D - Sąd Apelacyjny w Lublinie

Sygn. akt III AUa 738/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 października 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący - Sędzia
SA Krystyna Smaga
Sędziowie:
SA Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska
SA Małgorzata Rokicka-Radoniewicz (spr.)
Protokolant: st. sekr. sądowy Bożena Klukowska
po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Lublinie
sprawy K. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.
o prawo do emerytury
na skutek apelacji wnioskodawcy K. B.
od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie
z dnia 18 kwietnia 2013 r. sygn. akt VII U 41/13
oddala apelację.
III AUa 738/13
UZASADNIENIE
Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 20 listopada 2012 r. odmówił K. B.
prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). W uzasadnieniu podano, że na dzień 1 stycznia 1999
r. wnioskodawca nie udowodnił co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym
charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
Od tej decyzji odwołanie do Sadu Okręgowego w Lublinie wniósł wnioskodawca K. B., domagając się zmiany
decyzji przez ustalenie prawa do emerytury. Argumentował, iż pracował w szczególnych warunkach jako kierowca
samochodów ciężarowych o masie całkowitej powyżej 3,5 tony od 6 marca 1981 r. do 31 grudnia 1998 r.
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013 roku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca
K. B., urodzony się w dniu (...) w dniu 4 października 2012 r. złożył wniosek o emeryturę, w treści którego zawarł
oświadczenie o tym, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz o tym, że nie pozostaje w stosunku
pracy. W oparciu o złożone wraz z wnioskiem dokumenty organ rentowy ustalił na dzień 1 stycznia 1999 r. łączny
staż podlegania ubezpieczeniom w wymiarze 23 lat i 8 dni (20 lat, 10 miesięcy i 18 dni okresów składkowych, 20
dni okresów nieskładkowych oraz 2 lata i 1 miesiąc uwzględnionych okresów uzupełniających pracy w gospodarstwie
rolnym) i decyzją z dnia 30 października 2012 r. wydał decyzję, w której odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury,
z uwagi na nieudowodnienie co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, w tym co najmniej
15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. wnioskodawca nie wniósł odwołania od decyzji z dnia 30
października 2012 r., ale złożył wniosek o ponowne rozpatrzenie uprawnień do emerytury. Po ponownej analizie
dokumentów wnioskodawcy organ rentowy ustalił na dzień 1 stycznia 1999 r. łączny staż podlegania ubezpieczeniom
w wymiarze 25 lat, 11 miesięcy i 8 dni (25 lat, 10 miesięcy i 18 dni okresów składkowych oraz 20 dni okresów
nieskładkowych), ale ponownie żadnego z okresów zatrudnienia wnioskodawcy i zaskarżoną decyzją odmówił prawa
do świadczenia. ZUS nie uwzględnił przy ustalaniu jego stażu pracy w warunkach szczególnych Zakwestionowany
został okres zatrudnienia od 6 marca 1981 r. do 31 grudnia 1998 r. w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Budownictwa
(...) w C. dokumentowany świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionym przez ten zakład
pracy. Z jego treści wynika, że K. B. w okresie od dnia 6 marca 1981 r. do dnia 31 sierpnia 2002 r. stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy samochodu ciężarowego na stanowisku kierowcy samochodu
wymienionym w wykazie A, dział VIII, poz. 2, pkt 2 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i
Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy
nadzorowanych przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są
prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury
lub renty (Dz.Urz. MBiPMB Nr 3, poz. 6).
Wnioskodawca w dniu 12 sierpnia 1970 r. uzyskał prawo jazdy kategorii A, w dniu 9 lipca 1975 r. kategorii B, zaś
16 marca 1982 r. kategorii C, BE (dla samochodów osobowych z przyczepą) i CE (dla samochodów ciężarowych
z przyczepą). W dniu 2 marca 1981 r. K. B. zawarł z Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) w C.
(wówczas Wojewódzkim Przedsiębiorstwem Budownictwa (...) w C.) umowę o pracę na czas próbny, a po jego
upływie na czas nie określony. Na jej podstawie powierzono mu w pełnym wymiarze czasu pracy stanowisko
kierowcy. W początkowym okresie zatrudnienia K. B. wykonywał pracę gumiarza i mechanika samochodowego. Jako
gumiarz zajmował się wulkanizacją dętek i opon, reperowaniem kół. Zastępczo był kierowcą samochodu marki Ż..
Z dniem 9 października 1981 r. powierzono mu stanowisko kierowcy samochodu marki Ż.. W dniu 2 września 1996
r. wnioskodawca miał powierzone stanowisko pracy kierowcy samochodu osobowego. Stosunek pracy pomiędzy
stronami został rozwiązany z dniem 31 sierpnia 2002 r. na podstawie art. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw – Dz.U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody zgromadzone w katach osobowych z okresu zatrudnienia –
angaże, umowę o pracę, zeznania wnioskodawcy i świadków.
Sąd Okręgowy stanowczo podkreślił, że w aktach osobowych wnioskodawcy brak jakiegokolwiek śladu na
potwierdzenie faktu, iż kiedykolwiek powierzono mu stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze
całkowitym powyżej 3,5 tony albo że oddano mu do dyspozycji samochód ciężarowy o takich parametrach. Wbrew
własnym zapewnieniom w chwili podpisywania umowy o pracę K. B. nie posiadał jeszcze uprawnień do prowadzenia
samochodów ciężarowych (umowa o pracę – 2 marca 1981 r., prawo jazdy kategorii C – 16 marca 1982 r.). Składając
wniosek o zatrudnienie wskazał stanowisko kierowcy, ale w tym kontekście nie mogło chodzić mu o stanowisko
kierowcy samochodu ciężarowego. Osoba podpisująca w imieniu pracodawcy zgodę na zatrudnienie na podaniu
wpisała samochód marki M., który nie jest samochodem ciężarowym. Żaden jednak następny dokument nie wskazuje
na powierzenie wnioskodawcy samochodu marki M.. Następnie we wniosku z dnia 6 sierpnia 1981 r. wnioskodawca
sam przyznał, że posiadał wówczas prawo jazdy wyłącznie kategorii A i B, dopiero starał się o zdobycie kategorii
uprawniającej do prowadzenia samochodów ciężarowych. Zwierzchnik służbowy w swojej adnotacji na tym wniosku
wskazał, że K. B. pracował jako gumiarz, czyli wulkanizator. Na tej podstawie Sąd uznał, iż takie właśnie stanowisko
pracy miał powierzone wnioskodawca od początku zatrudnienia. W dniu 8 października 1981 r. zwierzchnik służbowy
K. B. wystąpił z wnioskiem o przeniesienie wnioskodawcy ze stanowiska mechanika samochodowego na stanowisko
kierowcy samochodu marki Ż. wskazując przy tym, że zastępczo wykonywał on już tą pracę. Wniosek został
rozpatrzony pozytywnie. W tej dacie wnioskodawca nadal nie posiadał jeszcze prawa jazdy kategorii C, wobec czego
nie mogło mu zostać powierzone stanowisko kierowcy samochodów ciężarowych tylko mniejszych, np. marki Ż.,
tak jak wskazano we wniosku o przeniesienie. Poza tym w aktach osobowych znalazło się jeszcze pismo z dnia 2
września 1996 r., w którym wymieniono stanowisko kierowcy samochodu osobowego, pismo z dnia 31 grudnia 1997
r., w którym wskazano stanowisko kierowcy oraz zaświadczenie lekarskie z dnia 16 lutego 2001 r. z takim samym
stanowiskiem pracy. Brak jest pism wskazujących na zmiany w zakresie zajmowanego stanowiska pracy, bądź też
pism z wymienionymi innymi stanowiskami. Żadne stanowisko pracy nie zostało wskazane w dokumentacji płacowej
wnioskodawcy, a w legitymacji ubezpieczeniowej wpisano wyłącznie „kierowca” Akta osobowe wnioskodawcy nie
dawały więc żadnej podstawy do uznania, że pracował on jako kierowca samochodu ciężarowego.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy ustalił, że nie mogło zostać uznane za wiarygodne świadectwo wykonywania prac
w szczególnych warunkach wystawione przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w C.. Nie wiadomo
czym kierowała się osoba sporządzająca ten dokument, a poza tym nawet w tym świadectwie wymieniono stanowisko
kierowcy samochodu, bez wskazania, że dotyczyło ono samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5
tony.
Z tych samych przyczyn Sąd uznał za niewiarygodne zeznania wnioskodawcy K. B. oraz świadków K. D. i R. S. w
tej części, w której wskazywali oni, że wnioskodawca pracował wyłącznie jako kierowca samochodów ciężarowych.
Podkreślenia wymaga fakt, że zeznania w tym zakresie były wyjątkowo lapidarne: nikt nie wskazał żadnych
konkretnych tras ani destynacji podróży, jakie odbyć miał wnioskodawca, nie podano na jakich budowach, przy
jakich obiektach, w jakich miejscowościach K. B. miałby wykonywać obowiązki kierowcy samochodu ciężarowego,
świadkowie nie wskazali też, co konkretnie miałby wozić. Wnioskodawca wprawdzie wymienił marki samochodów
ciężarowych, które miał prowadzić, jednakże to zdecydowanie za mało, tym bardziej że jest to wiedza ogólnodostępna.
Sąd Okręgowy podkreślił ponadto, że wnioskodawca rozmijał się z prawdą także w innych przypadkach, tj.
stanowczo stwierdzając, że przez cały okres zatrudnienia wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego, oraz
że zatrudniając się miał już prawo jazdy kategorii C. Zaprzeczał treści dowodów z dokumentów zawartych w jego
aktach osobowych, tj. twierdził, że nie kierował samochodem marki Ż., ani samochodami osobowymi przed 1999
r. W pewnych przypadkach kwestionował nawet treść własnych podań. Niektóre fakty przyznawał dopiero po
bezpośredniej konfrontacji z aktami osobowymi. Całokształt powyższych okoliczności nie pozwala na bezkrytyczne
uznanie złożonych w sprawie zeznań za wiarygodne w kwestii podstawowej z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd Okręgowy orzekł, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), mężczyznom urodzonym po dniu 31
grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia
w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym
w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat oraz okres składkowy i
nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego
funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym
funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz – w wersji obowiązującej do
dnia 31 grudnia 2012 r. – także pod warunkiem rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego
pracownikiem.
Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) okresami
pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do
uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast
§ 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione
w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny
wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.
W sprawie niniejszej wnioskodawca nie udowodnił wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach
szczególnych ani w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat. Świadectwo wykonywania pracy w
szczególnych warunkach mające potwierdzić tą okoliczność było sformułowane w sposób nieścisły, nie wskazano w
nim, że wnioskodawca był kierowcą samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Okoliczność
taka nie wynika z jego akt osobowych, w tych brak jest w ogóle poszlak wskazujących na powierzenie mu samochodu
ciężarowego o odpowiednich parametrach. Wymienione zostały wyłącznie pojazdy lżejsze: M., Ż., samochody
osobowe. Zeznania świadków również nie potwierdziły takiej okoliczności, były przy tym ogólnikowe. W tym stanie
rzeczy za dowód wystarczający nie mogły zostać uznane zeznania wnioskodawcy, jako że były niekonsekwentne i
zawierały sprzeczności.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie wyżej wskazanych przepisów oddalił odwołanie.
Od tego wyroku apelację wniósł wnioskodawca K. B. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:
I. rażące naruszenie prawa formalnego, które miało wpływ na wynik sprawy art.233 § 1 kpc w związku z art.227 kpc:
a. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i nieobdarzenie wiarą zeznań świadków K. D. i R. S. oraz
wnioskodawcy, w sytuacji gdy ich relacja co do wykonywania pracy przez wnioskodawcę jako kierowcy ciężarówki
była spójna i w żaden sposób niesprzeczna z innymi dowodami, które za wiarygodne uznał Sąd;
b. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzekania przez przyjęcie, że od chwili zatrudnienia
w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w C. nie wykonywał pracy w warunkach szkodliwych,
gdy początkowo wykonywał obowiązki mechanika, a po uzyskaniu prawa jazdy uprawniającego do prowadzenia
samochodów ciężarowych kierowcy samochodu ciężarowego;
II. rażące naruszenie prawa materialnego, art.184 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez błędną wykładnię i uznanie, ze wnioskodawca nie spełnia warunków do
uzyskania emerytury, a w szczególności nie pracował w warunkach szkodliwych przez okres 15 lat.
Wnosił o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania w całości ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.
Sąd Apelacyjny nie stwierdza zarzucanej sprzeczności w ustaleniach faktycznych, ani też przekroczenia przez
Sąd zasady swobodnej oceny dowodów. Istota sprawy sprowadzała się do ustalenia, czy wnioskodawca, który w
świadectwie pracy miał przez pracodawcę wpisany okres pracy w warunkach szczególnych na stanowisku kierowcy
faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności wymienione w wykazie A uprawniające do
nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.
Sąd Okręgowy przeprowadził bardzo drobiazgowe i wnikliwe postępowanie dowodowe i przeanalizował wszystkie
dostępne dokumenty dotyczące zatrudnienia wnioskodawcy i zajmowanych przez niego stanowisk pracy, przesłuchał
też wnioskodawcę i zgłoszonych przez niego świadków, mających potwierdzić, że przez cały okres zatrudnienia w
Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w C. pracował w warunkach szczególnych. Wbrew twierdzeniom
skarżącego brak jest podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie wykonywał on wyłącznie pracę na stanowiskach
wymienionych jako praca w warunkach szczególnych -kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 t. Sąd
Okręgowy dokonał dokładnej analizy wszystkich okoliczności i postępowanie dowodowe wskazuje, że początkowo
wnioskodawca pracował jako mechanik, G. (wulkanizator), kierowca samochodu Ż. i kierowca samochodu osobowego.
Znajdujące siew aktach osobowych wnioskodawcy angaże wyraźnie określają jego stanowisko jako „kierowca
samochodu Ż.” i kierowca samochodu osobowego, a późniejsze po 1996 roku dotyczą stanowiska kierowcy bez
oznaczenia marki samochodu.
Przepis § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) jednoznacznie
stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu
są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy. Akta osobowe wnioskodawcy jednoznacznie wskazują, że wnioskodawca
w okresie zatrudnienia wykonywał przede wszystkim pracę kierowcy samochodu dostawczego Ż., ewentualnie
samochodu osobowego, natomiast jak słusznie zauważył Sad Okręgowy, żaden z dokumentów sporządzanych w
okresie zatrudnienia nie wskazuje na wykonywanie pracy kierowcy samochodu ciężarowego. W postępowaniu
odwoławczym wnioskodawca tych ustaleń nie podważył, co więcej w apelacji myli pracę w warunkach szczególnych
uprawniającą do obniżenia wieku emerytalnego, z pracą w warunkach szkodliwych, która w przeszłości pozwalała
jedynie na wzrost świadczenia.
Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i ocenił materiał dowodowy
zgodnie z zasadami proceduralnymi, nie przekraczając granic zakreślonych w art.233 § 1 KPC. Wywody apelacji
sprowadzając się do podważenia oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy i stanowią polemikę z prawidłowymi
ustaleniami tego Sądu, bowiem wnioskodawca, wbrew dowodom z dokumentów pochodzących ze spornego
okresu zatrudnienia usiłował wykazać, że od początku zatrudnienia pracował wyłącznie jako kierowca samochodu
ciężarowego w pełnym wymiarze czasu pracy i nie wykonywał wówczas żadnych innych czynności. Sąd Okręgowy
wyczerpująco w uzasadnieniu wypowiedział się, co do powodów, dla których odmówił wiarygodności dowodom
przedstawionym przez wnioskodawcę w postaci jego zeznań i świadectw wykonywania pracy w warunkach
szczególnych i Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do uznania, że przy tej ocenie została przekroczona granica
swobodnej oceny dowodów i naruszony został przepis art.233 § 2 KPC. Należy dodać, ze jedynym przedstawionym
przez wnioskodawcę dowodem, mającym potwierdzić fakt pracy jako kierowca ciężarówki, są zeznania wnioskodawcy
i świadków, którzy jak zaklęcie powtarzali jedną frazę, że cały czas pracował on w tym właśnie charakterze, wbrew
oczywistym dowodowym zgormadzonym w aktach osobowych.
Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawnicze zawarte w
motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5
listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami
przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Apelacja
zawiera bowiem jedynie własną ocenę faktów odmienną od przyjętej przez Sąd Okręgowy i nie znajdującą żadnego
odzwierciedlenia w materiale dowodowym.
W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok w pełni odpowiada przepisom prawa powołanym przez Sad
Okręgowy jako podstawa rozstrzygnięcia, dlatego apelacja nie może być uwzględniona.
Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.