pełny tekst

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Agric., Aliment., Pisc. Zootech. 255 (2), 119–128
Małgorzata SULIK, Agnieszka SEMIK, Lidia FELSKA-BŁASZCZYK
OCENA WARTOŚCI STADA SZYNSZYLI NA PODSTAWIE SPRZEDANYCH
SKÓR WYCENIONYCH METODĄ AUKCYJNĄ
ESTIMATION OF CHINCHILLA HERD VALUE BASED ON SOLD
AND AUCTION-ASSESSED PELTS
Katedra Anatomii Zwierząt, Pracownia Hodowli Zwierząt Futerkowych, Akademia Rolnicza
ul. Doktora Judyma 12, 71-460 Szczecin
Abstract. The aim of the study was to demonstrate the extent to which auction evaluation
of pelts can be used in the on-farm breeding practice. Basing on the quality of sold pelts (defects and pelt characteristics), we have undertaken observations on the genetic progress and
try to establish the direction of improvement of the analysed herd. In all, 1014 chinchilla pelts
were analysed produced by the same breeder, graded by the broker, and sold at the auction
of the Copenhagen Fur Center in Denmark during 1997–2002. The pelts were grouped according to 5 seasons showing most similar prices. It has been found that a broker's assessment
may be helpful in specifying the direction and potential of the herd for trait improvement. If the
breeder neglects to chase to stand up to the world's high standards, the profits of the farm may
rapidly drop. Therefore, the herd should be evaluated using the auction assessment methods
of pelts.
Słowa kluczowe: jakość skór, praca hodowlana, szynszyla.
Key words: pelt quality, breding value, chinchilla.
WSTĘP
Wysoka wartość skór szynszylowych oraz duży popyt na nie w początkowej fazie hodowli tego gatunku spowodowały, że hodowcy nie przywiązywali uwagi do cech jakościowych ich okrywy włosowej i rozmnażali je bez jakiejkolwiek pracy hodowlanej. Efektem tego było wyjątkowo małe zainteresowanie skórami na pierwszej aukcji w Nowym Yorku,
na której sprzedano jedynie 50% wystawionych skór. Podobna historia powtórzyła się
w latach 90 – początkowo osiągano bardzo wysokie ceny skór, szczególnie na giełdzie
Copenhagen Fur Center, czego wynikiem było powstawanie licznych ferm, gdzie nie prowadzono żadnej pracy hodowlanej. Nastąpiła zwyżka podaży skór, w tym skór o obniżonej
wartości, i jednocześnie obniżka cen. Spowodowało to spadek zainteresowania hodowlą
szynszyli. Wiele z ówczesnych drobnych hodowli zlikwidowano, natomiast na dużych fermach nastąpił zwrot w metodach chowu i hodowli. Zwiększyła się ilość ferm hodowlanych
z dużym stadem podstawowym liczącym ponad 100 samic (Kuźniewicz i Filistowicz 1999).
Podobną sytuację zaobserwowano w Polsce, do której szynszyle trafiły dopiero w 1956
roku, przy czym rozkwit hodowli nastąpił w 90 latach XX wieku. Przez pierwszych 40 lat
hodowli rozmnażano szynszyle bez większego nacisku selekcyjnego (Barabasz i Bieniek
2003). Był to też okres „żelaznej kurtyny”, co uniemożliwiało import materiału hodowlanego.
Wszystko to spowodowało, że rodzime szynszyle były pod względem jakościowym bardzo
słabe. Po otwarciu granic do Polski importowano materiał hodowlany z Danii, w tym też
120
M. Sulik i in.
czasie opracowano wzorzec oceny pokroju i zaczęto stosować silny nacisk selekcyjny.
W wyniku takiego postępowania skóry z szynszyli od polskich hodowców przestały odbiegać jakościowo od skór produkowanych w innych krajach.
Przeprowadzona analiza sprzedaży 1014 skór, pochodzących od jednego hodowcy,
miała na celu zobrazowanie, w jakim stopniu klasyfikacja sprzedanych skór może posłużyć
do obrania kierunku doskonalenia stada.
MATERIAŁ I METODY
Analizie poddano 1014 skór szynszylowych sprzedanych za pośrednictwem domu aukcyjnego Copenhagen Fur Center w latach 1997–2002. Skóry sprzedawane były w kolejnych pięciu sezonach giełdowych, obejmujących po 5 sesji giełdowych. Zostały wycenione
przez brokera według systemu oceny giełdowej, obejmującej:
– wielkość skóry (00, 0, 1 i 2),
– typ barwny (XX Dark, X Dark, Dark, Medium),
– czystość barwy okrywy włosowej (1–5),
– jakość okrywy włosowej (Copenhagen Selected – CPS, Copenhagen Label – CPL, IA, I ).
W tabeli 1 zestawiono liczebność skór w poszczególnych kategoriach klasyfikacji giełdowej.
Tabela 1. Liczebności skór w poszczególnych kategoriach klasyfikacji giełdowej
Table 1. Number of pelts in particular auctions categories
Kategorie – Category
00
Rozmiar
Size
Typ
barwny
Colour
Czystość
Clarity
Jakość
Quality
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
razem
total
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
razem
total
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
razem
total
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
razem
total
Razem
Total
3
[%]
0
1
2
24
107
145
112
47
435
42,9
65
169
213
130
2
579
57,1
89
276
358
242
49
1014
100,0
XXD
XD
D
MED
50
255
106
24
435
42,9
13
450
114
2
579
57,1
63
705
220
26
1014
100,0
1
2
3
86
71
267
4
7
435
42,9
84
130
344
8
13
579
57,1
170
201
611
12
20
1014
100,0
CPS
CPL
A
I
II
32
132
5
222
44
435
42,9
0
1
346
232
0
579
57,1
32
133
351
454
44
1014
100,0
4
5
Ocena wartości stada szynszyli na podstawie...
121
Uzyskane wyniki poddano analizie wariancji przy zastosowaniu testu Duncana i programu komputerowego Statistika.pl.
WYNIKI I DYSKUSJA
W niektórych gatunkach zwierząt futerkowych (lisy pospolite i polarne) wprowadzono
już, jako dodatkowe kryterium selekcyjne, ranking ferm prowadzony w oparciu o aukcyjną
sprzedaż skór (Przysiecki i in. 2001). Szynszyle ciągle oceniane są wyłącznie na poziomie
fermowym, co może być przyczyną zwolnionego tempa postępu hodowlanego. Selekcja
stada powinna być prowadzona zgodnie z zapotrzebowaniem rynku, czyli w oparciu
o sprzedaż skór z ich klasyfikacją. Wydaje się, że w tym bardzo pomocna jest informacja
z giełdy zawierająca wycenę brokerską skór. Na tej podstawie można wnioskować, jakiej
jakości skóry są produkowane przez danego hodowcę, bowiem skóry te oceniane są pośród całokształtu światowej produkcji. Obecnie stosowana selekcja w stadzie oparta jest
o ocenę fenotypową żywych zwierząt, wykonywaną za pomocą wzorca oceny pokroju.
Ocena taka może być obarczona błędami subiektywnej oceny sędziego (Jeżewska i in. 1994)
lub niewielkimi różnicami selekcyjnymi, uniemożliwiającymi precyzyjny wybór najlepszych
zwierząt hodowlanych (Socha 2001).
System hodowli, stosowany w krajach skandynawskich, wiąże ściśle pozycję hodowlaną
fermy z wynikami aukcyjnej sprzedaży skór (Kenttämies i Vilva 1988; Filistowicz i Żuk
1995, Filistowicz i in. 1999). Pierwszym gatunkiem zwierząt futerkowych, dla którego powstał ranking ferm oparty na aukcyjnej wycenie skór, były lisy polarne niebieskie. Na podstawie wyników ocen skór wyliczono ich wagi w ocenie ogólnej, które posłużyły do opracowania indeksu selekcyjnego dla stada (Filistowicz i Żuk 1995; Żuk i Filistowicz 1998; Filistowicz i in. 1999).
Według szacunkowych danych (Barabasz 2001) w Polsce funkcjonuje około 1000 ferm
szynszyli, z których uzyskuje się 60 000 skór rocznie. Skóry te sprzedawane są za pośrednictwem kilku specjalistycznych firm, spośród których wymienić należy dom aukcyjny Copenhagen Fur Center w Danii, Canchilla Ass. Ltd. w Kanadzie i Chinchilla Ćakovec
w Chorwacji. Copenhagen Fur Center jest jedynym na świecie domem aukcyjnym mającym
w ofercie skóry szynszylowe, które poddawane są wycenie brokerskiej. Rocznie sprzedaje
się około 60 000 skór pochodzących z polskich ferm, co powinno być wystarczającą motywacją do większego zainteresowania tym zagadnieniem.
Przeprowadzona analiza sprzedaży skór objęła 1014 skór sprzedanych systemem aukcyjnym, z wyceną brokerską, w ciągu 5 sezonów giełdowych. Na podstawie podaży skór
i ich podziału na kategorie (tab. 1) można zauważyć, że problemem ciągle nękającym hodowców jest dostarczanie skór wadliwych. Analizowany hodowca w ciągu 5 sezonów dostarczył 57,1% wadliwych skór, przy czym ilość ich wzrastała znacznie wraz ze zwiększaniem ilości sprzedawanych skór. Fakt ten miał znaczenie dla zysków hodowcy.
W tabeli 2 przedstawiono podział skór, sprzedanych systemem aukcyjnym, na podstawie oceny ich wielkości. Wynika z niej, że analizowany hodowca najwięcej skór sprzedał
w 1. kategorii wielkości (35,3%). Nie jest to wynik dobry, gdyż różnice pomiędzy cenami
skór sąsiednich kategorii wynoszą 10–15%, czyli w stosunku do największych skór stracił
około 20–30%.
122
M. Sulik i in.
Tabela 2. Charakterystyka sprzedanych skór szynszylowych, z uwzględnieniem ceny jej sprzedaży [zł] i klasyfikacji według rozmiaru
Table 2. Characteristics of sold chinchilla pelts with their price [zł] and size classification
Sezon – Season
Klasyfikacja
Classification
00
0
1
2
3
Razem
Total
I
II
III
IV
V
Razem
Total
bez
wad
regular
z wadami
lowgrades
bez
wad
regular
z wadami
lowgrades
bez
wad
regular
z wadami
lowgrades
bez
wad
regular
z wadami
lowgrades
bez
wad
regular
z wadami
lowgrades
n
–
–
–
–
–
–
5
28
19
37
89
(8,8%)
m
–
–
–
–
–
–
404*
240,17
305,26*
217,27
253,75
S
D
–
–
–
–
–
–
87,34
74,42
80,16
57,20
84,69
n
15
0
1
0
25
25
24
90
42
54
m
S
D
480*
0,00
230*
0,00
409,2*
306,6*
329,37*
221,61*
277,76*
187,24*
276
(27,2%)
271,56
61,99
0,00
0,00
0,00
62,84
71,22
53,73
62,04
100,42
56,06
106,3
n
56
26
18
57
24
46
26
65
21
19
m
S
D
424,1*
356,53*
396,66
282,28
387,91*
284,67*
292,19*
206,72*
213,33
157,31*
358
(35,3%)
298,85
52,25
74,92
72,51
55,01
57,85
75,44
71,41
56,12
69,82
30,03
102,69
n
33
21
52
66
19
24
7
18
1
1
m
S
D
412,72*
284,04*
379,32*
245,69*
353,68*
239,58*
251,42*
174,05*
150*
134*
242
(23,9%)
302,54
67,18
110,60
53,87
55,38
66,99
77,93
30,23
37,73
0,00
0,00
102,22
n
2
0
29
0
14
2
2
0
0
0
m
S
D
n
360*
0,00
351,03*
0,00
306,42*
165,00*
220,00*
0
0
0
49
(4,8%)
325,71
0,00
0,00
41,43
0,00
59,94
0,00
0,00
0
0
0
63,72
106
47
100
123
82
97
64
201
83
111
1014
%
10,45
4,64
9,86
12,13
8,09
9,57
6,31
19,82
8,19
10,95
100
n – liczba zwierząt – number of animals, m – średnia – mean, SD – odchylenie standardowe – standard deviation.
* Istotność różnic statystycznych na poziomie p ≤0,01 – Significance of statistical differences at p ≤0.01.
Zaznaczyć należy, że trzeba porównywać ze sobą ceny skór w obrębie dwóch kategorii
– skóry bez wad i skóry wadliwe. Globalne porównywanie cen może prowadzić do mylnych
wniosków, czego przykładem jest osiągnięcie niższych cen za skóry w kategorii 00 (253,75 zł)
niż za skóry z kategorii 0 (271,56 zł). Wynik ten jest raczej efektem dużej podaży skór wadliwych sprzedanych w kategorii skór największych. Z analizy wielkości wynika również, że
hodowca tylko nieznaczną ilość skór sprzedał w najniższych kategoriach. Można więc sądzić, że ma on w stadzie zwierzęta, które mogą posłużyć do doskonalenia tej cechy, przy
czym jej doskonalenie powinno być priorytetowe.
Kolejnym ocenianym przez brokerów parametrem skór był ich typ barwny. Barwa jest
cechą zauważaną przez człowieka w pierwszej kolejności, stąd jej duże znaczenie w futrzarstwie (Sulik i Cholewa 1998). Cecha ta szczególnie uzależniona jest od mody i doskonalenie jej wymaga ciągłej pracy hodowlanej. W tabeli 3 przedstawiono wyniki sprzedaży
skór w zależności od typu barwnego.
Tabela 3. Charakterystyka sprzedanych skór szynszylowych, z uwzględnieniem ceny sprzedaży [zł] i klasyfikacji według typu barwnego
Table 3. Characteristics of sold chinchilla pelts with their price [zł] and colour classification
Sezon – Season
I
Klasyfikacja
Classification
XX Dark
X Dark
Dark
Medium
Razem
Total
II
III
IV
V
Razem
Total
bez wad
z wadami
bez wad
z wadami
bez wad
z wadami
bez wad
z wadami
bez wad
z wadami
regular
lowgrades
regular
lowgrades
regular
lowgrades
regular
lowgrades
regular
lowgrades
n
10
0
11
4
6
1
9
6
14
2
63
(6,2%)
m
515*
0
418,18*
246,66*
403,33*
170*
322,22*
238,33
296,57*
300*
356,38
SD
73,37
0
46,00
106,80
62,82
0,00
71,72
107,91
116,98
0
121,95
n
47
38
58
83
53
71
45
168
52
90
705
(69,5%)
m
427,87
318,02*
382,24*
269,81*
363,3*
273,94*
309,71*
217,22
272,67
192,08
279,73
SD
53,28
99,21
53,14
58,29
72,50
80,85
76,75
61,27
87,42
54,35
97,31
n
33
9
28
36
23
25
9
25
13
19
220
(21,7%)
m
425,75
350*
340,89
247,91*
385,86*
288,8*
296,11
198,84*
238,84
178,15*
298,59
SD
54,08
96,43
55,31
51,31
67,12
72,93
49,98
50,93
87,07
58,60
102,35
n
16
0
3
0
0
0
1
2
4
0
26
(2,6%)
m
373,75*
0
320,00
0
0
0
220,00
272,50
165*
0
321,73
SD
27,29
0
36,05
0
0
0
0
38,98
54,61
0
85,08
n
106
47
100
123
82
97
64
201
83
111
1014
%
10,45
4,64
9,86
12,13
8,09
9,57
6,31
19,82
8,19
10,95
100
n – liczba zwierząt – number of animals, m – średnia – mean, SD – odchylenie standardiowe – standard deviation.
* Istotność różnic statystycznych na poziomie p ≤0,01 – Significance of statistical differences at p ≤0.01.
Tabela 4. Charakterystyka sprzedanych skór szynszylowych, z uwzględnieniem ceny sprzedaży [zł] i klasyfikacji według czystości barwy okrywy włosowej
Table 4. Characteristics of sold chinchilla pelts with their price [zł] and clarity classification
Sezon – Season
Klasyfikacja
Classification
1
2
3
4
5
Razem
Total
I
II
III
IV
V
Razem
Total
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
n
15
4
26
25
19
22
4
33
22
0
m
447,33*
397,50
374,61*
262,6*
381,84*
307,5*
372,5*
204,51*
348,4*
0
320,75
SD
61,23
37,74
63,26
61,59
80,22
72,89
63,44
59,95
56,17
0
98,53
n
0
0
0
0
1
0
26
88
44
42
m
0
0
0
0
470*
0
304,88*
231,07*
246,13*
204,52*
239,56
SD
0
0
0
0
0
0
93,71
65,09
92,06
66,10
82,33
n
91
43
74
98
62
75
30
77
10
51
170
(16,8%)
200
(19,7%)
611
(60,3%)
m
423,95*
317,32*
372,09*
262,83*
368,93*
267,66*
304,16*
202,93
255,50
187,54
303,01
SD
62,10
99,79
56,36
57,31
67,81
79,03
50,24
56,23
63,35
51,41
100,94
n
0
0
0
0
0
0
0
0
4
8
m
0
0
0
0
0
0
0
0
144*
192,37G
176,25
SD
0
0
0
0
0
0
0
0
12,32
48,01
45,56
n
0
0
0
0
0
0
4
3
3
10
m
0
0
0
0
0
0
295*
176,66*
156,66*
157,9*
187,95
12
(1,2%)
20
(2,0%)
SD
0
0
0
0
0
0
53,22
64,29
37,85
23,58
66,02
n
106
47
100
123
82
97
64
201
83
111
1014
%
10,45
4,64
9,86
12,13
8,09
9,57
6,31
19,82
8,19
10,95
100
n – liczba zwierząt – number of animals, m – średnia – mean, SD – odchylenie standardowe – standard deviation.
* Istotność różnic statystycznych na poziomie p ≤0,01 – Significance of statistical differences at level p ≤0.01.
Tabela 5. Charakterystyka sprzedanych skór szynszylowych, z uwzględnieniem ceny sprzedaży [zł] i klasyfikacji według jakości okrywy włosowej
Table 5. Characteristics of sold chinchilla pelts with their price [zł] and quality classification
Sezon – Season
Klasyfikacja
Classification
CPS
CPL
A
I
II
Razem
Total
I
II
III
IV
V
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
bez wad
regular
z wadami
lowgrades
n
6
0
8
0
4
0
7
0
7
0
Razem
Total
32
(3,2%)
x
481,66*
0
428,75*
0
350,00
0
324,57*
0
362,85*
0
391,62
Sd
22,28
0
37,96
0
53,54
0
151,06
0
25,63
0
92,61
n
37
0
38
0
11
1
21
0
25
0
x
454,59*
0
394,73*
0
442,72*
350
326,19*
0
301,2*
0
386,61
Sd
48,51
0
51,02
0
57,80
0
74,53
0
90,10
0
86,55
n
0
33
0
56
3
45
2
134
0
78
x
0
324,24*
0
292,14*
373,33*
283,66*
300*
226,67*
0
204,03*
250,23
Sd
0
108,03
0
55,51
90,73
84,76
14,14
64,24
0
60,38
81,52
n
53
14
43
67
50
51
31
67
45
33
x
413,01
323,92*
362,09*
238,65*
372,8*
269,11*
300,48*
192,02*
246,35*
162,36*
283,74
Sd
65,47
74,73
47,98
47,74
62,92
74,05
41,64
51,00
88,13
30,92
99,04
n
10
0
10
0
15
0
3
0
6
0
133
(13,1%)
351
(34,6%)
454
(44,8%)
44
(4,3%)
x
369,00
0
287,50
0
323,07
165,00
228,33
0
156,66
0
295,58
Sd
26,85
0
28,21
0
72,58
0
25,65
0
37,77
0
81,19
n
106
47
99
123
83
97
64
201
83
111
1014
%
10,45
4,64
9,86
12,13
8,09
9,57
6,31
19,82
8,19
10,95
100
n – liczba zwierząt – number of animals, m – średnia – mean, SD – odchylenie standardowe – standard deviation.
* Istotność różnic statystycznych na poziomie p ≤0,01 – Significance of statistical differences at level p ≤0.01.
126
M. Sulik i in.
Większość oferowanych przez hodowcę skór było w typie X Dark (69,5%). W najlepszej
kategorii XX Dark hodowca we wszystkich analizowanych sezonach sprzedał znikomą ilość
skór. Mimo że różnica w wartości pomiędzy tymi dwoma typami barwnymi była bardzo duża, hodowca w drodze selekcji w stadzie, w kierunku pociemniania szynszyli, nie uzyskał
najciemniejszych zwierząt. Można jednak zauważyć, że zmalała ilość sprzedawanych skór
w typie najjaśniejszym Medium. Na tej podstawie można sądzić, że do tego stada należałoby zakupić dobrej jakości ciemne samce, żeby przyspieszyć efekt pociemniania szynszyli
standardowych, gdyż brakuje odpowiedniego postępu w zakresie tej cechy. Motywacją
do podjęcia działań w tym kierunku może być zysk finansowy na poziomie 10–20% pomiędzy kategoriami Dark i XX Dark.
Według Parker (1982) o czystości barwy okrywy włosowej szynszyli w dużym stopniu
decyduje poprawne umaszczenie woalu, strefy białej i białego pasa brzusznego. Z badań
Chlewy i Sulik (1998) nie wynikają jednak zależności pomiędzy tymi parametrami a wynikami oceny fenotypowej tej cechy. Czystość barwy okrywy włosowej jest cechą najtrudniejszą do oceny i wymaga wrodzonych zdolności rozróżniania barw o małej różnicy długości
fal. Może to być przyczyną braku postępu w doskonaleniu tej cechy w analizowanym przypadku (tab. 4). Najwięcej skór sprzedano w 3. kategorii czystości (60,3%), ale biorąc pod
uwagę to, że w najniższych kategoriach była znikoma ilość skór, można sądzić, że materiał
genetyczny w stadzie, z którego pochodziły skóry, może posłużyć do doskonalenia tej cechy. Brakuje ciągle motywacji finansowej do doskonalenia czystości barwy, co potwierdza
w swoich badaniach Sulik (2003), według której czystość barwy okrywy włosowej wpływa
tylko w 10% na wartość skóry.
W najlepszej kategorii jakości skór – CPS hodowca sprzedał zaledwie 32 skóry, co stanowiło 3,2% podaży w analizowanym okresie czasu (tab. 5). Najwięcej skór (454–44,8%) stanowiły skóry w 1. kategorii, którą nie powinien szczycić się żaden hodowca, gdyż jest
to kategoria bardzo słabych jakościowo skór, najczęściej rzadkich i o słabej sprężystości.
Różnice cenowe pomiędzy kategoriami CPS a 1. zawierały się w przedziale 16–32%,
co może być wystarczającą motywacją do doskonalenia tej cechy.
PODSUMOWANIE
Przeprowadzona analiza skór wykazała, że na podstawie wyceny brokerskiej można
nakreślić kierunek oraz możliwości doskonalenia cech w stadzie. Z dostępnej literatury
wiadomo, że brakuje zgodności pomiędzy oceną przyżyciową a oceną brokerską skór.
Wpływ na to mają większa podaż skór przy ocenie giełdowej oraz fakt, że żywe zwierzęta
oceniane są na tle stada, w którym zostały wyhodowane. Brak dążenia do standardów
światowych wpływa bardzo istotnie na wyniki finansowe osiągane przez hodowcę,
w związku z czym warto byłoby wdrożyć do hodowli ocenę stada w oparciu o brokerską
wycenę sprzedawanych skór.
Ocena wartości stada szynszyli na podstawie...
127
PIŚMIENNICTWO
Barabasz B. 2001. Szynszyle. Hodowla i użytkowanie. PWRiL,Warszawa.
Barabasz B., Bieniek J. 2003. Aktuelle Tendenzen in der Polnischen Chinchillazucht [in: 13.
Arbeitstagung über Haltung und Krankheiten der Kaninchen, Pelztiere und Heimtiere]. Celle
14–15 Mai 2003. Deutsce Veterinärische Gesellschaft e.V. Celle, 208–215.
Cholewa R., Sulik M. 1998. Związek cech ocenionej laboratoryjnie okrywy włosowej szynszyli
z oceną ich pokroju. Rocz. AR Pozn., Ser. Zootech. 302 (50), 59–66.
Filistowicz A., Żuk B. 1995. Zastosowanie programów hodowlanych w doskonaleniu zwierząt
futerkowych w Polsce. Zesz. Nauk. PTZ 21, 55–68.
Filistowicz A., Żuk B. Sławoń J. 1999. Evaluation of factors determining prices of Polish arctic
fox skins at the Helsinki International Auction. Anim. Sci. Pap. Rep. 17 (4), 209–219.
Jeżewska G., Dąbrowska D., Maciejowski J., Niezgoda G. 1994. Badanie dokładności ocen
pokroju szynszyli. Prz. Hod. Zesz. Nauk. 15, 35–43.
Kenttämies H., Vilva V. 1988. Phenotypic and genetic parameters for body size and fur characteristics in mink. Acta Agric. Scand. 38, 243–252.
Kuźniewicz J., Filistowicz A. 1999. Chów i hodowla zwierząt futerkowych. AWA, Wrocław.
Parker W.D. 1982. Modern chinchilla for forming. Borden, Alhambra, California.
Przysiecki P., Filistowicz A., Nowicki S., Zatoń-Dobrowolska M., Filistowicz A. 2001.
Związki między ocenami pokroju a ocenami jakości skór lisa pospolitego i lisa polarnego.
Pr. Mater. Zootech. 58, 125–132.
Socha S. 2001. Analysis of variability of traits of chinchillas (Chinchilla Veligera M.) of fur quality [in: 12. Arbeitstagung über Haltung und Krankheiten der Kaninchen, Pelztiere und Heimtiere]. Celle 11–12 Mai 2001. Deutsce Veterinärische Gesellschaft e.V. Celle, 286–290.
Sulik M. 2003. Jakość skór jako kryterium doskonalenia krajowego pogłowia szynszyli (Chinchilla laniger M.), Rozpr. AR Szczecin 223.
Sulik M., Cholewa R. 1998. Barwa okrywy włosowej szynszyli standardowych. Rocz. AR Pozn.
Zootech. 302 (50), 219–227.
Żuk B. Filistowicz A. 1998. Próba oceny czynników warunkujących cenę skór w systemie aukcyjnym [w: Aktualne badania w hodowli zwierząt futerkowych]. Sympozjum Naukowe, Kazimierz Dolny nad Wisłą 21–22 września 1998. AR, Lublin, 80–85.