Show publication content!

PRACE
E NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Cz stochowie
Technika, Informatyka, In ynieria Bezpiecze stwa
2014, t. II, s. 345–361
345
http://dx.doi.org/10.16926/tiib.2014.02.30
Joanna Rut, Anna Pytel
Politechnika
litechnika Opolska
45
ul. Ozimska 75, Opole 45-370
e-mail: [email protected],
[email protected] [email protected]
ANALIZA WYPADKÓW PRZY
PRZY PRACY DLA POTRZEB
ZMNIEJ
ZMNIEJSZENIA
RYZYKA ZAWODOWEGO
NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO
WYBRANEG PRZEDSI BIORSTWA
Streszczenie: W minionym wieku rozwój techniki i technologii spowodował
spowodował gwałto
gwałtowny wzrost zagro e wypadkami i katastrofami, które jednocze nie przyczyniły si do
rozwoju ró norodnych działa prewencyjnych, przybieraj cych form instytucjonaln ,
prawn oraz naukowo-te
techniczn . W przemy le, gdzie proces produkcji jest realizowarealizow
ny w systemie
temie „człowiek – obiekt techniczny – rodowisko”, ryzyko dotyczy wszystkich elementów tego systemu. Zakłócenia w działaniu któregokolwiek z wymienionych
wymienionyc
elementów mog doprowadzi do pogorszenia
orszenia stanu zdrowia człowieka, uszkodzenia
obiektu technicznego czy zanieczyszczenia rodowiska. Ryzyko zawodowe zawsze wi e si z mo liwo ci poniesienia straty i towarzyszy ka dej działalno ci, a człowiek stasta
le nara ony jest na ró nego rodzaju zagro
zag enia, które cz sto prowadz do wypadków.
Dlatego wa ne jest, aby d y do minimalizacji ryzyka, na które jeste my nara eni.
W artykule przedstawiono metodyk analizy i oceny wypadkowo ci w przemy le na
przykładzie wybranego przedsi biorstwa. Do oceny i analizy wypadkowo ci zapropozaprop
nowano wska niki wypadkowo ci. Przeprowadzona analiza wypadków przy pracy w lala
tach 2007-2013
2013 przedstawia, na jakim poziomie kształtuje si liczba wypadków przy
pracy w zale no ci od przyj tego kryterium. Na podstawie przeprowadzonej
dzonej analizy
wypadkowo ci, okre lono stanowisko pracy obci one najwi ksz wypadkowo . Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego na stanowisku obj
ob tym najwi ksz wypadkowypadk
wo ci pozwoliła na stwierdzenie, i jednym z najlepszych sposobów minimalizacji
ryzyka,, a w konsekwencji zmniejszenia liczby wypadków przy pracy, jest ci głe podnoszenie wiadomo ci oraz kultury bezpiecze stwa pracy pracowników.
Słowa kluczowe: wypadki przy pracy, ryzyko zawodowe, bezpiecze stwo, zagro enia.
346
Joanna Rut, Anna Pytel
ANALYSIS OF ACCIDENTS AT WORK FOR REDUCE
THE RISK OF TRAINING ON THE EXAMPLE OF SELECTED
COMPANY
Abstract: In the past century the development of techniques and technologies has
caused a sharp increase in the risks of accidents and disasters, which also contributed to
the development of a variety of preventive measures, taking the form of institutional,
legal, and scientific and technical support. Occupational risk is always associated with
the possibility of incurring losses and accompanies each activity. In an industry where
the production process is implemented in the system "man - a technical object - environment," it refers to all elements of the system. Interference to any of the above elements can lead to the deterioration of human health, damage to a technical object or
environment pollution. Society is constantly exposed to various risks, which often lead
to accidents. Therefore, it is important to seek to minimize the risks to which we are
exposed. The paper presents a methodology of analysis and evaluation of accidents in
the industry as an example of the selected company. To assess and analyze the proposed
accident accident rates. The analysis of accidents at work in the period 2007-2013
shows what level is as the number of accidents at work, depending on the adopted criterion. Based on the analysis of accidents, specified workstation loaded with the most
accidents. The risk assessment training on a bench under the highest accident rate has
allowed the conclusion that one of the best ways to minimize risk and, consequently,
reduce the number of accidents at work is to continue raising awareness and safety
culture workers.
Keywords: accidents, occupational risk occupat, safety, hazards.
Wprowadzenie
Wypadki przy pracy jako nagłe wydarzenia zwi zane z prac , wywołane
przyczyn zewn trzn i prowadz ce do urazów lub utraty ycia, stanowi z globalnego punktu widzenia powa ny problem zarówno zdrowotny, jak i ekonomiczny. Na całym wiecie w wypadkach przy pracy ginie rocznie kilkaset tysi cy
osób, a wiele milionów ludzi staje si w ich nast pstwie niepełnosprawnych.
W Polsce rocznie zdarza si kilkadziesi t tysi cy wypadków przy pracy, w których ginie około pół tysi ca osób. Koszty zwi zane z wypadkami ponosi całe
społecze stwo. Dlatego problematyka prewencji wypadkowej podlega szczególnej uwadze zarówno zespołów kieruj cych przedsi biorstwami, jak i inspektorów
pracy, osób zarz dzaj cych gospodark narodow oraz polityków [2].
Historia ludzko ci i cywilizacji dostarcza wielu informacji o wypadkach
i katastrofach, które powodowały ogromne straty ludzkie, materialne i rodowiskowe. W minionym wieku rozwój techniki i technologii spowodował gwałtow-
Analiza wypadków przy pracy…
347
ny wzrost zagro e wypadkami i katastrofami, które jednocze nie przyczyniły
si do rozwoju ró norodnych działa prewencyjnych, przybieraj cych form
instytucjonaln , prawn oraz naukowo-techniczn .
U wiadomiono sobie równie , e problemy bezpiecze stwa w ró nych obszarach i bran ach przemysłowych maj bardzo podobny charakter i mog by
opisywane w jednakowy sposób. Nale y zaznaczy , e racjonalno i optymalno w kształtowaniu i zarz dzaniu bezpiecze stwem mo e by realizowana
tylko wówczas, gdy potrafimy okre li poziom bezpiecze stwa. Dzi ki temu
powstała koncepcja oceny ryzyka i metodologia zarz dzania ryzykiem. W powszechnym rozumieniu ryzyko zawsze wi e si z mo liwo ci poniesienia straty.
Towarzyszy ono wła ciwie ka dej działalno ci. W przemy le, gdzie proces produkcji jest realizowany w systemie „człowiek – obiekt techniczny – rodowisko”,
dotyczy ono wszystkich elementów tego systemu. Zakłócenia w działaniu któregokolwiek z wy ej wymienionych elementów mog doprowadzi do pogorszenia
stanu zdrowia człowieka, uszkodzenia obiektu technicznego czy zanieczyszczenia
rodowiska. Współcze nie społecze stwo stale nara one jest na ró nego rodzaju
zagro enia, które cz sto prowadz do wypadków. Dlatego wa ne jest, aby d y
do minimalizacji ryzyka, na które jeste my nara eni [3].
Celem artykułu jest przedstawienie analizy wypadków i zagro e wyst puj cych w procesie pracy w wybranym przedsi biorstwie oraz okre lenie stanowiska pracy obci onego najwi ksz wypadkowo ci .
Materiał zawarty w artykule nie wyczerpuje wszystkich zagadnie zwi zanych z analiz wypadków przy pracy i projektowaniem działa profilaktycznych.
Wypadki przy pracy
Według danych Głównego Urz du Statystycznego najwi ksz liczb
osób, które uległy wypadkom przy pracy, odnotowano w 2008 roku w nast puj cych sekcjach (wg Polskiej Klasyfikacji Działalno ci). Procentowy rozkład
wypadkowo ci przedstawia rys. 1.
Na rys. 2 przedstawiono dane dotycz ce wypadków przy pracy, z podziałem na wypadki miertelne, wypadki ci kie oraz wypadki lekkie. W latach
2007-2012 najwi ksz wypadkowo odnotowano w roku 2008, gdzie wypadkom ze skutkiem miertelnym uległy 523 osoby, natomiast wypadek lekki odniosło 102 977 osób. W badanym okresie nast pił znaczny spadek wypadków
ci kich. W 2012 roku odnotowano o 400 mniej wypadków w porównaniu do
roku 2007, gdzie wypadkom ci kim uległy 1002 osoby.
348
Joanna Rut, Anna Pytel
Rys. 1. Poszkodowani w wypadkach przy pracy w roku 2008 (opracowanie własne na podstawie [1])
1000000
401
97690
100000
102977
96136
93138
85824
90050
Liczba
10000
1002
902
827
625
1000
479
523
444
683
404
602
348
wypadki miertelne
wypadki ci kie
wypadki lekkie
100
10
1
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 2. Liczba wypadków przy pracy z podziałem na miertelne, ci kie i lekkie w latach 2007–
2012 (opracowanie własne na podstawie danych [1])
349
Analiza wypadków przy pracy…
Przeprowadzona analiza wypadków przy pracy w latach 2007-2012 jest
bardzo zró nicowana. Rok 2008 pokazuje bardzo wysok liczb wypadkowo ci,
natomiast w roku 2009 nast puje du y spadek. W kolejnych latach liczba wypadków znowu nieco ro nie, ale w roku 2012 wypadkowo spada (rys. 3).
110000
104402
105000
100000
97233
99171
94207
Liczba
95000
90000
91000
85000
Wypadki
przy
pracy
87052
80000
75000
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 3. Zale no
liczby wypadków do czasu (opracowanie własne na podstawie danych [1])
120000
104402
99171
100000
94207
97223
91000
87052
Liczba
80000
Wypadki
ogółem
60000
40753
Przetwórstwo
przemysłowe
42047
40000
30570
31734
33431
30243
20000
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 4. Udział liczbowy wypadków w sektorze przetwórstwa przemysłowego w wypadkach
ogółem (opracowanie własne na podstawie danych [1])
350
Joanna Rut, Anna Pytel
120%
Udział procentowy
100%
80%
41,1%
40,3%
33,7%
35,1%
34,4%
33,2%
Wypadki w
sektorze
przetwórstwo
przemysłowe
60%
Wypadki
pozostałe
40%
58,9%
59,7%
2007
2008
64,9%
66,3%
65,6%
66,8%
2009
2010
2011
2012
20%
0%
Lata
Rys. 5. Udział procentowy wypadków w sektorze przetwórstwa przemysłowego, w stosunku do
wypadków ogółem (opracowanie własne)
Urazy ciała lub nawet mier pracownika, choroba zawodowa czy obni enie sprawno ci organizmu powstaj pod wpływem czynników niebezpiecznych,
szkodliwych i uci liwych w rodowisku pracy. Decyduj cy jest tutaj kontakt
pracownika z czynnikami, które przekraczaj dopuszczalne st enia i nat enia,
a tak e czas nara enia, czyli nara enie zawodowe. Podj cie przez pracodawc
działa maj cych na celu ograniczenie nara enia zawodowego przyczynia si do
obni enia prawdopodobie stwa lub cz stotliwo ci wyst powania niekorzystnych
zdarze , czyli obni a powstawanie ryzyka zawodowego [4].
Analiza wypadkowo ci i zagro e w wybranym
przedsi biorstwie
Wybrane przedsi biorstwo, w którym przeprowadzono analiz wypadków i zagro e , wiadczy usługi, które według Polskiej Kwalifikacji Działalnoci zalicza si do sekcji przetwórstwa przemysłowe. Na poziomie ogólnopolskim, na przestrzeni lat, w tym sektorze zaobserwowa mo na bardzo wysok
liczb wypadków.
Omawiane przedsi biorstwo rozpocz ło działalno komercyjn w 2004
roku. Specyfika rynku w tamtym okresie sprawiła, e rozwój Spółki potoczył
Analiza wypadków przy pracy…
351
si szybko i sprawnie. Produktami wiod cymi przedsi biorstwa s kompleksowe usługi konserwacyjno-remontowe oraz wykonawstwo obiektów, maszyn
i instalacji koksowniczych.
Do oceny i analizy wypadkowo ci w wybranym przedsi biorstwie zaproponowano wska niki wypadkowo ci uwzgl dniaj ce ró ne aspekty jej oceny
i ujmuj ce badane zjawiska zarówno w uj ciu jako ciowym, jak i ilo ciowym.
Przeprowadzona analiza wypadków przy pracy w latach 2007-2012 przedstawia, na jakim poziomie kształtuje si liczba wypadków przy pracy w zale no ci
od przyj tego kryterium. Na podstawie przeprowadzonej analizy wypadkowo ci
okre lono stanowisko pracy obci one najwi ksz wypadkowo ci .
W przedsi biorstwie na podstawie analizy wypadkowo ci oraz ci głego zarz dzania ocen ryzyka zawodowego stwierdzono osiem znacz cych zagro e ,
które maj najwi kszy wpływ na wyst puj ce wypadki przy pracy – tabela 1.
Tabela 1. Wykaz znacz cych zagro e w wybranym przedsi biorstwie (opracowanie własne)
L.p.
1
2
Zagro enia
wyst puj ce
w przedsi biorstwie
Opis zagro enia
poparzenie
Zagro enie wyst puje podczas procesów technologicznych, którym towarzyszy wysoka temperatura.
Kontakt bezpo redni człowieka z substancjami chemicznymi posiadaj cymi wła ciwo ci parz ce i r ce.
Płomie spawalniczy, gor ce elementy, kawałki ł czonych materiałów podczas wykonywania prac spawalniczych. Gor ce powierzchnie podczas remontów
regeneratorów, cian grzewczych i innych cz ci
baterii koksowniczych. Miejsca te s oznaczone.
po ar/wybuch
Zagro enie wyst puje w miejscach wyst powania
atmosfery wybuchowej na wolnej przestrzeni oraz
pomieszczeniach oznakowanych znakami ostrzegawczymi, strefami wybuchu, w szczególno ci na:
bateriach koksowniczych, w glopochodnych, zakładach górniczych, kotłowniach parowych, magazynach butli gazów technicznych, prace po arowo
niebezpieczne. Miejsca te s oznaczone na terenie
zakładu pracy.
352
L.p.
Joanna Rut, Anna Pytel
Zagro enia
wyst puj ce
w przedsi biorstwie
Opis zagro enia
ruchome,
lu ne elementy
Zagro enia tego rodzaju wyst puj na terenie zakładu, dochodzi do nich podczas bezpo redniego kontaktu człowieka z ruchomymi elementami maszyn,
urz dze , oprzyrz dowania, wyposa enia technologicznego (np. ta moci gi). Wynikiem czego jest
uderzenie, wci gni cie miedzy ruchome elementy,
zgniecenie cz ci ciała człowieka. Do zagro enia
zalicza si tak e odpadaj ce, obluzowane lub zu yte
cz ci maszyn, narz dzi, oprzyrz dowania. Prace
transportowe du ych, ci kich, niestabilnych elementów, w których trudno ustali rodek ci ko ci.
Ruchome elementy maszyn i urz dze , przemieszczaj ce si maszyny po terenie zakładu pracy. Miejsca te wyposa one s w osłony lub zaopatrzone w inne skuteczne urz dzenia ochronne.
4
pora enie pr dem
Zagro enie wyst puje na stanowiskach pracy elektryków i automatyków, którzy m.in. wykonuj prace
z zakresu utrzymania ruchu maszyn, urz dze i instalacji energetycznych, w tym głównie elektrycznych na terenie zakładów przemysłowych. Zdecydowana wi kszo prac wykonywana jest na podstawie polecenia zgodnie zobowi zuj cymi przepisami bhp przy pracach energetycznych. Ponadto
pracownicy korzystaj z detektorów napi cia, rodków ochronnych (izolacji zbiorowych, osobistych)
i innych zabezpiecze technicznych (np. uziemiacze,
widoczne przerwy w obwodach zasilaj cych).
5
upadek z wysoko ci
Zagro enie wyst puje wówczas, gdy znajdujemy si na
wysoko ci co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub
ziemi, niezabezpieczonej barierkami lub cianami.
prace poni ej
poziomu „0”
Zagro enie wyst puje przy pracach wykonywanych
poni ej poziomu gruntu - przy instalacjach: prace w
sieciach kanalizacyjnych, studzienkach, instalacjach
podziemnych itp. - przy pracach ziemnych, robotach
budowlanych: wykopy pod fundamenty, ruroci gi,
roboty monta owe itp.
3
6
Analiza wypadków przy pracy…
L.p.
7
8
353
Zagro enia
wyst puj ce
w przedsi biorstwie
Opis zagro enia
czynniki chemiczne
o działaniu
uczulaj cym,
dra ni cym, r cym,
szkodliwym
i rakotwórczym
Zagro enie wyst puje na terenie koksowni, na bateriach koksowniczych czy w rejonie w glopochodnych, gdzie produktami ubocznymi s zwi zki chemiczne powstaj ce podczas procesu termicznego
odgazowania w gla. Wydzielanie si zwi zków
chemicznych podczas procesu spawania konstrukcji
stalowych, wytrawianie spoin spawalniczych. Miejsca wyst powania zagro e chemicznych s oznaczone. Karty charakterystyk substancji s dost pne
dla pracownika.
uduszenie,
niedotlenienie
Zagro enia wyst puj podczas wykonywania prac
w zbiornikach, kanałach, studniach, studzienkach
kanalizacyjnych, wn trzach urz dze technicznych
i w innych zamkni tych przestrzeniach, do których
wej cie odbywa si przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione. Miejsca te s opisane w wykazie prac szczególnie niebezpiecznych a prace w tych miejscach
mog by wykonywane tylko i wył cznie przez dwie
osoby.
Wyszczególnione w tabeli 1 zagro enia maj ogromny wpływ na wypadkowo przy pracy w badanym przedsi biorstwie. Zaznacza si , e pracodawca
jest obowi zany dostarczy pracownikowi nieodpłatnie rodki ochrony indywidualnej, zabezpieczaj ce przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników wyst puj cych w rodowisku pracy oraz informowa go
o sposobach posługiwania si tymi rodkami. -rodki ochrony indywidualnej odgrywaj kluczowe znaczenie w ograniczeniu wypadków przy pracy.
Stan bezpiecze stwa pracy w przedsi biorstwie odzwierciedla jeden
z podstawowych mierników, jakim jest wypadkowo . Obowi zkiem pracodawcy jest przeprowadzanie okresowych analiz stanu BHP, która zwykle zawiera mi dzy innymi analiz wypadków za dany okres. Rozpatrzono wypadkowo bezwzgl dn i wzgl dn .
354
Joanna Rut, Anna Pytel
1. Analiza wypadkowo ci bezwzgl dnej w wybranym przedsi biorstwie
Na rys. 6 i 7 przedstawiono dane statystyczne w wybranym przedsi biorstwie w latach 2007-2012.
16
15
14
14
12
12
11
Liczba wypadków
10
10
8
8
wypadki miertelne
wypadki ci kie
6
wypadki lekkie
4
2
1
1
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 6. Wypadkowo w latach 2007-2012 z podziałem wypadków na miertelne, ci kie oraz
lekkie (opracowanie własne)
18
16
16
14
Liczba wypadków
14
12
12
12
10
10
9
8
Wypadki przy
pracy
6
4
2
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 7. Ilo
wypadków w analizowanym okresie (opracowanie własne)
355
Analiza wypadków przy pracy…
Przeprowadzona analiza ukazuje, i najwi ksz wypadkowo odnotowano w roku 2008, w tym jeden wypadek miertelny. Du o optymistyczniej
przebiegały kolejne lata, co prawda w 2010 roku był jeden wypadek ci ki, ale
wszystkie pozostałe zostały sklasyfikowane jako wypadki lekkie. Ponadto zaobserwowa mo na tendencj spadkow wypadków przy pracy, w tym przede
wszystkim spadek wypadków miertelnych i ci kich – wyst puje na poziomie
zero. Niemniej jednak nie nale y traktowa tego spadku jako stałego trendu.
Kluczowym aspektem jest ci głe doskonalenie systemu zarz dzania bezpiecze stwem oraz analizowanie ryzyka zawodowego.
2. Analiza wypadkowo ci wzgl dnej w zale no ci od przyczyny
wypadku
Zespoły powypadkowe odnotowały przyczyny wypadków, które zostały
odpowiednio podzielone na przyczyny ludzkie, organizacyjne oraz techniczne
(rys. 8).
70%
65%
63%
63%
60%
60%
53%
50%
44%
44%
przyczyny ludzkie
40%
Ilo
34%
30%
34%
30%
30%
31%
25%
przyczyny
organizacyjne
przyczyny
techniczne
20%
10%
10%
5%
3%
3%
3%
0%
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 8. Przyczyny wypadków przy pracy w latach 2007–2012 (opracowanie własne)
356
Joanna Rut, Anna Pytel
Analizuj c przyczyny powstania wypadków przy pracy, najwi cej zdarze wypadkowych powstało z przyczyn ludzkich. W 2012 roku liczba ta nieco
spadła, jednak ci gle to ludzie s najcz stsz przyczyn powstania wypadków
przy pracy. Do głównych przyczyn ludzkich powstania wypadków w wybranym przedsi biorstwie zaliczy mo na:
− nieu ywanie sprz tu ochronnego przez pracowników, przede wszystkim
ochron indywidualnych oraz urz dze zabezpieczaj cych,
− niewła ciwe u ywanie narz dzi i maszyn,
− nieuwag , niedostateczn koncentracj na wykonywanych czynno ciach,
− lekcewa enie zagro e ,
− nieprzestrzeganie lub lekcewa enie obowi zuj cych przepisów i zasad
BHP,
− niewła ciwe wykonanie powierzonej pracy.
Z analizy wypadków (według wieku pracownika) wynika, e najwi ksz
wypadkowo w latach 2007-2012 odnotowano w przedziale wiekowym od 18
do 30 lat oraz od 50 do 60 lat. Podobn sytuacj obserwujemy w przypadku
wypadków przy pracy według sta u pracownika, a mianowicie najwi cej poszkodowanych było ze sta em poni ej 2 lat oraz ze sta em powy ej 10 lat.
Spowodowane jest to mi dzy innymi przez:
− lekcewa enie zasad i przepisów bhp,
− nieprzestrzeganie przepisów bhp,
− zbyt du brawur ,
− niewła ciwe u ywanie narz dzi i maszyn,
− niewła ciwe stosowanie rodków ochrony indywidualnej lub ich brak,
− zbyt słabe obycie pracownika ze stanowiskiem pracy oraz miejscem pracy.
rotacj pracowników
Tendencja ta jest spowodowana tak e du
w przedsi biorstwie oraz wieloma nowymi inwestycjami. Presja terminów inwestycji prowadzonych przez przedsi biorstwo powoduje lekcewa enie przez
pracowników niektórych zasad i przepisów BHP, wynikiem czego s wypadki
przy pracy.
Graficzne przedstawienie wypadków na ró nych stanowiskach pracy zobrazowano na rys. 9.
357
Analiza wypadków przy pracy…
35
29
30
wypadków
20
Ilo
25
10
15
15
5
wypadki
3
3
4
2
5
6
5
2
0
Stanowisko pracy
Rys. 9. Wypadkowo
wanie własne)
w latach 2007-2012 według stanowiska pracy poszkodowanych (opraco-
Analizuj c wyniki przeprowadzonych bada , mo na wyszczególni stanowisko pracy, które jest obci one najwi ksz wypadkowo ci . Jest to stanowisko pracy spawacza. Ochrona zdrowia pracowników przy procesach spawania jest obecnie bezwzgl dn konieczno ci dla ka dego pracodawcy. Procesy spawania zwi zane s z wyst powaniem wielu czynników stanowi cych
potencjalne zagro enie dla zdrowia spawaczy i zagra aj cych otoczeniu. Zawód
spawacza zajmuje wi c jedno z czołowych miejsc pod wzgl dem szkodliwo ci
i uci liwo ci.
Analiza wypadkowo ci wska!nikowej w wybranym
przedsi biorstwie
Dokonywanie porówna stanu wypadkowo ci umo liwiaj wska niki cz stotliwo ci i ci ko ci wypadków. Wska niki te przyj to w kraju za porównawcze w celu oceny stanu zagro e wypadkowych w ustalonych okresach
w zakładzie pracy. W zakładach pracy posiadaj cych wydziały, działy, inne jed-
358
Joanna Rut, Anna Pytel
nostki organizacyjne wska niki te oblicza si nie tylko dla całego zakładu, lecz
równie dla poszczególnych komórek organizacyjnych, celem ustalenia miejsc
wysokiego ryzyka.
Wzorcowy sposób obliczania wska nika cz stotliwo ci wypadków:
«¬-v®¯°-+±²³¬´µ´¶°·µ‹±°+·y¸v¹-º·
gdzie:
«+u+»¼¼¼
x
W - ilo wypadków w okresie sprawozdawczym,
Z - rednie zatrudnienie w okresie sprawozdawczym.
Wska nik cz stotliwo ci wypadków okre la liczb wypadków przypadaj cych na 1000 zatrudnionych.
Wzorcowy sposób obliczania wska nika ci ko ci wypadków:
«¬-v®¯°-+±°³½-µ‹±°+·y¸v¹-º·
gdzie:
¾
«
¿
D - suma dni zwolnie lekarskich w okresie sprawozdawczym,
W - ilo wypadków,
S - ilo wypadków miertelnych.
W wyniku wypadków przedsi biorstwo odniosło najwi ksz strat
w wysoko ci 1158 dni roboczych w 2008 roku, w roku tym odnotowano tak e
najwy sz wypadkowo oraz najwy szy wska nik cz stotliwo ci. Najwy szy
wska nik ci ko ci pojawia si w 2012 roku i wynosi 81,77. Jest to spowodowane ilo ci osób zatrudnionych – w poprzednich latach zatrudnienie w anapracowników została zatrudlizowanym przedsi biorstwie było wi ksze, cz
niona w nowo nabytej w 2009 roku koksowni. Rok 2011 okre la wska nik
w wysoko ci 67. Warto ta okre la redni długo zwolnie chorobowych
w wyniku wypadku przy pracy.
Graficzne zobrazowanie danych dotycz cych wska nika cz stotliwo ci
i wska nika ci ko ci przedstawiono na rys. 10.
Analiza wypadków przy pracy w wybranym przedsi biorstwie w latach
2007-2012 na podstawie przyj tych kryteriów wykazała najwi ksz wypadkowo na stanowisku spawacza. Zagro enia, które wyst puj na tym stanowisku pracy, s szczególnie niebezpieczne. Wi kszo zagro e wyst puj cych na stanowisku spawacza jest zakwalifikowanych jako znacz ce zagroenia, które maj wpływ na wypadki przy pracy w owym przedsi biorstwie.
359
Analiza wypadków przy pracy…
90
80
81,77
70
72,35
60
63,79
63
67
Ilo
50
40
47,18
wska nik
cz stotliwo ci
30
wska nik
ci ko ci
20
10
13,06
16,82
14,92
12,69
11,55
14,92
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Lata
Rys. 10. Zale no
wska ników dotycz cych wypadkowo ci do czasu (opracowanie własne)
Zagro enia na stanowisku pracy spawacza - propozycje zmian
zmniejszenia zagro e w aspekcie zwi kszenia bezpiecze stwa
W procesie szacowania ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza
wyszczególniono wiele zagro e wyst puj cych podczas realizacji zada . Wymieni mo na mi dzy innymi urazy ko czyn górnych lub dolnych, poparzenia,
ol nienie wzroku, zapylenie, schorzenia spowodowane wymuszon pozycj
ciała, upadek lub po lizgni cie, nadmierny wysiłek fizyczny, wybuch, po ar.
Wyszczególnienie zagro e pozwoliło na odpowiednie wyci gni cie wniosków,
e konieczne jest stosowanie rodków prewencyjnych, minimalizuj cych
ryzyko przy poszczególnych zagro eniach, a w efekcie ko cowym – na stanowisku pracy. Bardzo istotn kwesti minimalizacji ryzyka jest podniesienie
wiadomo ci pracowników wykonuj cych prac na stanowisku spawacza poprzez szkolenia z zakresu BHP, np. prowadzonych w formie instrukta u czy
warsztatów uwzgl dniaj cych wizualizacj przykładów wypadków przy pracy.
Istotn rol odgrywaj tak e instrukcje stanowiskowe oraz czynno ciowe
udost pnione pracownikom do regularnego wgl du, np. poprzez wywieszanie
tablic informacyjnych BHP, na których zamieszczane s instrukcje oraz informacje o wypadkach przy pracy zaistniałych przy pracach spawalniczych.
Nale y zaznaczy , e samo podnoszenie wiadomo ci pracowników poprzez szkolenia, warsztaty czy instrukcje stanowiskowe nie spowoduj , e wypadki czy te zdarzenia potencjalnie wypadkowe znikn . Zgodnie z my l , e
360
Joanna Rut, Anna Pytel
pracownik wiadomy zagro e to pracownik bezpiecznie wykonuj cy prac ,
musi i technika i sposób wykonywania pracy. Rozwi zania techniczne maj
tutaj ogromne znaczenie, poniewa po rednio przyczyniaj si do minimalizacji
zagro enia w procesie pracy. Przykładowo zastosowanie wentylacji mechanicznej odci gów miejscowych oraz wyposa enie spawarek w indywidualne
odci gi przy kolbie spawarki w znacznym stopniu minimalizuj substancje
szkodliwe powstaj ce w procesie spawania. Substancja szkodliwa, taka jak
wodna, krystaliczna krzemionka, czy te mangan, po przekroczeniu NDS
powoduje bóle głowy oraz dekoncentracj , która powodowa mo e zwi kszenie
prawdopodobie stwa wypadku przy pracy. Stosowanie rodków ochrony indywidualnej równie ma ogromny wpływ na obni enie poziomu wyst pienia zagro e na stanowisku spawacza. W ród takich rodków ochrony indywidualnej
na stanowisku spawacza mo na wymieni mi dzy innymi odzie chroni c
przed gor cymi czynnikami termicznymi, odpowiednie obuwie, r kawice spawalnicze, maski i półmaski, przyłbice i okulary ochronne.
Dostosowanie do potrzeb pracowników i procesu produkcyjnego stanowiska pracy oraz utrzymanie go w nale ytym stanie przyczynia si przede
wszystkim do wzrostu bezpiecze stwa. Ponadto przyczynia si do wydajno ci
wykonywanej pracy, do wzrostu produktywno ci, prawidłowego funkcjonowania przedsi biorstwa, poprawy jako ci pracy, jak równie ograniczenia zagroe . Mniej wypadków przy pracy i chorób zawodowych oznacza mniej zwolnie chorobowych, co z kolei przyczynia si do ograniczenia przestojów w produkcji oraz do obni enia kosztów.
Istotn kwesti zmniejszenia zagro e i ryzyka podczas wykonywania prac
spawalniczych jest dbanie o otoczenie mi dzy innymi poprzez zabezpieczenie
pomieszczenia i pomieszcze s siaduj cych przed przenikni ciem płomieni,
iskier i cz stek metalu, usuni cie na bezpieczn odległo , poza promie zasi gu iskier, wszelkich materiałów palnych, przykrycie szczelnie wszelkich materiałów palnych osłonami z materiałów niepalnych i nieprzewodz cych ciepła,
zabezpieczenie palnych elementów budynku przed mo liwo ci zapalenia.
Wnioski
Analiza wypadków przy pracy przeprowadzona dla potrzeb zmniejszenia
ryzyka zawodowego w wybranym przedsi biorstwie, w oparciu o przyj te
wska niki i kryteria, zobrazowała, na jakim stanowisku pracy wyst puj najwi ksze zagro enia i wypadkowo . Zagro enia, które wyst puj na stanowisku
pracy spawacza, s szczególnie niebezpieczne. W celu zwi kszenia skuteczno ci
profilaktyki wypadkowej wskazane jest doskonalenie statystyk w zakresie wypadków przy pracy, prowadzenie pogł bionych analiz danych o wypadkach przy
pracy, planowanie działa prewencyjnych na podstawie wyników analiz danych
Analiza wypadków przy pracy…
361
o wypadkach przy pracy, ukierunkowanie działa prewencyjnych na obszary
rzeczywistych zagro e . Dobrym sposobem na zmniejszenie wypadków przy
pracy jest wnikliwe badanie okoliczno ci i przyczyn wypadków przy pracy, zdarze potencjalnie wypadkowych, niebezpiecznych sytuacji oraz bł dów
i odchyle w procesach pracy. Na bazie takich ustale z reguły wyci gane s
wnioski i podejmowane s wła ciwe decyzje profilaktyczne oraz pełna ich realizacja.
Zapobieganie wypadkom przy pracy, urazom i chorobom ogranicza koszty ponoszone przez przedsi biorstwo oraz przyczynia si do poprawy funkcjonowania przedsi biorstwa jako cało ci. Monitorowanie i badanie rodowiska, w którym wykonywana jest praca, przyczynia si do minimalizacji zagro e . Ograniczenie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oznacza, e przedsi biorstwo dba o pracowników, swój wizerunek, jako wyprodukowanych produktów, wiarygodno i konkurencyjno na rynku.
Literatura
[1] Główny Urz d Statystyczny
http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1817_PLK_HTML.htm (data dost pu:
14.05.2014)
[2] Pietrzak L. Analiza wypadków przy pracy dla potrzeb prewencji Pa stwowa Inspekcja Pracy Główny Inspektorat Pracy, Warszawa 2007
[3] Romanowska–Słomka I., Słomka A.: Zarz dzanie ryzykiem zawodowym. Wyd. VI. Wydawnictwo Tarbonus Sp. z o.o., Kraków 2008
[4] Zawieski W.M. (red.): Ryzyko zawodowe. Metodyczne podstawy oceny.
Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2009