Pelplińskie parowozy - Informator Pelpliński

Pelplińskie parowozy - Informator Pelpliński

W
pierwszych latach
pracy wybudowanej
w 1878 r. cukrowni w Pelplinie, jej
słabą stroną okazał się transport surowca do przerobu.
Sprowadzenie buraka cukrowego koleją
normalnotorową i to często z dalszych odległości, okazało się zbyt kosztowne.
Z chwilą zaistnienia cukrowni, w okolicach Pelplina powstały liczne plantacje
buraków cukrowych. Zwożenie surowca do
fabryki odbywało się furmankami. W jesiennych warunkach przy słabych drogach
polnych było to kłopotliwe i niewygodne.
Zadecydowano o zbudowaniu kolei wąskotorowej, nowoczesnego na owe czasy i dogodnego środka transportu.
Na początku XX wieku sieć kolei
Cukrowni Pelplin liczyła 34,4 km linii, którą obsługiwało 5 parowozów i 120 wagonów towarowych. Pierwsze dwa dwuosiowe parowozy typu Cln2t (tendrzak) o mocy
80 KM na parę nasyconą, z suwakami płaskimi i stawidłem Hensingera zakupiono
w 1896 r. w monachijskiej fabryce Kraussa.
W tym samym roku zakupiono parowóz
dwuosiowy Bn2t o mocy 100 KM w fabryce
Orenstein&Koppel. W 1898 r. dostarczono
z fabryki Kraussa czteroosiowy parowóz
o mocy 100 KM, a w 1911 r. parowóz typu
Cln2t o mocy 80 KM.
Parowozy te pokrywały zapotrzebowanie na tabor trakcyjny, a jeśli wystąpił
doraźny brak, na przykład z powodu przedłużającej się naprawy, wypożyczano parowozy z Cukrowni Kruszwica.
Wszelkie naprawy, w tym naprawy
główne, łącznie z naprawą kotłów, wykonywano we własnych warsztatach, przy
udziale w odbiorze technicznym przedstawicieli Kolejowego Dozoru Technicznego
w Gdańsku. Parowozownia wraz z warsztatami znajdowała się wówczas na terenie
zajmowanym później przez Fabrykę Kwasu
Cytrynowego. W murowanym z cegły obiekcie znajdowały się stanowiska dla parowozów, były warsztaty napraw posiadające
m.in. obrabiarkę do metali i kuźnię. Przed
parowozownią było miejsce, gdzie dokonywano napraw wagonów.
Po upaństwowieniu cukrowni w Polsce
wprowadzono wspólną gospodarkę taborem i w razie niedoboru parowozów w jednej cukrowni, dosyłano go z innych. W połowie lat 50. XX wieku na sieć PKP zaczęto
wprowadzać do eksploatacji nowe parowozy dostarczane przez przemysł kolejowy, a
stare wycofano przekazując je do przemysłu cukrowniczego.
W 1948 r. pelplińska cukrownia odkupiła od kolei trzebnickiej parowóz typu Cla2t
firmy Krauss, który pracował do 1953 r. i
został następnie przekazany do cukrowni
10 INFORMATOR PELPLIŃSKI
Pelplińskie parowozy
Włostów. Z Krośniewic do Pelplina przybył w 1955 r. parowóz z 1912 r. Jednak ze
względu na jego niespokojny bieg, co oddziaływało szkodliwie na tory, w 1963 r.
wycofano go z eksploatacji i złomowano
na terenie cukrowni.
Po likwidacji cukrowni Stare Pole i kolei
buraczanej, w 1966 r. do Pelplina przesłano parowóz z 1910 r. który pozostał tu do
1974 r.
Po decyzji Ministerstwa Komunikacji
o wyznaczeniu do wszystkich napraw parowozów ZNTK w Nowym Sączu, wiele
starszych parowozów zostało zakwalifikowanych do wymiany kotła, na co nie było
stać mniejszych zakładów i parowozy te
złomowano. W ten sposób zlikwidowano
na pelplińskiej kolei cukrowniczej cztery
parowozy wyprodukowane w latach 1896
i 1898.
Po okresie największych przewozów
buraków w latach 1953-1968 zainteresowanie koleją zaczęło maleć. Surowiec do
cukrowni dowożono po coraz liczniejszych
i lepszych drogach samochodami lub ciągnikami. Kolej wąskotorowa z każdym rokiem stawała się coraz bardziej deficytowa.
Po jesiennej kampanii buraczanej w 1977
r. postanowiono linię Pelplińskiej Kolei
Przemysłowej rozebrać, co nastąpiło bardzo szybko, już na początku 1978 r.
23 listopada 1978 r. przekazano do
Muzeum Kolejnictwa w Warszawie pozostałe z taboru trzy parowozy:
– pierwszy parowóz Cukrowni Pelplin z
1896 r. (Krauss) typ 3417;
– parowóz z 1911 r. (Krauss) typ 6452;
– parowóz Marta, zbudowany w Borsig
Lokomotiv – Werke GmbH, Berlin typ 7841.
Zamówiony został przez firmę Robert
Bernatzki z Gdanska w 1910 r., dostarczony do Malborka 20 maja 1911 r. Od początku służby na obu stronach budki maszynisty (nad tablicami firmowymi) znajdowały
się tabliczki z napisem „Martha”. W cukrowni Malbork pracował do kampanii
1966/67, po czym udał się do Nowego Sącza
na naprawę główną, którą zakończono 29
marca 1967. Stamtąd przekazany został do
Cukrowni Pelplin.
Gdy w 1986 r. powstało w Sochaczewie
Muzeum Kolei Wąskotorowej, pelplińskie
parowozy znalazły się wśród ponad 130
obiektów prezentowanych na placu muzeum. Placówka ta posiada największą
w Europie kolekcję taboru wąskotorowego – aż 217 jednostek. Obok parowozów
i drezyn są tam również wagony, w tym
pelpliński wagon inspekcyjny zbudowany
w firmie Gustrov w 1897 r.
Cukrownia Pelplin posiadała również
parowóz TKh 1-20 normalnotorowy pruskiej serii T3. Był to mały tendrzak używany do prac manewrowych i lokalnego ruchu towarowego. Wyprodukowany został
w 1909 r. w Orenstein&Koppel AG Berlin
– Drewitz. Od grudnia 1909 r. pracował dla
kolei Zajączkowo Lubawskie. We wrześniu
1951 r. parowóz przekazano Cukrowni
Pelplin. W lutym 1977 r. został wycofany z
użytku i ostatecznie w 1986 r., po remoncie, stał się pomnikiem w lokomotywowni
PKP Cargo w Suchej Beskidzkiej.
Bogdan Solecki
„