tanowisko partnerów społeczno-gospodarczych, członków Komitetu

Stanowisko partnerów społeczno-gospodarczych,
członków Komitetu Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram
Odniesienia 2007-2013
i Grupy roboczej ds. społeczeństwa obywatelskiego
w sprawie ujęcia aspektów rozwoju społecznego
w procesie przeglądu śródokresowego
Warszawa, 14 grudnia 2010 r.
Partnerzy społeczno-ekonomiczni będący członkami Komitetu Koordynacyjnego Narodowych
Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 wyrażają zaniepokojenie koncepcją realizacji polityki
rozwoju zaprezentowaną w dokumencie „Ukierunkowanie środków wspólnotowych w ramach
krajowych i regionalnych programów operacyjnych (guidance paper). Doświadczenia z wdrażania
NSRO w świetle badań i analiz – wnioski na przyszłość” (dalej nazywanym Dokumentem)
zaprezentowanym podczas posiedzenia KK NSRO w dniu 25 czerwca 2010 r.
Rekomendacje dotyczące priorytetów wsparcia przedstawione w Dokumencie oparte są jedynie na
przesłankach funkcjonalno – ekonomicznych w oderwaniu od społecznego wymiaru rozwoju. W opinii
partnerów społeczno-ekonomicznych pominięcie społecznej perspektywy mechanizmów rozwoju jest
niezgodne z zasadą rozwoju zrównoważonego, a ponadto pozostaje w sprzeczności z
1
rekomendacjami Raportu „Polska 2030”
Raport „Polska 2030” jako jedną z głównych barier rozwojowych postrzega niesprawne państwo
niewrażliwe na potrzeby obywateli, z drugiej zaś strony wskazuje na wartość kapitału społecznego
jako cennego czynnika rozwoju. Kapitał społeczny w polaryzacyjno-dyfuzyjnym modelu rozwoju
(przyjętym w „Raporcie”) odgrywa podwójną rolę: katalizatora przyspieszającego rozwój (dzięki
współpracy i koordynacji działań) a także tkanki przenoszącej impulsy rozwojowe między metropoliami
a społecznościami otaczających je miejscowości. Stąd Raport formułuje postulat usprawnienia
państwa w oparciu o model responsywnego zarządzania (dialog społeczny i partnerskie relacje
między administracją a obywatelami i interesariuszami) i równoczesne działania na rzecz budowy
kapitału społecznego, szczególnie w sferze aktywności obywatelskiej i organizacji pozarządowych.
Autorzy Dokumentu w rozważaniach dotyczących Kierunków strategicznych dla rozdysponowania
środków wspólnotowych wprawdzie dostrzegają konieczność troski o kapitał społeczny i jego budowę,
ale nie zaliczają go do czynników rozwojowych, a działań sprzyjających jego budowie nie uważają za
bezpośrednio prorozwojowe. Jako źródła kapitału społecznego wymienione są: dbałość o ochronę
zdrowia, kulturę i dziedzictwo kulturowe. Konsekwencją niewłaściwego ujęcia istoty i roli kapitału
społecznego jest dezaprobata dla wspierania inwestycji w infrastrukturę społeczną ( Niska
efektywność w/w inwestycji dla podnoszenia poziomu społeczno-gospodarczego, w tym generowania
dochodów dla jst przy wysokiej kosztochłonności ) i inicjatyw oddolnych ( błędne pojmowanie inicjatyw
oddolnych charakteryzujące się wykorzystaniem wsparcia na doraźnie potrzeby w formie festynów,
pikników, wycieczek i innych uroczystości organizowanych przez m.in. koła gospodyń wiejskich,
lokalne grupy działania ), a także zignorowanie społecznych aspektów rozwoju lokalnego. Dialog
społeczny ani rozwój III sektora (organizacji pozarządowych) nie zostały w ogóle w Dokumencie
dostrzeżone. Może dlatego, że stanowią cel działań 5.4 i 5.5 priorytetu V PO KL „Dobre rządzenie”,
nie cieszącego się uznaniem autorów Dokumentu. Uzasadnienie propozycji wyłączenia z
dodatkowego wsparcia tego priorytetu jest zaskakujące: brak wizji i strategii funkcjonowania państwa,
1
Sprawne państwo (str. 333), Wzrost kapitału społecznego (str.368), Polityki kształtujące społeczny
wymiar rozwoju i stwarzające warunki do jego dyfuzji (str.378)
zdefiniowanych potrzeb i wyzwań, a przede wszystkim pożądanego stanu zmian, które są skutkiem
braku jednoznacznego rozstrzygnięcia dotyczącego centrum instytucjonalnego układu dla
programowania i zarządzania strategicznego, w tym wiodącego ośrodka odpowiedzialnego za kierunki
rozwoju polskiej administracji publicznej .
Przyjęcie w/w rekomendacji oznacza zgodę na tolerowanie niesprawnego państwa niezdolnego do
skutecznego zarządzania rozwojem i osłabienie procesów budowy kapitału społecznego - kluczowych
dla zrealizowania przyjętego w Polsce polaryzacyjno – dyfuzyjnego modelu rozwoju.
Dialog społeczny i aktywność obywatelska są fundamentem państwa demokratycznego i stanowią
nieodłączny warunek rozwoju kapitału społecznego. Niski poziom kapitału społecznego jest w Polsce
poważnym problemem rozwojowym. Mówią o tym badania naukowców. Zwraca na ten problem Rząd
w raporcie „Polska 2030”. Nie ma powodu, aby przedstawiona w Dokumencie niezdolność rządu do
ustalenia wizji i strategii funkcjonowania państwa blokowała „Rozwój potencjału trzeciego sektora” i
„Rozwój dialogu społecznego” . Domagamy się uwzględnienia specyfiki obydwu wymienionych działań
w dyskusji nad kierunkami wsparcia niezależnie od od działań wspierających rozwój administracji. W
tym kontekście pragniemy zwrócić również uwagę, że w analizie SWOT, zawartej w dokumencie „Stan
realizacji celów Priorytetu V Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki” (maj 2010), w obszarze 8:
Wzmocnienie sektora pozarządowego i partnerów społecznych, jako szansa wymieniona została:
Uświadamiana potrzeba przedstawicieli sektora pozarządowego w zakresie zwiększenia swojego
potencjału oraz możliwości udziału, w oparciu o określone zasady i formy, w procesach decyzyjnych w
ramach polityk publicznych,
a jako mocna strona:
Zaangażowanie przedstawicieli różnych środowisk (partnerów
pozarządowych, administracji samorządowej, środowisk naukowych).
społecznych,
organizacji
Pozwalamy sobie w tym miejscu zwrócić także uwagę na fakt, że brak rekomendowania do
dodatkowego wsparcia projektów ukierunkowanych na wzmocnienie dialogu społecznego i
obywatelskiego w Polsce narusza właściwe wdrażanie w Polsce zasady partnerstwa, która naszym
zdaniem jest najważniejszą zasadą polityki spójności UE. Mowa jest o niej już w Traktacie Rzymskim,
ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Obecnie szczegółowo realizację tej zasady określa
rozporządzenie Rady nr 1083/2006 ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności.
Kluczowe znaczenie ma Art. 11 zatytułowany „Partnerstwo” zgodnie, z którym cele funduszy
realizowane są w ramach ścisłej współpracy (zwanej dalej partnerstwem) pomiędzy Komisją a każdym
państwem członkowskim. (…) każde państwo członkowskie organizuje partnerstwo z władzami i
podmiotami, takimi jak:
1. właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne władze publiczne;
2. partnerzy gospodarczy i społeczni;
3. inne odpowiednie podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, partnerów zajmujących
się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego, organizacje pozarządowe oraz podmioty
odpowiedzialne za wspieranie równości mężczyzn i kobiet.
Polska potrzebuje znacznego wsparcia w zakresie przywrócenia wpływu obywateli na sprawy
publiczne. Istniejące związki zawodowe, organizacje pracodawców i organizacje pozarządowe,
pomimo zaangażowania ludzi je tworzących, dysponują wciąż ograniczonym potencjałem, który nie
pozwala wystarczająco efektywnie uczestniczyć w dialogu społecznym i obywatelskim. Wydaje się, że
polskie władze jeszcze kilka lat temu rozumiały istotę tego problemu, o czym świadczy 1 cel
horyzontalny Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia: Poprawa jakości funkcjonowania
instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa.
konsekwentnych działań zmierzających do osiągnięcia tego celu.
Partnerzy
oczekują
Dlatego postulujemy, aby Komitet Koordynacyjny NSRO 2007-2013 zajął się szczegółowo obszarem
dobrego rządzenia jako kluczową kwestią dotyczącą wykorzystania funduszy europejskich dla
przyspieszenia procesów rozwoju kraju. KK NSRO powinien zająć stanowisko odnośnie do opisanych
w Dokumencie problemów strategicznego zarządzania rozwojem administracji.
Wnosimy także, aby KK NSRO podjął decyzję o przeznaczeniu dodatkowych środków na realizację
Priorytetu V Dobre rządzenie, w części przeznaczonej na działania 5.4. Rozwój potencjału III sektora
oraz działania 5.5. Rozwój dialogu społecznego. Fundusze do tej pory wydatkowane w ramach tych
działań, zwłaszcza w procedurach konkursowych, zostały w znacznym stopniu efektywnie
wykorzystane. Jednak cele, jakie stawia PO Kapitał Ludzki wciąż nie zostały osiągnięte. Mamy na
myśli zwłaszcza 4 cel szczegółowy Priorytetu V, jakim jest „Budowa potencjału partnerów społecznych
i organizacji pozarządowych ukierunkowana na wzmocnienie ich aktywnego uczestnictwa w procesie
realizacji Strategii Lizbońskiej”. Bez wzmocnienia tego potencjału trudno będzie oczekiwać do
partnerów współodpowiedzialności za rozwiązywanie problemów społeczno-gospodarczych Polski
Dodać należy, że – jakkolwiek rozumiemy, że przegląd śródokresowy Narodowych Strategicznych
Ram Odniesienia 2007-2013 jest skomplikowanym procesem i trwa – to formułowanie podobnych
spostrzeżeń czy ocen na piśmie stawia Polskę w negatywnym świetle na poziomie Unii Europejskiej,
w której zasada partnerstwa jest jedną z fundamentalnych norm. Partnerzy społeczno-ekonomiczni
wykazują dużą determinację i zaangażowanie aby przygotować się do odpowiedzialnej partycypacji w
dialogu dotyczącym problemów rozwojowych Polski. Propozycje Rządu, w efekcie których rozwój
zinstytucjonalizowanej partycypacji mógłby zostać zahamowany, uznajemy za znak odejścia od
deklarowanych zasad dialogu. Liczymy jednak na zmianę stanowiska w tej sprawie.
Niniejszy dokument wyraża stanowisko partnerów społeczno-ekonomicznych, członków Komitetu
Koordynacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia i Grupy roboczej ds. społeczeństwa
obywatelskiego przy KK NSRO:
Business Centre Club
Caritas Polska
Forum Związków Zawodowych
Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych LEWIATAN
Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej
Związek Harcerstwa Polskiego
Związek Rzemiosła Polskiego