Spis tre ci

Transkrypt

Spis tre ci
Księgarnia PWN: Marek M. Dziekan - Dzieje kultury arabskiej
Spis tre6ci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czy istnieje kultura arabska? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...i jak o niej opowiadać (garść uwag teoretycznych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rola orientalistyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Badania arabistyczne i islamistyczne w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
13
15
18
20
Rozdział I
CZAS OJCÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
31
Najstarsza historia i pochodzenie Arabów (prawda i legenda) . . . . . . . . .
31
32
35
36
38
43
47
47
54
55
60
63
65
65
66
67
69
70
71
73
75
76
79
81
81
83
84
94
Okruchy historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kim sa˛ Arabowie? O genealogii plemion arabskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Genealogia w kulturze arabskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Legendy genealogiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dalsze dzieje i kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arabia Południowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zarys historyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Je˛zyk i pismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wierzenia religijne i kultura symboliczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura materialna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sukutra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Syria i Mezopotamia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nabatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Petra – perła pustyni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Je˛zyk i literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wierzenia religijne i kultura symboliczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura materialna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lachmidzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura w państwie Lachmidów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ghassanidzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tadmur, czyli Palmira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura Tadmuru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arabia Centralna (dżahilijja) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Co to jest dżahilijja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okruchy dziejów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Honor staroarabskiego beduina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miłość, śmierć i poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
Spis treści
Abu al-Faradż al-Isfahani: Opowieść o Abd Allahu Ibn al-Adżlanie . . . . . . . . . . . . .
Wierzenia religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wróżbiarstwo i czary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pustynna muza – staroarabska oratura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Je˛zyk arabski – arabijja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na marginesie – o słownikach je˛zyka arabskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pismo arabskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zmierzch dżahilijji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
98
103
109
122
124
127
129
Rozdział II
CZAS PROROKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
Przewrót mahometański. Próba teorii historiozoficznej . . . . . . . . . . . . . .
Dzieje Proroka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
131
135
135
136
146
146
157
161
164
164
166
171
171
173
173
174
Czy świat wiedział wcześniej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prorok Muhammad: pocza˛tki wspólnoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Koran i sunna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Koran: jak rozumieć Słowo Boga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Egzegeza koraniczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sunna: „Tradycja Proroka” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prawo islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ogólna charakterystyka prawa muzułmańskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pie˛ć filarów islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inne uregulowania prawne islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dżihad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obrzezanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zakazy kulinarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pocza˛tki nowej kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział III
CZAS KALIFÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
177
Konteksty historycznokulturowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
177
177
185
188
189
200
200
204
205
208
209
210
210
217
217
221
221
221
222
Kalifowie Sprawiedliwi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Umajjadzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Andaluzja. Umajjadzi hiszpańscy i państewka sukcesyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Abbasydzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozwój islamu i piśmiennictwo religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozwój islamu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nurty teologiczno-filozoficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sufizm i literatura mistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura polemiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przymknie˛cie ksie˛gi: Ibn Tajmijja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Adab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oryginalne zjawiska w prozie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podróże duchowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Autobiografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Makamy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Spis treści
Je˛zykoznawstwo i nauka o literaturze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historiografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mie˛dzy adabem a historia˛: ilm al-awa’il . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura podróżnicza. Elementy antropologii podróży . . . . . . . . . . . . . .
Nauka i edukacja w państwie kalifów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tradycje naukowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Akademie i madrasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arabsko-muzułmańskie dziedzictwo nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Filozofia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Matematyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Astronomia i astrologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Medycyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chemia i alchemia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Geografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bracia Czystości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
223
224
230
233
240
240
241
244
244
245
246
248
249
250
255
Rozdział IV
CZAS OBCYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
257
Konteksty historycznokulturowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
257
257
259
259
263
267
267
271
271
275
276
276
276
279
281
283
288
289
290
291
292
293
294
295
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anatomia upadku (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mamelucy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obszary peryferyjne: wschód i zachód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anatomia upadku (2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Osmanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozwój islamu i piśmiennictwo religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okres poklasyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okres osmański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okres poklasyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pierwsze próby dramatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Antologie literackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historiografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Encyklopedyści mameluccy i inni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura podróżnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zwieńczenie korony: Dżalal ad-Din as-Sujuti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okres osmański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Filologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historiografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura podróżnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział V
CZAS BUNTU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
297
Konteksty historycznokulturowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
297
297
305
Wiek XIX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wiek XX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
Spis treści
Odrodzenie islamu w świecie arabskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reformizm: fundamentalizm versus modernizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prawo muzułmańskie i nowoczesność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ekonomia muzułmańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mohamed Aziz Lahbabi i „personalizm muzułmański” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
310
310
318
320
322
323
Rozdział VI
ASPEKTY KULTURY PONAD EPOKAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
335
Sztuki pie˛kne i architektura. Wybrane zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozważania o estetyce muzułmańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Architektura sakralna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Od Al-Kaby do meczetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mauzolea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Madrasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Architektura świecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chany (karawanseraje) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pałace i zamki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kaligrafia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miniatura arabska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rzemiosło artystyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uwagi o współczesnej sztuce arabskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Malarstwo i rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Architektura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Muzealnictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura muzyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura popularna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Senniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Medycyna prorocka” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Magia i czary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wróżbiarstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura ludowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poezja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O kulturze życia codziennego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zasady ubierania sie˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prawa i lewa strona: nieco o czystości rytualnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O zachowaniu sie˛ przy stole i o kuchni arabskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ciało i seks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
335
335
341
341
354
358
360
360
361
366
372
374
376
376
384
386
391
403
403
408
411
422
425
425
432
433
433
437
438
443
453
W poszukiwaniu tożsamości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
453
ANEKSY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
461
Aneks I. Adonis: Ojczyzna, która nie jest ojczyzna˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aneks II. Najważniejsze dynastie świata arabskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aneks III. Tablica chronologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
463
470
481
519
531