Dlaczego należy czytać książki

RYNEK WYDAWNICZY
Dlaczego należy czytać książki
Niedawno otrzymałem od kolegi z Florydy szokujący, bo chyba
nie śmieszny, mail zderzający obecną technologiczną cyfrową
rzeczywistość i nową obyczajowość młodzieży z dawno wyrażoną
przez Alberta Einsteina obawą:
Obawiam się dnia, w którym technologia
zdominuje nasze ludzkie interakcje,
Świat będzie miał pokolenie IDIOTÓW
Na poparcie zasadności tych obaw wielkiego uczonego zamieszczono załączony fotoreportaż, dokumentujący, jak wyglądają
kontakty młodych ludzi, wyposażonych w smartfony. Młodzi bez
zamienienia ani jednego słowa razem popijają kawę, jedzą kolację, przebywają na plaży, dopingują swoją drużynę na stadionie,
podziwiają obrazy w muzeum, zwiedzają kabrioletem miasto,
a nawet na randce we dwoje nie wypuszczają z rąk smartfonów.
W internecie trwa wokół tego spór i nie brak obrońców nowoczesnych środków komunikacji.
rozpoznawanie wyrazów. Ten obszar we wszystkich kulturach
Za najlepszą odpowiedź na jałowe ich dyskusje uznałem fran-
świata jest odpowiedzialny za syntezę obrazu graficznego, jakim
cuski film dokumentalny pt. „Meandry czytania” (reż. Jean-Pierre
jest słowo pisane. Gdy widzimy wyraz, bodźce wizualne są od-
Gibart) z 2013 r., który naukowo wyjaśnia, dlaczego należy czytać
bierane właśnie z tej części organizmu. Na widok twarzy, budynku
książki i rozmawiać, i to od najmłodszych lat.
albo przedmiotu uaktywniają się inne pola kory mózgowej. Są one
Na początku filmu na czarnym ekranie pojawiają się kolejno
trzy linijki wiersza Emily Dickinson:
wyspecjalizowane. Mózg jest niczym mozaika – każdy rejon siatkówki ma swoją reprezentację w korze mózgowej, gdzie następuje
Umysł bardziej niebosiężny jest niż niebo
rozpoznanie budynków, twarzy, pisma lub przedmiotów. Przetwa-
Umysł głębszy jest niż morska toń
rzanie informacji przez mózg nie kończy się na odbieraniu bodźca
Umysł wagą dorównuje Bogu
wzrokowego. Istotą czytania jest zamiana obrazów graficznych,
Potem słychać głos narratora: „W tej chwili nieświadomie
w tym przypadku liter, na dźwiękową formę słowa. Inaczej mówiąc,
wykonują Państwo niezwykłą czynność. 4-5 razy na sekundę
przekształcanie grafemów w fonemy. Widać to w pracy mózgu.
Państwa wzrok zatrzymuje się na każdym słowie wiersza Emily
W 200–300 ms po wyświetleniu słowa budzą się obszary płata
Dickinson. Wasz umysł czyta!
skroniowego, odpowiedzialne za rozpoznawanie dźwięków mowy.
Patrząc, staramy się odnaleźć w świecie wszechobecnych zna-
Uaktywniają się one na widok zapisanych wyrazów. To zjawisko
ków. Umiejętność czytania otwiera nam drzwi do skarbnicy wiedzy.
występuje u wszystkich osób, które potrafią czytać. Dzieci, które
Ta nabyta czynność wydaje się tak naturalna, że nie zdajemy sobie
dopiero nabywają te umiejętności, czytają na głos, żeby pojąć
sprawy, jak uaktywnia się nasz mózg, gdy oddajemy się lekturze.
znaczenie słów. Muszą usłyszeć, zanim zrozumieją.
U każdego czytelnika rozwinęła się rozgałęziona sieć połączeń ner-
Czy pamiętamy jeszcze tę cudowną chwilę, gdy litery po raz
wowych, które umożliwiają dekodowanie zapisu słownego. Dzięki
pierwszy wyjawiły nam swój cudowny sekret i otworzyły przed
postępowi w neurobiologii i psychologii poznawczej można śledzić
nami świat książek?”
aktywność mózgu w trakcie czytania. Także u najmłodszych.
Johannes Ziegler z Instytutu Psychologii Poznawczej CNRS
Stanislas Demaene, neurobiolog College de France, mówi: „Gdy
wyjaśnia to: „Zanim dzieci nauczą się czytać, potrafią już mówić.
czytamy, ważną rolę odgrywa rejon lewej półkuli mózgu, zwany
I to jak! Nikt im nie tłumaczył, jak należy to robić. Wystarczy, by
zakrętem potyliczno-skroniowym, gdzie odbywa się graficzne
były zanurzone w języku ojczystym. Mową posługują się wszelkie
PRZEGLĄD PAPIERNICZY · 70 · LISTOPAD 2014
657