informator
Transkrypt
informator
INFORMATOR Forum Sekretarzy Samorz¹dów Polski Po³udniowej 4/2006 przy Ma³opolskim Instytucie Samorz¹du Terytorialnego i Administracji W numerze: • Partnerstwo Publiczno–Prywatne • Sprawozdanie Zarz¹du z dzia³alnoœci FSSPP w okresie od kwietnia 2005 do grudnia 2006 roku str. 2 str. 12 Planowana tematyka spotkañ konsultacyjno-doradczych Forum w I kwartale 2007 roku: 9 stycznia Ustawa o op³acie skarbowej oraz zmiany w ustawie o podatkach i op³atach lokalnych 6 lutego Dokonywanie ocen kwalifikacyjnych pracowników samorz¹dowych 6 marca Centralne Biuro Antykorupcyjne; prawa i obowi¹zki kontrolowanych; podejmowanie dzia³añ antykorupcyjnych w samorz¹dzie. Spotkania odbywaj¹ siê w godz. 10.00–14.00 w siedzibie MISTiA w Krakowie. 1 Partnerstwo Publiczno–Prywatne Informacja ze spotkania konsultacyjnego Forum Sekretarzy, które odby³o siê w MISTiA 7 listopada 2006 roku – opracowanie na podstawie materia³ów prezentowanych przez prowadz¹cego, pana Romana Ciepielê. Zadania publiczne – sposoby finansowania: • Ÿród³a wewnêtrzne: – dochody w³asne JST (podatki i op³aty itp), – dochody samorz¹dowych jednostek organizacyjnych, – fundusze wydzielone, œrodki specjalne, • Ÿród³a zewnêtrzne – bezzwrotne: – dotacje, subwencje, – publiczne fundusze celowe, – darowizny, – œrodki pomocowe, • Ÿród³a zewnêtrzne zwrotne – d³ug publiczny (ograniczenia): – po¿yczki i kredyty, – papiery d³u¿ne: obligacje, weksle, bony komercyjne, • Ÿród³a zewnêtrzne – partnerstwo publiczno – prywatne – spó³ki komunalne, – partnerstwo lokalne – udzia³ mieszkañców np. budowa chodnika, – partnerstwo inwestycyjne: wspólne przedsiêwziêcia, udzia³ inwestorów prywatnych w inwestycjach towarzysz¹cych dzia³aniom w³asnym. Definicje partnerstwa publiczno-prywatnego: - Ka¿dego rodzaju wspó³praca sektora 2 prywatnego i publicznego, która ma na celu realizacjê szeroko pojêtego dobra publicznego. - Partnerstwo publiczno-prywatne jest form¹ d³ugoterminowej wspó³pracy sektora prywatnego i publicznego przy przedsiêwziêciach maj¹cych na celu realizacje zadañ publicznych. Celem wspó³pracy jest osi¹gniêcie obopólnych korzyœci zarówno w wymiarze celów spo³ecznych, jak i komercyjnych danego przedsiêwziêcia. - Wg definicji Ministerstwa Gospodarki i Pracy (2005) w oparciu o European Commission Guidelines for successful public-private partnerships PPP to partnerstwo miêdzy sektorem publicznym oraz prywatnym w celu realizacji projektu lub œwiadczenia us³ug tradycyjnie œwiadczonych przez sektor publiczny. Uznaje siê, ¿e obie strony osi¹gaj¹ korzyœci odpowiednie do stopnia realizowania przez nie zadañ. Przez umo¿liwienie ka¿demu z sektorów robienia tego, co potrafi najlepiej, us³ugi publiczne oraz infrastruktura s¹ realizowane i dostarczane w najbardziej efektywny ekonomicznie sposób. G³ównym celem PPP jest zatem kszta³towanie takich stosunków miêdzy stronami, aby ryzyko ponosi³a ta strona, która najlepiej potrafi je kontrolowaæ. Powody poszukiwania PPP jako formy realizacji zadañ: • brak w³asnych œrodków finansowych, • brak mo¿liwoœci zaci¹gniêcia d³ugu przez JST, • promowanie PPP przy projektach dotowanych z UE, • poszukiwanie tañszych / efektywniejszych/ sposobów realizacji zadañ, • wpisanie restrukturyzacji przedsiêbiorstw komunalnych w strategiê samorz¹du, • Inne (nowe technologie, nowi inwestorzy itp.). Dziedziny, w których mo¿na zastosowaæ formu³ê PPP w jst: • Wod-kan i ochrona œrodowiska, zarz¹dzanie odpadami, • Lokalny (regionalny) transport kolejowy, • Komunikacja publiczna, • S³u¿ba zdrowia, • Szkolnictwo, • Mieszkalnictwo, • Sport i rekreacja, • Budynki u¿ytecznoœci publicznej (ratusze, kina itp), • Infrastruktura (sieci internetowe i inne). Cechy charakterystyczne przedsiêwziêæ realizowanych w formie PPP Wspó³praca • d³ugoterminowa ³¹cz¹ca w sobie zró¿nicowane wymiary danego projektu, w ramach której zazwyczaj wymagany jest wysoki kapita³ pocz¹tkowy, • skonstruowana w oparciu o „produkt koñcowy”, • oparta na monta¿u finansowym kapita³u prywatnego z kapita³em innych uczestników procesu np. pochodz¹cym od instytucji finansuj¹cych, ale i równie¿ niekiedy od podmiotu publicznego (nale¿y jednak podkreœliæ i¿ to partner prywatny ponosi zazwyczaj ryzyko kapita³owe w trakcie realizacji projektu), • w ramach której to partner prywatny zapewnia realizacjê poszczególnych elementów projektu, a podmiot publiczny koncentruje siê na identyfikacji celów, które nale¿y wypracowaæ w ramach realizacji projektu i w efekcie interesu publicznego, na poziomie jakoœci i mechanizmie cenowym rz¹dz¹cym projektem oraz odpowiada za monitoring i kontrolê wykonania przedsiêwziêcia, • bazuj¹ca na optymalnym podziale ryzyk pomiêdzy partnerów czyli takim, który zapewnia ¿e okreœlonym ryzykiem obci¹¿a siê ten podmiot, który nim potrafi najbardziej efektywnie zarz¹dzaæ. Formy PPP Wybór okreœlonej konfiguracji zale¿y od zaawansowania zintegrowanego podejœcia do projektu, a ponadto w zale¿noœci od specyfiki danego zadania i rodzaju zadañ, które chce siê zakontraktowaæ, mo¿e byæ swobodnie kszta³towana przez strony zawieraj¹ce umowê o wspó³pracy. Podstawowym typem PPP jest: BOT • Build, Operate, Transfer Buduj – Eksploatuj – Przeka¿ lub • Build, Own,Transfer Buduj – Posiadaj – Przeka¿ Jednym z rodzajów PPP jest np. koncesja na prowadzenie targowiska. Cechy PPP • Kupuj dzisiaj – p³aæ jutro • Metoda wymagaj¹ca wiedzy i doœwiadczenia 3 • Koszty finansowe przy zastosowaniu metody PPP s¹ wy¿sze! Pozosta³e koszty realizacji inwestycji s¹ jednak ni¿sze, poniewa¿ partnerzy prywatni lepiej sobie z tym radz¹. Koszty te s¹ ni¿sze ni¿ przy metodzie tradycyjnej. Ponadto przy metodzie tradycyjnej koszty na pocz¹tku szybko rosn¹. Realizacja zadania w ramach PPP rozk³ada koszty w poszczególnych fazach w miarê równomiernie w ca³ym okresie realizacji projektu. Potencjalne korzyœci wynikaj¹ce z zastosowania podejœcia BOT do rozwoju infrastruktury: • wykorzystanie finansowania pochodz¹cego z sektora prywatnego, jako nowego Ÿród³a kapita³u, co zmniejsza zad³u¿enie publiczne oraz bezpoœrednie wydatki bud¿etowe i mo¿e poprawiæ ocenê kredytow¹ jst, • mo¿liwoœæ przyœpieszenia realizacji przedsiêwziêæ, które w innym wypadku musia³yby zostaæ od³o¿one i konkurowaæ pomiêdzy sob¹ o niewystarczaj¹ce œrodki bud¿etowe, • wykorzystanie kapita³u, inicjatywy i know –how sektora prywatnego w celu zmniejszenia kosztów realizacji przedsiêwziêcia, skrócenia terminów i poprawy wydajnoœci operacyjnej, • przeniesienie na sektor prywatny ryzyka i obci¹¿eñ zwi¹zanych z przedsiêwziêciem, które w innym wypadku musia³yby byæ ponoszone przez sektor publiczny. Sektor prywatny odpowiada za eksploatacjê, utrzymanie i wydajnoœæ przedsiêwziêcia przez d³u¿szy 4 okres. W tradycyjnej metodzie pañstwo (samorz¹d) korzysta³oby z ochrony jedynie w okresie gwarancji na prace budowlano – monta¿owe i wyposa¿enie, • zaanga¿owanie siê inwestorów prywatnych oraz doœwiadczonych, komercyjnych kredytodawców zapewnia dog³êbn¹ analizê przedsiêwziêcia i jest dodatkow¹ gwarancj¹ jego op³acalnoœci, • transfer technologii, szkolenie pracowników lokalnych oraz rozwój lokalnego rynku kapita³owego, • w przeciwieñstwie do typowej prywatnej inwestycji, pañstwo utrzymuje strategiczn¹ kontrolê nad przedsiêwziêciem, które jest przekazywane sektorowi publicznemu po up³ywie okresu umowy, • okazja do ustanowienia skali porównawczej, wed³ug której mo¿e byæ mierzona wydajnoœæ podobnych przedsiêwziêæ w sektorze publicznym i zwi¹zana z tym mo¿liwoœæ podniesienia poziomu zarz¹dzania w publicznych obiektach infrastrukturalnych. Uwarunkowania zastosowania koncepcji PPP • opracowanie i negocjowanie warunków wymaga czasu, • w³aœciwy klimat polityczny i ekonomiczny (nie mo¿na realizowaæ przedsiêwziêæ w atmosferze podejrzeñ, braku zaufania. Postêpowanie musi byæ w pe³ni jawne. Nale¿y informowaæ o motywach, sk³adaæ raporty o realizacji i eksploatacji), • stabilnoœæ polityczna, • niezmienne i w³aœciwie okreœlone ramy administracyjno – prawne, • wymienialnoœæ waluty, Op³acalnoœæ – wartoœæ dodana Value for money • jej udowodnienie powinno byæ ¿elazn¹ zasad¹ przy realizacji ka¿dego projektu PPP, • formu³a PPP powinna byæ wykorzystana, w celu realizacji przedsiêwziêcia tylko wówczas, gdy przynosi ona okreœlone korzyœci w porównaniu z realizacj¹ zadania metod¹ tradycyjn¹. Value for Money jest definiowana jako: „optymalna kombinacja ca³oœciowego cyklu ¿ycia projektu z odpowiednim poziomem jakoœci, w której efekcie realizowane s¹ oczekiwania u¿ytkownika” [HM Treasury, PFI: meeting the investment challenge, July 2003] Podmiot publiczny nie powinien bazowaæ na ofertach, które oferuj¹ minimalny czas wykonania przedsiêwziêcia przy minimalnym koszcie, gdy¿ korzyœci wynikaj¹ce z takiego sposobu realizacji przedsiêwziêcia s¹ krótkotrwa³e. Punktem wyjœcia dla podmiotu publicznego powinna byæ rzeczywista wartoœæ danego projektu (jego ca³oœciowego cyklu ¿ycia), na któr¹ sk³adaj¹ siê nie tylko elementy finansowe, ale równie¿ spo³eczno – ekonomiczne, operacyjne i jakoœciowe. [Ecorys, PPP Toolkit – Tworzenie podstaw dla PPP w Polsce] Wymierna korzyœæ przy porównaniu PPP z inn¹ form¹ wykonania zadania: • wy¿szy poziom efektywnoœci i jakoœci, • ograniczenie kosztów ca³kowitych, • innowacyjnoœæ, • wiêksza niezawodnoœæ, • bardziej wydajny zarz¹d. „Op³acalny” nie zawsze jest synonimem „tañszego” na poszczególnych etapach realizacyjnych. Niekiedy, dziêki wiêkszym nak³adom jako rezultat dzia³ania uzyskuje siê bardziej doskona³¹ us³ugê – co stanowi wartoœæ niepoliczaln¹ jednak „namacaln¹”. W idealnym przypadku nast¹pi zarówno obni¿enie kosztów jak i poprawa jakoœci. Uwarunkowania przygotowania przedsiêwziêcia – kilka uwag praktycznych • projekt musi wynikaæ ze stabilnej polityki administracji: tylko g³êboko przemyœlane i uzgodnione wielostronnie przedsiêwziêcia mog¹ byæ poddane systemowi PPP, • jasno sformu³owaæ oczekiwania, przede wszystkim u¿ytkowe, ekonomiczne i finansowe (s¹ miêdzy sob¹ œciœle powi¹zane!), • z tego powodu w przetargu czynnik cenowy winien byæ œciœle zwi¹zany z parametrami u¿ytkowymi. Nale¿y to oprzeæ na wiarygodnym modelu finansowym projektu, • nie przesadzaæ z szczegó³owymi wymaganiami technicznymi – pozostawiæ je konkurentom do zaoferowania w procedurze przetargu, • kluczowa jest wieloletnia umowa PPP – musi byæ realistyczna, wystarczaj¹co precyzyjna ale z pozostawieniem elastycznych mechanizmów zmian, • umowie musi towarzyszyæ czynnik zaufania i wiarygodnoœci partnerów, st¹d umowa powinna byæ mo¿liwa do stosowania przez d³ugi okres (nawet do 30 lat). 5 Wymiary op³acalnoœci Budowa: Przy tradycyjnym kontraktowaniu podczas realizacji tej fazy czêsto wystêpuj¹ opóŸnienia i przekraczane s¹ koszty, mimo i¿ stosowane metody i technologie nie zawsze s¹ mo¿liwie najlepszymi i nowoczesnymi. Te czynniki wp³ywaj¹ na kolejne etapy wykonywania przedsiêwziêcia, a tym który ponosi tego konsekwencje jest podmiot publiczny. Czas: W niedawno publikowanych raportach realizacji programu partnerstwa w Wielkiej Brytanii zamieszczono dane dotycz¹ce realizacji przedsiêwziêæ PPP pod wzglêdem zgodnoœci z harmonogramem czasowym, 88% projektów, wg HM Tresury, „dostarczono” na czas. Przy formule PPP to w interesie sektora prywatnego le¿y respektowanie ram czasowych realizacji projektu. On zapewnia pocz¹tkowy nak³ad finansowy i nim dysponuje, a nale¿ne mu wynagrodzenie od podmiotu publicznego nastêpuje dopiero po zakoñczeniu fazy budowy i wyp³acane jest warunkowo, w zale¿noœci od efektywnoœci oferowanych przez niego us³ug m. in. od poziomu ich jakoœci i dostêpnoœci. Bud¿et: 79% projektów realizowanych w ramach formu³y PPP jest wykonywane zgodnie z harmonogramem bud¿etowym (Wielka Brytania). Ponadto jeœli w ramach realizacji kontraktów PPP nastêpowa³ wzrost cen by³ on podyktowany wy³¹cznie zmianami w wymaganiach u¿ytkowników. Eksploatacja: PPP to nie tylko faza budowy realizowana zgodnie z ustalonym kosztorysem, ale równie¿ eksploatacja w wiêk6 szoœci przypadków wykonywana w zgodzie z harmonogramem finansowym. Spowodowane jest to wieloma czynnikami, z których najwa¿niejszy to zintegrowane podejœcie do projektu, ³¹cz¹ce w sobie projekt, budowê i eksploatacjê, dziêki czemu istnieje mo¿liwoœæ kontrolowania kosztu ca³kowitego projektu jak i jego realizacji przez jeden i ten sam podmiot, po³¹czone z zastosowaniem du¿o bardziej efektywnych technik zarz¹dzania. Innowacja: Zarówno wiedza, doœwiadczenie jak i kapita³, którym dysponuje partner prywatny, zachêcaj¹ do stosowania innowacyjnych rozwi¹zañ technicznych, których rezultatem w d³u¿szej perspektywie czasowej jest redukcja kosztu ca³kowitego, bardziej funkcjonalne projektowanie, budowa, efektywniejsze dostarczanie us³ugi oraz u³atwienie procesu zarz¹dzania i eksploatacji. Etapy PPP • koncepcja, • wstêpne studium wykonalnoœci, w tym „Public sector comparator”; decyzja strategiczna (zastanowiæ siê wariantowo, co najlepsze, porównaæ z innymi rozwi¹zaniami), • studium wykonalnoœci, • ocena zainteresowania przedsiêwziêciem w sektorze prywatnym, promocja przedsiêwziêcia, • proces wdra¿ania – prekwalifikacja / dokumentacje kontraktowe / Przetarg / Negocjacje, • projektowanie i budowa, • eksploatacja i utrzymanie, • zwrot (na koñcu i tak to bêdzie stanowiæ nasz maj¹tek). Je¿eli jesteœmy inicjatorami przedsiêwziêcia, to musimy mieæ argumenty np.: przedstawiamy sobie cel: „wszystkich uczniów nauczymy p³ywaæ”. Pamiêtajmy, ¿e ktoœ, kto to zrobi musi mieæ pewien zysk. Mo¿emy zapewniæ, ¿e nie bêdzie konkurencji, udostêpniæ grunt pod obiekt. Partnerstwo publicznoprywatne a Unia Europejska Komisja Europejska nie definiuje jednoznacznie PPP, a jedynie zakreœla pewne ramy, w których mieszcz¹ siê zró¿nicowane, zale¿ne od specyfiki przedsiêwziêcia i jego aktorów, relacje pomiêdzy sektorem publicznym i prywatnym. Kluczowe kwestie z punktu widzenia Komisji Europejskiej w ramach realizacji przedsiêwziêcia w systemie PPP to: • zapewnienie otwartego dostêpu podmiotów prywatnych do realizacji zadañ publicznych, • zapewnienie uczciwej konkurencji w procedurze wyboru partnera, • ochrona szeroko pojêtego interesu publicznego, • przejrzyste i precyzyjne okreœlenie optymalnego poziomu zaanga¿owania œrodków publicznych niezbêdnych dla osi¹gniêcia celu przedsiêwziêcia, jak i zapobie¿enia pozyskania nienale¿nego zysku przez partnera prywatnego • wybór optymalnego modelu PPP • maksymalizacja wartoœci dodanej uzyskiwanej dziêki PPP w stosunku do innych sposobów realizacji zadañ z zapewnieniem jasnych zasad ogólnych i szczegó³owych realizacji projektu. Generalnie pod pojêciem PPP KE rozumie ró¿ne formy wspó³pracy pomiêdzy podmiotami publicznymi a prywatnymi, których celem jest zapewnienie finansowania, budowy, odbudowy, zarz¹dzanie i utrzymania infrastruktury lub dostarczanie us³ug publicznych. Nie istnieje równie¿ oddzielny system reguluj¹cy partnerstwo. Decyzja Eurostatu dotycz¹ca wp³ywu przedsiêwziêæ typu PPP na d³ug i deficyt publiczny: okreœla rodzaje ryzyk zwi¹zanych z przedsiêwziêciami typu PPP, ich podzia³ w zale¿noœci od którego przedsiêwziêcie wp³ywa lub nie wp³ywa negatywnie na poziom d³ugu i deficytu publicznego. Zgodnie z postanowieniami decyzji, jeœli partner prywatny ponosi ryzyko zwi¹zane z budow¹ oraz jedno z dwóch – ryzyko dostêpnoœci albo popytu, wówczas przedsiêwziêcie nie bêdzie skutkowa³o powiêkszeniem d³ugu i deficytu publicznego. Nie ma oficjalnego stanowiska Wspólnoty w zakresie problematyki dotycz¹cej pomocy publicznej przy przedsiêwziêciach PPP, co powoduje niepewnoœæ, która mo¿e ujemnie wp³yn¹æ na rozwój PPP. Zapewnienie uczciwej konkurencji procedurach przetargowych powinno zminimalizowaæ niebezpieczeñstwo udzielenia pomocy ze strony pañstwa. PODSTAWY PRAWNE: USTAWA z dnia 28 lipca 2005 r.o partnerstwie publiczno-prywatnym Dz. U. z dnia 6 wrzeœnia 2005 r. PPP – definicja ustawowa (art.1 pkt.2) Partnerstwo publiczno-prywatne, w rozumieniu ustawy, to oparta na 7 umowie o partnerstwie publiczno-prywatnym wspó³praca podmiotu publicznego i partnera prywatnego, s³u¿¹ca realizacji zadania publicznego, je¿eli odbywa siê na zasadach okreœlonych w ustawie. Co mo¿na realizowaæ? (art. 2) Przedmiotem umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym jest realizacja przez partnera prywatnego przedsiêwziêcia za wynagrodzeniem na rzecz podmiotu publicznego Partner prywatny poniesie w ca³oœci albo w czêœci nak³ady na realizacjê przedsiêwziêcia, lub zapewni ich poniesienie przez inne podmioty. • • • Kiedy mo¿na realizowaæ PPP? (art. 3) Partnerstwo publiczno-prywatne mo¿e stanowiæ sposób realizacji przedsiêwziêcia, je¿eli przynosi to korzyœci dla interesu publicznego przewa¿aj¹ce w stosunku do korzyœci wynikaj¹cych z innych sposobów realizacji tego przedsiêwziêcia. Korzyœci¹ dla interesu publicznego jest w szczególnoœci oszczêdnoœæ w wydatkach podmiotu publicznego, podniesienie standardu œwiadczonych us³ug lub obni¿enie uci¹¿liwoœci dla otoczenia. Co mo¿e byæ realizowane w ramach PPP? (art. 4 pkt. 1) inwestycja: • budowa, • rozbudowa, • przebudowa po³¹czona z eksploatacj¹, utrzymaniem lub zarz¹dzaniem sk³adnikiem maj¹tkowym, bêd¹cym przedmiotem tej inwestycji albo z ni¹ zwi¹zanym, lub œwiadczenie 8 • powi¹zanych z nim us³ug publicznych; przedsiêwziêcie(art. 4 pkt 4) — nastêpuj¹ce dzia³ania: zaprojektowanie lub realizacja inwestycji w wykonaniu zadania publicznego, œwiadczenie us³ug publicznych przez okres powy¿ej 3 lat, je¿eli obejmuje eksploatacjê, utrzymanie lub zarz¹dzanie niezbêdnym do tego sk³adnikiem dzia³anie na rzecz rozwoju gospodarczego i spo³ecznego, w tym rewitalizacji albo zagospodarowania miasta lub jego czêœci albo innego obszaru, przeprowadzone na podstawie projektu przed³o¿onego przez podmiot publiczny lub po³¹czone z jego zaprojektowaniem przez partnera prywatnego, je¿eli wynagrodzenie partnera prywatnego nie bêdzie mieæ formy zap³aty sumy pieniê¿nej przez podmiot publiczny, przedsiêwziêcie pilota¿owe, promocyjne, naukowe, edukacyjne lub kulturalne, wspomagaj¹ce realizacjê zadañ publicznych, je¿eli wynagrodzenie partnera prywatnego bêdzie pochodzi³o w przewa¿aj¹cej czêœci ze Ÿróde³ innych ni¿ œrodki podmiotu publicznego; Kim mo¿e byæ partner prywatny? (art. 4 pkt. 2) • przedsiêbiorc¹ w rozumieniu przepisów o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej, • organizacj¹ pozarz¹dow¹, • koœcio³em lub innym zwi¹zkiem wyznaniowym, • podmiotem zagranicznym, je¿eli jest przedsiêbiorc¹ w rozumieniu prawa kraju rejestracji i spe³nia warunki do wykonywania w Rzeczypospolitej Polskiej dzia³alnoœci gospodarczej. (Musimy przeprowadziæ postêpowanie o wybór partnera prywatnego.) prywatnego. Przed podjêciem decyzji o realizacji okreœlonego przedsiêwziêcia w ramach partnerstwa publicznoprywatnego podmiot publiczny sporz¹dza analizê tego przedsiêwziêcia w celu okreœlenia jego efektywnoœci oraz zagro¿eñ zwi¹zanych z jego realizacj¹ w taki sposób. Podmiot publiczny to (art. 4 pkt.3) ROZPORZ¥DZENIE Ministra Finansów z 30. VI. 2006 r. (Dz.U. 125 poz. 866) • organy administracji rz¹dowej, • jednostki samorz¹du terytorialnego oraz ich zwi¹zki, • fundusze celowe, • pañstwowe szko³y wy¿sze, • jednostki badawczo-rozwojowe, • samodzielne publiczne zak³ady opieki zdrowotnej, • pañstwowe lub samorz¹dowe instytucje kultury, • Polsk¹ Akademiê Nauk i tworzone przez ni¹ jednostki organizacyjne, • pañstwowe lub samorz¹dowe osoby prawne utworzone na podstawie odrêbnych ustaw w celu wykonywania zadañ publicznych, z wy³¹czeniem przedsiêbiorstw, banków i spó³ek handlowych; Przygotowanie PPP (art. 10 pkt 1) Podmiot zainteresowany realizacj¹ okreœlonego przedsiêwziêcia w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego mo¿e zg³osiæ wniosek do podmiotu publicznego z propozycj¹ realizacji tego przedsiêwziêcia. Przygotowanie PPP (art. 10 pkt.2) Podmiot, który z³o¿y³ wniosek, nie mo¿e byæ traktowany w sposób szczególny przez podmiot publiczny w trakcie postêpowania o wybór partnera Analiza ka¿dego ze sposobów realizacji przedsiêwziêcia obejmuje w szczególnoœci: • okreœlenie zakresu przedsiêwziêcia (w tym harmonogram); • analizê ekonomiczno-finansow¹; • analizê prawn¹; • analizê rodzajów ryzyka i wra¿liwoœci przedsiêwziêcia na rodzaje ryzyka. Ad 2. Analiza ekonomiczno-finansowa ka¿dego ze sposobów realizacji przedsiêwziêcia powinna zawieraæ w szczególnoœci nastêpuj¹ce elementy: • ca³kowite nak³ady na przedsiêwziêcie; • Ÿród³a finansowania; • koszty przedsiêwziêcia; • rachunek zysków i strat obejmuj¹cy ca³e przedsiêwziêcie; • rachunek przep³ywów pieniê¿nych obejmuj¹cy ca³e przedsiêwziêcie; • obliczenie podstawowych wskaŸników efektywnoœci w tym wewnêtrznej stopy zwrotu z inwestycji oraz zaktualizowanej wartoœci netto przedsiêwziêcia; • koszty, zagro¿enia i korzyœci spo³eczne przedsiêwziêcia. 9 Ad 3. Analiza prawna ka¿dego ze sposobów realizacji przedsiêwziêcia powinna zawieraæ w szczególnoœci nastêpuj¹ce elementy: • stan prawny sk³adników maj¹tkowych ze szczególnym uwzglêdnieniem stanu prawnego sk³adników maj¹tkowych stanowi¹cych wk³ad w³asny podmiotu publicznego w przedsiêwziêcie, przekazanych partnerowi prywatnemu, • skutki prawne oraz forma przekazania sk³adników maj¹tkowych na pocz¹tku i po zakoñczeniu realizacji przedsiêwziêcia. Ad 4. Analiza rodzajów ryzyka i wra¿liwoœci ka¿dego ze sposobów realizacji przedsiêwziêcia na rodzaje ryzyka powinna zawieraæ w szczególnoœci nastêpuj¹ce elementy: • identyfikacjê rodzajów ryzyka maj¹cych wp³yw na przedsiêwziêcie; • ocenê prawdopodobieñstwa wyst¹pienia poszczególnych rodzajów ryzyka; • oszacowanie wartoœci poszczególnych rodzajów ryzyka; • oszacowanie wp³ywu poszczególnych rodzajów ryzyka na przedsiêwziêcie w tym w zale¿noœci od przekazania poszczególnych rodzajów ryzyka podmiotowi publicznemu lub partnerowi prywatnemu; • sposoby i koszty zapobiegania lub minimalizowania skutków wyst¹pienia zidentyfikowanych rodzajów ryzyka. Po przeprowadzeniu analizy rodzajów ryzyka podmiot publiczny opracowuje ró¿ne warianty ich podzia³u miêdzy podmiot publiczny i partnera prywatnego oraz okreœla potencjalny wp³yw 10 przysz³ych zobowi¹zañ umownych, w zwi¹zku z dokonanymi podzia³ami, na poziom d³ugu publicznego oraz deficyt sektora finansów publicznych. Zasady i tryb wyboru partnera prywatnego Art. 14 Do wyboru partnera prywatnego i umów o partnerstwie publiczno-prywatnym w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje siê odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. — Prawo zamówieñ publicznych Art. 15 1. Najkorzystniejsza w rozumieniu ustawy jest oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans wynagrodzenia i innych kryteriów odnosz¹cych siê do przedmiotu przedsiêwziêcia, w tym: 1) podzia³u zadañ i ryzyk zwi¹zanych z przedsiêwziêciem pomiêdzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym oraz 2) terminów i wysokoœci przewidywanych p³atnoœci z tytu³u zap³aty sumy pieniê¿nej lub innych œwiadczeñ podmiotu publicznego, je¿eli s¹ one planowane. 2. W przypadku, gdy wynagrodzenie partnera prywatnego stanowi w ca³oœci zap³ata sumy pieniê¿nej ze œrodków podmiotu publicznego, przepisu ust. 1 nie stosuje siê. Art. 17. 1 W przypadku przedsiêwziêæ szczególnie skomplikowanych lub wymagaj¹cych zastosowania innowacyjnych rozwi¹zañ, podmiot publiczny mo¿e pokryæ, wszystkim oferentom na rów- nych warunkach, czêœæ kosztów przygotowania oferty. Art. 20. 1 Podmiot publiczny przekazuje do ministra w³aœciwego do spraw gospodarki, w terminie 14 dni od dnia podpisania umowy o partnerstwie publicznoprywatnym, w szczególnoœci nastêpuj¹ce informacje dotycz¹ce tej umowy: 1) ³¹czn¹ kwotê wydatków na wykonanie umowy, w tym ³¹czn¹ kwotê wydatków bud¿etu; 2) ³¹czne kwoty wydatków na wykonanie umowy w poszczególnych latach, w tym ³¹czn¹ kwotê wydatków bud¿etu w poszczególnych latach; 3) podzia³ ryzyk, zwi¹zanych z realizacj¹ przedsiêwziêcia, pomiêdzy partnera prywatnego i podmiot publiczny. Uwagi koñcowe: • Warto mieæ zespó³ monitoruj¹cy, który na bie¿¹co ocenia realizacjê przedsiêwziêcia. • Nale¿y dobrze dobraæ doradców i konsultantów, celem dog³êbnego zbadania warunków ofert i oferentów. • W realizacji ma³ych projektów metoda PPP raczej nie jest do zastosowania. • Partnerstwo Publiczno – Prywatne jest ciekaw¹ propozycj¹, nowym narzêdziem, które mo¿na i nale¿y stosowaæ. Art. 24 ust. 2 Podmiotowi publicznemu przys³uguje prawo pierwokupu akcji albo udzia³ów partnera prywatnego w spó³ce, o której mowa w art. 19 ust. 1. O decyzji w sprawie skorzystania z tego prawa podmiot publiczny informuje partnera prywatnego nie póŸniej ni¿ w terminie 2 miesiêcy od dnia zawiadomienia przez partnera prywatnego o zamiarze zbycia akcji albo udzia³ów. Art. 25. 1. Po zakoñczeniu wykonywania umowy partner prywatny lub spó³ka, o której mowa w art. 19 ust. 1, przekazuje podmiotowi publicznemu sk³adnik maj¹tkowy bêd¹cy przedmiotem umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym, w stanie niepogorszonym, z uwzglêdnieniem jego zu¿ycia wskutek prawid³owego u¿ywania, chyba ¿e umowa o partnerstwie publiczno-prywatnym stanowi inaczej. 11 Sprawozdanie Zarz¹du z dzia³alnoœci FORUM SERETARZY SAMORZ¥DÓW POLSKI PO£UDNIOWEJ w okresie od kwietnia 2005 do grudnia 2006 roku Poprzednie sprawozdanie z dzia³alnoœci Forum, Zarz¹d Forum przedstawi³ cz³onkom Forum podczas Zebrania Ogólnego, które odby³o siê 5 kwietnia 2005 roku. Tak wiêc poni¿ej prezentowane dane obejmuj¹ okres kolejnych 20 miesiêcy: od kwietnia 2005 do grudnia 2006 r. Zgodnie ze Statutem, g³ówne cele funkcjonowania Forum Sekretarzy Samorz¹dowych Polski Po³udniowej to: doskonalenie poziomu i sprawnoœci funkcjonowania sekretarzy samorz¹dów oraz prezentowanie opinii cz³onków Forum wobec innych instytucji i organizacji. Cel pierwszy realizowano g³ównie poprzez dzia³alnoœæ konsultacyjno – doradcz¹. W zwi¹zku z tym cz³onkowie Forum spotykali siê ka¿dego miesi¹ca na jednodniowych spotkaniach konsultacyjnych w Ma³opolskim Instytucie Samorz¹du Terytorialnego i Administracji oraz dwa razy w roku na kilkudniowych konferencjach. W okresie sprawozdawczym omówionych i przedyskutowanych zosta³o ponad 40 zagadnieñ dotycz¹cych funkcjonowania gmin i powiatów podczas 21 spotkañ i konferencji. Strategicznym partnerem Forum Sekretarzy w realizacji zadañ szkoleniowych by³ Urz¹d Marsza³kowski Województwa Ma³opolskiego. Dziêki osobistemu zaanga¿owaniu dyrektora urzêdu i zastêpcy dyrektora urzêdu mo¿liwe by³y bie¿¹ce kontakty, korzystanie z wiedzy, opracowañ i materia12 ³ów przygotowywanych w urzêdzie marsza³kowskim. Pracownicy urzêdu marsza³kowskiego wielokrotnie dzielili siê swoimi doœwiadczeniami podczas spotkañ Forum. Form¹ doskonalenia zawodowego by³o te¿ prezentowanie dorobku spotkañ szkoleniowych i konferencji w wydawnictwie Forum Sekretarzy Samorz¹dów Polski Po³udniowej, jakim jest kwartalnik „INFORMATOR FORUM”. Dziêki zamieszczanym artyku³om, ci cz³onkowie Forum, którzy nie mog¹ wzi¹æ udzia³u w którymœ ze spotkañ, uzyskuj¹ pe³n¹ informacjê o zakresie merytorycznym omawianych zagadnieñ. Realizuj¹c cel drugi (prezentowanie opinii cz³onków Forum wobec innych instytucji i organizacji) Zarz¹d Forum podejmowa³ dzia³ania upowszechniaj¹ce stanowisko sekretarzy wobec propozycji zmian w ustawie o pracownikach samorz¹dowych, niekorzystnych z punktu widzenia sekretarzy. W imieniu œrodowiska sekretarzy, opracowany zosta³ protest wobec postulowanych zmian w trybie zatrudniania, przekazany nastêpnie prezesowi Zwi¹zku Miast Polskich. Ten sam apel, tyle ¿e podpisany ju¿ przez Forum Sekretarzy województwa pomorskiego, przekazany zosta³ nastêpnie Ministrowi Spraw Wewnêtrznych. Zarz¹d Forum podejmowa³ te¿ na pocz¹tku 2006 roku dzia³ania w celu uzyskania wi¹¿¹cej opinii w sprawie dodatkowego wynagrodzenia za rok 2004 i 2005. W tej sprawie opracowane zosta³o wyst¹pienie do Prezesa Regionalnej Izby Obrachunkowej. W imieniu cz³onków Forum, Zarz¹d Forum wyst¹pi³ te¿ do dyrektora Wydzia³u Prawnego Urzêdu Wojewódzkiego o konsultacje opracowanego wzorcowego statutu dla urzêdów gmin/powiatów. Istotne znaczenie dla rozwoju zawodowego maj¹ kontakty zagraniczne. W roku 2006 zorganizowana zosta³a wizyta studyjna sekretarzy do Brukseli i Erfurtu. Dziêki osobistemu zaanga¿owaniu pana pos³a do Parlamentu Europejskiego, Bogdana Klicha uczestnicy wizyty odbyli szereg spotkañ tak w Parlamencie, jak i w instytucjach maj¹cych swoja siedzibe w Brukseli. Dziêki wspó³pracy województwa ma³opolskiego z regionem Turyngii, sekretarze poznali zasady funkcjonowania samorz¹du podczas spotkania w biurze Zwi¹zku Miast i Gmin Turyngii. Szczególne podziêkowania nale¿¹ siê Urzêdowi Marsza³kowskiemu województwa ma³opolskiego za pomoc w przygotowaniu i przeprowadzeniu wizyty studyjnej; szczególnie panu dyrektorowi Adamowi Leszkiewiczowi i pani Beacie Kurbiel, która by³a pilotem grupy. Równie¿ w roku 2006 podjêto próbê nawi¹zania wspó³pracy z amerykañskimi organizacjami zrzeszaj¹cymi odpowiedników polskich sekretarzy. W oparciu o dotychczasowe kontakty Gminy Zabierzów odby³o siê spotkanie z przedstawicielem Zarz¹du Stowarzyszenia Zarz¹dców Miast i Powiatów, które ma siedzibê w Waszyngtonie. Formalna umowa o wspó³pracy nie zosta³a zawarta, wyra¿ono jednak chêæ kontynuowania i rozwijania wzajemnych kontaktów. Osob¹, która z ramienia Forum podjê³a siê koordy- nowania wspó³pracy z USA jest sekretarz Nowego Brzeska, Arkadiusz Fularski. Zarz¹d Forum Ostatnie wybory Zarz¹du Forum odby³y siê podczas Zebrania Ogólnego 5 kwietnia 2005 r. Na dwuletni¹ kadencjê wybrany zosta³ Zarz¹d w sk³adzie 11- osobowym: Prezes – Stanis³awa Szo³tysek, sekretarz miasta Nowy Targ Wiceprezesi: Grzegorz Ch³uda, sekretarz powiatu myœlenickiego Pawe³ Lipowczan, sekretarz gminy Zabierzów Cz³onkowie: Krzysztof Augustyn, sekretarz powiatu gorlickiego Józef Broñski, sekretarz gminy Grybów Maria Daszkiewicz, sekretarz miasta Rabka Halina Fenrych, sekretarz powiatu tarnowskiego Maria Ku¿niarska-Pêczek, sekretarz miasta Gorlice Robert Migiel, sekretarz gminy Raba Wy¿na Maria Pugacewicz, sekretarz miasta Trzebinia Bogus³awa Smreczyñska, sekretarz miasta Zator Ostatnie sprawozdanie z dzia³alnoœci Zarz¹d przedstawi³ na Zebraniu Ogólnym, 5 kwietnia 2005 roku. Od tego czasu Zarz¹d odby³ 4 specjalne posiedzenia poœwiêcone planowaniu dzia³añ Forum, a tak¿e kilka spotkañ, które odby³y siê w trakcie konferencji wyjazdowych Forum oraz podczas spotkañ jednodniowych w Krakowie. Zarz¹d podejmowa³ ró¿ne inicjatywy, jak: - dyskutowa³ i opracowywa³ treœæ wyst¹pieñ i stanowisk w imieniu Forum 13 - przygotowywa³ tematykê i program comiesiêcznych szkoleñ, - opracowywa³ programy kilkudniowych konferencji Forum, - proponowa³ zawartoœæ tematyczn¹ Informatora Forum. Cz³onek Zarz¹du – Bogus³awa Smreczyñska by³a g³ównym autorem zamieszczanych relacji ze szkoleñ Forum. Zarz¹d sk³ada jej niniejszym gor¹ce podziêkowania za w³o¿ony trud. - cz³onkowie Zarz¹du reprezentowali Forum, brali udzia³ w konferencjach i spotkaniach, m.in.: • Pawe³ Lipowczan zosta³, jako reprezentant Forum, powo³any do Rady ds. Spo³eczeñstwa Informacyjnego przy Marsza³ku WM. Odby³o siê 10 posiedzeñ Rady. Dyskusje dotyczy³y kszta³tu uchwalanego a potem realizowanego Programu „Informatyzacja Województwa Ma³opolskiego w latach 2004-2006”. Sekretarze – cz³onkowie Forum uczestniczyli w realizacji tego Programu m.in. przy opracowywaniu procedur za³atwiania spraw w cyfrowym urzêdzie. Opracowano ³¹cznie ponad sto procedur. • Zarz¹d Forum zosta³ zaproszony i uczestniczy³ w pracach na Strategi¹ Rozwoju Województwa ma³opolskiego na lata 20072013. • Zarz¹d uczestniczy³ w Œwiêcie Samorz¹du Terytorialnego organizowanym przez Samorz¹d Województwa Ma³opolskiego. Promocja Forum - Jak wspomniano wy¿ej, kontynuowano wydawanie kwartalnika – Informatora Forum Sekretarzy Samorz¹dów Polski Po³udniowej. W okresie sprawozdawczym wydanych zosta³o 14 6 numerów Informatora: czerwiec, wrzesieñ, grudzieñ 2005 roku oraz marzec, czerwiec, wrzesieñ 2006 roku. Kolejny numer uka¿e siê w grudniu 2006 r. Informatory rozes³ane zosta³y do wszystkich sekretarzy – cz³onków Forum Nak³ad ka¿dego z numerów wynosi 180 egzemplarzy. - W „Gazecie Nowobrzeskiej” zamieszczony zosta³ artyku³ Arkadiusza Fularskiego opisuj¹cy wizytê studyjn¹ Forum Sekretarzy w Brukseli. - W uznaniu dotychczasowego dorobku, Forum Sekretarzy zosta³o zg³oszone przez Urz¹d Marsza³kowski do dorocznej nagrody Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. - Forum Sekretarzy z³o¿y³o wniosek do Kapitu³y Konkursu FRDL o przyznanie nagrody dla Urzêdu Marsza³kowskiego województwa ma³opolskiego za wdra¿anie inicjatyw w istotny sposób przyczyniaj¹cych siê do rozwoju demokracji lokalnej. Nagroda ta zosta³a przyznana. Gospodarka finansowa Forum Gospodarka finansowa Forum Sekretarzy, zgodnie z funkcjonuj¹cym Porozumieniem pomiêdzy Forum a MISTiA, prowadzona by³a przez ksiêgowoœæ MISTiA. Szczegó³owe rozliczenie finansowe za okres obejmuj¹cy niniejsze sprawozdania zosta³o przygotowywane przez ksiêgowoœæ MISTiA i stanowi za³¹cznik do niniejszego sprawozdania. Wynik finansowy na koniec roku 2006 roku zamyka siê kwot¹ + 422,06 z³otych. Na poczet ponoszonych kosztów funkcjonowania kwartalnie pobierane by³y wp³aty z gmin, z których sekretarze s¹ cz³onkami Forum, w kwocie 135,z³otych, tytu³em uczestniczenia sekre- tarza w szkoleniach organizowanych przez Forum. Od II kwarta³u 2001 roku sk³adka nie uleg³a zmianie. Ze wzglêdu na relatywnie coraz wy¿sze koszty us³ug na rynku zewnêtrznym zwi¹zane z dzia³alnoœci¹ Forum, MISTiA sugeruje podwy¿szenie op³aty za udzia³ w Forum przynajmniej o 20,- z³ kwartalnie od osoby, to jest do kwoty 155,-z³ kwartalnie, pocz¹wszy od stycznia 2007 roku. Zarz¹d rekomenduje cz³onkom Forum przyjêcie tej propozycji. INFORMACJE SZCZEGÓ£OWE • Liczba cz³onków Forum na 30.11.2006 wynosi 146 osób, w tym 136 sekretarzy miast i gmin oraz 10 sekretarzy powiatów. Na liœcie cz³onków znajduje siê 7 sekretarzy z województwa œl¹skiego, 2 z województwa podkarpackiego oraz 1 z województwa œwiêtokrzyskiego. • • • • Dzia³alnoœæ szkoleniowo – konsultacyjna Forum. Podstawow¹ form¹ dzia³alnoœci Forum by³o prowadzenie konsultacji i szkoleñ. Zakres merytoryczny: 1. Spotkania 1-dniowe o charakterze konsultacji zwi¹zanych z bie¿¹cym funkcjonowaniem gminy (powiatu). W okresie sprawozdawczym by³y to: • IV.2005 – Rozwój i doskonalenie pracowników samorz¹dowych • V.2005 – B³êdy pope³niane w decyzjach administracyjnych organów jst. – Akty prawa miejscowego. Uwzglêdnianie zaleceñ pokontrolnych NIK. • VI.2005 – Rola kierownika jednostki organizacyjnej w sprawowaniu kontroli wewnêtrznej. • • • • • – Praktyka postêpowania egzekucyjnego w administracji. VII.2005 – Obowi¹zki gmin wynikaj¹ce z ustawy o postêpowaniu wobec d³u¿ników oraz zaliczce alimentacyjnej – Rola pracowników urzêdu gminy i starostwa w realizacji zadañ zarz¹dzania kryzysowego IX.2005 – Polityka bezpieczeñstwa, nowe obowi¹zki gmin i powiatów. – Nowoczesna i bezpieczna gmina: rozwój jakoœci i bezpieczeñstwa w jednostkach administracji samorz¹dowej – Ochrona informacji niejawnych. X.2005 – Procedury naboru na stanowiska pracy w samorz¹dzie XI.2005 – Obowi¹zki gmin wynikaj¹ce z ustawy o pomocy spo³ecznej w zakresie opracowywania Strategii rozwi¹zywania problemów spo³ecznych – Zasady postêpowania w sprawie udzielania decyzji o œrodowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacjê przedsiêwziêcia XII.2005 – Ustawa kompetencyjna I.2006 – Sport kwalifikowany w gminie i w powiecie II.2006 – System ocen pracowniczych w urzêdach – Zlecanie zadañ organizacjom pozarz¹dowym III.2006 – Ustawa o finansach publicznych, zmiany i ich konsekwencje dla gmin IV.2006 – Ma³opolski Regionalny Program Operacyjny 2007-2013 – Projekt statutu urzêdu gminy 15 – Kontrola wydatkowania funduszy w ramach ZPORR • V.2006 – Zmiany w ustawie o zamówieniach publicznych • VII.2006 – Praktyczne aspekty wydawania decyzji administracyjnych • IX.2006 – Problemy formalno – prawne na prze³omie kadencji samorz¹du • X.2006 – Najnowsze zmiany w prawie pracy • XI.2006 – Partnerstwo publiczno – prywatne 2. konferencje 3-dniowe – dawa³y mo¿liwoœæ systematycznej pracy nad doskonaleniem umiejêtnoœci zawodowych sekretarzy, a tak¿e pog³êbionych dyskusji nad problemami funkcjonowania samorz¹dów maj 2005 – Muszyna • Zewnêtrzne Ÿród³a finansowania rozwoju gminy. • Wspó³praca z mediami. • Wybory parlamentarne i prezydenckie w 2005 roku. • Integracja obiegu dokumentów w urzêdzie ze struktur¹ organizacjn¹ urzêdu i BIP • Bilans pierwszego roku cz³onkostwa w UE. • Obowi¹zki administracji publicznej wynikaj¹ce ze stosowania prawa UE w Polsce. listopad 2005 – Muszyna • Odpowiedzialnoœæ urzêdnika w administracji publicznej: karna, finansowa, porz¹dkowa i dyscyplinarna, odpowiedzialnoœæ pracodawcy. • Omówienie projektu Sektorowego Programu Operacyjnego na lata 20072013 „Administracja sprawna i s³u¿ebna”. • Konsultacje projektu Strategii Rozwoju Województwa Ma³opolskiego na lata 20072013 w obszarze „Nowoczesne zarz¹dzanie publiczne” • Zarz¹dzanie projektami. czerwiec 2006 – Bruksela, Erfurt • Parlament Europejski • Komitet Regionów • Biuro Przedstawicielstwa Ma³opolski w Brukseli • Komisja Europejska • Zwi¹zek Miast Turyngii wrzesieñ 2006 – Korytnica • Zmiany w ustawie o pracownikach samorz¹dowych • Jakoœæ i efektywnoœæ w administracji samorz¹dowej. Niniejsze sprawozdanie z dzia³alnoœci FSSPP opracowane przez koordynatora Forum, Zarz¹d Forum przedstawi³ podczas Zebrania Ogólnego cz³onków, które odby³o siê 5 grudnia 2006 roku. w imieniu Zarz¹du: Stanis³awa Szo³tysek Prezes Zarz¹du Forum Informator jest wydawnictwem wewn¹trzorganizacyjnym FSSPP rozprowadzanym bezp³atnie. MA£OPOLSKI INSTYTUT SAMORZ¥DU TERYTORIALNEGO i ADMINISTRACJI 31-153 Kraków, ul. Szlak 73a, Infor mator rredaguj¹: edaguj¹: Informator Ma³gorzata Dru¿yñska, Bogus³awa Smreczyñska 16 tel./fax (012) 633-51-54, 633-98-00, 634-16-70, 632-38-14 e-mail: [email protected] http://www.mistia.org.pl Nak³ad: 180 egz.