BHP i podstawowe czynności laboratoryjne

Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Podstawy Chemii - Laboratorium
REGULAMIN BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
Poniżej podano najważniejsze przepisy dotyczące prawidłowej i bezpiecznej pracy w
laboratorium chemicznym. Każdy student przed rozpoczęciem ćwiczeń powinien się z nimi
zaznajomić, a następnie skrupulatnie je przestrzegać.
1. OGÓLNE ZASADY PORZĄDKOWE
1. W czasie ćwiczeń należy zachować zupełny spokój; nie wolno prowadzić głośnych rozmów.
Nie wolno przyjmować odwiedzin osób postronnych.
2. Prace laboratoryjne należy wykonywać w odzieży ochronnej. Podstawową odzieżą jest
bawełniany fartuch ochronny. Podczas pracy w laboratorium należy bezwzględnie stosować
okulary ochronne również, gdy nie wykonuje się żadnej pracy doświadczalnej.
3. Każdy student jest odpowiedzialny za porządek w miejscu, gdzie pracuje. Po skończonej pracy
należy zrobić porządek na swoim stole, umieścić na właściwym miejscu odczynniki i przyrządy
oraz sprawdzić szczelność zamknięcia kurków gazowych i wodnych.
4. Stół laboratoryjny powinien być zawsze czysty i suchy. Brudne naczynia laboratoryjne należy
jak najszybciej umyć i wysuszyć.
5. Na stole laboratoryjnym powinny się znajdować wyłącznie te przybory, które w danej chwili
są potrzebne do pracy. Wszelkie inne przedmioty, a zwłaszcza książki, należy przechowywać w
miejscach przeznaczonych do tego celu.
6. Butle i słoje z odczynnikami przeznaczonymi do wspólnego użytku natychmiast po użyciu
należy odstawić na wyznaczone miejsce. Nie wolno zlewać lub zsypywać do tych naczyń resztek
nie zużytych odczynników, do tego celu służą specjalnie oznaczone pojemniki, znajdujące się w
wyznaczonych miejscach. Nie wolno pozostawiać butelek otwartych, co może prowadzić do
zamiany korków, a przez to do zanieczyszczenia zawartości butelek. Z tych samych względów
korków od butelek nie wolno ani na chwilę odkładać na stół. Pozostawienie otwartych butelek i
słoików prowadzi do zanieczyszczenia ich zawartości gazami znajdującymi się w powietrzu w
laboratorium (CO2, H2S, NH3 i inne).
7. Niewielkie resztki nie zużytych żrących (kwasy, ługi) i silnie trujących płynów jak również
płyny łatwolotne i wydzielające cuchnące gazy należy wylać do zlewu pod wyciągiem
(dygestorium), spłukując zlew obficie wodą. Nie wolno wrzucać do zlewu substancji stałych. Nic
zużyte resztki substancji stałych należy dawać do specjalnie do tego celu przeznaczonych
pojemników i naczyń. Zanieczyszczoną rtęć należy zlewać do osobnych słoików. Do zlewów
wylewać jej nie wolno.
8. Gazu i wody, a przede wszystkim odczynników i wody destylowanej należy używać
oszczędnie, w ilości jak najmniejszej, niezbędnej do wykonania doświadczenia.
10. Spożywanie posiłków oraz palenie tytoniu w pomieszczeniach laboratoryjnych jest
zabronione.
Strona 1 z 4
Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Podstawy Chemii - Laboratorium
REGULAMIN BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
2. ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY
1. Wykonywanie ćwiczeń laboratoryjnych przez studentów może się odbywać wyłącznie pod
nadzorem pracownika dydaktycznego lub wyznaczonego pracownika naukowo-technicznego. W
laboratorium nie wolno przebywać samemu.
2. Bez wiedzy asystenta nie wolno wykonywać eksperymentów i prac nie wchodzących w zakres
ćwiczenia.
3. Przed przystąpieniem do pracy należy dokładnie zapoznać się z treścią instrukcji wykonania
ćwiczenia, z wszelkimi teoretycznymi możliwościami przebiegu reakcji oraz właściwościami
substancji, które mają być zastosowane.
4. W celu wyeliminowania niepożądanych komplikacji w pracy związanych z użyciem
niewłaściwych odczynników należy sobie wyrobić nawyk dwukrotnego odczytywania etykiety
na słoiku lub butelce przed użyciem chemikaliów.
5. Wszystkie naczynia z odczynnikami chemicznymi powinny być opatrzone czytelną etykietą
określającą nazwę i stężenie zawartej w nich substancji. Właściwe oznaczenia na każdym
naczyniu, z jakąkolwiek zawartością, są podstawą bezpiecznej organizacji wykonywanej pracy.
6. Doświadczenia, w czasie których wydzielają się trujące, żrące lub cuchnące gazy, należy
wykonywać wyłącznie pod wyciągiem. Zabrania się zwłaszcza odparowywania na stole
laboratoryjnym roztworów zawierających lotne kwasy, zasady i sole ulegające hydrolizie.
7. Chemikaliów, czy to stałych czy ciekłych, nie wolno próbować językiem z uwagi na
niebezpieczeństwo zatrucia. Z tych samych powodów do jedzenia nie wolno używać naczyń
laboratoryjnych. Po pracy z substancjami trującymi należy dokładnie umyć ręce.
8. Nie należy nachylać się nad naczyniami z ogrzewanymi płynami. Przy ogrzewaniu probówki
nie wolno jej wylotu kierować ani na siebie, ani na jakąkolwiek inną osobę znajdującą się przy
stole laboratoryjnym.
9. O rozlaniu lub rozsypaniu trujących, żrących lub łatwopalnych substancji należy niezwłocznie
powiadomić dyżurującego asystenta, który udzieli szczegółowych wskazówek co do dalszego
sposobu postępowania.
10. Węże gumowe należy bardzo starannie nakładać na kurki gazowe. Palnik, którego płomień
przeskoczył do wnętrza, należy natychmiast zgasić, a następnie po ostygnięciu zapalić na nowo.
12. Szczególnie niebezpieczne są substancje samozapalające się na powietrzu: biały fosfor,
metale alkaliczne i wiele metali w stanie dużego rozdrobnienia. Palne rozpuszczalniki
organiczne należy przechowywać z dala od ognia, nieosłoniętych grzejników elektrycznych i
iskrzących silników.
Strona 2 z 4
Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Podstawy Chemii - Laboratorium
REGULAMIN BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
3. OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA
1. W każdym laboratorium, w miejscu ustalonym i łatwo dostępnym znajduje się gaśnica oraz
pozostały sprzęt przeciwpożarowy służący tłumieniu płomienia
2. Dwutlenek węgla zawarty w gaśnicach śniegowych jest uniwersalnym środkiem gaśniczym.
Nadaje się do gaszenia pożarów wszelkich materiałów. Gaśnicy śniegowej nie wolno stosować
do gaszenia odzieży płonącej na człowieku.
3. Gaśnice proszkowe służą do gaszenia palącego się fosforu, sodu, wapnia, płynów
łatwopalnych, a także urządzeń elektrycznych.
4. Palące się większe ilości cieczy palnych można gasić gaśnicą pianową. Przy paleniu się cienkiej
warstwy benzyny lub innej cieczy palnej można ogień zasypać piaskiem, a jeśli palą się one w
niewielkim naczyniu — stłumić specjalnym kocem znajdującym się na wyposażeniu pracowni.
6. W przypadku palenia się ubrania na człowieku nie wolno pozwolić płonącemu biegać. W
przypadku braku natrysku ratunkowego trzeba płonącego przewrócić i tarzać po podłodze lub
szczelnie owinąć kocem azbestowym.
4. WSKAZÓWKI PIERWSZEJ POMOCY W NIEKTÓRYCH WYPADKACH
1. O wszystkich przypadkach, nawet pozornie błahych obrażeniach ciała i skaleczeniach
powstałych w czasie zajęć laboratoryjnych, należy bezzwłocznie powiadomić dyżurującego
asystenta.
2. Przy udzielaniu pierwszej pomocy ważna jest szybkość działania, nigdy jednak kosztem
rozwagi i opanowania. Najpierw należy uświadomić sobie rodzaj uszkodzenia i wybrać właściwy
sposób postępowania.
Urazy oczu
W razie pryśnięcia do oka kwasów, ługów, itp. wskazania pierwszej pomocy są następujące:
rozewrzeć kciukiem i palcem wskazującym kurczowo zaciśnięte powieki, przepłukać oko dużą
ilością letniej wody (strumień wody w kierunku od nosa do skroni) – w każdej pracowni
znajduje się specjalny natrysk służący do przemywania oczu, nałożyć opatrunek ochronny na
oczy. W razie zranienia gałki ocznej, np. ostrymi odłamkami szkła, należy: nałożyć na oko
opatrunek, gdy obce ciało tkwi w oku pod powieką górną lub dolną, można je przed nałożeniem
opatrunku ostrożnie wyjąć brzegiem zwilżonej czystej chusteczki lub waciki, gdy obce ciało tkwi
w gałce ocznej nie należy go usuwać. Chorego natychmiast skierować do okulisty.
Skaleczenia
W przypadku skaleczeń nie wolno: rany dotykać palcami, oczyszczać, myć wodą ani żadnym
płynem odkażającym, kłaść na ranę bezpośrednio waty, ligniny, itp. W przypadku drobnych
skaleczeń wystarcza przemycie 3% wodą utlenioną lub jodyną. W razie silnego krwawienia z
rany należy umieścić wysoko zranioną kończynę nałożyć opatrunek uciskowy i czekać 5-10
Strona 3 z 4
Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Podstawy Chemii - Laboratorium
REGULAMIN BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY
minut. Przy obrażeniach nosa, jamy ustnej i szyi należy ułożyć rannego w pozycji siedzącej.
Najważniejsze jest uniknięcie zakażenia rany i szybka interwencja lekarza.
Oparzenia chemiczne
Przy oparzeniach substancjami żrącymi miejsce oblane należy niezwłocznie obficie spłukać
niezbyt silnym strumieniem wody. Nałożyć jałowy opatrunek i skierować oparzonego do lekarza
lub go wezwać.
Oparzenia termiczne
W celach praktycznych przyjęto następujący podział oparzeń: I stopień – piekący rumień, II
stopień – pęcherze wypełnione surowiczym płynem, obrzęk tkanek otaczający III stopień –
martwica tkanek. Istotne znaczenie ma nie tyle stopień oparzenia, ile jego rozległość. Gdy nie ma
ran, oparzone miejsce schładzamy, zlewając obficie zimną wodą, następnie otoczenie oparzenia
przemywamy (odkażamy) 70% alkoholem. Rumień i nie uszkodzone pęcherze spryskujemy
środkiem przeciw oparzeniom, a następnie zakładamy suchy jałowy opatrunek, znajdujące się
na wyposażeniu apteczki pierwszej pomocy. Oparzenia twarzy pozostawiamy bez opatrunku.
Oparzenia palców wymagają natychmiastowego zdjęcia obrączki i pierścionków. Przy ciężkich,
rozległych oparzeniach należy niezwłocznie wezwać lekarza, a do czasu jego przybycia podawać
choremu dużo płynów do picia i tabletki przeciwbólowe. Bardzo ostrożnie obnażać uszkodzone
miejsca.
Omdlenia
Ułożyć zemdlonego w chłodnym i przewiewnym miejscu z głową nieco niżej i uniesionymi
nogami. Rozluźnić uciskającą odzież, twarz spryskać zimną wodą, dać do powąchania na waciku
lub chusteczce amoniak. Po odzyskaniu przytomności (nie wcześniej) podać kawę, mocną
herbatę, itp.
Porażenia prądem elektrycznym
Odciąć porażonego od źródła napięcia (wyłączyć dopływ prądu). Ratującemu nie wolno dotykać
porażonego rękami przed odcięciem dopływu prądu. Przy zatrzymaniu oddechu rozpocząć
sztuczne oddychanie, wykonywać masaż serca. Czynności tych nie przerywać aż do przybycia
lekarza.
Strona 4 z 4