Władysław IV (1595 - 1648)

VIII Liceum Ogólnokształcące i 58 Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie - Start
Władysław IV (1595 - 1648)
Król Polski od 1632 roku, wielki książę litewski, tytularny król szwedzki i car moskiewski, syn Zygmunta
III Wazy i Anny Austriaczki, córki arcyksięcia Karola Habsburga. Był monarchą o silnym charakterze i
wielkich ambicjach. Uchodził za jednego z najświetniejszych wodzów wojennego XVII wieku. Za jego
czasów Rzeczpospolita przeżywała swój "wiek srebrny".Jego urodziny w podkrakowskim Łobozowie 9
czerwca 1595 roku powitano w całym kraju w podniosłym i radosnym nastroju. Był pierwszym dziedzicem
tronu, który rodził się w Polsce po 75 latach przerwy. Władysław IV tylko w jednej czwartej był
Jagiellonem, mimo to czuł się zawsze nie Szwedem - po ojcu - czy Niemcem - po matce - ale Polakiem.
Inszej Ojczyzny na świecie nie mamy (...) tu wszystka nadzieja nasza, do tego samego narodu
skłonność, przy którym i dla którego zdrowie położyć, gdy potrzeba, gotowiśmy - pisał jeszcze przed
wstąpieniem na tron w prywatnym liście.Odebrał staranne wykształcenie, wcześnie okazywał zamiłowanie
do literatury i sztuki, znał cztery języki: łacinę, niemiecki, włoski i szwedzki. Swoją wiedzę i
doświadczenie pogłębił podczas długiej (1624 -1625) podróży zagranicznej na Zachód. Królewicz pod
przybranym nazwiskiem Snopkowskiego (trzy snopki - herb Wazów) odwiedził Wiedeń, Monachium,
Antwerpię, Brukselę, Florencję i Wenecję. Podróż ta przypominała wyprawę Piotra I, który w dosyć
podobny sposób poznawał zachodnią Europę. Polityczny i wojskowy debiut Władysława nastąpił wcześnie.
W 1609 roku Rzeczpospolita wszczęła wojnę z Moskwą biorąc udział w tzw. dymitriadach - czyli walkach
otron moskiewski. Zwycięstwo wojsk polskich, dowodzonych przez Stanisława Żółkiewskiego, pod
Kłuszynem, zdobycie Moskwy, a wreszcie wzięcie do niewoli cara Wasyla Szujskiego, otworzyło Polakom
drogę do tronu. Bojarzy moskiewscy, próbując ratować walące się państwo, ofiarowali koronę carów małoletniemu synowi polskiego króla. Koronę w imieniu Władysława przyjął Zygmunt III Waza, który jako
zażarty katolik był nie do przyjęcia dla Moskwy. W 1612 roku wybuchło jednak powstanie w Moskwie
przeciw polskiej okupacji i tron moskiewski zajął Michał Romanow - założyciel dynastii. Władysław
wyprawił się na czele armii, by ponownie zdobywać Moskwę, miał - jak mówi jeden z obecnych w
ekspedycji komisarzy - na sławę zarabiać, gębę nadstawiać i najcięższe i najszkaradniejsze szramy
odnieść. Polska jednak, jak zwykle miała zbyt mało pieniędzy, by móc kontynuować walkę, również Rosja
była wyczerpana długim okresem kryzysu. W 1618 roku zawarto więc rozejm w Dywilinie.Trzy lata
później królewicz wziął udział w heroicznej obronie Chocimia przed Turkami, zyskując wielkie uznanie
wśród szlachty koronnej, litewskiej ale i wśród oddziałów kozackich. Ta popularność spowodowała, że po
śmierci Zygmunta III Wazy wybór króla polskiego wydawał się prosty, a elekcja stała się wyłącznie
formalnością.Władysław budził zachwyt, ale i niepokój. Znano jego wojowniczość, ambicję, hojność,
obawiano się jednak zapędów autokratycznych. Rzeczywiście młody król widział konieczność reformy
ustrojowej państwa, polegającej na wzmocnieniu prerogatyw tronu. Ważny był również aspekt
zewnętrzny jego rządów. Zastał nieuregulowane stosunki z Moskwą, Szwecją i Turcją. Na dodatek w
powietrzu już wisiał kryzys społeczno - polityczny będący wynikiem stosunków panujących na
Ukrainie.Początek jego rządów to wojna z Moskwą, która, korzystając z zamieszania będącego wynikiem
śmierci poprzedniego króla, próbowała odzyskać utracone na mocy rozejmu dywilińskiego ziemie. Król
jednak skompletował silną i świetnie wyszkoloną armię. Polska odpowiedź była szybka, tak że wojska
moskiewskie musiały podpisać w 1634 roku honorową kapitulację. Przystąpiono do rokowań, ponieważ
znów szlachta nie chciała dalej się bić a w skarbcu nie było pieniędzy. W zamian za uznanie większości
zdobyczy z lat dymitriad Władysław zrezygnował z pretensji do korony moskiewskiej. Król przystał na
kompromis, który był dla niego niekorzystny, dlatego że w jego dalekosiężnych planach leżało
zacieśnienie stosunków z niedawnym przeciwnikiem i współdziałanie przeciw wspólnym wrogom - Szwecji
i Turcji.Właśnie wojna z Turcją stała się ważnym elementem polityki króla. Krucjata antyturecka miał
sprzyjać realizacji trzech celów: oddaleniu narastającego niebezpieczeństwa ze strony Porty Ottomańskiej
i Tatarów, pokojowej pacyfikacji dopiero co krwawo uśmierzonej Kozaczyzny (1637 i 1638) i wzmocnieniu
władzy monarszej w Rzeczpospolitej. Ta ostatnia kwestia była najistotniejszą i pozostałe były tak
naprawdę drogą do realizacji tego zamierzenia. Sprawa ta stała się kością niezgody. Szlachta ciągle bała
się przecież absolutum dominium o co oskarżano kolejnych monarchów. Król musiał swoją politykę
prowadzić uciekając się do konspiracji, w którą wciągnął niektórych magnatów kresowych. Pomysł
Władysława IV polegał na sprowokowaniu ataku tureckiego lub tatarskiego, który zmusiłby szlachtę do
wyłożenia pieniędzy na wyprawę wojenną. Projekty te posłużyły Chmielnickiemu do zrewoltowania
Zaporoża. Pierwsza klęska wojsk polskich nad Żółtymi Wodami o cztery dni poprzedziła śmierć króla,
który zmarł w nocy z 19 na 20 maja 1648 roku powalony atakiem kamicy nerkowej.
oprac. Agnieszka Bejnar-Bejnarowicz (nauczycielka historii)
http://wladyslaw.edu.pl
Kreator PDF
Utworzono 8 March, 2017, 01:38