Jak pokonać bariery dla (eko)innowacji w Polsce?

Jak pokonać bariery
dla (eko)innowacji w Polsce?
Maciej Bukowski
Instytut Badań Strukturalnych
Warszawa, 25.05.2012
Plan
• Wprowadzenie – po co Polsce (eko)innowacje. Pułapka
średniego dochodu
• Nie ma ekoinnowacyjności bez innowacyjności
– obecny potencjał polskiej innowacyjności
– jaka rola publicznych wydatków?
– polskiej polityki proinnowacyjnej
• Ekoinnowacje
– gdzie dziś jesteśmy?
– problem eko czy inno?
– specyfika barier i wsparcia dla ekoinnowacji
• Podsumowanie i rekomendacje
www.ibs.org.pl
2
Pułapka średniego
dochodu
PKB per capita względem USA
100%
Strefa średniego
dochodu
90%
Izrael
80%
70%
Włochy
60%
Hiszpania
50%
Grecja
40%
30%
Portugalia
Liniami przerywanymi
zaznaczono
strefę „średniego
dochodu”
ulokowaną orientacyjnie
w granicach
50-70 proc.
PKB per capita USA
20%
Polska
10%
0%
Węgry
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
Źródło danych: Total Economy Database
Przyczyny:
– niezdolność do przejścia do wzrostu opartego na innowacyjności i/lub
– problemy z regulacjami i rynkiem pracy
www.ibs.org.pl
3
Pułapka średniego
dochodu
PKB per capita względem USA
100%
90%
Strefa średniego
dochodu
80%
Austria
70%
Finlandia
60%
50%
Irlandia
40%
30%
Japonia
20%
Korea Płd
Jest wiele przykładów
krajów, które wpadły w
pułapkę, jak i tych,
które sprawnie sobie z
nią poradziły.
10%
Polska
0%
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
Źródło danych: Total Economy Database
Aby uniknąć pułapki średniego dochodu Polska musi przestawić się na wzrost
napędzany innowacyjnością w perspektywie kilkunastu lat.
Tyle też zajmie budowa odpowiedniego potencjału innowacji – pod warunkiem
rozpoczęcia zdecydowanych działań już dziś.
www.ibs.org.pl
4
Ekoinnowacje a
innowacje
Nieinnowacyjni
ekologiczni
Innowacyjni
ekologiczni
160
Finlandia
Szwecja
Eco-Innovation
Innovation Scoreboard 2011
Dania
Hiszpania
Luksemburg
130
Austria
Słowenia
UE27
0.2
100
0.5
Czechy
0.35
Malta
Litwa
0.65
0.8
Portugalia
Estonia
70
Cypr
Rumunia
Bułgaria
Francja
Holandia
Wielka Brytania
Włochy
Węgry
Łotwa
Niemcy
Irlandia
Belgia
Grecja
Słowacja
Polska
Nieinnowacyjni
nieekologiczni
40
Innowacyjni
nieekologiczni
Innovation Union Scoreboard 2011
UE15
Nowe Państwa Członkowskie
Źródło danych: IUS 2011, EIS 2011
Nie ma ekoinnowacji bez ogólnego potencjału innowacyjności.
www.ibs.org.pl
5
Innowacje w Polsce
Krótka diagnoza
Kapitał ludzki
(13/27)
0,8
0,9
0,8
2010
2006
Efekty
gospodarcze
(24/27)
0,7
0,6
0,4
0,6
Jakość,
otwartość,
atrakcyjność
systemu badań
(23/27)
0,2
0,5
Liczebność
innowatorów
(26/27)
0,4
0,0
Finansowanie i
wsparcie
(19/27)
0,3
0,2
Tworzenie
własności
intelektualnej
(20/27)
0,1
UE-27
Liderzy UE-27
Współpraca i
przedsiębiorczość
(24/27)
Japonia
USA
Szwajcaria
Łotwa
Bułgaria
Litwa
Rumunia
Słowacja
Polska
Węgry
Malta
Grecja
Hiszpania
Czechy
Włochy
Portugalia
Estonia
Słowenia
Cypr
UE
Francja
Luksemburg
Irlandia
Holandia
Austria
Belgia
W. Brytania
Niemcy
Finlandia
Dania
Szwecja
0
Inwestycje firm
(15/27)
Polska
Źródło danych: IUS 2011
Polska należy do najmniej innowacyjnych państw UE, a jej potencjał w
poszczególnych obszarach jest niezrównoważony.
Szczególne problemy ze słabą współpracą nauki i biznesu oraz
przedkładaniem odtwórczych rozwiązań nad innowacje.
www.ibs.org.pl
6
Przykład Estonii – nie tylko
bogaci mogą być innowacyjni
Summary
Innovation Index
0.8
Efekty
gospodarcze
Kapitał ludzki
0.6
0.4
Jakość,
otwartość,
atrakcyjność
systemu badań
0.2
Liczebność
innowatorów
0.0
Tworzenie
własności
intelektualnej
Finansowanie i
wsparcie
Polska 2007
Polska 2011
Współpraca i
przedsiębiorczość
Inwestycje firm
Estonia 2007
Estonia 2011
Źródło danych: IUS 2011
www.ibs.org.pl
7
Publiczne i prywatne
nakłady na B+R
1
Publiczne wydatki na B+R, % PKB, 2001-2009
Szwecja
Austria
Francja
Norwegia
0,8
Finlandia
Korea Płd
Niemcy
Rosja
USA
Szwajcaria
Czechy
0,6
Estonia
Japonia
Słowenia
Belgia
0,4
Chiny
Polska
0,2
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
Wydatki przedsiębiortw na B+R, % PKB, 2005-2009
UE15
Nowe państwa członkowskie
Kraje spoza UE27
Źródło danych: Eurostat
Publiczne wydatki B+R uzupełniają i przyciągają prywatne
www.ibs.org.pl
8
Publiczne i prywatne
nakłady na B+R
Publiczne wydatki na B+R, % PKB, 2001
2001-2009
1,0
Szwecja
Finlandia
Austria
Francja
USA
Niemcy
Dania
Norwegia Holandia
0,8
Szwajcaria
0,6
Czechy
Włochy
Portugalia
Japonia
Wielka Brytania
Słowenia
Estonia
Hiszpania
0,4
Belgia
Irlandia
Polska
Grecja
0,2
0,0
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
Indeks Innovation Union Scoreboard, 2006-2010
UE15
Nowe państwa członkowskie
Kraje spoza UE27
Źródła danych: Eurostat, IUS 2011
…pozytywnie wpływając na innowacyjność gospodarki.
www.ibs.org.pl
9
Publiczne i prywatne
nakłady na B+R
Sektory finansujące i prowadzące prace B+R w Polsce (2010) i UE-27 (2009),
w proc. PKB
UE-27
1,25
Polska
1,25
Źródla finansowania B+R
Zagranica
Sektor non-profit
1,00
1,00
Szkolnictwo wyższe
Sektor publiczny
0,75
0,75
0,50
0,50
0,25
0,25
0,00
0,00
Sektor przedsiębiorstw
Sektor publiczny
Szkolnictwo wyższe
Sektor przedsiębiorstw
Sektor przedsiębiorstw
Sektor publiczny
Szkolnictwo wyższe
Sektory prowadzące prace B+R
Sektory prowadzące prace B+R
Źródło danych: Eurostat
Luki prywatnego oraz publicznego finansowania wyraźnie widoczne z
perspektywy sektorowej. Pole do „budzenia” sektora prywatnego i dalszego
zwiększania finansowania publicznego.
www.ibs.org.pl
10
Proinnowacyjne
polityki w Polsce
w ostatnich latach – szereg ważnych reform, zwiększenie finansowania,
proinnowacyjny wybór strategiczny
duże uzależnienie powyższych działań od Unii Europejskiej
(fundusze europejskie, dokumenty strategiczne UE)
konieczne większe zaangażowanie krajowe, również z powodu
przesunięcia priorytetów unijnych (spójność konkurencyjność)
szereg problemów z instrumentami wspierania innowacyjności
(struktura pomocy niedopasowana do problemów, zachowawczość przy
przyznawaniu środków)
pomimo deklaracji strategicznych nadal w wielu obszarach polityki
publicznej nie ma w Polsce zdecydowanej orientacji na innowacje i
zrozumienia wagi tego zagadnienia dla rozwoju kraju
www.ibs.org.pl
11
Ekoinnowacje – gdzie
dziś jesteśmy?
150
125
100
75
50
25
0
Źródło danych: EIS 2011
Polska jest też najmniej ekoinnowacyjnym państwem UE.
Wynika to z niskiej innowacyjności – nie ma ekoinnowacji bez innowacji.
www.ibs.org.pl
12
Relatywnie dobra
pozycja ekoinnowacji
5
Poprawa możliwości powtórnego wykorzystania…
7
Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, wody,…
7
Zmniejszenie zużycia energii
6
Ekoinnowacje procesowe
Powtórne wykorzystanie (recykling) odpadów,…
Zmniejszenie zanieczyszczenia gleby, wody lub…
6
Użycie materiałów mniej zanieczyszczających lub…
6
5
Obniżka emisji dwutlenku węgla
`
12
14%
30
12%
25
10%
20
8%
15
6%
10
4%
5
2%
0
0%
11
11
14
12
8
4
Obniżka energochłonności na jednostkę produktu
12
Obniżka materiałochłonności na jednostkę…
`
Usługi
Przemysł
8
35
4
11
16
EKOINNOWACJE OGÓŁEM
27
14
INNE INNOWACJE OGÓŁEM
18
0
5
10
15
20
25
30
Szwecja
Szwajcaria
Finlandia
Izrael
Dania
Holandia
Japonia
Niemcy
Korea
USA
Austria
Norwegia
Francja
Luksemburg
Belgia
W. Brytania
Irlandia
Australia
Islandia
Kanada
N. Zelandia
Słowenia
Włochy
Hiszpania
Estonia
Węgry
Czechy
Portugalia
Grecja
Słowacja
Turcja
Polska
Chile
Meksyk
Ekoinnowacje
produktowe
Przedsiębiorstwa wprowadzające innowacje i
ekoinnowacje w Polsce, 2006-2008 (proc. ogółu)
Wnioski patentowe PCT na 100 tys. mieszkańców
Udział patentów związanych z ochroną środowiska (prawa oś)
Źródło: GUS
Źródło: OECD
Ekoinnowacje są bardziej rozpowszechnione w Polsce niż inne innowacje.
www.ibs.org.pl
13
Czemu ekoinnowacje wymagają
specjalnego podejścia?
Dodatkowe bariery dla ekoinnowacji w porównaniu z innowacjami:
efekty zewnętrzne – firmy nie odczuwają pełnych skutków swojego
oddziaływania na środowisko
większa asymetria informacji – potrzeba kosztownej demonstracji
efektywności nowego rozwiązania
brak wystarczającej wiedzy przedsiębiorców na temat
• oddziaływania firmy na środowisko
• sposobów poprawy efektywności energetycznej i surowcowej w ich
konkretnym przypadku
• obowiązków wynikających z regulacji środowiskowych
słabe zrozumienie natury ekoinnowacji w społeczeństwie i administracji
słabe powiązanie polityki środowiskowej z proinnowacyjną
www.ibs.org.pl
14
Rekomendacje
- innowacje
www.ibs.org.pl
15
Rekomendacje
- ekoinnowacje
www.ibs.org.pl
16
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
www.ibs.org.pl