Perspektywy psychiatrii oczyma biologa

2. Tydzień Mózgu w Poznaniu
15-19 marca 2010 r.
Prof. dr hab. Jerzy Vetulani
Sesja: Inauguracja
Członek rzeczywisty PAN
Instytut Farmakologii
Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
PONIEDZIAŁEK - 15 marca 2010, godz. 17.10
PERSPEKTYWY PSYCHIATRII OCZYMA BIOLOGA
Dwa wielkie nurty współczesnej psychiatrii - psychiatria analityczna i psychiatria
biologiczna współistnieją ze sobą zażarcie rywalizując. Mimo olbrzymich postępów psychiatrii
biologicznej, psychoterapia gra wciąż istotną rolę w leczeniu chorób umysłowych. Zwłaszcza
terapia poznawczo-behawioralna i terapia interpersonalna są skuteczne, zwłaszcza gdy łączy się
je z farmakoterapią. Chociaż niewątpliwie szybciej rozwija się obecnie terapia biologiczna i warto
się przyjrzeć perspektywom terapii chorób psychicznych w aspekcie całościowym.
Do ostatnich dekad uważano, że nie można badać biologicznych podstaw psychoterapii,
i psychiatrzy analityczni i biologiczni mając ewidentne poczucie własnej wyższości patrzyli na
siebie wrogo, Psychoterapeuci i psychoanalitycy uważają, że psychiatria jest nauką o leczeniu
duszy, traktując ja jako byt niematerialny i niezależny od ciała, podczas gdy psychoneurolodzy
i psychiatrzy biologiczni uważają, że dusza, świadomość i aktywność neuronalna mózgu są
synonimami i dla nich psychiatria to postępowanie mające zapewnić normalizację zaburzeń
aktywności sieci neuronalnych.
Spór o naturę duszy i relacji pomiędzy duszą a mózgiem trwał od starożytności po
dziś dzień. Nowoczesne badania neurobiologiczne wykazują, że materialne i psychiczne aspekty
mózgu są ściśle powiązane: materia mózgu decyduje o ekspresji świadomości, ale aktywność
psychiczna – świadomość – kształtuje mózg, wywołując w nim określone zmiany materialne.
Nawet założywszy, że psychiatria to nauka o leczeniu duszy, nie ulega wątpliwości, że aby duszę
skutecznie leczyć, trzeba mieć o niej wiedzę. Wiedzy tej dostarczają wyspecjalizowane nauki:
psychologia poznawcza i neurofilozofia, ale najwięcej - neurobiologia.
Ponieważ nie można naukowo badać mózgu „od wewnątrz”, metodą introspekcji, a jedynie
wychodząc za zewnątrz, cały postęp neurobiologii, zależy do postępu metodycznego. Poznanie
procesów fizjologicznych, podstaw funkcjonowania zdrowego organizmu, rozwija się lawinowo,
zwłaszcza w ostatnim półwieczu. Pozwoliło ono na osiągniecie istotnego postępu w psychiatrii, i
wskazuje na dalsze możliwości rozwoju terapii schorzeń psychicznych.
Zaburzenia psychiczne znane były od początków cywilizacji i usiłowano je leczyć w rozmaite
sposoby. Medyczne, oparte na biologii, modele opętania psychicznej zaczęto konstruować po
stwierdzeniu, że syfilis powoduje zaburzenia psychiczne. Rozwijają się one bardzo szybko i dają
szansę na skuteczna terapie tych schorzeń. Biolog widzi przyszłość psychiatrii w
• postępie technicznym, służącym lepszemu poznaniu mózgu,
• postępie terapeutycznym, wykorzystującym zdobycze chemii, genetyki, biologii
molekularnej i neurochirurgii
• ulepszaniu metod psychoterapeutycznych
• symbiozie podejścia biologicznego z podejściem psychologicznym
Postęp techniczny dotyczy głównie metod badania mózgu, i obejmuje techniki takie, jak EEG i
ERP, neuroobrazowanie, neurochemię, neurobiologię molekularną, genetykę i epigenetykę, oraz
proteomikę.
Postęp terapeutyczny to wprowadzenie neurochirurgii i technik głębokiej stymulacji mózgu, stały
rozwój farmakologii, zwłaszcza wprowadzanie leków działających ponad neuroprzekaźnictwem,
zwiększających neuroplastyczność i normujących rytmy dobowe, a wreszcie opracowania
algorytmów pozwalających na symbiozę farmakoterapii i psychoterapii.
Jednym z omówionych zagadnień będzie problem połączenia mózgu z komputerem przez interfejs
celem sterowania komputera aktywnością kory mózgowej i jego implikacje.