Untitled - Sklep WSiP

SPIS TREÂCI
Od Autorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Pytania, zadania, testy – zakres podstawowy
I.
Funkcjonowanie organizmu cz∏owieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II.
Genetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Ró˝norodnoÊç biologiczna Ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
12
13
Model odpowiedzi i schemat punktowania
I.
Funkcjonowanie organizmu cz∏owieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II.
Genetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Ró˝norodnoÊç biologiczna Ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
20
21
Pytania, zadania, testy – zakres rozszerzony
I.
Komórka: podstawowa jednostka ˝ycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II.
Ró˝norodnoÊç organizmów na Ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Przemiany materii i energii w komórce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Genetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V.
Fizjologia roÊlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Fizjologia zwierzàt z elementami fizjologii cz∏owieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. Ewolucjonizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Ekologia i biogeografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Biotechnologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
25
32
37
39
43
56
59
64
Model odpowiedzi i schemat punktowania
I.
Komórka: podstawowa jednostka ˝ycia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II.
Ró˝norodnoÊç organizmów na Ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Przemiany materii i energii w komórce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Genetyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V
Fizjologia roÊlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Fizjologia zwierzàt z elementami fizjologii cz∏owieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. Ewolucjonizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Ekologia i biogeografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Biotechnologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65
66
69
72
73
74
82
83
86
Arkusze egzaminacyjne
Arkusz 1 (zakres podstawowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Arkusz 2 (zakres rozszerzony) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
95
Model odpowiedzi i schemat punktowania
Arkusz 1 (zakres podstawowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
Arkusz 2 (zakres rozszerzony) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
www.wsip.com.pl
3
I.
Funkcjonowanie organizmu cz∏owieka
1.
6.
WyjaÊnij, jakà rol´ w funkcjonowaniu ˝o∏àdka odgrywa tkanka mi´Êniowa.
W poni˝szej tabeli wymieniono niektóre funkcje skóry cz∏owieka.
2.
Na rysunku przedstawiono trzy typy
tkanek (rodzaje), oznaczone jako 1, 2, 3.
Wska˝ zale˝noÊç mi´dzy budowà a funkcjà skóry cz∏owieka
– uzupe∏nij tabel´.
1
2
Funkcja
Sk∏adnik skóry
Ochrona przed utratà wody
Ochrona przed
promieniowaniem UV
7.
WyjaÊnij, jakie znaczenie dla funkcjonowania organizmu cz∏owieka ma niskie pH wydzielanego potu.
3
8.
Skóra odgrywa istotnà rol´ w regulacji
temperatury cia∏a cz∏owieka.
Podaj nazwy tych tkanek oraz po jednym przyk∏adzie narzàdów cz∏owieka, w których ka˝da z nich wyst´puje.
WyjaÊnij, jakà rol´ w tym procesie odgrywajà: warstwa
podskórna, gruczo∏y potowe i w∏osowate naczynia krwionoÊne w skórze.
3.
9.
Podaj nazwy typów (rodzajów) tkanek –
uzupe∏nij tabel´.
Nazwa tkanki
Wybrane funkcje tkanki
Miejsce wyst´powania
Szew
niektóre jej komórki pobudzajà
Êlinianki do wydzielania Êliny
Staw panewkowy
nadaje gi´tkoÊç ma∏˝owinie usznej
10.
Charakteryzujàc dzia∏anie mi´Êni
nale˝y uwzgl´dniç, ˝e ich skurcz:
4.
Jednà z g∏ównych funkcji erytrocytów
jest transportowanie tlenu w organizmie cz∏owieka.
Wska˝ dwie zale˝noÊci mi´dzy budowà a wskazanà funkcjà
erytrocytów.
OkreÊl rol´ uk∏adu hormonalnego w funkcjonowaniu organizmu cz∏owieka.
www.wsip.com.pl
Po∏àczenie koÊci
niektóre jej komórki bronià organizm
przed obcymi substancjami i mikroorganizmami
umo˝liwia przytwierdzanie mi´Êni
do koÊci
5.
Podaj po jednym przyk∏adzie miejsc, w których wyst´pujà w szkielecie cz∏owieka podane po∏àczenia
koÊci – uzupe∏nij tabel´.
Staw zawiasowy
a) jest powolny, stopniowany;
b) jest szybki;
c) zale˝y od naszej woli;
d) nie zale˝y od naszej woli;
e) umo˝liwia w∏aÊciwe funkcjonowanie narzàdów
wewn´trznych;
f) umo˝liwia ruch organizmu.
Z podanej charakterystyki wybierz trzy informacje, dotyczàce mi´Êni g∏adkich.
5
I.
Funkcjonowanie organizmu cz∏owieka
1. Tkanka mi´Êniowa umo˝liwia kurczenie si´ ˝o∏àdka,
a dzi´ki temu u∏atwia rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go
z sokami ˝o∏àdkowymi
.
2.
1 – tkanka mi´Êniowa poprzecznie prà˝kowana, tworzy
mi´Ênie szkieletowe
; 2 – tkanka nerwowa, np.
tworzy mózg
; 3 – tkanka kostna tworzy koÊci szkieletu
.
3.
Za ka˝de dwa poprawnie uzupe∏nione wiersze tabeli
.
Nazwa tkanki
Wybrane funkcje tkanki
Krew
niektóre jej komórki bronià organizm
przed obcymi substancjami i mikroorganizmami
Tkanka nerwowa
niektóre jej komórki pobudzajà
Êlinianki do wydzielania Êliny
Tkanka chrz´stna
nadaje gi´tkoÊç ma∏˝owinie usznej
Tkanka ∏àczna
w∏aÊciwa
umo˝liwia przytwierdzanie mi´Êni
do koÊci
4. Erytrocyty sà wype∏nione hemoglobinà – zwiàzkiem
o znacznym powinowactwie do tlenu
. Stosunkowo
du˝a powierzchnia tych komórek (majà kszta∏t wkl´Êni´tego
z dwóch stron dysku) u∏atwia przenikanie tlenu mi´dzy erytrocytem a osoczem
.
5. Rolà uk∏adu hormonalnego jest koordynacja funkcji
organizmu za pomocà hormonów
.
6.
Za poprawne uzupe∏nienie ka˝dego wiersza tabeli po
.
Funkcja
Sk∏adnik skóry
Ochrona przed utratà wody zrogowacia∏a cz´Êç naskórka
Ochrona przed
promieniowaniem UV
www.wsip.com.pl
melaniny
7. Niskie pH wydzielanego potu hamuje rozwój bakterii,
chroniàc w ten sposób organizm przed infekcjami
.
8. Warstwa podskórna, w której znajdujà si´ komórki t∏uszczowe stanowi izolacj´ termicznà organizmu
. Gruczo∏y potowe wydzielajà pot, a parowanie wody zawartej
w pocie pozwala usunàç nadmiar ciep∏a
. Skurcz
i rozkurcz w∏osowatych naczyƒ krwionoÊnych w skórze reguluje iloÊç ciep∏a wypromieniowywanego przez organizm
.
9.
Za ka˝dy poprawnie uzupe∏niony wiersz tabeli po
.
Po∏àczenie koÊci
Miejsce wyst´powania
Szew
mi´dzy koÊçmi mózgoczaszki
Staw zawiasowy
mi´dzy koÊcià ramieniowà
a ∏okciowà
Staw panewkowy
mi´dzy koÊcià biodrowà
a udowà
10. a, d, e. Za ka˝dà poprawnà informacj´ po
.
11. Staw panewkowy
.
12. c, d, a, b
.
13. Przyk∏ad: staw ∏okciowy – mi´sieƒ dwug∏owy powo-
duje zgi´cie r´ki, natomiast mi´sieƒ trójg∏owy jej wyprostowanie (podanie nazw mi´Êni nie jest konieczne)
.
14. a. Nale˝y wykreÊliç: A–II, B–IV, C–III, D–III
.
b. Opis A – t∏uszcze, opis B – witaminy, opis C – w´glowodany,
opis D – bia∏ka
. c. Rysunek 1 – opis C, rysunek 2 – opis
B, rysunek 3 – opis A, rysunek 4 – opis D
.
15. a. Ch∏opiec 1. mia∏ niskà mas´ cia∏a w stosunku do
wzrostu, lecz mieszczàcà si´ w granicach normy; ch∏opiec 2.
mia∏ du˝à nadwag´; ch∏opiec 3. mia∏ w∏aÊciwà mas´ cia∏a
. b. Mi´so jest dla cz∏owieka êród∏em aminokwasów
(w tym egzogennych) potrzebnych do budowy w∏asnych bia∏ek, w tym hemoglobiny. Pokarm mi´sny jest êród∏em witaminy B12, która jest niezb´dna do syntezy hemoglobiny
. c. Ze wzgl´du na nadwag´ ch∏opiec 2. powinien
17
I. Komórka: podstawowa jednostka ˝ycia
1.
Struktura przestrzenna makroczàsteczek biologicznych jest utrzymywana przede wszystkim przez s∏abe oddzia∏ywania chemiczne. Na schemacie przedstawiono fragment czàsteczki DNA
oraz fragment ∏aƒcucha polipeptydowego bia∏ka
z zaznaczonymi oddzia∏ywaniami chemicznymi, które stabilizujà ich struktur´ przestrzennà.
2.
Na rysunkach pokazano u∏o˝enie czàsteczek wody w stanie p∏ynnym i w lodzie.
Woda
Lód
Na podstawie rysunków wyjaÊnij, dlaczego w wielu wypadkach zamarzni´cie wody w komórce powoduje zniszczenie licznych struktur komórkowych.
3.
Do trzech naczyƒ zawierajàcych wod´
dodano odpowiednio po ∏y˝eczce:
a) soli kuchennej (NaCl); b) skrobi; c) oliwy.
Czàsteczka wody tworzy wiàzania wodorowe zarówno z pozosta∏ymi czàsteczkami wody, jak i z innymi
czàsteczkami polarnymi.
Uwzgl´dniajàc t´ w∏aÊciwoÊç wody, wyjaÊnij, co b´dzie si´
dzia∏o w ka˝dym z trzech opisanych naczyƒ.
4.
Poni˝ej przedstawiono wzór jednego
z aminokwasów wyst´pujàcych w bia∏kach – waliny.
Narysuj wzór strukturalny izomeru optycznego tego aminokwasu oraz zaznacz gwiazdkà w´giel asymetryczny.
5.
Skrobia, podobnie jak celuloza, jest
zbudowana z glukozy, ale skrobia wyst´puje w postaci drobnego proszku, p´czniejàcego w wodzie,
natomiast celuloza wyst´puje w postaci d∏ugich
w∏ókien o znacznej odpornoÊci mechanicznej.
Podaj nazwy oddzia∏ywaƒ chemicznych oznaczonych na
schemacie jako 1, 2 i 3.
www.wsip.com.pl
Porównaj budow´ skrobi i celulozy – podaj dwie ró˝nice
w strukturze tych zwiàzków.
23
Ró˝norodnoÊç organizmów na Ziemi
53.
U p∏aziƒców wymiana gazowa odbywa si´ przy udziale:
58.
Przyjrzyj si´ dok∏adnie schematowi, na którym przedstawiono cykl rozwojowy bezkr´gowca.
a) uk∏adu krwionoÊnego; b) uk∏adu limfatycznego;
c) uk∏adu oddechowego; d) pow∏oki cia∏a.
Wybierz poprawnà odpowiedê.
54.
Zamieszczony fragment nefronu
oraz towarzyszàce mu naczynia krwionoÊne sà elementem budowy:
a) uk∏adu metanefrydialnego; b) przednercza;
c) pranercza;
d) zanercza.
K∏´buszek
naczyniowy
Naczynia
krwionoÊne
Lejek
a. Zaznacz na schemacie pokolenie rozmna˝ajàce si´ p∏ciowo – P oraz pokolenie rozmna˝ajàce si´ bezp∏ciowo – B.
Wybierz poprawnà odpowiedê.
55.
Na rysunkach 1-3 przedstawiono
etapy rozmna˝ania bezp∏ciowego bezkr´gowca.
b. Podaj nazw´ przedstawionego na schemacie rodzaju
i sposobu rozmna˝ania bezp∏ciowego.
59.
Przyjrzyj si´ uwa˝nie schematom 1–3,
przedstawiajàcym odnó˝a owadów.
OkreÊl, jaki to sposób rozmna˝ania i podaj polskà nazw´
rodzajowà przedstawionego zwierz´cia.
56.
Komory i kana∏y wewn´trzne gàbek
sà wyÊcie∏ane uwicionymi komórkami.
a. Podaj nazw´ tych komórek i okreÊl funkcje, jakie pe∏nià
w ciele gàbek.
b. Podaj nazw´ grupy protistów, które majà podobnà budow´ do opisanych komórek gàbek.
57.
Na podstawie analizy budowy okreÊl ich funkcje. Podaj po
jednym przyk∏adzie owadów, u których te odnó˝a wyst´pujà.
60.
Przyjrzyj si´ dok∏adnie schematowi
przedstawiajàcemu przekrój poprzeczny przez zwierz´.
Które z wymienionych cech dotyczà
nicieni:
a) kolisty kszta∏t przekroju poprzecznego; obecnoÊç
skrzeli, wyst´powanie metanefrydiów;
b) kolisty kszta∏t przekroju poprzecznego, cia∏o pokryte kolagenowym oskórkiem; wyst´powanie
przewodu pokarmowego;
c) kolisty kszta∏t przekroju poprzecznego, cia∏o pokryte chitynowym oskórkiem; obecnoÊç tchawek;
d) kolisty kszta∏t przekroju poprzecznego, cia∏o pokryte urz´sionym nab∏onkiem; obecnoÊç protonefrydiów.
Wybierz poprawnà odpowiedê.
www.wsip.com.pl
a. Na podstawie analizy rysunku okreÊl przynale˝noÊç systematycznà (gromad´ i typ) zwierz´cia, którego przekrój
przedstawiono.
b. Zaznacz na schemacie narzàdy wydalnicze i podaj ich
nazw´.
31
P Y TA N I A , Z A D A N I A , T E S T Y. Z A K R E S R O Z S Z E R Z O N Y
18.
Podaj nazw´ procesu przestawionego na
rysunku.
22.
Dokoƒcz poni˝szà reakcj´ utleniania mleczanu do pirogronianu, zachodzàcà z udzia∏em NAD+:
CH3CHOHCOO– + NAD+ ÷ CH3COCOO– +?+?
RNA
23.
OkreÊl typ mutacji przedstawionej schematycznie na rysunku.
Rosnąca
nić DNA
Trifosfodeoksynukleozydy
19.
a. OkreÊl typ mutacji przedstawionej na poni˝szym rysunku.
b. Pos∏ugujàc si´ tabelà kodu genetycznego, wyjaÊnij efekt
mutacji zilustrowanej na rysunku.
24.
Uniwersalnym przenoÊnikiem energii w komórce jest:
a) ATP; b) NAD+; c) NADP+; d) koenzym A.
Wybierz poprawnà odpowiedê.
25.
Poni˝ej znajdujà si´ wzory metabolitów, zawierajàcych reszty fosforanowe.
20.
Porównaj kariotyp zdrowego cz∏owieka (1)
z kariotypem (2). Wska˝ i nazwij zauwa˝onà zmian´. Napisz, jakie sà jej konsekwencje.
W przedstawionych wzorach metabolitów zaznacz trzy wiàzania wysokoenergetyczne.
26.
Podaj przyk∏ady szlaków metabolicznych
prowadzàcych w przeciwnych kierunkach i zlokalizowanych
w ró˝nych przedzia∏ach komórkowych.
21.
WyjaÊnij, jakà rol´ odgrywa koenzym
w reakcjach metabolicznych.
34
27.
Na schemacie zilustrowano reakcje
rozk∏adu glukozy (glikoliz´) oraz syntezy glukozy
(glukoneogenez´) w wàtrobie. Przy niektórych
strza∏kach, symbolizujàcych zachodzàce reakcje
(w ramkach), podano nazwy enzymów katalizujàcych te reakcje.
I. Komórka: podstawowa jednostka ˝ycia
1. 1 – wiàzania wodorowe
, 2 – oddzia∏ywanie van der Waalsa (oddzia∏ywania hydrofobowe)
, 3 – wiàzanie jonowe
.
2.
Czàsteczki wody w lodzie sà regularnie rozmieszczone i z tego powodu zajmujà wi´kszà obj´toÊç ni˝ woda w stanie p∏ynnym. Zwi´kszenie obj´toÊci wody w ob∏onionych strukturach komórkowych
mo˝e doprowadziç do ich rozerwania
.
3. a) otaczajàc jony Na+ i Cl– i tworzàc z nimi wià-
zania wodorowe, czàsteczki wody rozrywajà s∏abe
wiàzanie mi´dzy jonami i powodujà, ˝e kryszta∏y soli kuchennej zostajà zniszczone, sól zaÊ si´ rozpuszcza
; b) liczne grupy OH, wyst´pujàce w czàsteczce skrobi tworzà wiàzania wodorowe
z otaczajàcymi je czàsteczkami wody; d∏ugie, rozga∏´zione ∏aƒcuchy skrobi wraz z do∏àczonymi do nich
czàsteczkami wody uk∏adajà si´ w struktur´ o lepkiej, galaretowatej konsystencji (krochmal)
;
c) t∏uszcze znajdujàce si´ w oliwie nie tworzà wiàzaƒ
wodorowych z czàsteczkami wody; dlatego czàsteczki t∏uszczu uk∏adajà si´ tak, aby kontakt z czàsteczkami wody by∏ minimalny; z tego wzgl´du ∏y˝eczka
oliwy b´dzie tworzy∏a pojedynczà kropl´ na powierzchni wody
.
4. Za narysowanie izomeru optycznego
.
Za zaznaczenie w´gla asymetrycznego (w´giel α)
.
COO –
H — C*— NH3+
7. Silniej sà po∏àczone we fragmencie b, zbudowanym z par GC
. Pary AT sà po∏àczone ze sobà tylko dwoma wiàzaniami wodorowymi, natomiast pary GC – trzema wiàzaniami; dlatego dwie
nici DNA sà utrzymywane w pierwszym wypadku
przez mniej (24), a w drugim przez wi´cej (36) wiàzaƒ wodorowych
.
8. Przyk∏ad uzupe∏nienia tabeli. Za porównanie
ka˝dego z trzech aspektów struktury po
.
Cechy struktury
RegularnoÊç
struktury
α-helisa
regularna
Wiàzania utrzymu- wiàzania
jàce struktur´
wodorowe
Przestrzenne
u∏o˝enie ∏aƒcucha
polipeptydowego
struktur´ tworzy
pojedynczy
∏aƒcuch polipeptydowy zwini´ty
wokó∏ osi (owijajàcy si´ wokó∏
wirtualnej kolumny)
β-kartka
regularna
wiàzania
wodorowe
struktur´ tworzà
(cz´sto oddalone od
siebie) odcinki jednego lub dwóch
∏aƒcuchów polipeptydowych, uk∏adajàcych si´ obok siebie
na p∏aszczyênie
9. Nale˝y zaznaczyç: tlen w wiàzaniu estrowym
w czàsteczce t∏uszczu oboj´tnego
oraz grup´ OH w czàsteczce cholesterolu
.
H3C — C — H
CH3
5. Na przyk∏ad w skrobi wszystkie czàsteczki glukozy sà zwrócone tà samà p∏aszczyznà w jednà stron´,
w celulozie zaÊ na przemian: raz w jednà, raz w drugà stron´
. ¸aƒcuchy skrobi sà rozga∏´zione,
natomiast celulozy nie
.
6. A, C – DNA
www.wsip.com.pl
; B, D – RNA
.
65
Arkusz 1 (zakres podstawowy)
Zadanie 1.
Na schemacie przedstawiono fragment przekroju przez skór´ cz∏owieka.
Podaj nazw´ struktury oznaczonej na rysunku jako 1 i okreÊl pe∏nione przez nià funkcje fizjologiczne.
Zadanie 2.
Na schemacie zilustrowano budow´ mi´Êni: 1) poprzecznie prà˝kowanego szkieletowego, 2) g∏adkiego.
Wska˝ dwie cechy budowy, widoczne na schemacie, na podstawie których mo˝na odró˝niç mi´Ênie g∏adkie
od mi´Êni szkieletowych.
1
2
Zadanie 3.
W diecie doros∏ego cz∏owieka najwi´cej powinno byç w´glowodanów, a znacznie mniej bia∏ek i t∏uszczów.
Poza tym nale˝y dbaç, aby w spo˝ywanych produktach wyst´powa∏y w∏aÊciwe iloÊci jeszcze dwóch grup
sk∏adników pokarmowych.
Podaj nazwy tych dwóch grup sk∏adników pokarmowych, niezb´dnych w diecie cz∏owieka.
Zadanie 4.
St´˝enie glukozy we krwi jest kontrolowane przez wiele narzàdów.
WyjaÊnij dzia∏anie wàtroby i trzustki przy wzroÊcie oraz przy spadku st´˝enia glukozy we krwi.
www.wsip.com.pl
87
Zakres rozszerzony
Arkusz 2 (zakres rozszerzony)
Zadanie 28.
Struktura przestrzenna ∏aƒcucha peptydowego jest utrzymywana przez ró˝ne wiàzania przedstawione na
poni˝szym schemacie.
Podaj nazwy wiàzaƒ chemicznych oznaczonych jako 1, 2 i 3.
Zadanie 29.
Na schemacie zilustrowano transport Na+ i K+ przez b∏on´ komórkowà.
Sytuacja przedstawiona na schemacie wskazuje, ˝e st´˝enie
A. Na+ jest wy˝sze na zewnàtrz komórki ni˝ w jej wn´trzu.
B. K+ jest wy˝sze na zewnàtrz komórki ni˝ w jej wn´trzu.
C. ka˝dego z jonów (Na+ i K+) jest ni˝sze wewnàtrz komórki ni˝ w Êrodowisku zewn´trznym.
D. ka˝dego z jonów (Na+ i K+) jest wy˝sze wewnàtrz komórki ni˝ w Êrodowisku zewn´trznym.
Wybierz poprawnà odpowiedê.
Zadanie 30.
Na wykresie zilustrowano zmiany iloÊci DNA w czasie jednego
cyklu komórkowego.
Ustal, która cz´Êç wykresu odpowiada replikacji DNA. Uzasadnij odpowiedê.
www.wsip.com.pl
95
Arkusz 1 (zakres podstawowy)
Numer
zadania
Maksymalna
liczba punktów
Oczekiwana odpowiedê
1.
1 – gruczo∏ potowy
; wydziela pot – pe∏ni wa˝nà funkcj´ w termoregulacji i wspomaga uk∏ad wydalniczy w usuwaniu z organizmu nadmiaru wody,
soli mineralnych i zb´dnych produktów przemian azotowych
2
2.
Przyk∏ady: n wrzecionowaty kszta∏t komórek – d∏ugie w∏ókna; n komórki jednojàdrowe – wielojàdrowe; n brak widocznego prà˝kowania – widoczne prà˝kowanie. Za wskazanie ka˝dej z dwóch cech po
2
3.
Witaminy, sole mineralne
1
4.
Wàtroba – przy wysokim poziomie glukozy magazynuje jà w formie glikogenu;
uwalnia glukoz´ do krwi, gdy jej poziom jest niski
. Trzustka – wydziela wi´cej glukagonu przy niskim st´˝eniu glukozy we krwi, a wi´cej insuliny
przy wysokim st´˝eniu glukozy we krwi
2
Za poprawne oznaczenie osi wykresu: oÊ x – czas w godzinach, oÊ y – st´˝enie
; za naniesienie punktów i narysowanie
glukozy we krwi w mg/100 cm3
wykresu
2
6.
a. Ch∏opiec nie ma w∏aÊciwej masy cia∏a – ma nadwag´
. b. 40–50 kg
2
7.
Przyk∏ady materia∏ów: drobno pokrojone jab∏ko i drobno pokrojona cebula.
Za okreÊlenie niezb´dnych materia∏ów
. Przyk∏ad sposobu przeprowadzenia obserwacji: podawanie do degustacji ww. produktów osobom, które majà zamkni´te oczy i zaciÊni´te nozdrza. Za przedstawienie sposobu
.
Notowanie wyników odpowiedzi – czy osoby bioràce udzia∏ w badaniu odró˝nia∏y jab∏ko od cebuli. Za weryfikacj´ za∏o˝eƒ
3
5.
www.wsip.com.pl
103