PŘÍNOS WITKACYHO DRAMATIKY VÝVOJI POLSKÉHO DIVADLA

ZNACZENIE
DRAMATYKI
WITKACYHO
DLA
ROZWOJU
TEATRU
POLSKIEGO
Wprowadzenie
•
•
•
•
•
•
•
życie Witkacyho
wpływy i motywy w jego dramatach
Teorią Czystej Formy
Dramaty - forma, postacie, język i reakcja publiczności
Szewcy
Resumé
Źródła
ŻYCIE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
*24 lutego 1885, Warszawa - †18 września 1939, Jeziora
Dramatyk, malarz, filozof
Zakopane
1905-1906 Akademia Sztuk Pięknych
1914 podróż do Australii
1. wojna światowa
1918 powrót do Zakopanego-pisze dramaty, maluje
1923 ślub z Jadwigą Urnug
1939 samobójstwo
Inspiracja, wpływy, motywy
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ojciec
Młoda Polska (-izmy, Miciński, Przybyszewski,
Wyspiański)
rewolucja bolszewicka
narkotyki
nagromadzona energia i utrata motywacji
Irena Solska (wzór dla księżny Iriny w
Szwewcach)
Teoria Czystej formy
• Teoria Czystej Formy = estetyka ontologii Witkacego:
świat jest złożony z wielu Istnień Poszczególnych,
skończonych i śmiertelnych, które jednak jako jedna
całość (świat) są nieskończone. Przeżycie tej jedności w
wielości to uczucie metafizyczne czyli Tajemnica
Istnienia
• „To uczucie jedności w wielości jest nam bezpośrednio
dane [...] i dlatego [...] nazwałem je uczuciem
metafizycznym […]“ (Witkacy, S. I.: O Czystej Formie i inne
pisma o sztuce, Warszawa 2003, s. 60)
• Metafizyczne uczucie można dosięgnąć przez pewne
konstrukcje formalne, ich elementy to dźwięk, obraz,
znacznie słów, działanie
• Ma się odrzucić całą rzeczywistość pozaartystyczną
• Treść istnieje, ale jest drugorzędna
Dramaty
• 36 (według Kwiatkowskiego 21), większość napisana w
ciągu lat 1918-1925
• Nie udawa mu się wprowadzić teorię Czystej Formy uczucie metafizyczne zostawa tematem sztuki, fascinacja
złem, komizm, groteska, parodia,wiele miejsca dla treści
społecznych i historiozoficznych
• katastrofizmus estetyczny
• konflikty warstw antagonistycznych, boje o potęgę,
stosunki rodzinne, pytanie miejsca człowieka w
towarzystwie, nieuchronny koniec kultury burżuazyjnej,
często splot seksu z uczuciem metafizycznym i motywem
demonicznej kobiety, jeszcze częściej połączenie uczucia
metafizycznego z złem
• forma dramatów – groteska, umożliwiająca umknąć się z wizji
o nieuchronnej katastrofie świata
• Postacie – obojętne, znichęcone, bez uczuć marionetki,
teraźniejszość jest prawie niby sen, z którego mają nadzieje
zbudzić się. Są jednostkami wyjątkowymi i niepowtarzalnymi,
dążą zmienić swoją rolę, przybierają maski
• rozmaity język, oto urywek (akt I, s. 34):
I CZELADNIK
To ci sturba, psia ją cholera w suczą by ją wlan!
SAJETAN
Już ci się też język w tych wyklinaniach skiełbasił – daj lepiej pokój. Ja
chcę, żeby kto ten proceder raz detailicznie wyświetlił, a ten klnie już bez
żadnego dowcipu i bez żadnej francuskiej lekkości. Poczytałbyś lepiej „Słówka“
Boya, aby choć trochę kultury narodowej nabrać, ty wandrygo, ty chałapudro,
ty skierdaszony wądrołaju, ty chliporzygu odwantroniony, ty wszawy bum…
• Reakcja-negatywna aż nieprzyjacielska, skandaly, zwrót od 70.
lat
Szewcy
• Dramat polityczny krytykujący systemy ideologoczne i
rewolucję
• z Teorią Czystej Formy ma mało współnego
• Zmiany ustroju politycznego prowadzą do zmian
społeczeństwa
• komunikacja dostawa kształt perwerznych prowokacji i
seksualnych aluzji
• katastrofizm staje się bardziej wierzytelnym
Resumé
• Witkiewicz to prekursor teatru absurdu
• Katastroficzna groteska
• Pisał według swojej Teorii Czystej Formy, w teatrze ma
się przeżyć Tajemnica Istnienia
• Przez katastrofizmus estetyczny przestrzegał przed
katastrofą, fetyszem popularności, krytykował kulturę
masową i komercjalizację kultury
• Groteska jest jedynym wyjściem
• Bohaterowie dramatów są marionetkami i nosicielami
filozofii
• Posługiwał się bogatym rozróżnionym językiem
• Uznawany od 70. lat
ŹRÓDŁA
Literatura
• Krajewska, Anna: Dramat i teatr absurdu w Polsce,
Poznań 1996.
• Kwiatkowski, J.: Dwudziestolecie międzywojwnne,
Warszawa 2000.
• Maciąg, Włodzimierz: Nasz wiek XX, Wrocław 1992.
• Nasiłowska, Anna: Trzydziestolecie 1914-1944,
Warszawa 2002.
• Pelikán, Jarmil: Nástin dějin polského divadla,
Univerzita J. E. Purkyně, Brno 1988.
• Štěpán, Ludvík: Hledání tvaru. Vývoj forem polských
literárních žánrů (poezie a próza). Brno 2003.
• Witkiewicz, S. I.: O czystej formie i inne pisma,
Warszawa 2003.
• Witkiewicz, S. I.: Szewcy, Kraków 1992.
Internet
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ignacy_Witk
iewicz
• http://cs.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ignacy_Witk
iewicz
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Czysta_forma
• http://www.kulturologia.uw.edu.pl/page.php?page=haslo&ha
slo=witkiewicz
• http://www.polonistika.cz/index.php?ido=1&idp=743&t=lete
m-medialnim-svetem-witkacy-a-malinowski
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Szewcy_(dramat)
• http://sz.ostatnidzwonek.pl/a-1323.html
• http://sciaga.nauka.pl/index.php/id=index/dept=54/cath=22
1/sc_kat=74/sc_id=6941/title=Witkiewicz__Teoria_Czystej_
Formy_i_pojecie_Istnienia