Bez tytu u-1 - Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

RUSYCYSTYCZNE
STUDIA
LITERATUROZNAWCZE
20
NR 2612
Redaktor serii: HISTORIA LITERATUR S£OWIAÑSKICH
BARBARA CZAPIK-LITYÑSKA
Recenzent
ADAM BEZWIÑSKI
Publikacja jest dostêpna tak¿e w wersji internetowej:
Central and Eastern European Online Library
www.ceeol.com
Œl¹ska Biblioteka Cyfrowa
www.sbc.org.pl
SPIS TREŒCI
S³owo wstêpne (Halina Mazurek) . .
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
Justyna TYMIENIECKA-SUCHANEK: O nowelach w³oskich Dmitrija Mierie¿kowskiego .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
Jadwiga GRACLA: Dramat czy wskazówka jak ¿yæ? Kilka s³ów o dramacie Niko³aja Jewreinowa To, co najwa¿niejsze .
.
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
Andrzej POLAK: Czas g³uchej jesieni Jurija Dawydowa. Uwagi na temat gatunku powieœci historycznej .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
. .
.
. .
.
Katarzyna JASTRZÊBSKA, Alicja MRÓZEK: O „zepsutych aforyzmach” Anatolija Kima .
Anna DOMOGALLA: Rosyjska powieœæ kryminalna XX—XXI wieku. (Wokó³ przemian
gatunkowych) .
.
.
. .
. .
.
.
.
.
. .
. .
.
.
Halina MAZUREK: Przypowieœci z refrenem. O dramatach Iwana Wyrypajewa .
.
.
Lidia MIÊSOWSKA, Beata PAWLETKO: Okie³znaæ dziki Ru.net. Internet a przemiany
gatunkowe w literaturze rosyjskiej .
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
Indeks osobowy (oprac. Jadwiga Gracla) .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
9
23
32
56
71
84
96
115
ÑÎÄÅÐÆÀÍÅ
Ïðåäèñëîâèå (Ãàëèíà Ìàçóðåê) .
.
. .
.
.
.
.
. .
. .
.
.
Þñòûíà ÒÛÌÅÍÅÖÊÀ-ÑÓÕÀÍÅÊ: Îá èòàëüÿíñêèõ íîâåëëàõ Äìèòðèÿ Ìåðåæêîâñêîãî . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
ßäâèãà ÃÐÀÖËß: Äðàìà èëè îòâåò íà âîïðîñ êàê æèòü. Íåñêîëüêî çàìå÷àíèé î äðàìå
Í. Åâðåèíîâà Ñàìîå ãëàâíîå . . .
. . . .
. . . .
. .
Àíäðåé ÏÎËßÊ: Ãëóõàÿ ïîðà ëèñòîïàäà Þðèÿ Äàâûäîâà. Çàìå÷àíèÿ íà òåìó æàíðà
èñòîðè÷åñêîãî ðîìàíà .
.
.
.
. .
.
.
.
. .
. .
.
.
Êàòàæèíà ßÑÒÆÅÌÁÑÊÀ, Àëèöÿ ÌÐÓÇÅÊ: Î „èñïîð÷åííûõ àôîðèçìàõ” Àíàòîëèÿ
Êèìà .
. .
.
. .
. .
.
. .
.
. .
.
.
. .
.
Àííà ÄÎÌÎÃÀËËÀ: Ðóññêèé äåòåêòèâ XX—XXI âåêà (æàíðîâûå ïåðåìåíû) .
.
Ãàëèíà ÌÀÇÓÐÅÊ: Ïðèò÷è ñ ïðèïåâîì. Äðàìàòóðãèÿ Èâàíà Âûðûïàåâà . . . .
Ëèäèÿ ÌÅÍÑÎÂÑÊÀ, Áåàòà ÏÀÂËÅÒÊÎ: Îáóçäàòü äèêèé Ru.net. Èíòåðíåò è ðóññêàÿ ëèòåðàòóðà — âçàèìîäåéñòâèÿ è ìîäèôèêàöèè æàíðîâ .
. . .
. .
Óêàçàòåëü èìåí (ñîñò. ßäâèãà Ãðàöëÿ) .
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
7
9
23
32
56
71
84
96
115
CONTENTS
Introduction (Halina Mazurek) .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Justyna TYMIENIECKA-SUCHANEK: On Italian short stories by Dmitrij Mierie¿kowski .
Jadwiga GRACLA: A drama or a hint how to live? A few remarks on Nikolaj Jewreinow’s
drama To, co najwa¿niejsze . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7
9
23
6
SPIS TREŒCI
Andrzej POLAK: Jurij Dawydow’s Czas g³uchej jesieni. Remarks on the genre of the historical novel .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
Katarzyna JASTRZÊBSKA, Alicja MRÓZEK: On Anatolij Kim’s spoiled aphorisms .
.
Anna DOMOGALLA: A Russian criminal novel of the 20th and 21st centuries. (Around
genre changes) .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
Halina MAZUREK: Parables with a chorus. On Iwan Wyrypajew’s plays . .
. . .
Lidia MIÊSOWSKA, Beata PAWLETKO: The conquer of the wild Ru.net. Internet versus genre changes in Russian literature . . . . .
.
.
. .
.
. .
Index of persons (ed. Jadwiga Gracla) . .
. .
.
. .
.
.
.
.
. .
32
56
71
84
96
115
S³owo wstêpne
Dwudziesty tom „Rusycystycznych Studiów Literaturoznawczych” poœwiêcony
zosta³ zagadnieniom zwi¹zanym z przekszta³ceniami dokonuj¹cymi siê w dziedzinie gatunków literackich. Proces przemian jest nieustanny, w zale¿noœci od epoki
mniej lub bardziej intensywny. Temat zatem jest czêsto eksploatowany, ale wci¹¿
pozostaje aktualny, zw³aszcza w ostatnich latach, kiedy literaturoznawcy próbuj¹
dokonaæ pewnych rozeznañ gatunkowych w bogatej i ró¿norodnej produkcji tekstów postmodernistycznych.
Od klasycystycznego ³adu i w miarê konsekwentnie przestrzeganej czystoœci
gatunkowej minê³o ju¿ du¿o czasu i nast¹pi³o wiele istotnych zmian. Nigdy jednak
nie przekraczano tak dalece granic wytyczonych niegdyœ przez Poetykê Arystotelesa i poetyki pseudoklasyczne jak dziœ, kiedy to podstawowe gatunki literackie
przestaj¹ niekiedy nawet byæ rozpoznawalne. Zawodne okazuj¹ siê tradycyjne
metody badawcze, a wszelkie segregacje i uporz¹dkowania nie owocuj¹ konkretami. Coraz czêœciej praca badacza bywa po prostu przygod¹, rekonesansem bez
dalszych powa¿niejszych konsekwencji. Proces badania gatunków ukierunkowuje przypadkowoœæ, wyj¹tkowoœæ i dowolnoœæ pisarstwa postmodernistycznego.
Niniejszy zbiór prac stanowi próbê rozpoznania pewnych, zarówno powtarzaj¹cych siê we wspó³czesnej literaturze rosyjskiej zjawisk zwi¹zanych z przebudow¹ gatunków literackich, jak i przypadków jednostkowych, ale ciekawych i godnych uwagi. Dwa pocz¹tkowe artyku³y dotycz¹ okresu modernizmu, a wiêc czasu naznaczonego piêtnem wszelkich przemian literackich. Pozosta³e wi¹¿¹ siê ju¿
bezpoœrednio z nowym pisarstwem, choæ wymagaj¹cym, jeœli nie podsumowañ to
przynajmniej fachowych komentarzy na temat okreœlony w tytule publikacji. Zadaniem autorów, w przewa¿aj¹cej mierze najm³odszej generacji pracowników Instytutu Filologii Wschodnios³owiañskiej Uniwersytetu Œl¹skiego, by³o przede
wszystkim potwierdzenie, na wybranych przyk³adach, ró¿norodnoœci odmian gatunkowych cechuj¹cej literaturê postmodernistyczn¹, zasygnalizowanie problemów
w identyfikacji gatunków oraz zwrócenie uwagi na modyfikacje gatunkowe do
8
S£OWO WSTÊPNE
tej pory nieopisywane. Istotn¹ spraw¹ jest poruszane przez niektórych autorów
wzajemne przenikanie siê cech ró¿nych gatunków w jednym utworze, jak równie¿ synteza sztuk zmieniaj¹ca radykalnie oblicze podstawowych rodzajów i gatunków literackich. Znacz¹ce przemiany na tym obszarze nastêpowa³y w wyniku
siêgania pisarzy po obce teksty. Zjawisko to prze¿ywa dziœ swoj¹ kulminacjê
i daje nieograniczone mo¿liwoœci swobodnej gry z tradycjami, usprawiedliwiaj¹cej wszelkie eksperymenty gatunkowe.
Tak siê z³o¿y³o, ¿e pierwszy artyku³ w niniejszym tomie pokazuje, jak eksperymentowano z obcym tekstem na pocz¹tku XX stulecia, jak gra z tradycjami literackimi i kulturowymi by³a jeszcze stonowana, delikatna, z zachowaniem pewnych regu³, ale owocuj¹ca nowatorstwami gatunkowymi. Autorzy dwu ostatnich
studiów natomiast zajmuj¹ siê opisem powstawania zupe³nie nowych gatunków,
zgodnych z duchem naszych czasów, mo¿e raczej z technik¹ ostatnich lat, np. powieœæ komputerowa, reality drama, dramat rapowany itp.
Zaprezentowane prace odznaczaj¹ siê ró¿norodnoœci¹ omawianego materia³u, który dotyczy takich gatunków literackich jak np. nowela, dramat, powieœæ historyczna, powieœæ kryminalna. Przed³o¿ony tom nie pretenduje do roli pionierskiej publikacji, ale jego autorzy ¿ywi¹ nadziejê, ¿e czytelnicy znajd¹ w ich skromnych trudach trochê interesuj¹cych i wa¿nych spostrze¿eñ na temat przekszta³ceñ gatunkowych w dwudziestowiecznej literaturze rosyjskiej.
Halina Mazurek
Indeks osobowy
Abaulin Dmitrij 93
Abramowska Janina 33, 34
Achaplina Jekaterina 21
Adamow Arkadij 72
Adamowicz Michai³ 79
Adamski Janusz 11
Aksionow Wasilij 35, 36
Akunin Boris (w³aœc. Georgij Czchartiszwili)
76—81, 99, 104
Anninskij 67
Arbitman Roman 75
Babkin Boris 74
Balburow Edward 65
Balbus Stanis³aw 10, 20, 32, 33, 34, 56, 57
Balcerzan Edward 71
Balowski Mieczys³aw 61
Balzak Honoré de 38
Ba³akin Jurij 35, 38
Bandello Matteo 10, 11
Barkowska Natalia 10
Barthes Roland 100
Bartoszyñski Kazimierz 12
Beckett Samuel 107
Bernacki Marek 56, 98
Bie³aja Galina 38, 39
Bizio Krzysztof 109
B³ok Aleksander 24
Boccaccio Gioranni 12
Bondarienko W³adimir 66, 67, 69
Borges Jorge Luis 77, 79
Borsukiewicz Janusz 10
Brahmer Mieczys³aw 11, 12
8*
Bramante Donato 17
Braun Kazimierz 27
Briusow Walery 10
Brunllesco Filippo 15
Buh³akow Michai³ 77
Bujnicki Tadeusz 37, 38, 43
Bukowski Marek 109
Bykow Dmitrij 35
Chandler Raymond 74
Chlebda Wojciech 57, 59, 60
Chmielewska Ma³gorzata 74, 75
Cio³kowski Konstanty 68
Conan Doyle Arthur 77
Craig Edward Gordon 26
Cuber Marta 101, 112, 113
Cyceron 12
Cymborska-Leboda Maria 23
Cyp³akow Georgij 80
Cywiñska-Milonas Maria 102
Czechow Anton 10, 77, 84
Czermiñska Ma³gorzata 105
Czupurin Siergiej 35
Dancan Isadora 26
Dawydow Jurij 32—52
Degler Janusz 106
Diewiatkina Natalia 21
Dobrzyñska Teresa 105
Doncowa Daria 75, 104
Dostojewski Fiodor 53, 77, 92
Doszkowa Marina 75
116
Drewniak £ukasz 108
Du³owa Natalia 10
Eco Umberto 77, 79
Ejdelman Natan 35, 40
Engels Fryderyk 51
Epsztejn Michai³ 35, 96, 97, 98
Fast Piotr 62, 65, 67—69, 71
Fox Dorota 107
France Aleksander 11
Fraser Brad 109
Gajda Stanis³aw 105
Ga³uszka Jadwiga 11
Gelman Aleksander 81
Gianbaptista Giraldi 10
Giersimow Aleksander 109, 110
G³owiñski Micha³ 107
Godin Jakow 40
Godlewski Karol 102
Goethe Johann Wolfgang 38
Gogol Miko³aj 84
Goliñska Justyna 109
Gorkin Aleksander 76
Góralska Ma³gorzata 101
Górski Lew 75
Grochowski Grzegorz 104
Grzenia Jan 98, 100—102
Guardati Tommaso 11
Heistein Józef 12
Heller Michai³ 41, 42, 47, 51, 52, 57
Herbert Zdzis³aw 38
Hingley Ronald 52
Hugo Wikor 23
Iwanowa Nina 76
Jasiñska-Wojtkowska Maria 12
Jastrzêbska Katarzyna 62, 65, 67, 68
Jaworski Stanis³aw 56
Jewreinow Niko³aj 23, 25—30
Kabakow Aleksander 75
Kalinowski Daniel 58, 60
Ka³u¿anow Siergiej 112
Karaczewska Wies³awa 62
Karkowski Aleksiej 98
Kasack Wolfgang 25
INDEKS OSOBOWY
Kawka Maciej 102
Kene Sarah 109
Kim Anatolij 56, 60—69
Kita Ma³gorzata 100
Klaczko Julian (w³aœc. Jehuda Lejb) 18
Klimowicz Tadeusz 67, 72—74
K³osiñski Krzysztof 105
Kodzis Bronis³aw 25
Kolada Niko³aj 86
Kopaliñski W³adys³aw 59
Kopka Krzysztof 93—94
Korianiakow Andrzej 60—61
Korniew Siergiej 99
Korolkowa Alina 59
Koœka Lidia 60—61
Kowalczykowa Alina 23
Ko¿ewnikow Wadim 74
Krajewska Anna 85, 86, 107
Krawczyk Aleksander 12
Krzeczkowski Henryk 24
Ksi¹¿ek-Szczepaniakowa Aniela 105
Kugel Aleksander 24
Kuricyn Wiaczes³aw 102
Kutuzow Michai³ 69
KuŸmin Micha³ 10
Lebiediew Artiom 81
Lec Stanis³aw Jerzy 60, 61
Lege¿yñska Anna 105
Leonow Niko³ak 75
Lincoln Abraham 51
Lubocha-Kruglik Jolanta 79
Ludorowski Lech 37
Lukács György 38, 42
£awrow Olga i Aleksander 72
£azutin Iwan 72
£omow Aleksander 59
£otman Jurij 35, 71
£ukanienko Siergiej 11
Majakowski W³adimir 85
Makarkin Aleksander 79
Makowiecki A.Z. 105
Ma³ysa Oksana 79
Marecki Piotr 98, 106
Marinina Aleksandra (w³aœc. Marina Aleksiejewna) 75, 76, 104
Markowski Micha³ Pawe³ 100
INDEKS OSOBOWY
Marks Karol (w³aœc. Karl Heinrich Marx) 51
Marmontel Jean-François 27
Martuszewska Anna 71
Marx Karl zob. Marks Karol
Matuszewski Ryszard 38
Mauron C. 28
Mautner Franciszek H. 58
Mazurek Halina 66
Miasnikow Wiktor 72—74, 76, 78
Michaj³ow Aleksander 36
Micha³ Anio³ (w³aœc. Michelangelo Buonarroti) 17—19
Micha³owski Piotr 58, 61
Miere¿kowski Dmitrij 9, 10, 11, 12, 17, 18,
20, 21, 39
Moskwin Aleksander 93
Moszkow Maksym 81
Mrózek Alicja 62
Narszy Jekaterina 110
Nicoll Allardyce 24
Niedler Pawe³ 67
Niemzer Andriej 35, 40
Niepokólczycki Wac³aw 24
Nilin Pawe³ 72
Nycz Ryszard 105
Okopieñ-S³owiñska Aleksandra 71
Okud¿awa Bu³at Sz. 36, 39
Opacki Ireneusz 86
Orzechowski Kazimierz 57—61
Oskocki Walentij 35
Ostaszewska Danuta 102
Ostrowski Aleksander 84
Pabotnow Niko³aj 79
Parnicki Teodor 37, 46, 54
Pavis Patrice 27, 28, 30
Pawlus Marta 56, 98
Pers Anatolij 110
Petrarka Francesco 12
Piecuch Wiaczes³aw 35
Pieliewin Wiktor 35, 99
Pilch Jerzy 101
Piotrowska Agnieszka Lubomira 90
Pipes Richard 50
Pogodina Olga 112
Portnikow Witalij 75
Powarcow Siergiej 10
117
Pow³ocki Stanis³aw 27
Przymusiñski C. 38
Puszkin Aleksander 77, 84
Rafael (w³aœc. Raffaelo Santi) 17
Ratajczakowa Dobrochna 106—108
Remizowa Maria 55
Rogoziñski Janusz 22
Ro¿ek Lucyna 69
Ró¿ewicz Tadeusz 107
Rudniew Wiktor 71, 77, 78
Rudowski Krzysztof 112
Rycielska Marzena 66
Sachetti Franco 10, 11
Salwa Piotr 12
Sawicki Stefan 12
Schulz Karel 17
Scott Walter 39, 40
Selernitiano Masuccio 11
Sielicki Franciszek 28, 30
Siemionow Julian 72, 73
Sienkiewicz Henryk 35, 39
Sigariew Wasilij 108
Skwarczyñska Stefania 107
S³awiñski Janusz 12, 32, 37, 59, 66, 71
Sokoliñska Joanna 102
Sopiñska Alicja 102
Stabry³a Stanis³aw 12
Staszewski Wiktor 102
Stawnicka Jadwiga 58
Stempczyñska Barbara 10
Stêpnik Krzysztof 37
Stoff Andrzej 37
Straparola Francesco 11
Strzelecka Natalia 62
Sugiera Ma³gorzata 105
Su³ek Henryk 108
Szaginian Marietta 72
Szekspir Wiliam (w³aœc. Shakespeare William)
11
Szenin Lew 72
Szymczak Gra¿yna 99
Szypienko Aleksy 108
Œliwowscy René i Wiktoria 36, 38, 41—43,
49, 53—54
Œwida-Ziêba Hanna 102
Œwiontek S³awomir 27
118
Talko Leszek 101
Teilhard de Chardin Pierre 68
Teoplitz Krzysztof Teodor 71
Tichonow Aleksander 59
Tochorowki Walerij 76
Tokareva Marina 87
To³stoj Lew N. 35, 39, 77
Trifonow Jurij 36
Trzynadlowski Jan 58, 60
Turgieniew Iwan 84
Tynianow Jurij 40, 42
Ugarow Michai³ 85, 86, 108
Uni³owski Krzysztof 46, 54
Wajner Arkadij i Georgij 72—73
Wampi³ow Aleksander 85
Wartanow Aleksander 112
W¹chocka Ewa 107
Wciórka Ludwik 68
Wichary Krzysztof 58
INDEKS OSOBOWY
Widmer Urs 109
Wierdczadski W³odzimierz 68
Wiszniewski Wsiewo³od 85
Witecki Arkadiusz 100
Witosz Bo¿ena 100
Wo³odŸko-Butkiewicz Alicja 79—81, 99, 105
Wyrypajew Iwan 84—94, 108
Wys³ouch Seweryna 107
Zaba³ujew Wiktor 86
Za³ygin Siergiej
Zenzinow Andriej 86
Zinczuk Andrzej 109
Zioldchej Deak ¯. 10
Zwonariowa Ada 32, 35, 40
¯ak Stanis³aw 12
¯eromski Stefan 9
¯urowski Maciej 38
¯y³kin Michai³ 10
Oprac. Jadwiga Gracla
Redaktor
KATARZYNA WIÊCKOWSKA
Projekt ok³adki i strony tytu³owej
AGNIESZKA SZYMALA
Redaktor techniczny
MA£GORZATA PLEŒNIAR
Korektor
LIDIA SZUMIGA£A
MIROS£AWA ¯£OBIÑSKA
Copyright © 2008
by Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego
Wszelkie prawa zastrze¿one
Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Œl¹skiego
ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowice
www.wydawnictwo.us.edu.pl
e-mail: [email protected]
Wydanie I. Ark. druk. 7,5. Ark. wyd. 10,0. Przekazano do ³amania w kwietniu 2008 r. Podpisano do druku w paŸdzierniku 2008 r. Druk cyfrowy. Papier offset. kl. III, 90 g
Cena 15 z³
£amanie: Pracownia Sk³adu Komputerowego
Wydawnictwa Uniwersytetu Œl¹skiego
Druk i oprawa: EXPOL, P. Rybiñski, J. D¹bek, Spó³ka Jawna
ul. Brzeska 4, 87-800 W³oc³awek
ISSN 0208-6336
ISSN 0208-5038