wiad histor22005

wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 11
Z zagadnieƒ dydaktycznych
Matura
w Hanowerze
Gimnazjum Bismarckschule w 2003 r.
w Hanowerze przeprowadzi∏o
egzamin maturalny, z przedmiotu
„polityka”. Mamy nadziej´,
˝e opis tego egzaminu pos∏u˝y
naszym Czytelnikom jako materia∏
do przemyÊleƒ i porównaƒ.
■ LOTHAR NETTELMANN
Temat I: „Dobrobyt a paƒstwo socjalne”
I. Zestawienie zagadnieƒ:
1. Prosz´ przedstawiç na podstawie podanego tekstu temat „Dobrobyt a paƒstwo
socjalne” w Niemczech. Prosz´ si´gnàç tak˝e
do w∏asnych doÊwiadczeƒ.
2. Prosz´ wyjaÊniç jak idea dobrobytu
i paƒstwa socjalnego mo˝e byç realizowana
w Niemczech. Prosz´ przy tym wymieniç modele teoretyczne i praktyczne.
3. Prosz´ zajàç stanowisko wobec nast´pujàcej wypowiedzi Gerharda Schrödera:
„Niemcy sà odporne na szturmy globalizacyjne”.
II. Ârodki dydaktyczne
• OdnoÊny tekst wystàpienia Gerharda
Schrödera.
• S∏ownik wyrazów obcych (Duden), Konstytucja RFN.
2/2005
III. Przes∏anie ogólne
Propozycja tematu obejmuje zakres materia∏u II semestru „System socjalny Republiki Federalnej Niemiec”, nawiàzuje treÊciowo
do
zagadnieƒ
politycznych
i gospodarczych, jak równie˝ do „roli paƒstwa”.
Tematy: „Reformy i transformacja” w Europie Wschodniej, jak równie˝ „Globalizacja”, obejmujà zakres materia∏u semestru
III i IV. W ten sposób nawiàzano do nast´pujàcych problemów kluczowych: „NierównoÊci
spo∏eczne”, „Relacje mi´dzy pokoleniami”,
„Prze∏om technologiczny” oraz „Ekonomia
i Êrodowisko”.
Uwzgl´dniono równie˝ tematy ramowe:
„Demokracja w Niemczech”, „Projekt przysz∏oÊci – jednostka a spo∏eczeƒstwo”, „Procesy modernizacyjne w spo∏eczeƒstwie”.
IV. Oczekiwania
Ad 1. Uczennice i uczniowie powinni –
uzupe∏niajàc wiedz´ z lekcji – opracowaç to
zadanie pos∏ugujàc si´ przyk∏adami.
Oczekuje si´ z jednej strony podkreÊlenia, ˝e poziom paƒstwa niemieckiego jako
paƒstwa socjalnego jest wysoki (relatywnie
wysokie dochody, Êwiadczenia systemu socjalnego, bezp∏atne szkolnictwo, szczególne
dofinansowania we wschodnich landach).
Oznacza to spe∏nienie postulatu „wspó∏udzia∏u w dobrobycie” i zapewnienia „socjalnego pokoju”.
Z drugiej strony wskazania na pog∏´biajàce si´ nierównoÊci socjalne, narastanie
ubóstwa, malejàce wynagrodzenia za prac´,
11
75
wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 12
Z zagadnieƒ dydaktycznych
koju na Êwiecie): „Globalizacja” i „Uniwerrosnàce obcià˝enia oraz zmiany wymogów
salizm”.
na rynku pracy. Omówienia zagadnienia tzw
Zdajàcy powinni udowodniç, ˝e sà w sta„inwestycji z przysz∏oÊcià” i koniecznoÊci
nie godziç polityk´ wewn´trznà paƒstwa
zwi´kszenie tzw. „odpowiedzialnoÊci w∏az politykà globalnà. Nie wymaga si´ konkretsnej”. Dopuszczalne jest k∏adzenie nacisku
nych pomys∏ów. Chodzi tylko i wy∏àcznie
na ró˝ne elementy.
o refleksje i propozycje rozwiàzaƒ, jak rówPonadto oczekuje si´ dokonania analizy
nie˝ uwzgl´dnienie mo˝liwoÊci ich realizacji
noworocznego
wystàpienia
Gerharda
przy wyszczgólnieniu wszelakich ograniczeƒ.
Schrödera z uwzgl´dnieniem nast´pujàcych
Generalnie powinni uczniowie pokazaç, ˝e
jej elementów:
• Niemcy jako pot´ga przemys∏owa i wynapodchodzà krytycznie do wypowiedzi zawarlazcza,
tych w tekÊcie i sà w stanie postawiç pytania
• nowe mo˝liwoÊci wynikajàce z powi´kszeo realnoÊç prezentowanych koncepcji. Chonia Unii Europejskiej,
dzi o oddzielne potraktowanie
• zabezpieczenie socjalne dotekstu i ca∏ej problematyki.
Na ca∏ym Êwie
cie
bra ogólnego poprzez inwe– nie tylko w pa
stycje w infrastrukturze,
ƒV. Oceny: zadanie 1. – 30%, zastwach rozwija
kszta∏ceniu i wykszta∏ceniu,
jàcych
danie 2. – 40%, zadanie 3. –
si´ i dla naszej
• zabezpieczenie dobrobytu
30%.
pr
zysz∏oÊci tak
poprzez zasadnicze zmiany
wa˝nych rynkac
zmierzajàce w kierunku
VI. Mowa noworoczna Gerharda
h
azjatyckich – lu
odpowiedzialnoÊci w∏asnej
Schrödera na prze∏omie roku
dzie
liczà na Niemcy
jednostki i idei nowej soli2002/2003 (wyciàg).
.
darnoÊci.
èród∏o: Internet/Rzàd.
Ad 2. Nale˝y uwzgl´dniç
(...) w dniu dzisiejszym, w Sylekonomiczne uwarunkowania: znaczne zawestra, zainicjowaliÊmy w Szanghaju „imd∏u˝enie paƒstwa spowodowane przede
pet”: rozwini´tà u nas w Niemczech technowszystkim przelewami finansowymi na rzecz
logi´ przysz∏oÊci, która wnosi wspania∏e
by∏ej NRD. Poza tym szczególne uwarunkorozwiàzanie problemów ruchowych. Âwiadwania Unii Europejskiej (wolny rynek pracy)
czy to równie˝ wyraênie o tym, ˝e Niemcy
i rozszerzenie na Wschód w∏àcznie z problemajà wszystko, co jest niezb´dne do osiàmami paƒstw przekszta∏cajàcych si´.
gni´cia sukcesu.
Niezb´dne jest nawiàzanie do aktualnych
Musimy jednak rzeczywiÊcie chcieç ten
dyskusji, np. towarzyszàcych kampanii wysukces osiàgnàç... Aby jednak ca∏oÊç ruszy∏a
borczej 2002/2003. Nale˝y tak˝e uwzgl´dniç
naprzód, ka˝dy powinien do∏o˝yç swojà „cedzia∏alnoÊç i rol´ zwiàzków zawodowych: ˝àgie∏k´”, wykorzystaç swoje mo˝liwoÊci. Na
danie obni˝enia podatków i dodatkowych
ca∏ym Êwiecie – nie tylko w paƒstwach rozwiÊwiadczeƒ do wynagrodzeƒ w kontekÊcie ciàjajàcych si´ i dla naszej przysz∏oÊci tak wa˝g∏e narastajàcego zad∏u˝enia paƒstwa.
nych rynkach azjatyckich – ludzie liczà na
Ad 3. Postawienie problemu winno si´
Niemcy. Oni stawiajà na naszà gospodarnoÊç
zawieraç w pytaniu: Co paƒstwo mo˝e lub
i pomys∏owoÊç. Wierzà w nasz wspó∏udzia∏
powinno przedsi´wziàç, aby doprowadziç do
w stabilnym i pokojowym rozwoju Êwiata
rozwiàzania powsta∏ych problemów?
(...).
Mo˝e to nastàpiç w ró˝ny sposób
(...) jeszcze z innego powodu patrzà luuwzgl´dniajàc kontrowersje w naszym spo∏edzie na Êwiecie na nas Niemców. Przed kilczeƒstwie. Argumentacja powinna bazowaç
koma tygodniami, uda∏o si´ nam i naszym
na problematyce europejskiej (rozszerzenie
partnerom doprowadziç do ostatecznego
U.E.), jak równie˝ na problematyce globalzniesienia rozbicia Europy. Dzi´ki w∏àczeniu
nej (∏àcznie z problematykà zachowania podziesi´ciu nowych paƒstw cz∏onkowskich do
76
12
WiadomoÊci Historyczne
wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 13
Z zagadnieƒ dydaktycznych
S∏owo „socjalny” oznacza dla mnie zaUnii Europejskiej zamkn´liÊmy raz na zapewniajàcy ka˝demu takie same szanse. To
wsze rozdzia∏ dotyczàcy wojen i konfliktów
oznacza tak˝e, ˝e ka˝dy ma obowiàzek do
na naszym kontynencie.
wykorzystania szans. (...) Z poczàtkiem roNasi przodkowie mogli tylko o budowie
ku wejdzie w ˝ycie szereg nowych przepiwspólnej Europy pomarzyç, za naszych czasów, które majà u∏atwiç ludziom poszukusów sta∏o si´ to rzeczywistoÊcià. Pomaga
jàcym pracy, jej znalezienie. Celem tych
nam to na gruncie polityki i stwarza nowe
przedsi´wzi´ç jest: nikt, kto chce pracowaç,
mo˝liwoÊci naszemu przemynie mo˝e byç hamowany przez
s∏owi. Wszyscy mo˝emy na tym
biurokracj´. I nikt, kto mo˝e
skorzystaç gdy Europa stanie
B´dziemy mog
li
pracowaç, nie powinien si´gaç
si´ kontynentem pokoju, woltylko wtedy
po prac´ na czarno.
noÊci i dobrobytu.
zachowaç nasz
Te przepisy sà poczàtkiem
(...) Je˝eli chcemy zachodobrobyt, je˝e
nowej dynamiki osiàgni´ç przeli
waç to, co nas w Niemczech
przypomnimy
sobie
mys∏owych w naszym paƒstwie
i w Europie czyni pot´gà, munaszà si∏´ i wsp
(...).
Mamy powody, aby podól
simy zdaç si´ zdecydowanie
nie
wyka˝emy odw
chodziç
do przysz∏oÊci z ufnoÊcià
na niezb´dne zmiany.
ag´
do zmian.
i wierzyç, ˝e nam si´ uda. Uda∏o
Co przede wszystkim
nam si´ z dawnych wrogów uczyuczyni∏o nasze paƒstwo pot´niç nowych przyjació∏ w Europie.
gà? Przede wszystkim pokojoMusimy tylko stworzyç solidarnoÊç i nowy
wy kompromis ró˝nych interesów. U nas nie
dobrobyt w naszym paƒstwie.
rzàdzi prawo silniejszego, ale si∏a prawa.
Zasady solidarnoÊci i wspó∏udzia∏u przynios∏y nam dobrobyt i socjalny pokój. ZbuTemat II: „Proces reform i przemiany
dowaliÊmy paƒstwo, które zapewnia dobrow Europie Ârodkowo-Wschodniej”
byt ogólny, które chroni s∏abszych
i inwestuje w publicznà infrastruktur´,
I. Zestawienie zadaƒ
w kszta∏cenie i wykszta∏cenie, czyli w przy1. Prosz´ przedstawiç na podstawie za∏àczosz∏oÊç.
nego tekstu problematyk´ przemian
Ten humanitarny porzàdek chcemy chro(transformacji) w Polsce. Prosz´ powo∏aç
niç. Ale ochrona tego jest tylko wtedy mo˝lisi´ na w∏asne wiadomoÊci.
wa, je˝eli b´dziemy gotowi przy zmieniajà2. Prosz´ wyjaÊniç ró˝ne poziomy procesu
cych si´ uwarunkowaniach zewn´trznych do
transformacji (polityczno-socjalno-ekonozmian wewn´trznych.
miczne). Prosz´ podaç odpowiednie przyB´dziemy mogli tylko wtedy zachowaç
k∏ady.
nasz dobrobyt, naszà socjalnà stabilizacj´,
3. Prosz´ przedyskutowaç jak dalece uwanasze dobre szko∏y, ulice i szpitale (...), je˝erunkowania globalizacji mogà wp∏ynàç na
li przypomnimy sobie naszà si∏´ i wspólnie
proces integracji Polski z UE.
wyka˝emy odwag´ do zmian o pierwszorz´dnym znaczeniu.
II. Ârodki dydaktyczne
Zacz´liÊmy ju˝ od zmian na rynku pracy
S∏ownik wyrazów obcych (Duden), wyi w ubezpieczeniu emerytalnym. Dzi´ki
powiedê
prof. Bronis∏awa Kortusa z 1999 r.
przedsi´wzi´tym Êrodkom zabezpieczamy
nasze paƒstwo socjalne przed naporem gloIII. Przes∏anie ogólne
balizacji. B´dziemy przy tym potrzebowaç
G∏ówny nacisk po∏o˝ony jest tutaj na wiazwi´kszenia odpowiedzialnoÊci: wi´cej oddomoÊci z trzeciego semestru. Wtedy by∏y
powiedzialnoÊci w∏asnej jednostki i wi´cej
opracowywane takie tematy jak: „PrzewroodpowiedzialnoÊci wspólnej za przysz∏oÊç
ty”, „Reformy” i „Transformacja” w Europie
naszych dzieci (...).
2/2005
13
77
wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 14
Z zagadnieƒ dydaktycznych
Wschodniej. Uzupe∏nieniem jest temat semestru czwartego „Globalizacja”.
Podstaw´ stanowi wiedza z semestru
pierwszego i drugiego odnoszàca si´ do zagadnieƒ „Spo∏ecznoÊci Gospodarczej i Paƒstwowej” w Niemczech. Nawiàzuje si´ do nast´pujàcych
problemów
kluczowych:
„Prze∏om technologiczny”, „W∏adza i porzàdek polityczny”, „Pokój i przemoc” (konflikty) oraz „Ekonomia i Êrodowisko”.
Zosta∏y poruszone nast´pujàce tematy
ramowe: „Procesy modernizacji w spo∏ecznoÊciach”, „Polityka mi´dzynarodowa i globalna odpowiedzialnoÊç”, „Demokracja
w Niemczech”, „Wzory na przysz∏oÊç – jednostka i spo∏eczeƒstwo”.
IV. Oczekiwania
Ad 1. Charakterystyka transformacji
paƒstw Europy Ârodkowo-Wschodniej. Porzucenie systemu gospodarczo-spo∏ecznego
o zacofanych technologiach przemys∏owych
i stylu pracy nie opartej na zasadach wspó∏zawodnictwa, dopasowanie infrastruktury do
wymogów przemys∏u globalnego, opóênione
reformy strukturalne w rolnictwie. Analiza
w oparciu o wybrane przyk∏ady (np. przemys∏
ci´˝ki, przemys∏ konsumpcyjny, rolnictwo).
Wàtki do opracowania:
• przejÊcie od „socjalistycznego centralnie
za rzàdzanego przemys∏u” do gospodarki
rynkowej powinno zawieraç podwójny
proces dopasowania,
• zastàpienie systemu przemys∏u planowego
przez przemys∏ rynkowy,
• wprowadzenie globalnego splotu: praca –
kapita∏ – system informacyjny,
• dost´p do globalnej sieci informacyjnej,
zabezpieczenie wykwalifikowanej si∏y roboczej,
• szanse na rozwój gospodarnoÊci, tak˝e
w regionach o niskim potencjale rozwoju,
• przenoszenie siedzib firm na rynki o du˝ym
zapotrzebowaniu, na których jednoczeÊnie
dost´pna jest fachowa si∏a robocza,
• wspó∏udzia∏ w nowym mi´dzynarodowym
podziale pracy,
• zwi´kszenie przyp∏ywu kapita∏u za∏o˝ycielskiego,
78
14
• problematyka przedk∏adania intensyfikujàcych prac´ dzia∏ów produkcyjnych nad
„Hight-Tech”,
• problematyka „Brain-Drain”,
• regres w dotychczasowych sektorach przemys∏owych,
• akcenty pozytywne w sferze psychochologicznej i socjalnej.
Ad 2. Jako problem kluczowy mo˝na
przedstawiç np. prze∏om strukturalny w du˝ych przedsi´biorstwach (Nowa Huta).
KoniecznoÊç nadrabiania zaleg∏oÊci
w przemyÊle jak równie˝ „usypiania” przestarza∏ych zak∏adów i zast´powania ich przez
nieliczne nowoczesne, spe∏niajàce wymogi
wysokiej wydajnoÊci. Rozbudowa sektoru
us∏ug.
DolegliwoÊci towarzyszàce transformacji
socjalne i ekonomiczne (zagro˝enie narodowej to˝samoÊci, ma∏a szansa na skompletowanie w∏asnej kadry kierowniczej).
Mo˝na zwróciç uwag´ na wprowadzanie
reform na ró˝nych poziomach: politycznym
(pryncypia paƒstwa demokracji i sprawiedliwoÊci), socjalnym (standard ˝ycia) i ekonomicznym (liberalizm, wprowadzenie elementów rynkowych, wydajnoÊç i jakoÊç).
Do tego dochodzi problem emigracji si∏y
fachowej (w szczególnoÊci do USA). Na
przyk∏adach mo˝na wyjaÊniç panujàce w zachodnich spo∏ecznoÊciach zastrze˝enia
a z drugiej strony pozytywne z punktu ekonomicznego prognozy: obawa przed wzmo˝onà emigracjà za pracà jak równie˝ tania si∏a robocza poprzez przenoszenie zak∏adów.
Dyskusja mo˝e przebiegaç w tle ramowych uwarunkowaƒ ekonomicznych (zad∏u˝enie paƒstwa jak równie˝ wzrastajàce napi´cia socjalne i polityczne). Z drugiej strony
mo˝na zauwa˝yç wyraênie pozytywne tendencje ekonomiczne w dziedzinie inwestycji.
Mo˝na te˝ zwróciç uwag´ na symptomy
optymizmu pojawiajàce si´ wÊród ekonomistów w kwestii koniecznoÊci integracji Europy, jak równie˝ stale wzrastajàce zainteresowanie integracjà wÊród spo∏eczeƒstw.
Ad 3. Dyskusja w pewnym sensie mo˝e pozostaç otwarta. Musi byç jednak wyraênie powiedziane, ˝e pierwotny pràd reformatorski
WiadomoÊci Historyczne
wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 15
Z zagadnieƒ dydaktycznych
wschodnio-europejskich ekspertów po za∏a„(...) Paƒstwa Europy Wschodniej znajmaniu si´ „systemu socjalistycznego realidujà si´ w fazie przejÊciowej od socjalistyczzmu” skierowa∏ si´ ku transformacji.
nego zarzàdzania centralnego do gospodarki
Nale˝y uwypukliç nawarstwianie si´ od
rynkowej w podwójnym sensie. Z jednej strolat 80. procesów globalizacji.
ny musi zostaç zastàpiony system gospodarki
Szczególny problem stanowi zasadnicze
planowej przez system gospodarki rynkowej.
odrzucenie paƒstwa w spo∏eczeƒstwach kraZ drugiej strony paƒstwa te wchodzà w coraz
jów kandydujàcych do UE (w szczególnoÊci
bardziej globalne powiàzania gospodarcze,
w Polsce) i stworzenie mo˝liwoÊci przeproktórych do tej pory nie doÊwiadcza∏y.
wadzenia reform strukturalnych. Nie nale˝y
Procesy przekszta∏ceniowe dokonujà si´
wykluczyç, ˝e w zwiàzku z tym tak˝e uczeƒ
na obszarze dzia∏aƒ znajdujàcym si´ pomi´postanowi skrytykowaç bardzo ograniczonà
dzy „wewn´trznà restrukturyzacjà” (zmiany,
mo˝liwoÊç zastosowania zanowy porzàdek) a „internacjochodniego modelu demokracji
nalizacjà”.
Dyskusja mo˝e
w spo∏eczeƒstwach wschodnioGlobalizacja oznacza tak˝e
pr
zebiegaç w tle
europejskich.
nowe
perspektywy dla peryferii
ramowych
W∏asne stanowiska mogà
Europy.
Warunkiem jest zapewuw
arunkowaƒ
znacznie wykraczaç poza obnienie
dost´pu
do globalnej sieci
ekonomicznych.
r´b tradycyjnego punktu wiinformacyjnej i wykwalifikowadzenia. Musi jednak zostaç
nej si∏y roboczej (...) umo˝liwi to
wyraênie zaznaczony dysorozwój wysokowydajnej przedsi´nans pomi´dzy oczekiwaniami paƒstw kanbiorczoÊci, tak˝e na terenach odznaczajàdydujàcych a interesem ca∏ej Unii Europejcych si´ poczàtkowo niskim potencja∏em
skiej.
rozwojowym.
Oczekuje si´, ˝e fenomen zostanie przedPrzedstawicielami globalizacji w tej cz´Êci
stawiony na podstawie technologicznych inEuropy
sà przede wszystkim wielkie mi´dzynowacji (wydajny transport, elektryfikacja,
narodowe
firmy, które po prze∏omie zacz´∏y
chemia, mo˝liwoÊci komunikacji, wzrastajàposzukiwaç
nowych siedzib. Stymulujàco
cy handel Êwiatowy). Nowoczesne uwarunw
kierunku
globalizacyjnym
odzia∏ywa∏y takowania dla produkcji i transfer technolokie
okolicznoÊci,
jak
nowy
nienasycony
rynek
giczny sà rozprzestrzenione na ca∏ym
zbytu,
tania
a
jednoczeÊnie
relatywnie
dobrze
Êwiecie, wzrasta handel i zacieÊniajà si´ powykszta∏cona si∏a robocza.
wiàzania.
Braki w infrastrukturze, s∏aby system
Znaczàcym elementem oceny jest wykabankowy i niestabilnoÊci prawne z czasem
zanie zrozumienia procesu w∏àczania spoustàpi∏y. A tym samym te paƒstwa ze zdwo∏ecznych i politycznych systemów do gospojonà si∏à sà wt∏aczane w nowy mi´dzynarodarki globalnej, a tym samym stopniowego
dowy podzia∏ pracy i globalizacj´ systemów
znoszenia barier kulturalnych, technicznych,
produkcyjnych.
ekonomicznych i politycznych.
Ju˝ w latach 80. kapita∏ zagraniczny dociera∏ powoli do Europy Wschodniej, przede
V. Oceny: zadanie 1 – 30%, zadanie 2 – 40%,
wszystkim na W´gry i do Polski, gdzie umo˝zadanie 3 – 30%.
liwia∏y to odpowiednie przepisy regulujàce.
VI. Kortus Bronis∏aw, Die Integration semipeObecnie inwestycje kapita∏u zagranicznego
ripherer Regionen Ostmitteleuropas in die Euw Polsce wynoszà 31 miliardów dolarów (koropaeische Union und die Auswirkung der
niec roku 1998), na W´grzech 22 miliardy
Globalisierung, str. 15 i nast´pna (wyciàg).
dolarów, w Rosji oko∏o 12 miliardów dolaW: Lothar Nettelmann (wydawca), Europarów (1996), w Czechach oko∏o 10 miliardów
eische Umbrueche in deutsch-polnischer Perdolarów.
spektive. Hannover 2001.
2/2005
15
79
wiad histor22005
9/3/05
16:08
Page 16
Z zagadnieƒ dydaktycznych
Ani dla Polski, ani dla innych paƒstw EuLista paƒstw z najwi´kszymi inwestycjaropy Ârodkowo-Wschodniej nie ma alternami zagranicznymi w Polsce (do roku 1998
tywy w stosunku do integracji z Unià Eurow∏àcznie) wyglàda nast´pujàco (w miliarpejskà.
dach dolarów): Niemcy 5,1; USA 4,9; FranBardziej pozytywnie precja 2,4; W∏ochy 2,0; firmy mi´zentujà
si´ wyniki badaƒ socjodzynarodowe 2,0; Wielka
∏u
ta
Oko∏o 60% kapi
-psychologicznych.
Badania te
Brytania 1,9; Holandia 1,9; Kozagranicznego
wskazujà
na
to,
˝e
wi´kszoÊç
rea 1,5.
o
w Polsce zosta∏
Polaków (...), przede wszystOko∏o 60% kapita∏u zagrae
zainwestowan
kim m∏ode pokolenie, nie ma
nicznego w Polsce zosta∏o zainw przemys∏.
˝adnych barier w kontaktach
westowane w przemys∏ (w tym
z Niemcami i innymi Europejprzede wszystkim w przemys∏
czykami. Stanowisko spo∏eczeƒstwa jest cospo˝ywczy i samochodowy) (..)
raz bardziej otwarte (...).Tego rodzaju zmia35% kapita∏u bankowego w Polsce nale˝y do
ny mentalne pozwalajà z nadziejà spoglàdaç
kapita∏u zagranicznego (w 40% majà swój
na wspó∏prac´ i wspólne ˝ycie w Europie. ■
udzia∏ banki niemieckie). Na W´grzech
i w Czechach udzia∏ kapita∏u w inwestycjach
T∏umaczy∏a: Agnieszka Centkowska
zagranicznych jest jeszcze wy˝szy.
Generalnà cechà szczególnà inwestycji
zagranicznych w Europie Êrodkowo-wschodniej jest brak inwestycji „Hightech” jak rówLOTHAR NETTELMANN
nie˝ odpowiedniego transferu nowych techdr, nauczyciel historii, wiedzy
nologii. Ze wzgl´du na tanià si∏´ roboczà
o spo∏eczeƒstwie oraz chemii
stawia si´ g∏ównie na dzia∏y przemys∏u opiew presti˝owym gimnazjum Bismarckschule
w Hanowerze. Publicysta, wspó∏za∏o˝yciel
rajàce si´ na sile roboczej.
i wieloletni przewodniczàcy Towarzystwa
W koƒcu lat 80. i z poczàtkiem lat 90. zaNiemiecko-Polskiego. Autor wielu publikacji
uwa˝alna by∏a ucieczka wysoko wykwalifikoo Polsce dawnej i wspó∏czesnej, m.inn. monografii pt. Polska droga do wolnoÊci, która
wanej si∏y roboczej na Zachód. Tylko z Polby∏a podstawà jego przewodu doktorskiego. Zas∏u˝ony dzia∏acz na
ski w ciàgu 10 lat emigrowa∏o oko∏o miliona
polu wspó∏pracy niemiecko-polskiej.
ludzi z wykszta∏ceniem uniwersyteckim.
JesteÊmy w ksi´garniach i salonach
Od stycznia 2003 czsopisma metodyczno-przedmiotowe sà w sprzeda˝y
w sieci ksi´garƒ agencyjnych WSiP (67 ksi´garƒ na terenie ca∏ego kraju) oraz
w ksi´garniach w∏asnych (3 w Warszawie i 1 w Poznaniu). Adresy na stronie
internetowej www.wsip.com.pl w informacjach handlowych.
Od czerwca 2003 czasopisma sà w sprzeda˝y w oko∏o 100 salonach prasowych Inmedio na terenie ca∏ego kraju, zaÊ od wrzeÊnia 2003 w oko∏o 50
salonach EMPiK.
80
16
WiadomoÊci Historyczne