Geneza - e-tatry.com

Geneza
Geneza
Tatry są górami stosunkowo młodymi, mają zaledwie 15 mln lat, powstały w młodszym
Trzeciorzędzie.
Choć część elementów tektoniki i najstarsze krystaliczne skały datuje się na 80 - 15 mln lat.
Pierwsze formy piętrzenia datuje się na Kredę Górną.
Kreda
W czasie trwania tego okresu rozpoczęło się fałdowanie osadów morskich wskutek ruchów
kierunkowych. Zaczęły tworzyć się płaszczowiny Czerwonych Wierchów i Giewontu
wskutek wysunięcia ich z twardego krystalicznego podłoża, tworząc (pozostałe do dziś) czapki
tektoniczne Twardego Upłazu, Małołączniaka, Goryczkowej i Szerokiej Jaworzyńskiej.
Na twarde krystaliczne skały płaszczowin Czerwonych Wierchów i Giewontu nasunęły się
płaszczowiny reglowe z południa.
Około 60 mln lat temu nastąpiło dodatkowe wydźwignięcie tego obszaru.
Paleocen i eocen
W Paleocenie obszar Tatr ulegał procesom erozji.
W eocenie natomiast Tatry zostały zalane przez wkraczające od północy morze.
W początkowej fazie zalewania gdy jeszcze morze było płytkie tworzyły się zlepieńce,
stopniowo gdy dno było coraz niżej frakcja zmniejszała się (tworzyły się piaskowce, wapienie).
W głębokim morzu osadzał się flisz podhalański (łupki ilaste wraz z piaskowcami i
mułowcami). Grubość tych osadów osiągnęła miąższość 1000 m. Około 15 mln lat temu w
młodszym Trzeciorzędzie całe Karpaty zaczęły się wypiętrzać, proces ten nie był symetryczny,
część południowa wypiętrzała się gwałtowniej, co spowodowało nachylenie się masywu. Do
dnia dzisiejszego zachowały się powierzchnie lekko nachylone ( Czerwone Wierchy) oraz
górne partie niektórych stoków powyżej załomów.
Wskutek zjawisk krasowych w tym okresie powstały systemy jaskiń (m.in. Zimnej, Czarnej,
Miętusiej).
Ok. 900 tys. lat temu klimat się gwałtownie ochłodził, w tatrzańskich dolinach zaczęły tworzyć
się lodowce typu alpejskiego, wskutek czego doliny zostały znacznie pogłębione a ich kształt
uległ deformacji na bardziej łagodny.
Plejstocen
1/2
Geneza
W tym okresie Tatry uległy zlodowaceniu czterokrotnie.
W górnych partiach dolin, powstały kotły polodowcowe, które pozostały do dziś (niektóre stawy
tatrzańskie).
Wody polodowcowe w wapiennych utworach wymyły systemy jaskiń (Bystrej, Kasprowej,
Szczeliny Chochołowskiej, Jaworzanki).
W tym okresie powstały również największe jaskinie (Wielka śnieżna, śnieżna Studnia, Ptasia
Studnia).
Koniec zlodowacenia datuje się na około 10 000 lat temu.
Holocen
Od tego okresu kształtuje się obecna rzeźba Tatr.
Jeszcze trwają wolne wypiętrzające ruchy które podnoszą masyw o 1-2 mm rocznie
(południowa część podnosi się nawet o 6-7 mm).
2/2