązaniu do pisma Rektora ALK, prof. Witolda Bieleckiego z dnia 4 stycznia
2016 roku informującego mnie o powołaniu przez Senat Akademii Leona
Koźmińskiego na recenzenta rozprawy doktorskiej mgr Szymona Wiercińskiego
przedstawiam swoją opinię na temat przekazanego mi opracowania.
Opinia ogólna
Rozprawę doktorską przygotowaną przez magistra Szymona Wiercińskiego należy
ocenić pozytywnie. Jest to opracowanie staranne, wykazujące biegłą orientację
Autora w tematyce, a także odpowiednią na tym etapie umiejętność krytycznego
myślenia, projektowania i przeprowadzania badania, analizy danych i konstruowania
1
wniosków. Doktorant podjął temat łączący w sobie wątki – klasyczny (podejmowanie
decyzji i zarządzanie strategiczne) i nowy (start-upy1), co sprawia, że praca jest
aktualna i dodatkowo istotna z punktu widzenia teorii i praktyki.
Autor jasno formułuje swój cel (s.11) i konsekwentnie go realizuje. Praca przyczynia
się do poprawy wiedzy o funkcjonowaniu start-upów. Samo określenie ”start-up” jest
wieloznaczne i często nadużywane; jest to jedno z modnych ostatnio słów - kluczy,
które wykorzystywane są niemal przy każdej okazji, często bez wyraźnego powodu.
Tym bardziej potrzebne są prace, które do funkcjonowania start-upów podchodzą
bardziej naukowo, systematycznie, i demitologizują to pojęcie.
Uwagi szczegółowe
Przedstawione do recenzji opracowanie stoi na dobrym, wysokim poziomie, na co
składa się dobór tematyki, umiejętność analizy literatury, dobre wykorzystanie
istniejących teorii, a także dobór metody. Poniżej przedstawiam szczegółowe uwagi
odnoszące się do poszczególnych elementów pracy.
1. Tematyka pracy
Praca przedstawiona do recenzji podejmuje tematykę logiki podejmowania decyzji
(DML) w start-upach. Zarówno temat, jak i podejście Autora można umiejscowić w
głównym nurcie nauk o zarządzaniu. Jak wskazałam powyżej, tematyka pracy jest
aktualna i istotna. W tym obszarze Istnieje też zauważalna luka w badaniach, która
uzasadnia podjęcie wysiłku badawczego. Lepsze zrozumienie funkcjonowania startupów to zamierzenie tyleż ambitne, co użyteczne.
2. Struktura pracy
Struktura pracy jest tradycyjna (układ teoria – metoda – empiria – dyskusja i
wnioski), odpowiednia dla tego typu opracowania. Praca składa się ze wstępu, 4
rozdziałów merytorycznych (rozdział teoretyczny, opis metodyki, opis wyników badań
i dyskusja) oraz zakończenia, bibliografii i załączników.
1
Języku polskim słowo „start-up” bywa różnie zapisywane. W recenzji decyduję się na jedną z konwencji,
dodatkowo odmieniając słowo, co nie jest może z językowego punktu widzenia najlepszą praktyką.
2
Wstęp zawiera wszystkie niezbędne elementy i stanowi lapidarne, rzeczowe
wprowadzenie do tematyki pracy. Kolejne rozdziały są logicznie połączone i dobrze
ze sobą powiązane. Proporcje pomiędzy poszczególnymi częściami są odpowiednie,
choć przy przyjętej metodzie część empiryczna na ogół jest dłuższa niż opis teorii (w
przedłożonej pracy jest odwrotnie). Jako drobną usterkę należy zauważyć fakt, że w
pracy nie ma podrozdziału 2.2.2. – po 2.2.1 następuje 2.2.3.,co zapewne jest
efektem pospiesznej edycji dokumentu.
Reasumując, strukturę można uznać za przemyślaną i wystarczająco dopracowaną.
3. Założenia i cele pracy, hipotezy, metody
Pracę można uplasować w głównym nurcie nauk o zarządzaniu – odwołuje się ona
do koncepcji związanych z podejmowaniem decyzji, zarządzaniem strategicznym
oraz przedsiębiorczością. Główny cel Autor określił we wstępie następująco: „The
general aim of his research is focused on understanding the dynamic of DML and
contribute more broadly to the existing knowledge on strategic decision-making in
start-up organizations.” Cel ten bezpośrednio przekłada się na główne pytanie
badawcze, które brzmi: jaka jest dynamika logiki podejmowania decyzji (DML) przez
start-upy (What is the dynamic of a start-up’s decision making logic?).
Bardziej szczegółowy opis stawianych przez Autora pytań i przyjętych metod można
znaleźć w rozdziale 3. rozprawy. Do sformułowanego we wstępie rozprawy głównego
pytania badawczego, mgr Wierciński dodaje 4 szczegółowe pytania (s. 91- 92), które
są sformułowane w poprawny sposób. W towarzyszącej charakterystyce pytań tabeli
jasno wyjaśnione są cele, jakie mają zostać osiągnięte z wykorzystaniem każdego z
tych pytań. Aby zrealizować swoje cele i odpowiedzieć na pytania badawcze
doktorant zdecydował się na wykorzystanie metod jakościowych, które, jak podkreślił
(s.93)
pozwoli
mu
na
uzyskanie
bogatych
danych
empirycznych.
Praca
przygotowana jest zatem w oparciu o studium 17 przypadków (multiple-case study),
które zostały dobrane w sposób celowy: musiały odpowiadać scharakteryzowanej w
rozdziale 2 definicji startupu oraz zapewnić maksymalne zróżnicowanie próby (s.96)
organizacji działających w obszarze IT, hardware i software. Takie kryteria należy
uznać za adekwatne do przyjętych założeń. Nie jest jednak do końca jasne w jaki
sposób, i z jakiej populacji, Autor dobrał konkretne przedsiębiorstwa do badania, i jak
została stworzona grupa preselekcjonowanych start-upów (preselected start-ups),o
3
której mowa na s.95. Dla pełniejszego zrozumienia doboru zasadne byłoby lepsze
scharakteryzowanie populacji (liczebność, lokalizacja itd.).
W celu zbierania danych wykorzystano:
•
częściowo strukturalizowane wywiady z założycielami, współzałożycielami lub
szefami organizacji; dotyczyły one zarówno jakościowych, jak i ilościowych
aspektów funkcjonowania organizacji;
•
obserwacje podczas wizyt w przedsiębiorstwach, konferencji i spotkaniach
start-upów;
•
dokumenty archiwalne (zmieniające się w czasie strony www ,informacje
prasowe itd.)
•
dodatkowe krótkie wywiady bezpośrednie, telefoniczne lub e-mailowe
wykonywane w celu uzupełnienia i aktualizacji informacji.
Dla przyjętej metody tak zaprojektowane techniki pozyskiwania danych są typowe i
odpowiednie. Łącznie przeprowadzono 37 wywiadów (co najmniej dwa w każdym z
przedsiębiorstw),które trwały 45 – 180 minut. Większość wywiadów została nagrana.
Zebrane w trakcie badań dane zostały następnie zakodowane, co umożliwiło
stworzenie kategorii (szczegółowo opisano ten proces w r.3.5.).
Reasumując, choć można doszukać się drobnych niedociągnięć, sformułowane cele,
i pytania, oraz wybrane metody i techniki są spójne, odpowiednio opisane i wskazują
na dobrą orientację doktoranta w temacie, jak również na umiejętność doboru metod
i narzędzi badawczych.
4. Literatura
Literatura jest wystarczająco liczna, dobrze dobrana i odpowiednio wykorzystana. Jej
spis pomieszczono na s. 155 – 170.
Przywołane w bibliografii pozycje to zarówno literatura polska, jak i , w przeważającej
części, angielskojęzyczna, opublikowana w różnym czasie, spełniająca wymóg
aktualności. Składają się na nią w przeważającej części opracowania naukowe.
Wydaje się, że wszystkie kluczowe źródła z obszaru opisywanego przez Autora
zostały wykorzystane, aczkolwiek można było w nieco większym stopniu
wykorzystać najnowszą literaturę związaną z funkcjonowaniem start-upów, gdyż ten
obszar jest szczególnie intensywnie rozwijany w ostatnim czasie. Generalnie jednak
4
doktorant wykazał się należytą starannością i dobrą znajomością źródeł, a literaturę
przeanalizował systematycznie, opierając się na wiarygodnych źródłach (uznanych
bazach danych).
5. Merytoryczna ocena pracy
Pod względem merytorycznym praca zasługuje na pozytywną, wysoką ocenę. Autor
dobrze orientuje się w 2 kluczowych obszarach: działaniu start-upów i procesach
decyzyjnych. W tej części recenzji odniosę się tylko do rozdziałów 2,4 oraz 5, gdyż
rozdział 3 – zawierający przedstawienie metodologicznych podstaw pracy – został
przeze mnie szerzej przeanalizowany powyżej.
Rozdział
drugi
pracy
zawiera
przedstawienie
teoretycznych
koncepcji
wykorzystanych w analizach. Mgr Wierciński podzielił go na kilka podrozdziałów, z
których pierwsze koncentrują się na problematyce przedsiębiorczości i start-upów,
kolejne zaś - na logice procesów decyzyjnych. Warto podkreślić, że przegląd teorii
został wykonany w sposób systematyczny, co opisano w podrozdziale 2.1.
Generalnie, rozdział teoretyczny jest poprawny, logicznie i dobrze skonstruowany. W
początkowej części na uwagę zasługuje fragment poświęcony szansie (opportunity),
jej istocie i sposobach podchodzenia do analizy procesów odkrywania/tworzenia i
wykorzystywania szans. Ta część, choć oparta na relatywnie nielicznej literaturze,
dowodzi umiejętności analizowania tekstów naukowych i ich dobrego referowania.
Rzeczywiście, jak Autor słusznie zauważył, kwestia natury szans jest obecnie
jednym kluczowych obszarów badań z zakresu przedsiębiorczości. Dodatkowo,
rozważania nad szansą przeprowadzono z uwzględnieniem kontekstu, co jest
odzwierciedleniem kolejnego ważnego trendu badawczego. W konsekwencji mgr
Wierciński przedstawia dwie ważne perspektywy: odkrywania i tworzenia (Discovery
theory, Creation theory). W tej części warto było rozważyć poszerzenie bazy
literaturowej, jednak i bez tego jest ona solidnie przygotowana.
Po analizie szansy, mgr Wierciński przechodzi do problematyki tworzenia nowych
rynków. Ta część, oparta jest na literaturze z zakresu przedsiębiorczości i
zarządzania strategicznego. Rozważania dotyczące szansy i nowych rynków
znajdują swoją logiczną kontynuację w kolejnym wątku rozdziału – analizie startupów. Autor zwraca uwagę na ewolucję tego pojęcia oraz ostatnie mody (bo tak
chyba należy nazwać np. lean start-up) w tym obszarze.
5
Kolejny z tematów poruszonych w części teoretycznej dotyczy relacji logiki
podejmowania decyzji, a właściwie różnych jej rodzajów (effectuation vs.causation) i
tworzenia nowego rynku (2.3).
Część teoretyczną kończy identyfikacja luki badawczej. Jest to logiczne domknięcie
teoretycznych wywodów, które dzięki temu zostają też, ponownie, połączone w
pewną spójną całość. Taka klamra jest w pracy przydatna i podnosi jej klarowność.
Mgr Wierciński zauważa, że w literaturze nie ma obecnie pełnych opisów badań
dotyczących dynamiki DML w start-upach, co sprawia, że podjęte przez niego
badania mogą przyczynić się do poprawy stanu wiedzy w tym obszarze.
W czwartym rozdziale pracy zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań.
Zostały
one
opisane
w
podziale
na
trzy
kluczowe kategorie:
1)
profile
przedsiębiorcze (zidentyfikowano 4 – executor, selector, validator i visioner), 2) ich
wpływ na logikę podejmowania decyzji i strategię oraz 3) wzorce dynamiki DML i
strategii w różnych fazach rozwoju start-upów.
Opis wyników badania jest dobrze uporządkowany, poza uogólnionymi danymi Autor
ożywia swoją narrację cytatami pochodzącymi z przeprowadzonych wywiadów.
Odbiór treści ułatwiają liczne tabele i wykresy, którymi wzbogacono tekst. W części
empirycznej możemy znaleźć charakterystyki czynników różnicujących start-upy, a
także analizę ich wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstw, procesy decyzyjne i
przyjmowane strategie. Każdy zidentyfikowany profil ma swoje konsekwencje w
sposobach poszukiwania i wykorzystywania szans (zob. np. wykres 10, s. 120) – są
to różne ścieżki rozwoju przedsięwzięć typu start-up. Recenzja nie jest odpowiednim
miejscem na relacjonowanie pełnych wyników badań, ograniczę się więc do
stwierdzenia, że część empiryczna pracy dowodzi, że Autorowi udało się osiągnąć
stawiane w pracy cele i przedstawić wyniki niebanalnych analiz, które mogą
zainteresować czytelników. Tę konkluzję potwierdza ostatni rozdział pracy (r. 5)
zawierający dyskusję wyników. Poza podsumowaniem najważniejszych wątków
zawiera on także wskazanie możliwości wykorzystania wyników badań w biznesie i
edukacji. Przedstawiono także, w rozsądny sposób, ograniczenia badania, co może
stanowić dowód dojrzałości badawczej Autora.
6
Podsumowując, pod względem merytorycznym praca zasługuje na dobrą ocenę.
Autor dokonał analizy literatury przedmiotu, wskazał luki badawcze, zaprojektował i
przeprowadził badania własne mające na celu odniesienie się do owych luk, a
następnie w odpowiedni sposób zaprezentował ich wyniki. Wszystkie te elementy
zostały wykonane na poziomie wymaganym dla prac doktorskich.
6. Język i formalna strona rozprawy
Od strony językowej i formalnej rozprawa może zostać dobrze oceniona. Jak w
każdym tego typu opracowaniu, również i w pracy przedstawionej przez mgr
Wiercińskiego można znaleźć usterki, z których wybrane prezentuję poniżej.
A. Doktorant nie ustrzegł się drobnych usterek w bibliografii, przykładowo, przy
niektórych artykułach naukowych nie ma wyszczególnionych numerów stron (lub
alternatywnie adresów, z których zostały pozyskane teksty z datami dostępu). W
samym formacie bibliografii są też inne drobne niespójności (np. dwukrotne
podawanie daty przy niektórych tytułach, podawanie numeru ISSN przy wybranych
tytułach, niektóre tytuły czasopism podawane raz w formie skróconej, raz pełnej,
inicjały drugiego autora na ogół stawiane po nazwisku, czasem stawiane są przed
nim, nazwisko ostatniego współautora czasem poprzedzone przecinkiem, czasem
”and”,
a
czasem
”&”,
itd.).
Takich
usterek
najłatwiej
uniknąć
stosując
oprogramowanie wspomagające przygotowanie bibliografii.
B. Autor niezbyt szczęśliwie wykorzystuje niektóre pojęcia, już pierwszym zdaniu
rozprawy pisząc na przykład „theological theories of human action”, podczas gdy
treść wskazuje raczej na ”teleological theories”. W języku polskim zamiana koncepcji
teleologicznych na teologiczne jest równie częsta i równie niepoprawna.
C. We wcześniejszej części recenzji wskazałam na pewne niekonsekwencje
numeracji rozdziałów a co za tym idzie także spisu treści. Generalnie formatowanie
spisu treści wymagałoby poprawy, na przykład wystarczyło uwzględnić w nim 3
zamiast 5 poziomów, co znacząco podniosłoby czytelność.
D. Z informacji zawartych na stronie 20 wynika, że Kirzner jedną ze swoich prac
opublikował 9 lat przed urodzeniem (w 1921 roku). Wydaje mi się to mało
7
prawdopodobne nawet biorąc pod uwagę, jakiej klasy naukowcem jest Kirzner. W
bibliografii ten błąd nie jest już powielony.
Podsumowując, praca nie jest wolna od usterek. Trzeba jednak podkreślić, że nie
utrudniają one znacząco odbioru treści. Dodatkowo, Autor starał się dbać o nadanie
tekstowi estetycznej formy. Warte podkreślenia jest także trzymanie pewnego rygoru
wywodu i ograniczanie opisu kwestii zbędnych, które pozwoliło na uniknięcie
nadmiernej objętości pracy. Pokazane przeze mnie niedociągnięcia mają uczulić
doktoranta, by w swoich przyszłych pracach unikał niektórych formalnych błędów i
zachowywał staranność, co pozwoli mu udoskonalić styl, który jest już teraz dobry.
Podsumowanie
Wymienione powyżej sugestie i uwagi krytyczne nie zmieniają mojej jednoznacznie
pozytywnej opinii o pracy. Uważam przedstawiony do recenzji tekst za opracowanie
rzetelne i stanowiące dobrą podstawę do dopuszczenia do publicznej obrony. W
pracy podjęto temat ważny, aktualny i interesujący – tak z punktu widzenia teorii, jak
i praktyki zarządzania. Dodatkowo, problematyka funkcjonowania start-upów
najczęściej doczekuje się popularyzatorskich opracowań, tym bardziej potrzebne są
jej naukowe ujęcia. Wartością dodaną pracy jest ugruntowane empirycznie
pogłębienie wiedzy na temat procesów decyzyjnych i strategii w start-upach.
Wniosek
Przedstawiona do recenzji rozprawa magistra Szymona Wiercińskiego zatytułowana
„Decision making logic in start-ups: positioning and construction approach” spełnia
wymogi określone w art. 13.1 ustawy z 14 marca 2003 o stopniach naukowych i
tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki, a więc stanowi oryginalne
dokonanie i wykazuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata oraz umiejętność
samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Autor przedstawił opracowanie
dojrzałe, w którym wykazał się odpowiednią wiedzą merytoryczną i umiejętnościami
analitycznymi.
Pan mgr Wierciński podjął temat ważny, który wpisuje się w jeden z głównych nurtów
współczesnych badań przedsiębiorczości (funkcjonowanie start-upów). Doktorant
8
poprzez swoje badania przyczynia się do wypełniania luki w tym dynamicznie
rozwijającym się obszarze. Mając na względzie powyższe czynniki, jak również
argumenty, które przedstawiłam we wcześniejszych częściach recenzji, wnoszę o
dopuszczenie rozprawy do publicznej obrony.
Beata Glinka
9