A Review of a book by Dr Juliusz Piwowarski entitled

d
pro
hib
ite
Wojciech J. Cynarski
Katedra Nauk Humanistycznych, Wydział Wychowania Fizycznego,
Uniwersytet Rzeszowski (Poland)
Recenzja książki dr. Juliusza Piwowarskiego pt. „Samodoskonalenie
i bezpieczeństwo w samurajskim kodeksie Bushidō”
ist
rib
uti
on
Submission: 28.09.2011; acceptance: 09.11.2011
Słowa kluczowe: samorealizacja, droga wojownika, sztuki walki
op
y fo
rp
ers
on
al u
se
on
ly
Ukazała się interesująca i wartościowa książka, do
czego autor tegoż artykułu recenzyjnego przyczynił
się będąc autorem recenzji wydawniczej, obok prof.
Łukasza Trzcińskiego. Opiniowana rozprawa jest też
pokłosiem dysertacji doktorskiej, której fragmenty
były wcześniej z autorem tegoż tekstu konsultowane.
Nie zmienia to faktu oryginalności tez Autora
książki i jego za nie odpowiedzialności.
Autorem książki jest osoba, która większą
część swego życia poświęciła drodze sztuk walki.
Z powodzeniem realizuje więc metodę shūgyō,
podstawową dla humanistycznych studiów w
tym zakresie. Osiągnięcia w praktyce karatedō
potwierdza jego wysoki stopień mistrzowski – 8 dan.
Tę wiedzę i swe bogate doświadczenie przelewa on na
karty swej książki. Jest to autentyczna „Droga oręża
(budō) i droga nauki”, na miarę dawnych samurajów
i mistrzów karate. I to jest może największym
walorem opiniowanej pracy. Czyli wiedza jest tu
poparta długoletnim doświadczeniem, poważnymi
studiami sztuk walki [por.: Cynarski 2000].
budō oraz treści kodeksów obecne w tradycji sztuk
walki. Tezy są odpowiednio udokumentowane.
Akcent słusznie pada na japoński kodeks rycerski
Bushidō, który jest głównym kanonem lub inspiracją
dla twórców etosu większości uprawianych dzisiaj
sztuk walki o proweniencji japońskiej. Piwowarski
uwzględnił w ewolucji sztuk walki szczególny wkład
europejskich twórców idei jūdō-dō i idō (s. 211212). Ta ideowa ewolucja rzeczywiście w dalszym
ciągu trwa. Drobne błędy w niemieckich nazwach
i nazwiskach (jak Schule, E. Rahn, s. 207) można
Autorowi wybaczyć.
Samorealizacja jest pojęciem podstawowym
dla psychologii humanistycznej. U Piwowarskiego,
w ujęciu koncepcyjnym J. Ratajczaka [2002],
służy wyjaśnianiu sensu drogi wojownika. Autor
książki porównuje sztuki walki do systemów
psychofizycznej samorealizacji, nie zaś do sportów
walki, co jest jak najbardziej słuszne. Akcentuje on
wymiar duchowy i wskazuje na różne sfery walki np.
w nawiązaniu do poziomów walki w tybetańskiej
koncepcji śambhali (s. 89). Podobnie dotyczy to
interpretacji „drogi wojownika” w humanistycznej
teorii sztuk walki (dalej: HTSW) [por.: Maliszewski
1996; Sieber, Cynarski, Litwiniuk 2007].
Wnioski z badań (była to zasadniczo obserwacja
uczestnicząca, wywiady z ekspertami i analiza
literatury), czyli podsumowanie poszukiwań
Autora, znajdujemy w krótkim Zakończeniu (s.
361-363). Tego rodzaju refleksja obecna jest w
pracach S. Tokarskiego, M. Maliszewskiego, A.
Szyszko-Bohusza, R.M. Kaliny i W.J. Cynarskiego.
Nikt jednak tak wyraźnie nie eksponował roli „drogi
karate”, jako metody samorealizacji z perspektywy
religioznawczej i psychologicznej.
Juliusz Piwowarski z dużym znawstwem
wyjaśnia powiązania sztuk walki z aspektami
religijnymi oraz problemami bezpieczeństwa
–d
Juliusz Piwowarski (2011), Samodoskonalenie i
bezpieczeństwo w samurajskim kodeksie Bushidō,
Collegium Columbinum, Kraków, pp. 393 + Spis
wydawnictw Collegium Columbinum.
Ocena zawartości i poziomu naukowego
publikacji
Dr Piwowarski ukazuje tło historyczne i kulturowe
powstania i rozwoju karate i pokrewnych sztuk
walki. Nie jest to jednak praca historyczna z
szczegółową faktografią, lecz wielce oryginalna
koncepcja historii „duchowej drogi” w sztukach
walki. Autor śledzi ze znawstwem przedmiotu
dokonania wybitnych przedstawicieli japońskiego
Th
is c
This copy for personal use only – distribution prohibited — This copy for personal use only – distribution prohibited
© Idōkan Poland Association
“IDO MOVEMENT FOR CULTURE. Journal of Martial Arts Anthropology”,
Vol. 12, no. 1 (2012), pp. 58–60
Electronic PDF security by Committe of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska Poland
dalszych studiów i badań nad fenomenem sztuk
walki, podpowiadam odniesienia do następującej
literatury przedmiotu.
Na temat globalnej popularności sztuk walki
i sportów walki, oraz o „turystyce sztuk walki”
pisał np. Cynarski [2010]. Nt. sensu budō i jego
dzisiejszej recepcji – m.in. Szymańska i Trzciński
[1994], Cynarski [2006; także: Cynarski, Sieber,
Litwiniuk 2006] i Sasaki [2009]. O sferach walki (od
fizycznej i technicznej po duchową) i duchowości –
m.in.: Sieber, Cynarski i Litwiniuk [2007] i SzyszkoBohusz [2003]. Odnośnie aspektów religijnych
także znajdujemy więcej naukowych opracowań
[Cynarski 2004a; Reguli 2007]. O HTSW, oprócz
podstawowych pozycji wskazanych wyżej, pisało
jeszcze kilku autorów: Sterkowicz [2001], Kosiewicz
[2005], Cieszkowski i Sieber [2006], Kowalczyk
[2008] oraz Obodyński [2008]. O kick-boksingu
i wszechstylowym karate - Ziemiński [2001],
Ambroży i Piwowarski [2008], Cynarski i Ziemiński
[2010]. Warto też ewentualnie odnieść się do prac
aktualnie tworzących autorów amerykańskich (A.
Bäck, J. Donohue, T. Green, D. Jones, D. KlensBigman, M. Maliszewski), europejskich (R.
Habersetzer, R. Maroteaux, K. Moegling, Z. Reguli,
M. von Saldern, L. Sieber, K. Weis) i innych.
op
y fo
rp
ers
on
al u
pro
hib
ite
se
on
ly
–d
ist
rib
uti
on
Uwagi i sugestie
Jestem przeciwnikiem utożsamiania japońskich
sztuk walki w ich sferze ideowej z buddyzmem.
Np. okinawskie karate wyrasta z konfucjanizmu.
Sugerowałem wyrazić bardziej eksplicité fakt, że
sumō, a dalej różne szkoły sztuk walki dawnej
Japonii – od kenjutsu po aikidō, wyrastają przede
wszystkim z tradycji kulturowej shintō. Buddyści
zapewne życzyliby sobie, by było inaczej. Tu nie ma
jednego wspólnego mianownika. Nawet Bushidō
nie jest etycznie jednoznaczne i powszechnie
akceptowane [por.: Stępnik 2009].
Autor odnosi się głównie do zhumanizowanej
postaci Bushidō. Umiejętnie unika uproszczeń i
rozumie sens duchowości sztuk walki w dawnej
Azji i w dzisiaj uprawianych martial arts w skali
globalnej. Aksjologia tego fragmentu kultury jest
jednak bardzo niejednorodna. Byłoby dobrze,
gdyby czytelnik nie odniósł wrażenia, że sztuki
walki nieodmiennie wiążą się z religią, magią lub
mistycyzmem. Warto tu wspomnieć postać dr. Jigorō
Kanō, który kreował nowe budō a dawny mistycyzm
zastąpił nową moralną, edukacyjną drogą. Jego
postać ukazuje chociażby Satoshi Shimizu [2008;
por.: Rżany, Cynarski 2001].
W opiniowanej książce znajdujemy odniesienia
do humanistycznej teorii sztuk walki (HTSW).
Myślę, że lektura kilku moich książek [Cynarski
2004, 2006, 2009] oraz licznych prac opublikowanych
w specjalistycznym Roczniku Naukowym „Ido –
Ruch dla Kultury / Movement for Culture”, mogłaby
pomóc lepiej teoretycznie ugruntować omawiane
treści lub też pozwoliłaby czytelnikowi uzupełnić
wiedzę o zagadnieniach jedynie sygnalizowanych.
59
d
i samorealizacji. Autor książki, jako lider polskiego
all-style karatedō, projektuje i wprowadza w
życie opisaną tu etykę „drogi wojownika”, co jest
szczególnie cenne. Notabene metodologia studiów
budō łączy się - w swej specyfice – z holistycznie
rozumianym procesem samorealizacji.
O bibliografii
is c
Praca zawiera w Bibliografii (s. 365-393)
wystarczającą ilość zestawionych pozycji. Są to
jednak głównie publikacje w języku polskim i dużą
ich część stanowi literatura popularna. Autor potrafił
wykorzystać takie właśnie źródło – wypowiedzi
mistrzów, ich biografie i autobiografie, etc. Mało jest
odniesień do artykułów z periodyków naukowych.
Może warto byłoby wzbogacić zawartość pracy i
bibliografii o inne jeszcze pozycje. Tak więc dla
Th
This copy for personal use only – distribution prohibited — This copy for personal use only – distribution prohibited
Cynarski W.J. — Recenzja książki dr. Juliusza Piwowarskiego pt. „Samodoskonalenie i bezpieczeństwo…
Podsumowując należy stwierdzić, że praca jest
wykonana na bardzo dobrym poziomie. Książka
zawiera rzeczywiście interesujące, oryginalne
treści – nowe spojrzenie na karate i sztuki walki
jako narzędzia indywidualnej samorealizacji. Jest
pozycją wartościową, zresztą jedną z nielicznych
wydanych w Polsce a zawierających pogłębioną
refleksję naukową odnoszącą się do kulturowego
fenomenu sztuk walki – zwłaszcza ich koneksji
religijnych. Zamieszczone wyżej uwagi i sugestie
mają zasadniczo charakter dyskusyjny i nie
umniejszają wysokiej oceny merytorycznej i
metodologicznej recenzowanej książki. Uważam,
że tę książkę warto przeczytać.
Bibliografia
1. Ambroży T., Piwowarski J. (2008), Współczesność, tradycja
i bezpieczeństwo jako znamienne aspekty wszechstronności
all style karate / Modernity, tradition and security as the
versatility aspects of All Style Karate, „Ido – Ruch dla Kultury
/ Movement for Culture”, vol. 8, s. 86-95.
2. Cieszkowski S., Sieber L. (2006), Far Eastern Martial Arts
in the Perspective of Culture Sciences, “International Journal
of Eastern Sports & Physical Education”, vol. 4, no. 1, pp.
217-226.
3. Cynarski W.J. (2000), Metodologia badań nad
dalekowschodnimi sztukami walki – koncepcje i problemy,
Electronic PDF security by Committe of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska Poland
“IDO MOVEMENT FOR CULTURE. Journal of Martial Arts Anthropology”, Vol. 12, no. 1 (2012)
–d
ist
rib
uti
on
pro
hib
ite
d
UR”, nr 4, s. 481-483.
22. Stępnik A. (2009), Ciemna strona bushido. Próba oceny
bushido jako wzorca postępowania / Dark side of Bushido.
Bushido as an ethical standard, “Ido – Ruch dla Kultury /
Movement for Culture”, vol. 9, pp. 86–93.
23. Szymańska B., Trzciński Ł. (1994), Ruch i spoczynek.
Sprawność ciała jako etyczny problem filozofii Wschodu
[w:] J. Lipiec [red.], Logos i etos polskiego olimpizmu, WN,
Kraków, s. 119-128.
24. Szyszko-Bohusz A. (2003), Teoria Nieśmiertelności Genetycznej
w relacji do pedagogiki holistycznej oraz dalekowschodnich
sztuk walki [w:] W.J. Cynarski, K. Obodyński [red.],
Humanistyczna teoria sztuk i sportów walki – koncepcje i
problemy, UR, Rzeszów, s. 17-23
25. Ziemiński P. (2001), Amerykański kick-boxing – historia,
główne odmiany, „Ido – Ruch dla Kultury / Movement for
Culture”, vol. 2, s. 52-54.
op
y fo
rp
ers
on
al u
se
on
ly
„Idō – Ruch dla Kultury”, vol. 1, s. 46-53.
4. Cynarski W.J. (2004), Teoria i praktyka dalekowschodnich
sztuk walki w perspektywie europejskiej, UR, Rzeszów.
5. Cynarski W.J. (2004a), Wilber i inni. Inspiracje duchowością
Dalekiego Wschodu, „Przegląd Religioznawczy”, nr 211/1,
s. 71-89.
6. Cynarski W.J. (2006), Recepcja i internalizacja etosu
dalekowschodnich sztuk walki przez osoby ćwiczące, UR,
Rzeszów.
7. Cynarski W.J. (2009), Sztuki walki – Idō i Idōkan, SIP,
Rzeszów.
8. Cynarski W.J. (2010), Spotkania, konflikty, dialogi. Analiza
wybranych obszarów kultury fizycznej i turystyki kulturowej,
wyd. II, UR, Rzeszów.
9. Cynarski W.J., Sieber L., Litwiniuk A. (2006), Azjatyckie
sztuki walki w recepcji europejskiej i amerykańskiej, „Ido –
Ruch dla Kultury / Movement for Culture”, vol. 6, s. 252-260
10. Cynarski W.J., Ziemiński P. (2010), Holenderski prymat w
światowym kickboksingu organizacji K-1 / Holland’s promacy
in world of K-1 kick-boxing organization, „Ido – Ruch dla
Kultury / Movement for Culture”, vol. 10, no. 1, s. 31-35.
11. Kosiewicz J. (2005), Humanistyczna teoria sztuk walki,
„Ido – Ruch dla Kultury / Movement for Culture”, vol. 5,
s. 219-221.
12. Kowalczyk S. (2008), Sztuki walki jako element dialogu
kulturowego w procesie globalizacji, „Kultura Fizyczna”,
nr 7-8, s. 28-29.
13. Maliszewski M. (1996), Spiritual Dimensions of the Martial
Arts, Charles E. Tuttle Co., Rutland, Vermont – Tokyo.
14. Obodyński K. (2008), Antropologia sztuk walki jako
naukowa perspektywa dla badań, „Przegląd Naukowy
Kultury Fizycznej UR”, t. XI, nr 1, s. 11-20.
15. Ratajczak J. (2002), Dwie teorie samorealizacji [w:] „The
Peculiarity of Man”, vol. 7, Warszawa, s. 607 i n. (Konferencja
Tradycyjne i współczesne systemy wartości).
16. Reguli Z. (2007), Won Hwa Do: Martial art as a weapon
of new religion [in:] D. Leška [ed.], Social Dimensions of
Sport and Recreation Development in Central European
Countries, National Sport Center, Comenius University,
Bratislava, pp. 124-129.
17. Rżany R., Cynarski W.J. (2001), Twórcy współczesnego
budō: Kanō, Funakoshi, Ueshiba, „Ido – Ruch dla Kultury
/ Movement for Culture”, vol. 2, s. 384-395.
18. Sasaki T. (2009), Budo (the Martial Arts) as Japanese
Culture: The Outlook on the Techniques and the Outlook
on the Human Being [in:] W.J. Cynarski [ed.] Martial Arts
and Combat Sports: Humanistic Outlook, UR, Rzeszów,
pp. 12-19.
19. Shimizu S. (2008), The Body Envisioned by Jigoro Kano:
Based on his career as a judo master, IOC member and
principal of Tokyo Higher Normal School, „Ido – Ruch dla
Kultury / Movement for Culture”, vol. 8, pp. 29-37;
20. Sieber L., Cynarski W.J., Litwiniuk A. (2007), Spheres of fight
in martial arts, „Archives of Budo”, vol. 3, no. 3, pp. 42-48.
21. Sterkowicz S. (2001), Systemowa i kulturowa analiza sztuk
walki w ujęciu W.J. Cynarskiego, „Przegląd Naukowy IWFiZ
Th
is c
This copy for personal use only – distribution prohibited — This copy for personal use only – distribution prohibited
60
Electronic PDF security by Committe of Scientific Research, Stowarzyszenie Idokan Polska Poland