2. Przeczytaj uważnie poniższy tekst, a następnie

Rzeczpospolita Obojga Narodów – od unii lubelskiej po kres zjednoczonego państwa
2. Przeczytaj uważnie poniższy tekst, a następnie odpowiedz na pytania.
Konfederacja Generalna Warszawska – Confoederatio Generalis Varsoviae
My Rady Koronne, duchowne i świeckie, i rycerstwo wszystko, i stany insze jednej
a nierozdzielnej Rzeczypospolitej z Wielkiej i z Małej Polski, Wielkiego Księstwa
Litewskiego, Kijowa, Wołynia, Podlasia, z Ziemie Ruskiej, Pruskiej, Pomorskiej,
Żmudzkiej, Inflanckiej i miasta koronne. Oznajmujemy wszystkim wobec komu należy na wieczną tej rzeczy pamięć, iż pod tym niebezpiecznym czasem, bez króla pana
zwierzchniego mieszkając, staraliśmy się o to wszyscy pilnie na zjeździe warszawskim,
jakobyśmy przykładem przodków swych sami miedzy sobą pokój, sprawiedliwość,
porządek i obronę Rzeczypospolitej zatrzymać i zachować mogli. Przetoż statecznym,
jednostajnym zezwoleniem i świętym przyrzeczenim sobie to wszyscy spólnie, imienim wszystkiej Rzeczypospolitej obiecujemy i obowięzujemy się pod wiarą, poczciwością i sumnienim naszym.
[...] A iż w Rzeczypospolitej naszej jest różnorodność niemała z strony wiary krześcijańskiej, zabiegając temu, aby się z tej przyczyny miedzy ludźmi rozruchy jakie
szkodliwe nie wszczęły, które po inszych królestwach jaśnie widziemy, obiecujemy to
sobie spólnie za nas i za potomki nasze na wieczne czasy pod obowiązkiem przysięgi,
pod wiarą, czcią i sumnieniem naszym, iż którzy jestechmy różni w wierze, pokój
między sobą zachować, a dla różnej wiary i odmiany w Kościelech krwie nie przelewać ani się penować odsądzeniem majętności, poczciwością, więzieniem i wywołaniem i zwierzchności żadnej ani urzędowi do takowego progressu żadnym sposobem
nie pomagać. I owszem, gdzie by ją kto przelewać chciał, z tej przyczyny zastawiać
się o to wszyscy będziem powinni, choćby też za pretekstem dekretu albo za postępkiem jakim sądowym kto to czynić chciał. [...]
A dla lepszej pewności tych wszystkich opisanych rzeczy przyłożyliśmy pieczęci
swe do tego i rękoma własnymi podpisali.
Franciszek Krasiński
Jan Firlej
Piotr Zborowski
Olbrycht Łaski
Jan Sierakowski
Ostaf Wołowicz
Hieronim Ossoliński
Stanisław Herburt
Stanisław Słupecki z Konar
Zygmunt Wolski*
* pieczęci czytelne, zidentyfikowane
Źródło: www.agad.archiwa.gov.pl/prezentacja/konfederencja/tekst.html.
– 40 –
8105_Historia_C15.indd 40
11-05-19 12:18
Rzeczpospolita Obojga Narodów – od unii lubelskiej po kres zjednoczonego państwa
a) W jakich okolicznościach została zawarta konfederacja warszawska?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
b) W jakim celu została zawarta konfederacja warszawska?
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
3. Pracujesz w kancelarii króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Otrzymałeś polece-
nie sporządzenia szkicu listów, które zostaną wysłane w imieniu twojego władcy na
dwory innych monarchów w Europie, m.in. do królowej Anglii Elżbiety I, cesarza
Niemiec Maksymiliana II Habsburga, króla Francji Karola IX Walezjusza, króla Hiszpanii Filipa II. W listach ma być przedstawiona argumentacja uzasadniająca wprowadzenie tolerancji religijnej przez władców. Dla ułatwienia otrzymałeś fragmenty
wypowiedzi wybitnych postaci. Możesz wykorzystać te fragmenty w swojej argumentacji. Sam wybierz adresata. Zadanie wykonaj na oddzielnej kartce.
I
[...] nawracanie prawosławnych na unię [Kościoła wschodniego z Kościołem katolickim] księża winni prowadzić „jako Pan Zbawiciel kazał, ucząc, prorokując, cuda
czyniąc, a nie za pomocą szykan i procesów”. Cele duchowne należy bowiem osiągać
„duchowymi środkami”.
Sekretarz króla Jan Szczęsny Herburt
II
[...] nie można przystać na stosowanie przemocy wobec prawosławnych, gdyż
Bóg „gwałtem przymuszonych sług nie potrzebuje i nie przyjmuje”. Wszelkie nawracanie winno być prowadzone z miłością chrześcijańską, cierpliwie i łagodnie, roztropnie i z namysłem.
Kanclerz Lew Sapieha
Jestem królem narodu, a nie sumień.
III
Król Zygmunt II August
IV
Rozumienie różne Pisma niech miłości nie targa między nami.
Ksiądz podkanclerzy Piotr Myszkowski
– 41 –
8105_Historia_C15.indd 41
11-05-19 12:18
Rzeczpospolita Obojga Narodów – od unii lubelskiej po kres zjednoczonego państwa
V
[...] podobnie jak w przyrodzie ogień z wodą, tak i w społeczeństwie ludzkim
zawsze będą istnieć żywioły skrajnie sobie przeciwne. Choć więc na świecie nie ma
żadnego wyznania, które by nie znajdowało się również w Polsce, a nawet krzewi się
w niej pogaństwo, to jednak ta mozaika dotychczas Koronie nic nie szkodziła i nie
szkodzi, i owszem [...] rozumy gorących katolików jako kamień żelazo przeciw sobie
ostrzy i wyprawuje.
Dominikanin Mikołaj Ławrynowicz
VI
Niechaj się chełpi kto chce krwawymi zwycięstwami i przywróceniem religii
przez mordy i rzezie; my sądzimy, że pobożność naszych królów skuteczniejsza jest
niż oręż, i tego jedynie miecza dla nawrócenia używamy.
Senat Rzeczypospolitej Obojga Narodów
VII
Przez tę tolerancję chciano osiągnąć jedynie pokój i zgodę wśród obywateli
w miejsce rozruchów i zamieszek, wzajemnych morderstw i klęsk, które dotąd trawią Europę i gnębią ją straszliwie.
Marszałek nadworny Łukasz Opaliński
VIII
[...] sumienia nie można zniewolić, a światło wiary z nieba spływa i szerzono jest
ono jedynie przez nauczanie, spisywanie i roztrząsanie najświętszej nauki dawnych
ojców [Kościoła]. Nigdy nie rozstrzygano u nas orężem sporów religijnych.
Pisarz polityczny Szymon Starowolski
Cyt. za: J. Tazbir, Tradycje tolerancji religijnej w Polsce, Warszawa 1980, s. 70–76.
Praca domowa
Na podstawie tekstów żródłowych rozdanych przez nauczyciela napisz, w jaki sposób
reformacja wpłynęła na rozwój języka i kultury polskiej.
Zadania dla chętnych
1. Napisz, które idee polskiej tolerancji religijnej wyprzedziły swoją epokę.
2. Sporządź krótkie notki biograficzne (jedno-, dwuzdaniowe) sygnatariuszy konfederacji warszawskiej.
– 42 –
8105_Historia_C15.indd 42
11-05-19 12:18