Lokalny Indeks Jakości Współpracy JST i NGO w powiecie

Transkrypt

Lokalny Indeks Jakości Współpracy
samorządów i organizacji
pozarządowych w powiecie cieszyńskim
Raport z badań
Opracowanie wykonano w ramach projektu CieszLab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy
Strona
1
Cieszyn, marzec 2015 r.
Spis treści
1.
Wprowadzenie i zagadnienia metodologiczne............................................................................... 4
1.1 Cel opracowania ........................................................................................................................ 4
1.2 Zagadnienia metodologiczne .................................................................................................... 5
1.3 Definicje zastosowane w opracowaniu .................................................................................... 5
1.4 Formy współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi ......................................... 6
1.5 Zasady współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi ........................................... 8
1.6 Współpraca finansowa samorządów i organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim
........................................................................................................................................................16
2. Badanie LIJW wśród samorządów powiatu cieszyńskiego ..............................................................19
2.1 Ogólna ocena jakości współpracy pomiędzy sektorem publicznym oraz pozarządowym...19
2.2 Samorząd partnerem dla organizacji pozarządowych ...........................................................28
2.3 Wpływ organizacji pozarządowych na aktywizację mieszkańców ........................................31
2.4 Uwarunkowania oraz rezultaty współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi ..36
2.5 Postulaty do poprawy jakości współpracy międzysektorowej ..................................................39
3. Badanie LIJW wśród organizacji pozarządowych śląska cieszyńskiego ..........................................42
3.1 Informacje o badanych organizacjach pozarządowych .........................................................42
3.2 Ogólna ocena jakości współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządów
terytorialnych .................................................................................................................................48
3.5 Uwarunkowania oraz rezultaty współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi ..65
Strona
3.4 Organizacje pozarządowe jako partner samorządu...............................................................60
2
3.3 Samorząd jako partner organizacji pozarządowych ..............................................................56
4. Wnioski...............................................................................................................................................69
Spis tabel ................................................................................................................................................73
Strona
3
Spis wykresów ........................................................................................................................................73
1.
Wprowadzenie i zagadnienia metodologiczne
Sukcesywne wdrażanie nowoczesnych standardów współpracy międzysektorowej w powiecie
cieszyńskim oraz zwiększenie jakości i efektywności współdziałania jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych na rzecz aktywizacji społeczności lokalnej wymaga
przeprowadzenia szczegółowej identyfikacji problemów lokalnych i diagnozy jakości
dotychczasowej współpracy obu sektorów. W tym celu wśród przedstawicieli obu środowisk –
publicznego (samorządowego) oraz pozarządowego - czyli grupy docelowej projektu pt.
„CieszLab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy” przeprowadzone zostały ankiety, mające
na celu uzyskanie samooceny metodą Lokalnego Indeksu Jakości Współpracy. Zgodnie
z założeniem badanie zostało przeprowadzone wśród 13 jednostek samorządu terytorialnego
oraz 60 organizacjach pozarządowych działających w powiecie cieszyńskim. Efektem prac jest
syntetyczny raport z przeprowadzonych badań.
Raport z badania Lokalnego Indeksu Jakości Współpracy na terenie powiatu cieszyńskiego
powstał w ramach projektu „CieszLab Cieszyńskie Laboratorium Współpracy”. Liderem projektu
jest Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner natomiast partnerem
Powiat Cieszyński. Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki –
Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie
5.4.2 Rozwój dialogu obywatelskiego. Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego na lata 2007-2013.
1.1 Cel opracowania
Głównym celem opracowania jest przeprowadzenie wspólnej oceny wzajemnych relacji
i jakości współpracy samorządów i organizacji pozarządowych na terenie powiatu cieszyńskiego
samorządu
terytorialnego
i
organizacji
pozarządowych
przyczyniała
się do podniesienia jakości życia mieszkańców. Lokalny Indeks Jakości Współpracy (LIJW)
to metoda oceniania poziomu współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu
Strona
jednostek
4
oraz sformułowanie rekomendacji, jak te relacje poprawić i spowodować, aby współdziałanie
terytorialnego. Metoda LIJW została zaproponowana o opracowaniu pt. „Niezbędnik do (samo)
oceny Współpracy Organizacji i Administracji Samorządowej”. Niezbędnik jest jednym
z rezultatów projektu „Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych
- wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy”, realizowanego w ramach
Priorytetu V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie
5.4.1 Wsparcie systemowe dla trzeciego sektora Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki,
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego. Autorem Niezbędnika jest dr Grzegorz Makowski z Instytutu Spraw Publicznych.
Przygotowanie opracowania wspierało również Collegium Civitas, Sieć Wspierania Organizacji
Pozarządowych SPLOT, Związek Miast Polskich, Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich oraz
lider całego przedsięwzięcia - Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki
Społecznej.
1.2 Zagadnienia metodologiczne
Raport z badania Lokalnego Indeksu Jakości Współpracy - ocena jakości współpracy samorządu
z organizacjami pozarządowymi na terenie powiatu cieszyńskiego został opracowany na podstawie
badania ankietowego przeprowadzonego w 13 jednostkach samorządu terytorialnego powiatu
cieszyńskiego oraz 60 organizacji pozarządowych z tego terenu. Badanie ankietowe miało na celu
zebranie informacji i opinii przedstawicieli organizacji pozarządowych i jednostek samorządu
terytorialnego działających na terenie powiatu cieszyńskiego o ocenę wzajemnej współpracy.
Badanie miało charakter anonimowy, a wyniki zostały zebrane w zbiorcze zestawienia danych.
1.3 Definicje zastosowane w opracowaniu
Poniżej przedstawiamy definicje, wykorzystane w opracowaniu:
U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536). Zgodnie z ustawą (art. 3, ust. 2) za organizacje pozarządowe uznaje
Strona
w życie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.
5
Organizacja pozarządowa – prawna definicja organizacji pozarządowej pojawiła się wraz z wejściem
się osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej, które nie są jednostką sektora
finansów publicznych (w rozumieniu przepisów o finansach publicznych) i nie działają w celu
osiągnięcia zysku, a zatem są to fundacje i stowarzyszenia, ale również związki zawodowe,
organizacje samorządu gospodarczego i zawodowego. Rzadziej stosowane są takie określenia jak:
organizacje
charytatywne,
organizacje
non-profit,
organizacje
społeczne,
organizacje
wolontarystyczne, organizacje obywatelskie.
W ramach niniejszego opracowania, wykorzystujemy także powszechnie przyjęte określenia takie
jak:
− III sektor, organizacje III sektora – nazwa stosowana wobec ogółu organizacji pozarządowych. Określenie nawiązuje do podziału dzielącego aktywność społeczno-gospodarczą nowoczesnych państw demokratycznych na trzy sektory (obok instytucji państwa - administracji publicznej, sektora państwowego - pierwszego sektora) oraz podmiotów nastawionych
na zysk (biznesu, sektora prywatnego - drugiego sektora) istnieją organizacje, które ani nie
są nastawione na zysk (non-profit), ani nie stanowią elementu struktury państwa - są zatem
trzecim sektorem.
− NGO - skrót od angielskiego non-governmental organizations – organizacje pozarządowe.
− Organizacje non-profit - organizacje nie nastwione na zysk, sektor non-profit – ogół organizacji nie nastawionych na zysk.
JST - jednostka samorządu terytorialnego – w opracowaniu chodzi zawsze o wszystkie jednostki
samorządu terytorialnego działające na obszarze powiatu cieszyńskiego, tj. samorząd powiatowy
oraz 12 samorządów gminnych.
UODPPIOW – Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.).
znajdujemy w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Strona
Podstawę prawną dla określenia form współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi
6
1.4 Formy współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi
(Dz. U. 2003 nr 96 poz. 873). Współpraca organizacji i administracji może mieć zasadniczo dwie
formy: pozafinansową oraz finansową. Pozafinansowych form współpracy administracji
z organizacjami jest wiele. Ustawa w art. 5, ust 2 wymienia przykładowe:
− wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności przez organy administracji publicznej i organizacje pozarządowe,
− konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji,
− konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery pożytku publicznego
z radami pożytku publicznego,
− tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej.
Finansowe formy współpracy to zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych
na zasadach określonych w UODPPIOW. Ze zlecaniem realizacji zadań publicznych związane jest
przekazywanie środków finansowych na ich realizację (dotacji). Ustawa przewiduje także możliwości
wspólnej realizacji zadań publicznych bez przekazania dotacji, w ramach tzw. inicjatywy lokalnej.
Realizacja zadań publicznych przez organizacje pozarządowym może obecnie następować
w czterech formach:
− powierzania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji,
− wspierania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe dofinansowanie jego realizacji,
− w ramach inicjatywy lokalnej,
− w ramach umowy partnerstwa określonych w Ustawie z dnia 6 grudnia 2006 o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju.
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu niepełnosprawnych, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości
Strona
dotacji przewidują również inne ustawy, np. Ustawa o pomocy społecznej, Ustawa o rehabilitacji
7
Współpracę z organizacjami pozarządowymi, w tym zlecanie zadań publicznych i przekazywanie
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Jednak zlecanie zadań publicznych następuje zawsze
zgodnie z trybem określonym w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
1.5 Zasady współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje, że organy administracji
publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4,
we współpracy z organizacjami pozarządowymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania
organów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym
zadaniom tych organów. Współpraca ta odbywa się w oparciu o następujące zasady:
− pomocniczości,
− suwerenności stron,
− partnerstwa,
− efektywności,
− uczciwej konkurencji,
− jawności.
Dojrzała współpraca między sektorem pozarządowym a samorządem terytorialnym wymaga
spełnienia szeregu warunków. Musi ona opierać się na wzajemnym zrozumieniu i chęci współpracy,
ale także na określonym zbiorze zasad. Znaczna ich część znajduje się w UODPPIOW. Określają one
obowiązki obu stron, zwłaszcza samorządów. Szereg kolejnych zasad wynika z powszechnie
zrozumiałych i akceptowanych zasad współżycia społecznego. Sprowadzają się one do dbałości
o dobro wspólne lokalnej społeczności, o dobrostan jej mieszkańców, zwłaszcza tych, którzy
wymagają wsparcia, z uwagi na osobiste i społeczne bariery, które utrudniają im korzystanie
z różnorodnych dóbr publicznych.
rozumienia współpracy w poszczególnych płaszczyznach i obszarach. W artykule 5 UODPPIOW
Strona
terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Zasady te w konstrukcji modelu stanowią podstawę
8
Poniżej prezentujemy sposób rozumienia zasad, które stanowią oś modelu współpracy samorządu
znajduje się zapis mówiący, że „współpraca (…) odbywa się na zasadach: pomocniczości,
suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności”. Zasady te
obowiązują w stosunku do obu stron chcących podjąć współpracę. Co dokładnie oznaczają te
zasady? Przyjrzyjmy się im na przykładzie Modelu współpracy administracji publicznej i organizacji
pozarządowych.
Zasada pomocniczości (subsydiarności) oznacza, że lokalne problemy powinny być rozwiązywane
u samego źródła. Jeśli sami obywatele (rodzina, sąsiedztwo, wspólnota lokalna) mają potencjał
do poradzenia sobie z nimi, to lokalna władza powinna pozostawić im pole do działania. Z zasady
każda władza jest służebna wobec obywateli i nie powinna ingerować w życie społeczne, o ile nie
jest to uzasadnione określonymi warunkami i okolicznościami. Zasada pomocniczości zakłada,
że problemy publiczne są rozwiązywane na tym szczeblu, na którym powstają. Tworzy to najlepsze
warunki do efektywnego działania. Zgodnie z powyższą interpretacją zasada pomocniczości
oznacza, że:
− nie powinno się pozbawiać obywateli i grup obywatelskich możliwości wykonania tego,
co sami potrafią. Każdy obywatel powinien mieć prawo sam zaspokajać swoje potrzeby. Interwencja publiczna jest uzasadniona wówczas, gdy obywatel nie jest w stanie sam ich zaspokoić, albo nie są w stanie mu pomóc osoby z jego najbliższego otoczenia (rodzina, sąsiedzi, lokalna organizacja pozarządowa, lokalny samorząd, a dopiero na końcu jednostki wyższego szczebla – regionalnego, centralnego, rządowego),
− lokalne instytucje publiczne powinny nieść przede wszystkim „pomoc dla samopomocy”,
czyli wspierać w tym, czego jednostka bądź grupa społeczna nie jest w stanie sama dokonać,
o tyle jednak tylko, by dać szanse na samodzielne zaspokojenie potrzeb,
− „pomoc dla samopomocy” powinna służyć usamodzielnieniu się osób i grup wymagających
pomocy, a po uzyskaniu tego efektu powinna zostać wstrzymana.
o ile są one w stanie te zadania zrealizować zgodnie z ustalonym standardem;
Strona
− przekazywać realizację zadań wraz z niezbędnymi zasobami organizacjom pozarządowym,
9
A zatem samorząd powinien:
− wspierać realizację inicjatyw obywatelskich w sytuacji, kiedy pomoc samorządu jest niezbędna.
Organizacje pozarządowe powinny:
− podejmować tylko takie zadania, które są w stanie wykonać z pożytkiem dla lokalnej społeczności,
− wspierać oddolne, nieformalne inicjatywy obywatelskie w sytuacji, kiedy ta pomoc jest niezbędna,
− działać w taki sposób, aby wzmacniać mieszkańców w decydowaniu o swoich sprawach i samodzielnym funkcjonowaniu w społeczności.
Zasada pomocniczości uwzględnia praktykowanie szerokiej partycypacji społecznej. Zakłada ona,
że każdy ma prawo współuczestniczyć w życiu publicznym. Głos każdego obywatela powinien zostać
wysłuchany, a struktury społeczne (tak organizacje pozarządowe, jak i władze samorządowe)
powinny być wyczulone na potrzeby i oczekiwania różnych grup obywateli.
Partycypacja obywateli może wyrażać się w trzech podstawowych formach: informowaniu,
konsultowaniu oraz współdecydowaniu i współzarządzaniu. Pierwsza jest najprostsza - polega
na przekazywaniu informacji do mieszkańców o podjętych decyzjach ich dotyczących. Ma wymiar
jednokierunkowy, może być bierna: udostępnienie poprzez np. Biuletyn Informacji Publicznej, lub
czynna: wysyłka informacji do organizacji czy mieszkańców, organizowanie spotkań informacyjnych,
dystrybucja broszur itp. Konsultowanie to proponowanie mieszkańcom np. kilku rozwiązań
i odbieranie od nich informacji, jakiego dokonują wyboru – na podstawie m.in. tych opinii zapada
ostateczna decyzja. Trzeci, najwyższy poziom partycypacji, polega na angażowaniu mieszkańców
w proces współdecydowania (np. poprzez panele i sądy obywatelskie) w zakresie identyfikowania
kluczowych problemów dotykających społeczność, budowanie optymalnych rozwiązań oraz
relacjach. W relacjach pomiędzy jednostkami samorządu a organizacjami pozarządowymi, oznacza
to, że:
Strona
Zasada suwerenności mówi o tym, że partnerzy współpracy zachowują niezależność we wzajemnych
10
wspólną realizację wybranych zadań.
Samorząd powinien:
− szanować niezależność działań organizacji pozarządowych w zakresie zarówno ich decyzji
personalnych, jak i programowych oraz finansowych,
− szanować i respektować niezależność organizacji pozarządowych w realizacji celów statutowych, dążeń programowych, ich relacji z innymi podmiotami.
Organizacje pozarządowe powinny:
− zachowywać niezależność w trakcie współpracy z samorządem,
− szanować i respektować kompetencje samorządu.
Zasada suwerenności zapewnia obu partnerom prawo do:
− wzajemnej konstruktywnej wymiany opinii, w tym opinii krytycznych. Nie powinno to ograniczać ich wzajemnej współpracy,
− własnej reprezentacji (co oznacza, że strony występują w ramach uzyskanych kompetencji
i w imieniu osób, które reprezentują),
− wzmacniania swoich struktur organizacyjnych dla wzbogacania potencjału do efektywnego
działania.
Zasada partnerstwa zakłada współdziałanie suwerennych partnerów na rzecz celów, które
są kluczowe dla rozwoju lokalnej społeczności i dobrostanu obywateli. Podejmują oni wspólne
wysiłki w przekonaniu, że dzięki łączeniu zasobów i kompetencji osiągną lepsze rezultaty.
Partnerstwo zakłada, że wszystkie strony współpracują ze sobą w oparciu o zasady współudziału,
współdecydowania i współodpowiedzialności.
Praktyczna realizacja zasady partnerstwa wymaga spełnienia wielu warunków począwszy
od posiadania przez partnerów właściwych umiejętności i kwalifikacji, po dysponowanie szeregiem
zasobów: organizacyjnych, finansowych, logistycznych itp. Strony partnerskiej współpracy powinny
umowy pomiędzy stronami. Realizację zasad partnerstwa ułatwia systematyczne tworzenie
i doskonalenie czytelnych i wysokich standardów współpracy. Sprawiają one, że obecni i przyszli
Strona
(np. koalicje, sieci, partnerstwa publiczno-prawne). Ich forma powinna wynikać z partnerskiej
11
współdecydować o formach prawnych i organizacyjnych, w których będzie wyrażało się partnerstwo
uczestnicy współpracy mogą płynnie włączyć się we wspólne działania i odgrywać kreatywną rolę.
Partnerstwo w relacjach pomiędzy władzami samorządowymi a organizacjami pozarządowymi
wyraża się we:
− wspólnym identyfikowaniu lokalnych problemów i projektowaniu adekwatnych do sytuacji
polityk publicznych,
− wspólnym określaniu standardów zadań publicznych,
− respektowaniu zasady głoszącej, iż współpraca opiera się na dobrowolności, równorzędności partnerów i wspólnie ustalonych regułach działania,
− respektowaniu zasady głoszącej, iż współpraca opiera się na dzieleniu się zasobami, odpowiedzialnością, kosztami i korzyściami, a w jej wyniku uzyskuje się wartość dodaną/tworzy
się synergia.
Zasada efektywności wymaga od partnerów współpracy stałego podnoszenia potencjału
do sprawnego realizowania zadań publicznych. Powinny być one wykonywane w oparciu o reguły
gospodarności (oszczędnie), tworzenia maksymalnej wartości za określone nakłady (value for
money) i szanowania publicznych zasobów. Strony współpracy powinny brać pod uwagę:
− dobrą jakość i użyteczność proponowanych rozwiązań na rzecz realizacji określonego celu;
− gospodarność, umiejętność planowania (rachunek ekonomiczny),
− wykorzystanie wskaźników pomiaru efektywności lub ustalonych standardów świadczenia
usług,
− pomiar efektów ekonomicznych i społecznych, krótko- i długookresowych,
− odmienność w mierzeniu efektywności działań standardowych i innowacyjnych, z czego wynika, że:
•
efektywność w działaniach innowacyjnych oznacza nowe rozwiązania służące/ko-
efektywność w działaniach standardowych oznacza relację cena-jakość z uwzględnieniem korzyści dla społeczności,
•
jakość obejmuje standard realizacji zadania i jego wartość społeczną,
Strona
•
12
rzystne dla społeczności,
•
działania innowacyjne obarczone są ryzykiem, które jest akceptowalne.
Z zasadą efektywności koresponduje zasada standaryzacji rozumiana jako wspólne i zorganizowane
określanie
wszystkich
ważnych
wymiarów
i
parametrów
danej
usługi/zadania
wraz
z zainteresowanymi i zaangażowanymi w jej/jego realizację podmiotami. Samorząd zapewnia
niezbędne warunki do przeprowadzenia procesu standaryzacji partycypacyjnej, dbając o stały udział
wszystkich ważnych dla danej usługi/zadania partnerów oraz sprawny przebieg procesu.
Standaryzacja odbywa się zgodnie z wymogami: adekwatności - to znaczy względnej zgodności
między potrzebami określonych grup klientów a oferowanym zakresem i jakością usługi/zadania;
elastyczności – to znaczy stosowania metod, technik i sposobów zaspokajania potrzeb w zależności
od zaistniałej sytuacji, w granicach gwarantujących zachowanie pierwotnego znaczenia i celu
realizowanego zadania/usługi; ramowości – to znaczy, że w procesie zaspokajania potrzeb istnieją
możliwości poruszania się w odpowiednim przedziale norm i normatywów (o ustalonej rozpiętości),
pozwalających działać skutecznie na rzecz konkretnego klienta lub na rzecz grupy klientów;
spójności – to znaczy korelacji rozwiązań przyjętych i stosowanych na różnych poziomach
zarządzania sferą społeczną.
Zasada uczciwej konkurencji zakłada, że wszystkie odpowiednio przygotowane podmioty mają
szansę rywalizować o możliwość wykonywania zadań publicznych. W oparciu o zasadę uczciwej
konkurencji można znaleźć najbardziej efektywnego realizatora zadań publicznych. W związku z tym
samorząd powinien:
− traktować organizacje, jak i jednostki sobie podległe, jako podmioty podlegającej ocenie
zgodnie z zasadą efektywności,
− przeciwdziałać tendencjom monopolistycznym,
− przeciwdziałać konfliktowi interesów związanych z łączeniem funkcji publicznych i społecz-
− potrafić łączyć interesy swoje i swoich podopiecznych z interesem wspólnoty,
Strona
Z kolei organizacje pozarządowe powinny:
13
nych.
− wspólnie uczestniczyć w ustaleniu zasad uczciwej konkurencji (wspólnie wypracować kryteria niedyskryminujące, jawne, dotyczące każdego uczestnika współpracy i wszystkich sektorów).
Zasada uczciwej konkurencji wskazuje, że wszystkie organizacje pozarządowe powinny mieć równy
dostęp do możliwości współpracy. Z tego też względu zasada ta nie powinna być przeciwstawiana
tak ważnej dla trzeciego sektora zasadzie solidarności, która charakteryzuje działalność publiczną
poczuciem dobra wspólnego, wartości współdziałania, kompromisu, czy wręcz konsensusu oraz
wspólnoty z innymi podmiotami zaangażowanymi społecznie.
Zasada jawności zakłada, że partnerzy współpracy wzajemnie udostępniają sobie pełną i prawdziwą
informację na temat obszarów swojego działania, które są istotne z punktu widzenia budowana
wysokiej jakości partnerstwa. Wynika to z potrzeby budowania wzajemnego zaufania. Informacja
powinna być udostępniana w adekwatnych formach (możliwość dostępu, odpowiednie formaty),
powinna być adekwatna pod względem treści (ważne elementy potrzebne dla odbiorcy, wysoki
poziom klarowności przekazu).
Powyższe zasady mogą i powinny być wykorzystywane w różnorodnych kontekstach, w których
funkcjonują lokalne społeczności. Wypływają one z szeroko rozumianych reguł współżycia
społecznego i są podporządkowane przede wszystkim dwóm naczelnym regułom - legalizmu, czyli
respektowania istniejącego prawa oraz dobra wspólnego.
Powyższe zasady powinny stanowić fundament trwałego systemu współpracy, w którym:
− normy i procedury stoją na straży praw i obowiązków obywateli wobec wspólnoty i wspólnoty (z jej instytucjami) wobec obywateli,
− działania nakierowane na rzecz wspólnie określonych celów pozwalają budować w oparciu
o zaufanie i wiarę w dobre intencje.
partycypacji i solidarności.
Strona
bardziej szczegółowych zasad. Warto wziąć pod uwagę wspomniane już powyżej zasady:
14
Efektywna współpraca w lokalnych społecznościach może wspierać się na jeszcze dłuższej liście
Ponadto istotna wydaje się zasada standaryzacji (jako jednego z ważnych elementów zapewniania
wysokiej jakości usług świadczonych przez organizacje) i zasada innowacyjności (jako jednej
z podstawowych kompetencji społecznych, jakimi cechują się działania organizacji pozarządowych),
czy zasada kontroli społecznej (akceptacji przez samorząd kontrolnej roli organizacji
pozarządowych, zwłaszcza specjalizujących się w działaniach strażniczych).
Realizacja powyższych zasad wymaga w polskich społecznościach kontynuacji ewolucji od modelu
demokracji przedstawicielskiej, w którym wszystkie lokalne działania ześrodkowane są wokół
wybieralnych przedstawicieli oraz lokalnej administracji, do modelu demokracji partycypacyjnej.
W tym drugim modelu uwzględnia się cały potencjał ludzki tkwiący w społeczności i różne sposoby
angażowania się obywateli w lokalne sprawy. Szeroka partycypacja znajduje uzasadnienie w coraz
większej złożoności problemów, z jakimi styka się wspólnota samorządowa. Samotne sprawowanie
władzy przez samorząd staje się mało skuteczne, trzeba do niej zaprosić różnego rodzaju aktorów
społecznych i gospodarczych: organizacje pozarządowe, przedsiębiorców, związki zawodowe,
ośrodki naukowe itp., ponieważ coraz częściej to oni posiadają znaczące zasoby, dzięki którym –
w połączeniu z zasobami samorządu – można skuteczniej i efektywnej zarządzać wspólnotą lokalną.
Nie oznacza to przekreślenia wartości demokracji przedstawicielskiej, lecz zmianę sposobu
sprawowania władzy, gdzie zasada partnerstwa ma kluczowe znaczenie.
Partycypacyjny sposób zarządzania wspólnotą lokalną wymaga nowych umiejętności (stosowania
odpowiednich narzędzi), starannego zaplanowania w czasie (decyzje zapadają w dłuższym
procesie), podziału zadań pomiędzy partnerów oraz zaplanowania wydatków (partycypacja
kosztuje). Jest to proces, który podlega różnym zmianom i nieustannie wymaga doskonalenia.
Model współpracy czerpie z wartości partycypacji społecznej, wskazując rozwiązania zmierzające
Strona
15
w tym kierunku.
1.6 Współpraca finansowa samorządów i organizacji pozarządowych w powiecie
cieszyńskim
Analizując roczne budżety samorządów powiatu cieszyńskiego przeznaczanych na procedurę
konkursową w latach 2010 - 2013 zauważyć można znaczą rozbieżność w wysokości środków
przeznaczanych na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe. Najwięcej środków
na ten cel przeznacza samorząd Miasta Cieszyna oraz Ustronia; najmniej Zebrzydowic oraz Hażlacha.
W 2013 roku w Cieszynie na konkursy dla NGO przeznaczono kwotę aż 1,7 mln. zł, w Zebrzydowicach
jedynie 6,5 tys. zł. Z gmin wiejskich najwięcej środków przeznacza gmina Goleszów. Analizując okres
4 lat kontraktowania realizacji zadań publicznych przez samorządy powiatu cieszyńskiego można
zauważyć, że wysokość wydawanych środków nie zmienia się w sposób radykalny. W pięciu
samorządach – Cieszynie, Chybiu, Strumieniu, Zebrzydowicach oraz Powiecie Cieszyńskim wartości
środków finansowych przeznaczonych na kontraktację zadań publicznych w 2013 roku była
największa w analizowanym okresie.
Tabela 1 Wartość rocznego budżetu współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi w powiecie cieszyńskim 2010-2013
2010
2011
2012
2013
zł/rok
zł/rok
zł/rok
zł/rok
Cieszyn
1 402 406,00
1 537 429,85
1 791 757,84
1 765 821,56
Ustroń
1 097 841,06
1 073 092,40
997 847,18
1 036 500,00
Wisła
64 000,00
92 000,00
94 000,00
90 968,50
Brenna
128 600,00
77 200,00
58 650,00
48 500,00
Chybie
50 000,00
50 000,00
52 000,00
60 000,00
Dębowiec
89 780,00
20 078,00
27 270,00
31 000,00
Goleszów
190 000,00
179 390,00
184 500,00
243 023,21
Hażlach
16 000,00
17 000,00
37 059,32
17 582,20
Strona
16
Samorząd
Istebna
194 344,70
193 012,00
176 000,00
188 000,00
Skoczów
230 000,00
152 297,89
153 060,19
158 550,00
Strumień
45 000,00
45 000,00
65 700,00
69 000,00
Zebrzydowice
3 000,00
8 000,00
6 000,00
6 500,00
276 000,00
276 000,00
280 000,00
297 000,00
Powiat Cieszyński
(Starostwo Powiatowe
w Cieszynie)
Źródło: opracowanie własne
Kwoty przeznaczone przez samorządy powiatu cieszyńskiego na kontraktację realizacji zadań
publicznych przez organizacje pozarządowe w przeliczeniu na mieszkańca oddaje de facto realną
skalę środków finansowych, które kierowane są na zadania publiczne. Kwoty te są bardzo
zróżnicowane. W 2013 roku najwięcej na konkursy dla NGO (w przeliczeniu na mieszkańca)
przeznaczył samorząd Miasta Ustronia - 64,77 zł, natomiast jedynie 49 gorszy - gmina Zebrzydowice.
Tak znaczne różnice wynikają z możliwości finansowych poszczególnych samorządów, priorytetów
w zakresie sposobu realizacji zadań publicznych (poprzez administrację samorządową, czy
organizacje pozarządowe).
Tabela 2 Wartość środków przeznaczonych na roczny program współpracy w przeliczeniu na mieszkańca w latach 2010-2013
2010
2011
2012
2013
zł/rok
zł/rok
zł/rok
zł/rok
Cieszyn
38,65
42,50
49,61
49,16
Ustroń
68,91
67,17
62,36
64,77
Wisła
5,64
8,11
8,29
8,08
Brenna
11,94
7,11
5,37
4,42
Chybie
5,33
5,30
5,48
6,29
Strona
17
Samorząd
Dębowiec
16,04
3,57
4,81
5,44
Goleszów
15,01
14,07
14,47
18,83
Hażlach
1,54
1,62
3,52
1,66
Istebna
16,53
16,33
14,85
15,79
Skoczów
8,70
5,74
5,73
5,93
Strumień
3,61
3,59
5,19
5,40
Zebrzydowice
0,23
0,61
0,46
0,49
Strona
18
2. Badanie LIJW wśród samorządów powiatu cieszyńskiego
Niniejszy raport dotyczący jakości współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami samorządu
terytorialnego został wykonany w oparciu o badanie ankietowe przeprowadzone wśród
pracowników samorządowych. W badaniu wzięło udział 26 samorządowców ze wszystkich 13
samorządów powiatu cieszyńskiego. Badanie przeprowadzono w gminie Chybie, Zebrzydowice,
Hażlach, Dębowiec, Brenna, Goleszów, Ustroń, Wisła, Cieszyn, Istebna, Strumień, Skoczów oraz
Starostwie Powiatowym w Cieszynie. Miało ono na celu zebranie informacji i opinii przedstawicieli
jednostek samorządu terytorialnego z powiatu cieszyńskiego o mocnych stronach i problemach
związanych ze współpracą z organizacjami pozarządowymi.
2.1 Ogólna ocena jakości współpracy pomiędzy sektorem publicznym oraz
pozarządowym
Sektor NGO dla pracowników samorządowych może być często źródłem wiedzy o potrzebach
mieszkańców, jest także obszarem dopełniającym działania administracji i pomagającym jej
w realizacji zadań publicznych. Przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego deklarują,
że współpraca z organizacjami jest realizowana na wielu płaszczyznach. Na uwagę zasługuje fakt,
że najczęściej wskazywana jest współpraca przy tworzeniu nowych rozwiązań prawnych,
programów lub strategii (88% wskazań). Z analizy zawartości biuletynów informacji publicznej
samorządów powiatu cieszyńskiego wynika, że organizacje pozarządowe w małym stopniu angażują
się w prowadzone przez samorządy konsultacje aktów prawa miejscowego. Aż 88% pracowników
samorządowych deklaruje współpracę w postaci wsparcia niefinansowego dla sektora NGO. Jest to
szczególnie ważne dla mniejszych organizacji, których zasoby techniczne i personalne nie są
znaczne, a wsparcie samorządu kluczowe w realizacji podejmowanych zadań. Wiele działań
pozyskiwania i rozliczania środków finansowych na realizowane zadania. Mimo, że każdy
Strona
samorządu. Ważny w tym aspekcie jest również dostęp do bezpłatnych szkoleń, zwłaszcza z zakresu
19
podejmowanych przez te organizacje jest w ogóle możliwych jedynie przez wsparcie ze strony
z samorządów w powiecie cieszyńskim współpracuje z organizacjami pozarządowymi w zakresie
finansowym, 15% ankietowanych pracowników samorządowych odpowiedziało negatywnie na
to pytanie.
Wykres 1 Rodzaj współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach
Czy w ostatnich 12 miesiącach Państwa urząd współpracował z
organizacjami pozarządowymi (NGO):
udzielając NGO wsparcia niefinansowego (szkolenia,
udostępnianie pomieszczeń)
88%
przy realizacji zadań publicznych (wdrażanie projektów
finansowanych przez samorząd)
12%
85%
przy tworzeniu nowych rozwiązań prawnych, programów
lub strategii (udział w konsultacjach)
15%
88%
0%
Tak
20%
40%
12%
60%
80%
100%
120%
Nie
Uczestniczący w badaniu przedstawiciele jednostek samorządowych, w kolejnym pytaniu zostali
poproszeni o określenie intensywności współpracy urzędu z organizacjami pozarządowymi
w ostatnich 12 miesiącach. Odpowiedzi wskazują na wyraźną i częstą obecność organizacji
pozarządowych w pracach samorządów powiatu cieszyńskiego. Blisko połowa respondentów
określiła intensywność współpracy urzędu z sektorem NGO jako dużą, kolejne 46% badanych jako
z organizacjami pozarządowymi. Wysoka intensywność współpracy może świadczyć o wypełnianiu
Strona
że odpowiedzi udzielali pracownicy samorządowi, którzy mają w zakresie czynności współpracę
20
średnią, a jedynie 4% respondentów oceniło ja jako małą. W tym wypadku należy wziąć pod uwagę,
przez samorządy zaleceń ustawowych, która wskazuje, że współpraca polega na zlecaniu zadań
publicznych, wzajemnemu informowaniu się, konsultowaniu polityki publicznej, tworzenie stałych
zespołów oraz inicjatywie lokalnej.
Wykres 2 Intensywność współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach
JAK PAN/I OCENIA INTENSYWNOŚĆ WSPÓŁPRACY URZĘDU
Z NGO W OSTATNICH 12 MIESIĄCACH?
Mała
4%
Średnia
46%
Bardzo
duża
4%
Duża
46%
Istotnym czynnikiem w obszarze współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami
pozarządowymi jest ocena jakości tej współpracy. O jakości współpracy decyduje liczba rozwiązań
stosowanych przez samorząd, z drugiej subiektywny odbiór samorządowców i przedstawicieli
organizacji w zakresie metod, sposobów, w jakich ta współpraca jest prowadzona. Należy tutaj
podkreślić, że o ocenie współpracy pomiędzy sektorami decydują zawsze dwie strony: zarówno
urzędnicy i liderzy działający w sektorze NGO. Dla jakości współpracy istotne znaczenie mają również
Strona
niejednokrotnie stanowią dużą „barierę” budowaniu wzajemnego porozumienia.
21
takie czynniki, jak kultura relacji między stronami, a także stosowanie zapisów prawa, które
Podejmując kwestię oceny jakości współpracy z NGO, zdecydowana większość ankietowanych
samorządowców oceniła ją na dobrym poziomie. Wskazało na to aż 68% respondentów.
W kontekście dobrze układającej się współpracy, na uwagę zasługuje fakt, że jedynie 4%
ankietowanych oceniło współpracę zdecydowanie negatywnie. W ogólnej ocenie jakości współpracy
przeważają oceny pozytywne, co może świadczyć o korzystnym wizerunku sektora NGO
w kontekście współpracy z jednostkami samorządowymi w powiecie cieszyńskim. Na jakość
współpracy w największym stopniu wpływa stan współpracy finansowej i pozafinansowej oraz
dostępność infrastruktury współpracy, ze szczególnym uwzględnieniem tych jej elementów, które
przekładają się na proces komunikacji pomiędzy sektorami.
Wykres 3 Ocena jakości współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach
JAK OGÓLNIE OCENIA PAN/I JAKOŚĆ WSPÓŁPRACY Z NGO
W OSTATNICH 12 MIESIĄCACH?
Źle
4%
Ani
dobrze,
ani źle
24%
Bardzo
dobrze
4%
Dobrze
68%
i wad. Ankietowani samorządowcy, w pytaniu o charakterze otwartym, zostali poproszeni wskazanie
Strona
Bardzo ważną kwestią w ocenie relacji samorząd-organizacje pozarządowe jest wskazanie zalet
22
tych elementów w relacjach NGO, które uznać należy za mocne i słabe strony. Okazało się, że
samorządowcy z powiatu cieszyńskiego najbardziej cenią sobie możliwość szybkiego
i bezpośredniego kontaktu z organizacjami pozarządowymi (np. telefoniczny, mailowy, osobisty).
„Dobra komunikacja”, „wymiana informacji”, tę zaletę wskazało 23% respondentów. Możliwość
szybkiego kontaktu jest ważnym czynnikiem w poprawie współpracy między samorządowcami i
organizacjami pozarządowymi. Jednocześnie aż 23% respondentów wskazała jako zaletę bardzo
Strona
23
dobrą znajomość potrzeb środowiska lokalnego przez NGO.
Tabela 3 Zalety i wady relacji samorządów z organizacjami pozarządowymi
Wady współpracy z organizacjami pozarządowymi
−
Cieszyn
−
−
−
Różnorodność odejmowanych działań przez NGO,
Realizacja zadań projektów w różnych dziedzinach,
Współpraca pozafinansowa (możliwość udziału w bezpłatnych
szkoleniach)
−
−
Możliwość wspierania działań organizacji pozarządowych,
Możliwość szybkiego skontaktowania się z członkami NGO
(komunikacja telefoniczna, mailowa, osobisty kontakt),
Obustronna chęć współpracy i pomocy
−
−
Ustroń
−
−
Wisła
Brenna
−
−
−
−
−
Chybie
−
−
Dębowiec
−
Goleszów
−
−
Bardzo dobry przepływ informacji na linie organizacje pozarządowe –
samorządy
Wzajemna wymiana doświadczeń
Organizacja ciekawych wydarzeń przez organizacje III sektora
Chęć realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe,
Innowacyjność organizacji pozarządowych w zakresie projektów,
zadań, inicjatyw obywatelskich
Współpraca z NGO to impuls dla działań prorozwojowych dla
samorządu,
Zlecanie zadań publicznych
Patrzenie przez pryzmat urzędu jako organu nadzorczego i kontrolnego
dla NGO, blokująca powstawanie partnerstw,
Możliwość korzystania przez organizacje z gminnych obiektów
sportowych,
Współpraca jako element budowy dialogu społecznego,
Bezpośredni kontakt pracowników urzędu z przedstawicielami
organizacji pozarządowych,
−
−
−
−
−
−
−
Biurokracja, zwłaszcza przy rozliczaniu realizacji zadań
publicznych,
Niska aktywność członków organizacji w zakresie
uczestnictwa w szkoleniach z rozliczania przyznanych
środków (co skutkuje licznymi błędami w składanych
sprawozdaniach),
Słaby przepływ informacji na linii organizacje-samorząd
Korzystanie przez organizacje pozarządowe jedynie z środków
finansowych samorządu
Biurokracja
Biurokracja, skomplikowane przepisy dotyczące dotacji
niezrozumiałe dla organizacji pozarządowych,
Małe zainteresowanie współpracą ze strony organizacji,
Oczekiwanie, że samorządowcy wykonają całą pracę za NGO
związaną z przyznaniem i rozliczeniem środków finansowych
Niskie umiejętności członków Ngo w zakresie rozliczeń
realizacji zadań publicznych,
Brak chęci współpracy ze strony NGO
−
Zmiana zakresu rzeczowego zadania publicznego w trakcie
jego realizacji
−
Sposób widzenia współpracy przez organizacje jedynie z
punktu widzenia środków finansowych,
Brak chęci współpracy ze strony organizacji pozarządowych
Brak przygotowania merytorycznego ze strony organizacji w
zakresie współpracy finansowej
Niska pula środków finansowych przeznaczonych
na kontraktację realizacji zadań publicznych,
−
−
−
24
Zalety współpracy z organizacjami pozarządowymi
Strona
Samorząd
−
−
Wola współpracy, dobra atmosfera współpracy,
Współpraca sprzyja rozwojowi gminy i wzbogaceniu oferty dla
mieszkańców
−
Większość liderów organizacji pozarządowych to społecznicy,
którzy nie mogą poświęcić wiele czasu na szkolenia, spotkania
itp.
−
Realizacja część zadań własnych gminy przez organizacje pozarządowe
w ramach kontraktacji realizacji zadań publicznych,
Wiedza NGO w zakresie realnych potrzeb mieszkańców
−
−
Ograniczone środki budżetowe na realizację zadań
publicznych przez organizacje pozarządowe,
Brak chęci współpracy ze strony organizacji pozarządowych
−
−
Nieterminowość składania faktur,
Nieterminowość składania sprawozdań
−
Niskie zaangażowanie organizacji w prowadzoną działalność
(brak etatowych pracowników),
Niewystarczająca znajomość procedur i przepisów prawa
−
Znajomość potrzeb środowiska lokalnego,
Realizacja przez organizacje pozarządowe zadań publicznych
Możliwość konsultowania polityk publicznych z organizacjami
pozarządowymi,
Otwartość i konkretna oferta pomocy ze strony urzędu dla organizacji
pozarządowych,
Zlecanie zadań NGO, jako podmiotom działającym „bliżej społeczności
lokalnej”,
Zaangażowanie i aktywność społeczna członków NGO
−
−
Możliwość rozwoju wolontariatu,
Realizacja pomysłów przez organizacje pozarządowe
−
Zebrzydowice −
−
−
Organizacje pozarządowe bardzo dobrze znają potrzeby społeczności
lokalnej (lepsza rozpoznawalność potrzeb),
Przejmowanie części zadań publicznych przez NGO
Działalność organizacji wpisuje się w potrzeby społeczności lokalnej,
Organizacje prowadzą działalność na rzecz społeczności lokalnej
−
Powiat cieszyński (Staro- −
stwo Powia−
towe)
Zaangażowanie organizacji we współpracę,
−
Znaczny potencjał organizacji pozarządowych (kadrowy, merytoryczny)
Znaczna różnorodność obszarów działania organizacji pozarządowych
−
w powiecie cieszyńskim
Istebna
−
−
−
−
Skoczów
−
Strumień
−
−
−
−
−
−
Brak profesjonalnej kadry księgowej,
Brak pracownikówo etatowych w organizacjach
pozarządowych
Ograniczony budżet gminy przeznaczany na kontraktację
realizacji zadań publicznych,
Brak wiedzy członków organizacji w zakresie zasad
księgowania,
Brak zaangażowania w tworzenie rocznych programów
współpracy
Niski profesjonalizm organizacji pozarządowych blokujący
możliwość nawiązywania trwałego partnerstwa z
samorządem,
Niejednoznaczne i skomplikowane przepisy prawa
25
−
Strona
Hażlach
W sposób istotny przyczynia się to do adekwatnego zaspokajania zbiorowych potrzeb mieszkańców
poprzez realizację zadań publicznych zlecanym organizacjom III sektora Równie wysoko (19%
respondentów) został oceniony potencjał organizacji – docenione w odpowiedziach zostały: „nowe
rozwiązania problemów”, „pogłębiona wiedza o środowisku” oraz „dokładne rozeznanie jego
(środowiska) potrzeb”. Ponadto 15% respondentów zwróciło uwagę na bardzo dobrą współpracę
pozafinansową między samorządami a organizacjami pozarządowymi (szkolenia, konsultacje,
wykorzystanie obiektów gminnych).
W grupie odpowiedzi „inne” często pojawiały się odpowiedzi z pogranicza „zalety”; m. in.:
„patrzenie przez pryzmat: urząd, jako nadzór, a nie partner do rozmów”; „biurokracja”,
„skomplikowane przepisy dot. dotacji, niezrozumiałe dla NGO”. W tej grupie respondenci nie
do końca byli w stanie zwerbalizować i określić poziom współpracy pomiędzy samorządem
a III sektorem. Samorządowcy w powiecie cieszyńskim, odpowiadający za współpracę z III sektorem
cenią organizacje, o znacznym potencjale, którym można powierzać realizację zadań publicznych,
mając gwarancję ich dobrego wykonania. Podmioty te znając bardzo dobrze środowisko lokalne
i angażując wykwalifikowany personel mają realny wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców.
Wykres 4 Zalety w relacjach samorządu z NGO
Z ALETY WSPÓŁPRACY J ST - NGO
40%
znajomość potrzeb
środowiska lokalnego;
23%
30%
potencjał NGO
19%
inne
10%
0%
26
przejmowanie zadań
własnych Gminy
10%
wsparcie
10%
pozafinansowe; 15%
kontakt
23%
Strona
20%
Samorządowcy w powiecie cieszyńskim wysoko oceniają potencjał organizacji pozarządowych, który
przekłada się na zdolność do realizacji zadań publicznych na wysokim poziomie. Jednocześnie 35%
respondentów wskazuje, iż słaba znajomość przepisów prawa stanowi najważniejszą przeszkodę we
współpracy na linii JST-NGO. Może to wynikać z bardzo dużych różnic organizacyjnych, kultur
prowadzenia działalności. Praca samorządu odbywa się w oparciu o przepisy prawa. Liderzy
w organizacjach pozarządowych, jako priorytet traktują skuteczną realizację zadań. Naturalnym jest,
że uznają sztywne przepisy prawa za przeszkodę w realizacji zadań. Aż 18% ankietowanych
samorządowców, jako wadę wskazuje brak znajomości przez organizacje potrzeb środowiska
lokalnego. Jest to bardzo niepokojące w kontekście faktu, że organizacje za pieniądze publiczne
realizują zadania zlecone przez samorząd. Jednakże należy wziąć pod uwagę, że organizacje
pozarządowe są podmiotami, które angażują wielu specjalistów dziedzinowych, osób
z umiejętnościami i kwalifikacjami, które ułatwiają realizację zadań publicznych.
Samorządowcy powiatu cieszyńskiego wskazali również na małe zainteresowanie współpracą III
sektora z samorządami. Być może skupienie się na realizacji egzogennych potrzeb organizacji, bądź
brak wiedzy na temat możliwości współpracy z JST wpłynął na podkreślenie przez ankietowanych
tego problemu. Jednocześnie 13% respondentów uważa, iż organizacje pozarządowe nie posiadają
wystarczającego potencjału do realizacji zadań publicznych. Jednakże należy tu podkreślić,
że dotyczy to niewielkiej grupy organizacji, które posiadają problemy w realizacji powierzonych
zadań. Nakłada się to na wcześniejszą opinię na temat słabej znajomości przepisów prawa. Badanie
pokazało, że 13% respondentów, jako wadę wymienia „biurokrację” - samorządowcy sami
identyfikują zawiłość przepisów prawa, czy brak pogłębionej wiedzy o środowisku, jako wadę
w relacjach z organizacjami pozarządowymi. Zaskakujące jest to, że w „ograniczonym budżecie”
jedynie 8% badanych samorządowców widzi problem we współpracy z III sektorem. Jednocześnie
w wielu prowadzonych badaniach III sektora, to problemy finansowe stanowią największą barierę
Strona
27
w prowadzeniu działalności tych podmiotów.
Wykres 5 Bariery w relacjach samorządu z NGO
WADY WSPÓŁPRACY J ST - NGO
40% słaba znajomość
przepisów
35%
30%
małe zainteresowanie
współpracą
15%
20%
biurokracja
13%
10%
znajomość potrzeb
środowiska lokalnego
18%
niewystarczający
potencjał NGO; 13%
ograniczony budżet; 8%
0%
2.2 Samorząd partnerem dla organizacji pozarządowych
Współpraca samorządów i organizacji pozarządowych jest regulowana ustawowo. Najogólniej
mówiąc współpracę tą możemy podzielić na finansową oraz niefinansową. Organizacje na zlecenie
samorządu realizują zadania w obszarze pożytku publicznego. Organizacje posiadają zasoby
finansowe oraz organizacyjne. Zatrudniają pracowników, specjalistów dziedzinowych (np. trenerów,
terapeutów). Badanie ankietowe prowadzone w ramach projektu CieszLab. Cieszyńskie
Laboratorium Współpracy były okazją do sprawdzenia, jaka jest ocena aktywności organizacji
pozarządowych dokonana przez samorządowców. Okazało się, że aktywność organizacji
pozarządowych oceniło pozytywnie 77% ankietowanych samorządowców. Można to uznać za doby
Strona
organizacji pozarządowych z samorządami.
28
wynik, zwłaszcza, że aż 28% samorządowców sceptycznie odniosło się do jakości współpracy
Wykres 6 Ocena aktywności organizacji pozarządowych na terenie powiatu cieszyńskiego
JAK OCENIA PAN/I AKTYWNOŚĆ ORGANIZACJI
POZARZĄDOWYCH NA WASZYM TERENIE?
Źle
4%
Ani
dobrze,
ani źle
19%
Bardzo
dobrze
19%
Dobrze
58%
Mając na uwadze, że jedynie 4% samorządowców oceniała negatywnie aktywność organizacji
pozarządowych można przypuszczać, że kultura współpracy samorządów z organizacjami
pozarządowymi jest wysoka. W badaniu ankietowym przedstawiciele jednostek samorządu
terytorialnego zostali poproszeni o ocenę podejścia przedstawicieli NGO do współpracy
z samorządem w następujących kluczowych aspektach, głównie w zakresie współdziałanie przy
realizacji zadań publicznych oraz konsultacje przez tworzeniu prawa lokalnego.
W badaniu ankietowym 77% respondentów stwierdziło, że przedstawiciele NGO wykazują znaczącą,
ocenianą na poziomie bardzo dobrym (19%) i dobrym (58%), chęć współdziałania przy realizacji
zadań publicznych. Odpowiedzi respondentów na to pytanie wskazywały na znaczną motywację
organizacji pozarządowych do wspólnego działania w ramach realizacji zadań publicznych. Można
powiedzieć, że 77% samorządowców, którzy współpracują z organizacjami pozarządowymi wysoko
do współpracy w zakresie realizacji wspólnych zadań zgodnie z ustalonymi procedurami. Można
Strona
Aż 85% ankietowanych samorządowców pozytywnie oceniło podejście organizacji pozarządowych
29
oceniają NGO jako partnerów przy realizacji zadań publicznych.
zatem uznać, że kultura prawna organizacji pozarządowych jest bardzo wysoka. Na uwagę zasługuje
fakt, że nikt z badanych nie ocenił tego aspektu negatywnie.
Zróżnicowanie odpowiedzi samorządowców dotyczące jawności i przejrzystości procedur
decyzyjnych w organizacjach pozarządowych może być wynikiem ich niedostatecznej orientacji
w tym zagadnieniu. Ponad połowa respondentów oceniła ten aspekt na poziomie średnim. Jeśli
chodzi o udział sektora NGO w prowadzonych przez samorząd konsultacjach dotyczących projektów
uchwał, to połowa respondentów zachowała neutralne stanowisko. Jedynie 35% badanych
samorządowców oceniło aktywność w tym zakresie na poziomie dobrym, natomiast 15% dokonało
negatywnej oceny.
Wykres 7 Ocena współpracy przedstawicieli NGO z samorządem
JAK OCENIA PAN/I PODEJŚCIE PRZEDSTAWICIELI NGO DO
WSPÓŁPRACY Z SAMORZĄDEM:
Dobrze
Ani dobrze, ani źle
Źle
Bardzo źle
CHĘĆ WSPÓŁDZIAŁANIA
PRZY REALIZACJI ZADAŃ
PUBLICZNYCH
15%
35%
STOSOWANIE JAWNYCH I
PRZEJRZYSTYCH
PROCEDUR DECYZYJNYCH
W ORGANIZACJACH
0%
0%
0%
8%
REALIZACJA WSPÓLNYCH
ZADAŃ ZGODNIE Z
PROCEDURAMI
0%
0%
0%
8%
0%
4%
15%
19%
19%
35%
50%
58%
58%
77%
Bardzo dobrze
AKTYWNOSĆ W
PROWADZONYCH PRZEZ
SAMORZĄD
KONSULTACJACH
PROJEKTÓW UCHWAŁ
Strona
30
2.3 Wpływ organizacji pozarządowych na aktywizację mieszkańców
Samorządy realizują zadania publiczne w zakresie działalności pożytku publicznego we współpracy
z organizacjami pozarządowymi (poprzez zlecanie lub powierzenie). W swoich działaniach
organizacje pozarządowe prócz specjalistów i ekspertów angażują również mieszkańców (jako
widzów, odbiorców oferty lub organizatorów, współtwórców przedsięwzięć). W badaniu
przedstawiciele jednostek samorządowych powiatu cieszyńskiego poproszeni zostali o ocenę
poziomu aktywności społecznej mieszkańców w organizacjach pozarządowych.
W ocenie respondentów - samorządowców powiatu cieszyńskiego poziom aktywności mieszkańców
powiatu cieszyńskiego w organizacjach pozarządowych przedstawia się na średnim poziomie. Blisko
połowa (46%) badanych ocenia tę aktywność na poziomie dobrym, a 12% na poziomie bardzo
dobrym. Natomiast 19% badanych źle ocenia poziom aktywności społecznej w zakresie działania
w organizacjach pozarządowych. Można stwierdzić, że pracownicy samorządowi w powiecie
cieszyńskim uznają organizacje pozarządowe za podmioty, które mają znaczny wpływ na aktywizację
Strona
31
mieszkańców.
Wykres 8 Ogólna ocena poziomu aktywności społecznej w organizacjach pozarządowych
JAK OCENIA PAN/I POZIOM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ
MIESZKAŃCÓW W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH?
POZARZĄDOWYCH ?
Źle
19%
Ani dobrze, ani
źle
23%
Bardzo
dobrze
12%
Dobrze
46%
Badanie ankietowe pozwoliło na sprawdzenie opinii samorządowców w zakresie postawy
organizacji pozarządowych w zakresie współpracy z samorządem (i innymi partnerami) przy
rozwiązywaniu problemów lokalnych. Aż 66% ankietowanych ocenia pozytywnie podejście NGO
do współpracy w zakresie niwelowania problemów lokalnych.
Czy samorządowcy w powiecie cieszyńskim uznają działania organizacji za przejrzyste? Na pytanie
o ocenę jawności i przejrzystości w działaniu tych podmiotów, jedynie 35% ankietowanych
samorządowców udzieliło odpowiedzi „dobrze”, a 62% badanych wybrało odpowiedź „ani dobrze,
ani źle”. Z kolei odsetek oceniających ten aspekt negatywnie nie przekroczył 4%. Mimo że samorządy
mają możliwość kontrolowania działań organizacji w zakresie realizacji zadań publicznych zleconych
przez gminę, mając pełny wgląd w dokumentację księgową zleconych zadań, to ich opinia
o przejrzystości działań NGO jest raczej sceptyczna. Można przypuścić, że przyczyną tego stanu
Strona
ze zdecydowanie odmiennych kultur organizacyjnych.
32
rzeczy może być brak zaufania we współpracy samorząd - organizacje pozarządowe, wynikający
Na uwagę zasługuje fakt, że 48% ankietowanych oceniło pozytywnie stosowanie przez organizacje
pozarządowe zasady partnerstwa. Niska ocena budzi zdziwienie, zwłaszcza, że zasada partnerstwa
należy do katalogu zasad, które regulują współpracę samorządu z NGO. Należy w tym miejscu
przypomnieć, że zasada partnerstwa polega na wspólnym osiąganiu celów oraz wymaga spełnienia
wielu warunków począwszy od posiadania przez partnerów właściwych umiejętności i kwalifikacji,
po dysponowanie szeregiem zasobów: organizacyjnych, finansowych, logistycznych itp. Zatem niski
poziom oceny realizacji zasady partnerstwa jest niepokojącym symptomem braku realnej
współpracy między partnerami, opartej jedynie o przekazywanie środków z budżetu samorządu do
organizacji pozarządowej. Stan ten wymaga znacznych wysiłków ze strony samorządów oraz
organizacji na rzecz zbudowania trwałych relacji opartych o równość stron i zrozumienie swoich
stanowisk.
Wykres 9 Ocena współpracy NGO z samorządem i innymi partnerami
Z N A JĄC LO K A LN E ŚRO DOW I SKO, JA K O C E N I A PA N / I
PO DE JŚC I E O RG A N I ZAC JI DO W SPÓ ŁPRAC Y Z SA MO RZĄ DE M I
I N N Y MI PA RT N E RA MI ?
Dobrze
Źle
Bardzo źle
0%
4%
0%
8%
JAWNOŚĆ I PRZEJRZYSTOSĆ W
DZIAŁANIU
33
STOSOWANIE ZASADY
PARTNERSTWA W RELACJACH Z
INNYMI PODMIOTAMI
Strona
0%
0%
CHĘĆ WSPÓŁDZIAŁANIA PRZY
ROZWIĄZYWANIU LOKALNYCH
PROBLEMÓW
4%
15%
8%
19%
35%
46%
42%
58%
62%
Bardzo dobrze
W dalszej części badania respondenci zostali poproszeni o ocenę sposobu podejmowania działań
przez organizacje pozarządowe w 6 zaproponowanych obszarach, tj. diagnozowanie problemów
lokalnych, informowanie o planach i działaniach, zaangażowanie w tworzenie nowego prawa,
pozyskiwanie środków zewnętrznych, poziomu wykorzystania wsparcia niefinansowego oraz
działanie na rzecz integracji organizacji pozarządowych.
Spośród zaproponowanych do oceny czynników najlepiej oceniony został sposób korzystania
z mechanizmu niefinansowego wspierania organizacji (70% pozytywnych ocen) oraz działania
na rzecz integracji środowiska pozarządowego (65% pozytywnych odpowiedzi). Jednocześnie
ankietowani okazali się bardziej sceptyczni, jeżeli chodzi o oceną pozyskiwania środków finansowych
przez NGO - 53% pozytywnych wskazań. W opinii samorządowców powiatu cieszyńskiego
to wsparcie niefinansowe dla NGO jest najlepiej ocenianą praktyką współpracy z samorządem.
Przypomnijmy, że do takiego wsparcia zalicza się np. nieodpłatne użyczenie mienia publicznego,
udział w szkoleniach organizowanych przez samorząd, pomoc w promocji wydarzenia. Rzeczywiście
ta pomoc jest oczekiwana przez organizacje pozarządowe, zwłaszcza te z mniejszym potencjałem.
Wysoki poziom ocen pozytywnych w zakresie tendencji organizacji do wzajemne współpracy może
wynikać z faktu, że to samorządowcy w większości animują budowanie/tworzenie partnerstw.
Być może udane przedsięwzięcia (np. wspólne szkolenia, pikniki NGO, festyny) będące platformą
do zawiązywania partnerstw przez organizacje przekładają się na wysokie oceny dokonywane przez
samorządowców powiatu cieszyńskiego.
Spośród 6 rekomendowanych czynników, najsłabiej zostało ocenione angażowanie się organizacji
pozarządowych w tworzenie nowego prawa, programów i strategii. Zaledwie 15% oceniło ten
obszar dobrze. Krytyczna ocena samorządowców wynika z braku realnego zaangażowania
organizacji pozarządowych w tworzenie prawa na poziomie lokalnym. Przyczyny mogą być dwojakie.
Z jednej strony wynikają z fasadowej formy prowadzenia konsultacji, które polegają na umieszczaniu
propozycji dokumentu na stronie BIP samorządu, oraz tablicy ogłoszeń urzędu gminy/miasta. Taka
w przypadku rocznych programów współpracy), i wtedy późniejsze konsultacje dokumentu nie
wzbudzają ich zainteresowania.
Strona
pozarządowe mają okazję do przekazywania swoich uwag pisemnie (tak jak ma to miejsce
34
forma przekazu nie dociera do zainteresowanych organizacji. Z drugiej strony, organizacje
Wykres 10 Ocena sposobu funkcjonowania organizacji pozarządowych
JA K PA N / I O C E N I A SPO SÓ B, W JA K I Z N A N E PA N U/ I O RG A N IZAC JE :
Dobrze
Źle
Bardzo źle
50%
8%
8%
8%
12%
15%
19%
27%
38%
38%
15%
8%
DIAGNOZUJĄ PROBLEMY I INFORMUJA LOKALNYCH
POTRZEBY SWOICH
PARTNERÓW O SWOICH
KLIENTÓW
PLANACH I DZIAŁANIACH
ANGAŻUJĄ SIĘ W
TWORZENIE NOWEGO
PRAWA, PROGRAMÓW,
STRATEGII
POZYSKUJĄ
FINANSOWANIE NA
REALIZACJĘ SWOICH
DZIAŁAŃ
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
4%
8%
12%
15%
27%
38%
38%
46%
50%
54%
62%
Bardzo dobrze
KORZYSTAJĄ Z
DZIAŁAJĄ NA RZECZ
MECHANIZMU
INTEGRACJI ŚRODOWISKA
NIEFINANSOWEGO
POZARZĄDOWEGO
WSPIERANIA ORGANIZACJI
Strona
35
2.4 Uwarunkowania oraz rezultaty współpracy samorządu z organizacjami
pozarządowymi
W badaniu ankietowym przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego
zostali zapytani o to, czy obowiązujące rozwiązania prawne oraz programy i działania władz
krajowych sprzyjają rozwojowi współpracy miedzy organizacjami pozarządowymi a samorządem. Na
zadane pytanie 42% respondentów wybrało odpowiedź „raczej tak” (z tym, że nikt nie wskazał
odpowiedzi tak, 29% - „raczej nie”, a kolejne 29% respondentów nie wyraziło jednoznacznej opinii.
Samorządowcy powiatu cieszyńskiego raczej zdystansowali się od potwierdzania faktu, że prawo
sprzyja rozwojowi współpracy organizacji pozarządowych i samorządów.
Można
wnioskować,
że
współpraca
pomiędzy
jednostkami
samorządu
terytorialnego
a organizacjami pozarządowymi w Polsce pozostaje wciąż na niezadowalającym poziomie – choć te
same badania wskazują także, iż im wyższy szczebel samorządu, tym jakość współpracy
się poprawia. Co więc bezpośrednio wpływa na jakość współdziałania tych dwóch tak ważnych
ze społecznego punktu widzenia sektorów? Na pewno stan współpracy finansowej i pozafinansowej,
dostępność infrastruktury współpracy, a przede wszystkim proces komunikacji pomiędzy oboma
sektorami, a więc kultura wzajemnych relacji, a także - choć w coraz mniejszym stopniu -
Strona
36
uwarunkowania prawne.
Wykres 11 Ocena wpływu rozwiązań prawnych, programów i działań władz krajowych na współpracę z NGO
CZY UWAŻA PAN/I, ŻE OBOWIĄZUJĄCE ROZWIĄZANIA PRAWNE
ORAZ PROGRAMY I DZIAŁANIA WŁADZ KRAJOWYCH SPRZYJAJĄ
ROZWOJOWI WSPÓŁPRACY MIĘDZY ORGANIZACJAMI
POZARZĄDOWYMI A SAMORZĄDEM?
42%
29%
29%
0%
TAK
0%
RACZEJ TAK
ANI TAK, ANI NIE
RACZEJ NIE
NIE
Usługi publiczne to usługi świadczone przez administrację publiczną obywatelom bezpośrednio
(w ramach sektora publicznego) lub poprzez finansowanie podmiotów prywatnych (np. organizacji
pozarządowych). Samorządowcy z powiatu cieszyńskiego poproszeni zostali o ocenę wpływu
współpracy samorządu z sektorem NGO, na jakość i dostępność usług świadczonych mieszkańcom.
Respondenci w znaczącej większości pozytywnie ocenili wpływ tej współpracy na wysoką jakość
usług świadczonych na rzecz mieszkańców (87,5% badanych oceniło go dobrze i bardzo dobrze).
Na uwagę zasługuje fakt, że żaden z respondentów nie wyraził negatywnej opinii w tym zakresie, co
świadczy jednoznacznie o tym, że samorządowcy wysoko oceniają jakość świadczonych usług
Strona
37
publicznych dla mieszkańców zlecanych przez urzędy gmin/miast oraz starostwo powiatowe.
Wykres 12 Ocena wpływu współpracy samorządu z NGO na jakość i dostępność usług dla mieszkańców powiatu
JAK PAN/I OCENIA WPŁYW WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU Z O.P. NA
JAKOŚĆ I DOSTĘPNOSĆ USŁUG SWIADCZONYCH MIESZKAŃCOM
(NP. POMOC SPOŁECZNA, EDUKACJA, KULTURA FIZYCZNA I
SPORT, KULTURA)?
75%
12,5%
BARDZO DOBRZE
12,5%
DOBRZE
ANI DOBRZE, ANI
ŹLE
0%
0%
ŹLE
BARDZO ŹLE
W badaniu wśród przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego powiatu cieszyńskiego
poruszona została również kwestia wpływu dotychczasowej współpracy z sektorem NGO na rozwój
lokalny danego samorządu. Ankietowani zostali poproszeni o wyrażenie opinii na ten temat poprzez
wybór z pięciu odpowiedzi. Żaden z przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego nie ocenił
negatywnie tego aspektu. Natomiast wpływ współpracy z organizacjami pozarządowymi na rozwój
samorządu bardzo dobrze i dobrze oceniło 77% respondentów. Pozostałe 23% ankietowanych
udzieliło neutralnej odpowiedzi. Można stwierdzić, że samorządowcy jednoznacznie zgadzają się
Strona
38
z tezą, że organizacje pozarządowe mają pozytywny wpływ na rozwój lokalny.
Wykres 13 Ocena wpływu dotychczasowej współpracy na rozwój samorządu
JAK PAN/I OCENIA WPŁYW DOTYCHCZASOWEJ WSPÓŁPRACY NA
ROZWÓJ SAMORZĄDU LOKALNEGO?
69%
23%
8%
BARDZO DOBRZE
DOBRZE
ANI DOBRZE, ANI
ŹLE
0%
0%
ŹLE
BARDZO ŹLE
2.5 Postulaty do poprawy jakości współpracy międzysektorowej
Jakie działania powinny zostać podjęte przez władze samorządowe, aby znacząco poprawić jakość
i użyteczność współpracy z organizacjami pozarządowymi. Największy, bo 22% udział odpowiedzi
w tym pytaniu to: „zwiększenie wsparcia finansowego” zadań realizowanych przez organizacje
III sektora. Można stwierdzić, że postulat ten jest również podzielany przez organizacje
pozarządowe. Większe środki na konkursy dla NGO przyczyniają się do tego, że można zrealizować
albo większą liczbę zadań, lub podnieść jakość tych realizowanych.
Ponadto samorządowcy z powiatu cieszyńskiego stawiają na poprawę oferty w zakresie szkoleń
i doradztwa dla organizacji pozarządowych - ważne dla 17% respondentów. Ten postulat wynika
przede wszystkim z prostego faktu, że im wyższy poziom kompetencji członków organizacji
Pożytku Publicznego” w JST dla 16% respondentów stanowi pomysł na wzrost jakości i użyteczności
współpracy na linii JST - NGO. Ten postulat wynika z faktu, że pracownicy zajmujący się współpracą
Strona
Wsparcie instytucjonalne w postaci: „samodzielnego stanowiska”, „eksperta ds. NGO”, czy „Rady
39
pozarządowych, tym współpraca z samorządami układa się lepiej.
z NGO z reguły mają również w zakresie czynności inne zadania. W ten sposób nie mogą poświęcić
całego swojego czasu na współpracę z organizacjami pozarządowymi. Poprawa wzajemnej
komunikacji to równie ważny element wymagający podniesienia jakości, wskazany przez 11%
respondentów. Poprawa wzajemnej komunikacji może być uzyskana poprzez organizację wspólnych
spotkań, szkoleń oraz zastosowanie nowoczesnych nośników informacji (mail, portale
Strona
40
społecznościowe).
Wykres 14 Propozycje działań samorządów mogących wpłynąć na wzrost jakości i użyteczności współpracy
POMYSŁY NA WZROST JAKOŚCI i UŻYTECZNOŚCI WSPÓŁPRACY
zwiekszenie wsparcie finansowego
22%
szkolenia i doradztwo prawno-księgowe
17%
utworzenie stanowiska eksperta ds. NGO
16%
komunikacja
11%
uproszczenie przepisów i procedur
3%
większe zaufanie do NGO
3%
doposażenie w sprzęt
3%
wzrost aktywności organizacji przy tworzeniu programów, strategii
3%
wsparcie organizacji w integracji społecznej
3%
wsparcie przy pozyskiwaniu funduszy zewnętrznych
3%
promocja i uczestnictwo w działaniach NGO
3%
wsparcie pozafinansowe
2%
współpraca pomiędzy NGO
2%
uczestnictwo NGO w tworzeniu aktów prawnych
2%
uwzględnianie opinii społeczności lokalnej
2%
szkolenia dotyczące wolontariatu
2%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
Strona
inne
41
5%
3. Badanie LIJW wśród organizacji pozarządowych śląska cieszyńskiego
Ewaluacja jakości współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi została wykonana
również w oparciu o badanie ankietowe przeprowadzone wśród organizacji pozarządowych,
mających siedzibę na terenie powiatu cieszyńskiego. Badanie miało na celu zebranie informacji
i opinii NGO w powiecie cieszyńskim na temat mocnych stron i problemów związanych
ze współpracą z samorządem w realizacji zadań publicznych. W badaniu ankietowym wzięło
przedstawicieli 60 organizacji pozarządowych z powiatu cieszyńskiego, których przedstawiciele
odpowiadali na pytania związane z relacjami z samorządem, poziomem zadowolenia
i oferowanego wsparcia oraz oceny intensywności współpracy.
3.1 Informacje o badanych organizacjach pozarządowych
Spośród ankietowanej grupy organizacji pozarządowych prowadzących działalność na terenie
powiatu cieszyńskiego 26% prowadzi swoją działalności od ponad 15-lat, przy czym jedna
na dziesięć organizacji może poszczycić się bardzo długą i bogatą historią swojej aktywności
i oddziaływania na środowisko lokalne, sięgającą pierwszej połowy XX wieku. Rzeczywiście
powiat cieszyński bywa często wskazywany, jako jedno z miejsc w Polsce, gdzie poziom
aktywności obywatelskiej jest bardzo wysoki, a współpraca sektora pozarządowego
i samorządów jest prezentowana jako modelowa.
Na uwagę zasługuje również fakt, że w badaniu ankietowym licznie reprezentowane są również
organizacje nowopowstałe, które prowadzą działalność od 2010 roku (29% badanej grupy),
co będzie miało duże znaczenie zwłaszcza w ocenie uzyskanego wsparcia ze strony samorządów
we wczesnym okresie działalności. Na wykresie poniżej zestawiono podział badanych
Strona
42
podmiotów ze względu na okres sformalizowanej działalności w trzecim sektorze.
Wykres 15. Rok powstania ankietowanych organizacji pozarządowych
ROK POWSTANIA NGO
2013-2014
13%
16%
2010-2012
2007-2009
19%
2004-2006
16%
10%
2000-2003
16%
1990-1999
DO 1989
10%
0%
5%
10%
15%
20%
Ponad połowa diagnozowanych NGO (55%) za maksymalny zasięg prowadzenia działalności
określa obszar gminy/miasta, na terenie, której posiada swoją siedzibę (bądź filię), czyli
deklaruje swój ściśle lokalny charakter. Działalność organizacji pozarządowych o charakterze
lokalnym jest związana z potrzebą mieszkańców w zakresie działania oraz inicjowania
pozytywnych zmian zachodzących w swoim najbliższym otoczeniu. Z drugiej strony zasięg
oddziaływania organizacji jest determinowany poprzez możliwości finansowe organizacji,
zasobów materialnych i organizacyjnych, jak i obszary prowadzonej działalności. Średnio jedna
na cztery organizacje deklaruje szerszy - powiatowy lub wojewódzki zasięg prowadzonej
działalności, natomiast co dziesiąty podmiot, posiadający swoją siedzibę na terenie powiatu
Strona
43
cieszyńskiego, jako obręb oddziaływania wskazał cały kraj lub środowisko międzynarodowe.
Wykres 16. Zasięg działania ankietowanych organizacji pozarządowych
ZASIĘG DZIAŁANIA NGO
Ustawa o pożytku publicznym i o wolontariacie mówi, że działalnością pożytku publicznego jest
działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań
publicznych. Ustawa wskazuje na 33 obszarów należących do sfery zadań publicznych.
W badaniu ankietowym organizacje pozarządowe z powiatu cieszyńskiego wskazały na główne
obszary działalności.
W badaniu ankietowym organizacje pozarządowe wskazywały główne obszary swojej
działalności. Okazuje się, że głównym obszarem działalności organizacji pozarządowych
z terenu śląska cieszyńskiego jest kultura (w tym działalność artystyczna, wystawiennicza,
teatralna, filmowa - zrzeszająca animatorów kultury oraz amatorów szeroko pojętej twórczości
artystycznej i sztuki). Ten obszar jako dominujący wskazała co czwarta ankietowana organizacja
pozarządowa. Kolejnym co do ważności obszarów aktywności NGO w powiecie cieszyńskim jest
sport oraz edukacja. Każda z tych dziedzin stanowi podstawowy kierunek działalności dla 22%
Strona
17 % podmiotów traktuje ją jako główny obszar swojej działalności. W przypadku drugiego co
44
organizacji pozarządowych powiatu cieszyńskiego. W dalszej kolejności jest pomoc społeczna.
do ważności obszaru działalności organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim,
najczęściej wskazywano edukację, a także pomoc społeczną oraz kulturę.
Tym samym oceniając całokształt działalność cieszyńskich NGO głównym polem aktywności III
sektora od wielu lat jest niezmiennie nauka edukacja, oświata oraz wychowanie. Zauważalny
jest stosunkowo niewielki odsetek organizacji pozarządowych na terenie Śląska Cieszyńskiego
działających w obszarze wspierania rozwoju przedsiębiorczości, rynku pracy a także ochrony
zdrowia. Uzyskane wyniki są zbieżne z tymi uzyskanymi podczas podobnego badania
ankietowego przeprowadzonego w 2009 roku w ramach projektu „CieszLab. Cieszyńskie
Laboratorium Społeczeństwa Obywatelskiego”. Okazuje się, że niezmiennym jest fakt, że
najwięcej organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim prowadzi działalność
w 4 głównych obszarach: edukacja, kultura fizyczna i sport, kultura i pomoc społeczna.
Wykres 17. Główne obszary działania organizacji pozarządowej
G Ł ÓWNE O BSZARY DZ IAŁANIA O RGANIZACJI P OZARZĄDOWEJ
Główny obszar działalności
KULTURA
17%
25%
SPORT
22%
EUKACJA
22%
POMOC SPOŁECZNA
9%
33%
20%
17%
INNE
6%
EKOLOGIA
3% 3%
REGION
3% 3%
6%
2 2
0%
20%
40%
60%
45
6%
OCHRONA ZDROWIA
Strona
RYNEK PRACY
Drugi obszar działalności
Badanie ankietowe pokazało również, że w powiecie cieszyńskim stopniowo wzrasta
zatrudnienie w organizacjach pozarządowych. Zgodnie z Raportem pt. „Diagnoza kondycji
społeczeństwa obywatelskiego w powiecie cieszyńskim z 2009 roku” (opracowanym w ramach
projektu CieszLab. Cieszyńskie Laboratorium Społeczeństwa Obywatelskiego) 19% organizacji
pozarządowych zatrudniało pracowników etatowych, a 45% NGO zatrudniało pracowników
na umowę o dzieło lub zlecenie. Tymczasem w 2014 roku 18% NGO w powiecie cieszyńskim
zatrudnia przynajmniej jednego pracownika etatowego, a co 5. organizacja III sektora zatrudnia
na umowę cywilnoprawną (zlecenie lub o dzieło). 62% organizacji pozarządowych w powiecie
angażuje wolontariuszy, podpisując z nimi umowy wolontariackie.
Analizując dane na poziomie krajowym największą liczbą osób powiązanych zawodowo z
organizacją, a także zaangażowanych w jej działalność w formie wolontariatu formalnego,
charakteryzują się NGO działające w obszarze pomocy społecznej, działalności na rzecz rodziny,
osób niepełnosprawnych, osób starszych, ochrony zdrowia - w największych organizacjach jest
to około 30 osób zatrudnionych na umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawne, a także
kolejnych 60 osób działających w oparciu o umowy wolontariatu. Kolejną grupą organizacji
ogniskujących dużą liczbę osób trwale zaangażowanych są podmioty działające w obszarze
edukacji, oświaty, rynku pracy - do 40 osób zatrudnionych na umowy o pracę oraz umowy
cywilnoprawne oraz do 100 wolontariuszy - osób nieodpłatnie działających na rzecz organizacji
i grup społecznych, którym dedykowana jest praca w organizacji. Jednak w przypadku
większości podmiotów - 52% badanych NGO - liczba osób odpłatnie oraz nieodpłatnie
zaangażowanych w bieżące inicjatywy oraz rozwój organizacji nie przekracza dziesięciu osób; w
kolejnych 23% NGO działa od 10 do 20 osób łącznie, tj. bez względu na formę aktywności
Strona
46
(umowa o pracę, o dzieło, zlecenie, wolontariat).
Wykres 18. Struktura pracowników organizacji pozarządowych.
STRUKTURA PRACOWNIKÓW SEKTORA ORGANIZACJI
POZARZĄDOWYCH
Umowy
wolontariatu
62%
Potencjał sektora pozarządowego powiatu cieszyńskiego trafnie charakteryzuje wskaźnik liczby
aktywnych członków organizacji działających na ich rzecz. Przynależność (członkostwo)
w organizacjach pozarządowych jest jedną z podstawowych form aktywności obywatelskiej.
W powiecie cieszyńskim największy odsetek NGO stanowią organizacje zrzeszające od 11 do 20
członków (36% NGO), a także do 10 członków (34% NGO). Zdecydowana większość organizacji
to niewielkie podmioty, założone i prowadzone przez pasjonatów pracujących społecznie,
osoby zaangażowane na rzecz rozwoju swoich lokalnych społeczności. Tylko co czwarta NGO
Strona
47
zrzesza więcej niż 20 członków.
Wykres 19. Liczba aktywnych członków NGO w powiecie cieszyńskim
LICZBA AKTYWNYCH CZŁONKÓW NGO
3.2 Ogólna ocena jakości współpracy organizacji pozarządowych z jednostkami
samorządów terytorialnych
Przedstawiciele organizacji pozarządowych biorących udział w badaniu zostali poproszeni
o ocenę jakości dotychczasowej współpracy z jednostkami samorządów terytorialnych pod
kątem szeregu aspektów nawiązujących do własnych doświadczeń, m.in.:
− zakresu przedmiotowego dotychczasowej współpracy z jednostkami samorządu
terytorialnego,
− intensywności oraz jakości współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego,
− podstawowych zalet oraz głównych wad w relacjach pomiędzy III sektorem oraz JST.
Jak wynika z badania, prawie 70% ankietowanych organizacji pozarządowych współpracuje
publicznego i o wolontariacie. Równolegle w przeciągu ostatnich 12 miesięcy niespełna 60%
NGO skorzystało ze wsparcia niefinansowego udzielonego przez samorząd, odebranego
Strona
rodzaju współpracy reguluje ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku
48
z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie realizacji zadań publicznych. Zasady tego
w postaci korzystania z pomieszczeń udostępnianych na potrzeby działań operacyjnych
prowadzonych przez organizację lub udziału w szkoleniach organizowanych przez urząd.
Udział przedstawicieli strony społecznej w tworzeniu rozwiązań prawnych może mieć istotny
wpływ na lepszą jakość i wzrost efektywności realizowanych polityk publicznych i regulacji
prawnych. Angażowani w organizacjach pozarządowych pracownicy, wolontariusze to
częstokroć specjaliści dziedzinowi, dysponujący specjalistyczną wiedzą w wielu dziedzinach. Ich
kwalifikacje mogą wpływać na poprawę jakości stanowionego prawa na poziomie lokalnym.
Mimo to poziom współpracy w tym zakresie, między innymi poprzez udział w konsultacjach
prowadzonych w trakcie wdrażania lokalnych strategii i programów jest niewystarczający.
Badanie ankietowe pokazało, że 47% spośród organizacji pozarządowych uczestniczyło
w ostatnim roku w pracach nad poprawą i wdrażaniem lokalnych rozwiązań prawnych.
Jednakże w dalszym ciągu istnieje potrzeba wprowadzania procedur oraz regulacji
poprawiających komunikację i współpracę NGO-JST, zwiększających uczestnictwo członków
NGO w konsultowanie lokalnego prawa.
Badanie ankietowe pokazało, że dla organizacji pozarządowych najważniejsza jest możliwość
realizacji zadań publicznych na zlecenie samorządów. Jest to ściśle powiązane z tym,
że większość organizacji pozarządowych w powiecie to podmioty niezatrudniające
pracowników i nie prowadzące działalności gospodarczej. Dla wielu organizacji kontraktowanie
realizacji zadań publicznych przez samorządy jest jedyną okazją do zrealizowania ważnego
Strona
49
projektu dla społeczności lokalnej.
Wykres 20. Rodzaj współpracy z JST w ciągu ostatnich 12 miesięcy
C ZY W O STAT N I C H 1 2 MI ESI ĄC AC H PA N A (- I ) O RG A N I ZAC JA
W SPÓ ŁPRACOWA ŁA Z URZ Ę DE M LUB PO DLEG ŁY MI
MU JE DN O ST K A MI
TAK
KORZYSTAJĄC ZE WSPARCIA NIEFINANSOWEGO
SAMORZĄDU (NP. SZKOLENIA, UDOSTĘPNIANIE
POMIESZCZEŃ)?
NIE
59%
PRZY REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH (NP.
WDRAŻANIE PROJEKTÓW FINANSOWANYCH
PRZEZ SAMORZĄD)?
41%
69%
PRZY TWORZENIU NOWYCH ROZWIĄZAŃ
PRAWNYCH, PROGRAMÓW LUB STRATEGII (NP.
UDZIAŁ W KONSULTACJACH)?
31%
47%
0%
53%
50%
100%
Bardzo ważnym elementem badania ankietowego była ocena intensywności współpracy NGO z
samorządem. Wynik pokazał, że 44% organizacji III sektora oceniło intensywność współpracy z
JST w przeciągu ostatniego roku jako dużą oraz bardzo dużą, przy czym ścisłą współpracę
deklaruje jedna na pięć organizacji pozarządowych. Ponad jedna czwarta organizacji
pozarządowych przeciętnie ocenia swoją aktywność w kontaktach i realizacji wspólnych
zamierzeń z organami administracji publicznej. Można stwierdzić również, że trzy na dziesięć
organizacji pozarządowych w ogóle nie utrzymują bieżących kontaktów z pracownikami JST lub
też kontakty te są doraźne i nie noszą znamion sukcesywnego zacieśniania współpracy. Jednym
z powodów takiego stanu rzeczy może być wciąż jeszcze brak sprawdzonych oraz trwałych
kanałów dystrybucji informacji oraz brak zdiagnozowanych kierunków, ram i możliwości
działania bez pieniędzy samorządów, albo niewielkie organizacje, które nie działają w obszarze
Strona
to profesjonalne organizacje (np. prowadzące działalność gospodarczą), realizujące swoje
50
współpracy albo po prostu brak takiej potrzeby. Może to mieć dwie przyczyny. Po pierwsze są
pożytku publicznego. Dla porównania połowa ankietowanych pracowników samorządowych
ocenia współpracę z NGO jako dobrą i bardzo dobrą, jedynie 4% za małą i bardzo małą.
Wykres 21. Ocena intensywności współpracy organizacji z samorządem w ostatnich 12 miesiącach
11%
20%
20%
22%
27%
O C E N A I N T E N SY W N O ŚC I W SPÓ ŁPRAC Y SWOJE J
O RG A N I ZAC JI Z SA MO RZĄ DE M W O STAT N I C H
1 2 MI ESI ĄC AC H
B. DUŻA
DUŻA
ŚREDNIA
MAŁA
B. MAŁA
Optymizmem napawa fakt, że aż 60% ankietowanych przedstawicieli NGO dobrze lub bardzo
dobrze oceniła aktualny całokształt współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego.
Niespełna jedna trzecia ankietowanych przedstawicieli organizacji pozarządowych nie wyraziła
sprecyzowanego poglądu na temat ogólnej oceny współpracy z samorządem, co świadczy
o braku poważnych zastrzeżeń do działań prowadzonych przez samorząd, jak i o braku
powodów do wyrażenia pozytywnych opinii o jakości kontaktów oraz chęci do podejmowania
wspólnych inicjatyw międzysektorowych oraz zdolności do tworzenia więzi na rzecz realizacji
wspólnych celów. 10% organizacji pozarządowych posiada negatywne doświadczenia związane
ze współpracą z jednostkami samorządowymi, a tym samym źle oceniła całokształt współpracy
Strona
51
z JST.
Wykres 22. Ogólna ocena współpracy z samorządem w ostatnich 12 miesiącach
2%
8%
27%
30%
33%
O GÓLNA O C ENA WSPÓŁPRACY Z S AMORZĄDEM
W O STATNICH 1 2 M I ESIĄCACH
BARDZO DOBRZE
DOBRZE
ANI DOBRZE, ANI
ŹLE
ŹLE
BARDZO ŹLE
W
celu
zdiagnozowania
najważniejszych
zalet,
charakteryzujących
współpracę
międzysektorową na terenie powiatu cieszyńskiego w obecnie działającym systemie respondenci zostali poproszeni o przywołanie największych pozytywów w relacjach swojej
organizacji z JST. Jedna czwarta rozmówców doceniła pomoc pozafinansową (powierzchni
biurowych, organizacja spotkań, szkoleń, wsparcie merytoryczne itp.). Na drugim miejscu
wskazano pomoc materialną, w tym kontaktowanie realizacji zadań publicznych. To może
budzić zdziwienie w kontekście informacji, że organizacje pozarządowe za najważniejszy obszar
współpracy wskazują właśnie tą finansową.
W nieco mniejszym stopniu respondenci docenili jakość formalnych relacji interpersonalnych,
co zaświadcza o stopniowej poprawie wydajności systemu komunikacji formalnej pomiędzy
organizacjami i samorządami lokalnymi. Wskazane jest, aby samorządy powiatu cieszyńskiego
zintensyfikowały wsparcie pozafinansowe kierowane do organizacji pozarządowych. Wynika
z samorządem prezentuje poniższy wykres.
Strona
ich potrzebom. Najczęściej przywoływane zalety w relacjach organizacji pozarządowych
52
to z faktu, że jest ono najlepiej postrzegane przez przedstawicieli NGO i z pewnością odpowiada
Wykres 23. Zalety w relacjach organizacji pozarządowej z samorządem
JAKIE E L EMENTY W R E LACJACH SWOJEJ O RGANIZACJI
Z S AMORZĄDEM U WAŻA PA N( - I) Z A Z ALETY?
30%
pomoc
pozamaterialna
25%
pomoc materialna
22%
inne, nie
wymienione na
wykresie
22%
kontakt
17%
20%
współpraca
11%
10%
brak zalet
3%
0%
W kontekście pytania o zalety wynikające z relacji samorządu z NGO, poza odpowiedziami
ogólnymi pogrupowanymi na wykresie powyżej pojawił się szereg odpowiedzi bardziej
precyzyjnych, których umyślnie nie grupowano, w celu wykazania szczegółów dotyczących zalet
wskazywanych przez NGO w relacji z samorządem. Należą do nich:
− aktywność JST w zakresie odpowiadania na zaproszenia NGO i uczestniczenia
w wydarzeniach inicjowanych przez III sektor,
− możliwość zawierania umów wieloletnich,
− wsparcie dla spółdzielni socjalnych,
− względna elastyczność w zakresie różnych form finansowania zadań NGO,
− coraz większa przychylność i otwartość na działania NGO, a także respektowanie
i docenianie działań NGO,
− wprowadzenie klauzuli społecznej w zamówieniach publicznych,
Strona
− stopniowa profesjonalizacja usług publicznych,
53
− otwartość i wsparcie pracowników szeregowych JST,
− terminowość w realizacji bieżących procedur, w tym przyznawaniu środków
pieniężnych.
W drugiej kolejności ta sama grupa respondentów udzieliła odpowiedzi na pytanie o główne
wady, którymi obarczone są relacje organizacji pozarządowej z lokalnym samorządem. W tej
części główną rolę zagrała przede wszystkim niska jakość wzajemnej współpracy (21% wskazań),
rozumiana jako niedostatecznie wypracowana i sformalizowana ścieżka komunikacji w zakresie
procedur sprawnego i efektywnego współdziałania na linii NGO-JST.
Zasadniczą wadą w relacjach JST i NGO okazuje się również bariera biurokratyczna (16%
wskazań) oraz niewystarczające przygotowanie urzędników do pracy z organizacjami
pozarządowymi (15%). Nie ulega wątpliwości, że biurokracja to jedna z poważniejszych barier
we współpracy JST i NGO. W badaniach ogólnopolskich na nadmiernie rozbudowaną
biurokrację administracji publicznej skarży się aż 56% organizacji pozarządowych (źródło:
Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2012. Opracowanie:
Stowarzyszenie Klon/Jawor).
W tym wypadku, znacznie mniejszym problemem okazały się niedostateczna pomoc
pozafinansowa oraz finansowa. Innymi słowy kluczowe dla poprawy jakości współpracy JST i
NGO jest ograniczenie barier biurokratycznych oraz włączenie organizacji w proces
Strona
54
podejmowania decyzji ich dotyczących na poziomie lokalnym.
Wykres 24. Wady w relacjach organizacji pozarządowej z samorządem
JAKIE E L EMENTY W R E LACJACH SWOJEJ O RGANIZACJI
Z S AMORZĄDEM U WAŻA PA N( - I) Z A WADY?
30%
współpraca wady inne, nie
21%
wymienione na
wykresie
18%
20%
biurokracja
16%
brak
kompetentcji niewystarczająca
pomoc
urzędników
pozafinansowa
15%
niewystarczająca
15%
pomoc finansowa
13%
10%
brak wad
3%
0%
W badaniu ankietowym przedstawiciele organizacji pozarządowych z powiatu cieszyńskiego
wskazali istotne wady, tworzące bariery w tworzeniu wzajemnych, trwałych powiązań
z samorządem lokalnym. Należą do nich:
− brak woli JST w zakresie zmiany obecnej sytuacji w odniesieniu do stopnia współpracy
z sektorem pozarządowym; niski poziom zaufania do lokalnych reprezentantów sektora
pozarządowego,
− brak otwarcia na zdanie mieszkańców/sugestie organizacji pozarządowych na temat
lokalnych problemów,
− skomplikowane procedury aplikowania o środki pieniężne oraz brak przejrzystych
procedur przy podziale małych grantów, niski poziom przyznawanych środków
pieniężnych,
społeczne,
Strona
− brak stosowania mechanizmów, które pozwalają na zlecanie zadań NGO, np. klauzule
55
− brak przejrzystych kryteriów oceny ofert przy zlecaniu zadań publicznych,
− brak umów wieloletnich,
− brak świadomości przedstawicieli administracji publicznej w zakresie wartości
prospołecznej działalności prowadzonych przez NGO.
3.3 Samorząd jako partner organizacji pozarządowych
Poprzez zadania samorządów z zakresu aktywizacji społecznej mieszkańców należy rozumieć
aktywną organizację spotkań z mieszkańcami oraz prowadzenie otwartych konsultacji
społecznych dotyczących różnych sfer działalności podmiotów sektora publicznego,
rozwiązywania lokalnych problemów, budowania lokalnych polityk oraz strategii rozwoju JST;
a także wszelkie formy aktywnego działania lokalnego samorządu na rzecz przeciwdziałania
procesom wykluczenia społecznego mieszkańców, w tym:
− wzmacnianie efektywności działań ośrodków pomocy społecznej,
− organizację
szkoleń
z
zakresu
aktywizacji
oraz
zdobywania
umiejętności
umożliwiających ponowne wejście na rynek pracy dla osób bezrobotnych; poszerzania
kwalifikacji zawodowych mieszkańców pracujących; organizację warsztatów z zakresu
aktywizacji i integracji społecznej, organizację zajęć z zakresu aktywizacji zawodowej
i integracji społecznej osób niepełnosprawnych,
− organizację akcji promocyjno - informacyjnych w zakresie aktywizacji społecznej
mieszkańców oraz włączania ich w procesy decyzyjne,
− organizację wydarzeń integrujących lokalną społeczność.
W takim świetle należy interpretować wyniki pytania „Jak ocenia Pan(-i) aktywność władz
samorządowych w sferze aktywizacji społecznej mieszkańców naszego powiatu?”. Badanie
pokazało, że 37% respondentów pozytywnie ustosunkowało się do stopnia aktywności władz
samorządowych prowadzących działalność w powiecie cieszyńskim w sferze aktywizacji
społecznej mieszkańców. Nieco większa grupa respondentów (38%) oceniła aktywność
publicznego na rzecz aktywizacji społecznej mieszkańców, co może być spowodowane
Strona
Z kolei przedstawiciele jednej na cztery NGO wyraziło swoje niezadowolenie z działań sektora
56
samorządów w tym zakresie jako przeciętną, jednak nie noszącą znamion niskiej aktywności.
negatywnymi doświadczeniami w zakresie nawiązywania trwałej współpracy z samorządem
lokalnym, jak i niedostateczną promocją i informacją na temat działań aktywizacyjnych
podejmowanych przez lokalny samorząd. Z badania wynika, że przedstawiciele organizacji
pozarządowych nie postrzegają samorządów, jako lidera w aktywizowaniu społeczności
lokalnych. Raczej ambiwalentne podejście może wynikać z faktu, że to organizacje w sposób
trafny diagnozują problemy społeczne na danym obszarze i są w stanie skuteczniej na nie
zareagować. Ponadto nabyte umiejętności przyczyniają się do oferowania usług publicznych
na wysokim poziomie. Samorząd mimo znacznie większych środków finansowych, poprzez
sztywny gorset przepisów nie są w stanie szybko i elastycznie reagować na zbiorowe potrzeby
mieszkańców.
Wykres 25. Ocena aktywności władz samorządowych w sferze aktywizacji społecznej mieszkańców
6%
9%
19%
28%
38%
JAK OCENIA PAN(PAN( - I) AKTYWNOŚĆ WŁADZ
SAMORZĄDOWYCH W SFERZE AKTYWIZACJI
SPOŁECZNEJ MIESZKAŃCÓW NASZEGO
POWIATU?
BARDZO DOBRZE
DOBRZE
ANI DOBRZE, ANI
ŹLE
ŹLE
BARDZO ŹLE
samorządów terytorialnych powiatu cieszyńskiego do współpracy z lokalnie działającymi NGO.
Strona
Kolejna część badania ankietowego poświęcona została ocenie podejścia przedstawicieli
57
W głównej mierze dotyczyło to stosowania procedur decyzyjnych, poszanowania zasady
partnerstwa oraz współpracy przy realizacji zadań publicznych. Ankietowani przedstawiciele III
sektora najwyżej ocenili chęć współdziałania pracowników urzędów przy realizacji zadań
publicznych. Ponad połowa - 53% ankietowanych - oceniła chęć do współpracy z nimi ze strony
urzędników jako dużą, jednocześnie jedynie 14% ankietowanych źle lub bardzo źle ocenia
nastawienie przedstawicieli administracji samorządowej. Jest oto o tyle istotne, że współpraca
finansowa należy do najważniejszych elementów kreujących relacje samorząd - organizacje
pozarządowe.
Mniej satysfakcjonująca okazała się ocena postawy samorządowców wobec poszanowania
zasady partnerstwa. Jedynie 45% respondentów pozytywnie oceniło respektowanie równości
praw przedstawicieli obu środowisk, z kolei aż 36% oceniło ten aspekt negatywnie. Niespełna
jedna na pięć organizacji pozarządowych uważa, że urzędnicy nie prezentują należytego
poziomu partnerstwa w trakcie w stosunkach z przedstawicielami III sektora. Wynik ten nie
dziwi biorąc pod uwagę, że liderzy organizacji społecznych są bardzo sceptyczni co do postawy
samorządów dotyczących budowanie wzajemnych relacji opartych o zasadę równości stron.
Praktyczna realizacja tej zasady w znacznej mierze zależy od woli i kompetencji
zaangażowanych osób i instytucji. Niemniej jednak, wydaje się, że urzędnicy w coraz większym
stopniu
uznają społeczeństwo obywatelskie
za partnera w
procesie współpracy
międzysektorowej.
Z drugiej strony, w badaniu ankietowym aż 25% respondentów zakwestionowało stosowanie
jawnych i przejrzystych procedur decyzyjnych przez samorządy. Prawdopodobnie jest to
związane z faktem, że w wielu samorządach powiatu cieszyńskiego przyznawanie środków
Strona
58
publicznych rokrocznie na te same zadania realizowane przez te same organizacje.
Wykres 26. Ocena podejścia przedstawicieli samorządu do współpracy z organizacjami pozarządowymi
JAK OCENIA PAN( - I) PODEJŚCIE PRZEDSTAWICIELI
SAMORZĄDU DO WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI
POZARZĄDOWYMI W ZAKRESIE:
Bardzo dobrze
Dobrze
Źle
STOSOWANIE JAWNYCH I PRZEJRZYSTYCH
PROCEDUR DECYZYJNYCH?
16%
30%
POSZANOWANIE ZASADY PARTNERSTWA?
17%
28%
CHĘĆ WSPÓŁDZIAŁANIA PRZY REALIZACJI ZADAŃ
PUBLICZNYCH?
19%
0%
Bardzo źle
30%
36%
34%
20%
19%
40%
13% 6%
33%
60%
6%
9% 5%
80%
100%
Spośród szeregu działań operacyjnych, za które odpowiedzialni są pracownicy urzędów,
respondenci z całego powiatu najlepiej ocenili otrzymywane wsparcie niefinansowe, polegające
między innymi na udostępnianiu biur, urządzeń biurowych, udzielaniu informacji w zakresie
procedur, wypełniania formularzy wypełnianych przez NGO. Ponadto 41% przedstawicieli
organizacji III sektora dobrze ocenia sposób, w jaki samorządy finansują projekty realizowane
przez organizacje pozarządowe. Stosunkowo duża grupa respondentów nie potrafiła zająć
konkretnego stanowiska w tej sprawie, co oznacza, że działania samorządów w zakresie
współfinansowania ze środków publicznych inicjatyw NGO są zauważalne, jednak nie na tyle
znaczące, aby zaspokajać potrzeby organizacji pożytku publicznego. W ocenie organizacji
Strona
zewnętrznego finansowania.
59
pozarządowych sektor publiczny w zbyt małym stopniu wspiera III sektor w pozyskiwaniu
Wykres 27. Ocena sposobu, w jaki samorządy wspierają funkcjonowanie organizacji samorządowych
JA K PA N (- I ) O C E N I A SPO SÓ B, W JA K I SA MO RZĄ D:
Bardzo dobrze
Dobrze
WSPIERA (NIEFINANSOWO) FUNKCJONOWANIE
ORGANIZACJI
POMAGA ORGANIZACJOM W POZYSKANIU
ZEWNĘTRZNEGO FINANSOWANIA
19%
8%
FINANSUJE PROJEKTY REALIZOWANE PRZEZ
ORGANIZACJE
11%
UWZGLĘDNIA ICH OPINIE PRZY TWORZENIU
PRAWA, PROGRAMÓW I STRATEGII
8%
INFORMUJE ORGANIZACJE O SWOICH PLANACH I
DZIAŁANIACH
DIAGNOZUJE PROBLEMY I POTRZEBY
MIESZKAŃCÓW?
0%
Bardzo źle
28%
23%
31%
25%
28%
38%
19%
8% 9%
23%
9%
23%
9%
50%
25%
50%
13%
27%
42%
31%
25%
9%
17%
30%
11%
5%
Źle
11% 9%
75%
100%
W zakresie oceny działań informacyjnych samorządów skierowanych do NGO, zdania
przedstawicieli III sektora są podzielone. Zgodnie z opinią 70% przedstawicieli sektora
pozarządowego samorządy w sposób niedostateczny diagnozują problemy i potrzeby
mieszkańców.
3.4 Organizacje pozarządowe jako partner samorządu
Ponad połowa respondentów (58%) dobrze oraz bardzo dobrze ocenia poziom aktywności
społecznej mieszkańców w organizacjach pozarządowych. Prawie jedna czwarta organizacji nie
wyraziła zdecydowanej opinii na temat aktywności mieszkańców, natomiast prawie 20%
poczynań sektora pozarządowego. Na uwagę zasługuje zbieżność odpowiedzi na to pytanie
Strona
czasu na zaangażowanie się w działania prospołeczne a także ograniczonego zaufania względem
60
respondentów stwierdziła bierność mieszkańców, częstokroć wynikającą z braku chęci lub
samorządowców i organizacji pozarządowych Przypomnijmy, że 58% ankietowanych
samorządowców potwierdziła dużą skuteczność NGO w aktywizacji społeczności lokalnej.
Wykres 28. Ocena poziomu aktywności społecznej mieszkańców przez NGO
JAK OCENIA PAN(-I) POZIOM AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ
MIESZKAŃCÓW NASZEJ WSPÓLNOTY SAMORZĄDOWEJ
W ORGANIZACJACH POZARZĄDOWYCH?
Bardzo
dobrze
8%
Ani dobrze,
ani źle
23%
Dobrze
50%
Organizacje pozarządowe zostały również poproszone o swego rodzaju samoocenę, czyli
zdiagnozowanie podejścia znanych sobie przedstawicieli lokalnego środowiska NGO
do tworzenia trwałych lub projektowych partnerstw oraz współpracy z administracją publiczną.
Z badania wynika, że zasadą poważaną przez znaczną większość podmiotów III sektora jest
partnerstwo w relacjach z innymi podmiotami. Zwraca szczególną uwagę fakt, że
8% podmiotów oceniło jako wzorowe stosowanie zasady utrzymywania jawności oraz
przejrzystości działań organizacji III sektora. Łącznie 64% udzielających odpowiedzi dobrze lub
bardzo dobrze ocenia poczynania znanych sobie NGO pod względem uczciwości oraz
przejrzystości w podejmowanych inicjatywach. Organizacje oceniają się również jako dobrych
Jednocześnie w odczuciu liderów organizacji pozarządowych, w relacjach z samorządem
stawiane są w gorszej, by nie powiedzieć „podrzędnej” pozycji.
Strona
potwierdziła fakt, że NGO stosują zasady partnerstwa w relacjach z innymi podmiotami.
61
partnerów dla innych podmiotów (szczególnie dla samorządów). 71% ankietowanych
Wykres 29. Samoocena podejścia NGO do współpracy z samorządem i innymi partnerami
ZNAJĄC LOKALNE ŚRODOWISKO, JAK OCENIA PAN( - I)
PODEJŚCIE ORGANIZACJI DO WSPÓŁPRACY Z
SAMORZĄDEM I INNYMI PARTNERAMI?
Bardzo dobrze
Dobrze
JAWNOŚĆ I PRZEJRZYSTOŚĆ W DZIAŁANIU?
Źle
8%
56%
STOSOWANIE ZASADY PARTNERSTWA W
RELACJACH Z INNYMI PODMIOTAMI?
2
69%
CHĘĆ WSPÓŁDZIAŁANIA PRZY ROZWIĄZYWANIU
LOKALNYCH PROBLEMÓW?
3
0%
Bardzo źle
28%
19%
56%
25%
33%
50%
75%
5% 3
9% 2
6%2
100%
Dosyć dobrze, jednak najsłabiej w porównaniu do pozostałych dwóch aspektów organizacje
oceniły chęć współdziałania środowiska na rzecz rozwiazywania lokalnych problemów,
co świadczy o atomizacji lokalnego sektora pozarządowego, a także o specjalizowaniu się
podmiotów w różnych obszarach działalności i nastawieniu na wdrażanie w życie własnych
planów rozwojowych. W celu przeprowadzenia wyczerpującej diagnozy mocnych i słabych
stron wskazanych przez środowisko organizacji pozarządowych ocenie poddano szereg
aspektów.
Spośród pięciu cech najwyższą ocenę uzyskała zdolność NGO powiatu cieszyńskiego
do pozyskiwania finansowania na realizację swoich działań wynikających ze statutu organizacji,
z nastawieniem na wypracowanie konkretnych korzyści społecznych. 78% ankietowanych NGO
pozarządowe w powiecie są fundusze pozyskane z budżetu samorządów lokalnych, składki
członkowskie, wpłaty od prywatnych sponsorów, a w mniejszym stopniu również wpłaty
Strona
środków). Głównym źródłem finansowania przedsięwzięć realizowanych przez organizacje
62
pozytywnie oceniło aspekt prowadzenia działalności z zakresu fundraisingu (pozyskiwania
adresatów projektu, dotacje rządowe oraz fundusze europejskie. Liderzy NGO dobrze ocenili
również własne działania na rzecz integracji środowiska pozarządowego. W istocie w powiecie
cieszyńskim były i są podejmowane takie działania. W powiecie cieszyńskim w 2015 roku
zarejestrowane zostało stowarzyszenie będące rodzajem federacji NGO z Cieszyna. Jest
to Cieszyńska Federacja Organizacji Pozarządowych i Podmiotów Ekonomii Społecznej. Jej
głównym celem działania jest integracja i wspólna reprezentacja organizacji pozarządowych
w Cieszynie.
Jednocześnie samoocena organizacji III sektora pozwoliła na wskazanie jego słabych stron.
Do czynników negatywnie ocenianych należy zaliczyć:
− stosunkowo niską aktywność w zakresie informowania lokalnych partnerów o swoich
planach strategicznych i bieżących działaniach,
− poziom zaangażowania się w tworzenie nowego prawa, programów oraz strategii
wdrażanych przez samorząd lokalny.
Do najważniejszych ról organizacji pozarządowych należy realizacja konkretnych przedsięwziąć
i projektów. Działania na rzecz udziału w tworzeniu nowego prawa należą do tych
drugorzędnych. Jednoczenie brak właściwej polityki informacyjnej samorządów w stosunku do
organizacji pozarządowych jest przyczyną z jednej strony braku okoliczności - np. brak
wspólnych spotkań na szczeblu formalnym czy nieformalnym lub po prostu ograniczone
korzystanie z narzędzi informatycznych, które umożliwiają łatwe i szybkie przekazywanie
Strona
63
informacji.
Wykres 30. Ocena sposobu działania NGO w powiecie cieszyńskim
JAK PAN(PAN( - I) OCENIA SPOSÓB, W JAKI ZNANE PANU(PANU( - I)
ORGANIZACJE NGO:
Bardzo dobrze
Dobrze
POZYSKUJĄ FINANSOWANIE NA REALIZACJĘ
SWOICH DZIAŁAŃ?
20%
DZIAŁAJĄ NA RZECZ INTEGRACJI ŚRODOWISKA
POZARZĄDOWEGO?
14%
KORZYSTAJĄ Z MECHANIZMÓW
NIEFINANSOWEGO WSPIERANIA ORGANIZACJI?
13%
INFORMUJĄ LOKALNYCH PARTNERÓW O SWOICH
PLANACH I DZIAŁANIACH?
6%
DIAGNOZUJĄ PROBLEMY /POTRZEBY SWOICH
KLIENTÓW?
6%
ANGAŻUJĄ SIĘ W TWORZENIE NOWEGO PRAWA,
PROGRAMÓW I STRATEGII?
Źle
Bardzo źle
58%
19%
53%
20%
47%
23%
53%
3
45%
0%
25%
11% 2
33%
50%
34%
50%
8%
19%
38%
3
2
22
14% 3
75%
100%
Wyniki badania ankietowego wskazują na to, III sektor w powiecie cieszyńskim jest w fazie
ciągłego formowania, gdyż większe zaangażowanie i otwarcie się na współpracę z partnerami
(partnerzy krajowi i zagraniczni, przedsiębiorstwa, jednostki edukacyjne, instytucje kultury,
wreszcie inne NGO) oraz sektorem publicznym (samorząd lokalny, powiatowy, wojewódzki,
rada sołecka) jest charakterystyczne dla podmiotów o mocnej, ugruntowanej pozycji.
Jednocześnie dosyć pozytywnie oceniono chęć oraz działania NGO w zakresie budowania
współpracy oraz włączania się w proces integracji środowiska pozarządowego. W tym
kontekście zasadne wydaje się podejmowanie szczególnych działań na rzecz tworzenia
warunków do integracji organizacji pozarządowych, budowania platformy porozumienia dla
Strona
64
organizacji oraz sektora pozarządowego.
3.5 Uwarunkowania oraz rezultaty współpracy samorządu z organizacjami
pozarządowymi
Optymalne warunki współpracy międzysektorowej są zależne od możliwości i jakości rozwiązań
prawnych, jasnych wytycznych i programów działania regulowanych przez władze krajowe.
Niespełna połowa ankietowanych (47%) liderów organizacji III sektora oceniła obowiązujące
normy prawne ustalone przez państwo jako realnie sprzyjające rozwojowi partnerstwa
administracji
publicznej
oraz
struktur
pozarządowych.
Dla
porównania
jedynie
42% pracowników samorządowych, odpowiadając na to samo pytanie uznało przepisy prawa
za sprzyjające współpracy międzysektorowej. Aż 19% organizacji społecznych ocenia,
że wiążące przepisy i programy są nieskuteczne, niejednokrotnie wręcz hamujące
zrównoważony rozwój współdziałania oraz wymiany wiedzy i doświadczeń obu sektorów. Dla
porównania aż 29% pracowników samorządowych uznało przepisy prawa za przeszkodę
w budowaniu współpracy. Zaskakujące jest to, że bardziej sceptyczni w zakresie oceny regulacji
Strona
65
prawnych są pracownicy samorządowi.
Wykres 31. Ocena obowiązujących rozwiązań prawnych w kontekście rozwoju współpracy NGO - samorząd
CZY UWAŻA PAN(PAN( - I), ŻE OBOWIĄZUJĄCE
ROZWIĄZANIA PRAWNE, PROGRAMY, DZIAŁANIA
WŁADZ KRAJOWYCH SPRZYJAJĄ ROZWOJOWI
WSPÓŁPRACY NGO - SAMORZĄD?
nie
5%
tak
14%
raczej nie
14%
ani tak ani nie
34%
raczej tak
33%
Kluczowym narzędziem do trwałej kooperacji międzysektorowej jest roczny program
współpracy - podstawowy dokument, który opisuje zasady współpracy pomiędzy władzami
samorządowymi a działającymi na danym terenie organizacjami pozarządowymi. Z formalnego
punktu widzenia program współpracy to uchwała rady miasta, gminy, powiatu, sejmiku
wojewódzkiego. Jak dotąd nie są natomiast obligatoryjne wieloletnie programy współpracy.
Ustawa sankcjonuje możliwość uchwalania wieloletnich programów współpracy, mających
charakter narzędzia strategicznego programowania międzysektorowej kooperacji.
Tymczasem badanie ankietowe pokazuje, że ponad 60% ankietowanych przedstawicieli NGO
dostrzega potencjalne korzyści i docenia wpływ aktywnej współpracy na linii samorząd - NGO,
na jakość oraz dostępność usług publicznych świadczonych mieszkańcom w różnych obszarach:
od edukacji oraz kultury poprzez aktywność sportową po pomoc społeczną. Pracownicy
mieszkańcom usług publicznych. Wynika z tego, że samorządy pokładają znaczne nadzieje na
poprawę warunków życia mieszkańców poprzez oferowanie wysokiej jakości usług społecznych.
Strona
z nich odpowiedziała twierdząco na pytanie o wpływ współpracy na jakość oferowanych
66
samorządowi w tym samym badaniu okazali się bardziej optymistyczni w tym zakresie. Aż 87,5%
Podobnie ma się ocena wpływu współpracy z samorządem lokalnym na rozwój organizacji
pozarządowych. Ponad 60% ankietowanych podmiotów III sektora zauważa korelację pomiędzy
poszerzaniem zakresu działalności prospołecznej, a nawiązaniem współpracy z samorządem.
Wynika to być może z tego, że znaczna cześć organizacji pozarządowych jako główne źródło
finansowania realizowanych działań wykazuje środki przekazywane przez samorząd. Jeżeli
organizacja otrzymuje z samorządu, co roku pewną pulę pieniędzy powala to na właściwe
działanie danego podmiotu.
Wykres 32. Ocena wpływu współpracy samorządu z NGO na jakość i dostępność usług świadczonych mieszkańcom
JAK PAN( - I) OCENIA WPŁYW WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU
Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI, NA JAKOŚĆ,
JAKOŚĆ ,
DOSTĘPNOŚĆ USŁUG ŚWIADCZONYCH MIESZKAŃCOM
(NP. POMOC SPOŁECZNA, EDUKACJA, KULTURA I SPORT)?
tak
9%
ani tak ani nie
31%
raczej tak
53%
Strona
67
Wykres 33. Ocena wpływu współpracy z samorządem na rozwój NGO
JAK PAN(PAN( - I) OCENIA WPŁYW DOTYCHCZASOWEJ
WSPÓŁPRACY NA ROZWÓJ SWOJEJ ORGANIZACJI?
tak
14%
ani tak ani nie
33%
raczej tak
47%
Ważnym zagadnieniem badawczym jest kwestia postulatów formułowanych przez
reprezentantów III sektora w zakresie działań samorządów przyczyniających się do poprawy
jakości współpracy z organizacjami pozarządowymi. Pytanie to należy interpretować jako
wskazanie listy postulatów ze strony pozarządowej w kierunku samorządów. Liderzy III sektora
postulują podjęcie działań na rzecz poprawy jakości komunikacji na linii organizacje-samorząd.
Aż 23% ankietowanych uznało ten element za najważniejszy warunek dla poprawy współpracy.
Należy zwrócić uwagę, ze organizacje chcę być traktowane jako podmioty równorzędne
w relacjach z samorządem. Przypomnijmy, że w tym samym badaniu jedynie 11%
ankietowanych pracowników samorządowych wskazało poprawę komunikacji z NGO jako
Strona
68
ważny element przyczyniający się do podniesienia jakości współpracy.
Wykres 34. Propozycje rozwiązań dla JST poprawiających, jakość i użyteczność współpracy z organizacjami pozarządowymi
PROPOZYCJA KONKRETNYCH RZECZY, KTÓRE WŁADZE
SAMORZĄDOWE POWINNY ZROBIĆ, ABY ZNACZĄCO
POPRAWIĆ JAKOŚĆ I UŻYTECZNOŚĆ WSPÓŁPRACY Z
ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI
USPRAWNIENIE KOMUNIKACJI
23%
WSPARCIE FINANSOWE
19%
WSPACIE POZAFINANSOWE (SZKOLENIA,
KONSULTACJE)
17%
PARTNERSKIE STOSUNKI I INTEGRACJA JST NGO
10%
POROMOCJA WSPÓŁPRACY JST - NGO
9%
STANOWISKO PEŁNOMOCNIKA DS. NGO,
UTWORZENIE RPP
8%
JAWNOŚĆ I PRZEJRZYSTOŚĆ PROCEDUR
6%
WIELOLETNIE UMOWY NA REALIZACJĘ ZADAŃ
4%
INNE
3%
0%
10%
20%
30%
Dla organizacji pozarządowych, tak samo jak i samorządców poprawa jakości wzajemnej
współpracy zależy od podniesienia wielkości środków przeznaczanych na III sektor. 19 na 100
przedstawicieli NGO postuluje zwiększanie środków na realizację zadań publicznych, a 17%
wsparcie w zakresie szkoleń i doradztwa merytorycznego.
4. Wnioski
W ramach badań przeprowadzonych wśród podmiotów ekonomii społecznej wyraźnie
zaznaczyła się potrzeba intensyfikacji kontaktów i wzajemnej wymiany informacji pomiędzy
przedstawicielami organizacji pozarządowych i samorządów. Jednocześnie wciąż zbyt mały
Strona
efektywności wdrażanych polityk lokalnych oraz procedur i rozwiązań prawnych.
69
odsetek organizacji pozarządowych deklaruje swój czynny udział w tworzeniu oraz poprawie
Poprzez szeroki zasięg badań Raport w sposób kompleksowy diagnozuje pozycję podmiotów
reprezentujących oba sektory działające na terenie powiatu cieszyńskiego oraz w oparciu
o otrzymane wyniki umożliwia prowadzenie dalszych rzeczowych rozmów o rzeczywistych
Druga grupa
- czynniki priorytetowe
- czynniki towarzyszące
Usprawnienie formalnych kanałów
komunikacji międzysektorowej,
regularne spotkania ze stroną społeczną
Wzmacnianie zasady partnerstwa
i równości stron
Zintensyfikowane wsparcie finansowe
Informacja i promocja działań
prowadzonych w ramach współpracy
Zintensyfikowane wsparcie
pozafinansowe - cykliczne szkolenia,
konsultacje, baza lokalowa
Utworzenie stanowiska pełnomocnika
ds. NGO
Strona
Pierwsza grupa
70
uwarunkowaniach współdziałania w ramach obowiązujących przepisów prawnych.
Istnieją co najmniej trzy ważne płaszczyzny prowadzenia zrównoważonego rozwoju współpracy
międzysektorowej:
− wspólne tworzenie polityk publicznych, w tym: tworzenie formalnego kanału
wzajemnego informowania się; współtworzenie strategii i programów polityk
publicznych; konsultowanie projektów aktów prawa lokalnego; współpraca przy
wdrażaniu polityk publicznych; uczestnictwo organizacji w ocenie wykonania strategii
i programów polityk publicznych.
− zlecanie i współpraca w realizacji zadań publicznych, w tym: finansowanie działań
organizacji
związanych
z
wykonywaniem
zadań
publicznych;
wykorzystanie
niefinansowych form wsparcia działań organizacji związanych z wykonywaniem zadań
publicznych; tworzenie partnerstw między organizacjami a administracją samorządową.
− budowa infrastruktury współpracy - tworzenia warunków do rozwoju aktywności
społecznej, a w tym: tworzenie przez samorządy systemów wspierania organizacji
pozarządowych; wspieranie przez samorządy integracji środowisk pozarządowych.
Polityka podnoszenia jakości współpracy międzysektorowej na terenie powiatu
cieszyńskiego powinna być prowadzona w oparciu o stałe, systematyczne, powtarzalne
działania, których efekt będzie w sposób ciągły monitorowany. Równolegle stopniowa praca
nad osiągnięciem efektu synergii na rzecz dobra wspólnego jest możliwe za sprawą
wdrożenia następujących działań dedykowanych obu sektorom powiatu cieszyńskiego:
1. Wzmacnianie zasady partnerstwa i równości stron - wyrównywanie stron możliwe
jest do osiągnięcia przez stworzenie płaszczyzny, na której zaistnieje równość
pomiędzy legitymacją demokratyczną przedstawicieli administracji oraz misją
środowisk pozarządowych, nastawionych na wspólne działania na rzecz dobra
społeczeństwa lokalnego. W praktyce działania takie powinny zmierzać
do
promowania
trybu
powierzania
zadań
publicznych;
promowanie
pozarządowych.
Strona
trzeciego sektora oraz finansowaniu rozbudowującym zasoby organizacji
71
konkurencyjności przy wyborze ofert na realizację zadań publicznych w obrębie
2. Budowanie kultury sformalizowanej współpracy - promowanie działań zmierzających
do wzajemnego poznawania się i zrozumienia odmiennych perspektyw
przedstawicieli organizacji pozarządowych i władz samorządowych w postaci:
rocznego programu spotkań i konsultacji z mieszkańcami oraz NGO prowadzonych
przez profesjonalnego moderatora dialogu międzysektorowego, uwzględniających
ocenę współpracy oraz wypracowanie np. kwartalnych planów operacyjnych,
cyklicznych szkoleń, programów wymiany pracowników, wolontariuszy, stażystów.
Istotnym
elementem
budowania
kultury
współpracy
jest
systematyczne
informowanie i promowanie korzyści płynących ze współdziałania przedstawicieli
administracji i III sektora w celu zwiększania świadomości urzędników oraz
mieszkańców
na
temat
benefitów
płynących
z
budowy
społeczeństwa
obywatelskiego. W tym względzie należy zwracać uwagę na poziom zaangażowania
społecznego oraz ekspercką wiedzę, doświadczenie i cechy technokratyczne liderów
sektora pozarządowego.
Jak wykazano w badaniu dla organizacji pozarządowych duże znaczenie ma
uczestnictwo przedstawicieli samorządu
w
inicjatywach NGO. Obecności
przedstawicieli organów stanowiących (urzędników, radnych) w procesie współpracy
jak i przyjmowanie współodpowiedzialności za konkretne działania w ramach zadań
powinna być standardem. W tym względzie znaczenie priorytetowe ma utworzenie
formalnego
kanału
komunikacji
np.
poprzez
utworzenie
stanowiska
specjalisty/konsultanta ds. NGO.
3. Tworzenie rozwiązań systemowych na poziomie powiatowym – podjęcie politycznej
decyzji dotyczącej kierunku rozwiązania systemowego na poziomie powiatu, a następnie
przekładającego się na wzmocnienie sformalizowanej współpracy na poziomie lokalnym.
Utworzenie grupy roboczej angażującej przedstawicieli administracji powiatowej,
Strona
katalogu dobrych praktyk transparentnej współpracy międzysektorowej.
72
samorządów lokalnych oraz przedstawicieli sektora pozarządowego. Wypracowanie
Spis tabel
Tabela 1 Wartość rocznego budżetu współpracy samorządów z organizacjami pozarządowymi w
powiecie cieszyńskim 2010-2013 .........................................................................................................16
Tabela 2 Wartość środków przeznaczonych na roczny program współpracy w przeliczeniu na
mieszkańca w latach 2010-2013...........................................................................................................17
Tabela 3 Zalety i wady relacji samorządów z organizacjami pozarządowymi ....................................24
Spis wykresów
Wykres 1 Rodzaj współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach ........................................................20
Wykres 2 Intensywność współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach ............................................21
Wykres 3 Ocena jakości współpracy z NGO w ostatnich 12 miesiącach ............................................22
Wykres 4 Zalety w relacjach samorządu z NGO ...................................................................................26
Wykres 5 Bariery w relacjach samorządu z NGO .................................................................................28
Wykres 6 Ocena aktywności organizacji pozarządowych na terenie powiatu cieszyńskiego ...........29
Wykres 7 Ocena współpracy przedstawicieli NGO z samorządem .....................................................30
Wykres 8 Ogólna ocena poziomu aktywności społecznej w organizacjach pozarządowych ............32
Wykres 9 Ocena współpracy NGO z samorządem i innymi partnerami .............................................33
Wykres 10 Ocena sposobu funkcjonowania organizacji pozarządowych ..........................................35
Wykres 11 Ocena wpływu rozwiązań prawnych, programów i działań władz krajowych na
współpracę z NGO .................................................................................................................................37
Wykres 12 Ocena wpływu współpracy samorządu z NGO na jakość i dostępność usług dla
mieszkańców powiatu ...........................................................................................................................38
Wykres 13 Ocena wpływu dotychczasowej współpracy na rozwój samorządu .................................39
Wykres 14 Propozycje działań samorządów mogących wpłynąć na wzrost jakości i użyteczności
Wykres 16. Zasięg działania ankietowanych organizacji pozarządowych ..........................................44
Strona
Wykres 15. Rok powstania ankietowanych organizacji pozarządowych ............................................43
73
współpracy .............................................................................................................................................41
Wykres 17. Główne obszary działania organizacji pozarządowej .......................................................45
Wykres 18. Struktura pracowników organizacji pozarządowych........................................................47
Wykres 19. Liczba aktywnych członków NGO w powiecie cieszyńskim .............................................48
Wykres 20. Rodzaj współpracy z JST w ciągu ostatnich 12 miesięcy ..................................................50
Wykres 21. Ocena intensywności współpracy organizacji z samorządem w ostatnich 12 miesiącach
................................................................................................................................................................51
Wykres 22. Ogólna ocena współpracy z samorządem w ostatnich 12 miesiącach ...........................52
Wykres 23. Zalety w relacjach organizacji pozarządowej z samorządem ..........................................53
Wykres 24. Wady w relacjach organizacji pozarządowej z samorządem ...........................................55
Wykres 25. Ocena aktywności władz samorządowych w sferze aktywizacji społecznej mieszkańców
................................................................................................................................................................57
Wykres 26. Ocena podejścia przedstawicieli samorządu do współpracy z organizacjami
pozarządowymi ......................................................................................................................................59
Wykres 27. Ocena sposobu, w jaki samorządy wspierają funkcjonowanie organizacji samorządowych
................................................................................................................................................................60
Wykres 28. Ocena poziomu aktywności społecznej mieszkańców przez NGO ..................................61
Wykres 29. Samoocena podejścia NGO do współpracy z samorządem i innymi partnerami ...........62
Wykres 30. Ocena sposobu działania NGO w powiecie cieszyńskim ..................................................64
Wykres 31. Ocena obowiązujących rozwiązań prawnych w kontekście rozwoju współpracy NGO samorząd ................................................................................................................................................66
Wykres 32. Ocena wpływu współpracy samorządu z NGO na jakość i dostępność usług świadczonych
mieszkańcom .........................................................................................................................................67
Wykres 33. Ocena wpływu współpracy z samorządem na rozwój NGO ............................................68
Wykres 34. Propozycje rozwiązań dla JST poprawiających, jakość i użyteczność współpracy z
Strona
74
organizacjami pozarządowymi..............................................................................................................69

Lokalny Indeks Jakości Współpracy JST i NGO w powiecie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Prawo dla NGO - Warto wiedzieć więcej - Powiat Tczewski

NGO sprawne jak mało kto. Projekt wsparcia sektora organizacji

1 Nie przegap okazji! Tylko do 13 września trwa rekrutacja do III

Szkolenie

ZAPROSZENIE DO UDZIAŁU W PROJEKCIE Szanowni Państwo

Skąpe - NGO.pl

Program seminarium

Plan konferencji (PDF 127kB)

Szczegółowe informacje