Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury

Krajoznawcza wędrówka szlakami historii, kultury

1
UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY
im. KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ
W KRAKOWIE
INSTYTUT GEOGRAFII
ZAKŁAD TURYSTYKI I BADAŃ REGIONALNYCH
PRZEWODNIK
DO ĆWICZEŃ TERENOWYCH
DLA STUDENTÓW TURYSTYKI I REKREACJI
pod red. Mariusza Szuberta
Krajoznawcza wędrówka
szlakami historii, kultury i tradycji
26.05.-31.05.2015.
Student: …………………………………………………
Imię i nazwisko (wpisać czytelnie)
KRAKÓW 2015
1
2
1. Wstęp
Mariusz Szubert
Szlakami historii, kultury i tradycji
Wycieczka ukazuje na tle georóżnorodności Polski w przekroju południkowym
zróżnicowanie walorów turystycznych oraz elementy dziedzictwa – symbole regionów
etnograficzno-kulturowych wkomponowane w krajobraz wyżyn i nizin.
Trasa
wycieczki prowadzi przez Wyżynę Małopolską (Nieckę Nidziańska, Wyżynę
Kielecką),
Niziny
Mazowiecko-Podlaskie
(Nizinę
Południowomazowiecką
(Wzniesienia Południowomazowieckie), Nizinę Środkowomazowiecką, Nizinę
Północno-Mazowiecką, Nizinę Południowopodlaską), Wysoczyzny PodlaskoBiałoruskie (Nizinę Północnopodlaską), Pojezierze Wschodniobałtyckie (Pojezierze
Mazurskie), Pojezierze Iławskie, Pobrzeża Południowobałtyckie (Pobrzeże
Gdańskie), Pojezierza Południowobałtyckie (Pojezierze Wschodniobałtyckie, Bory
Tucholskie, Dolinę Dolnej Wisły, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie), Nizinę
Południowowielkopolską, Wyżynę Śląsko-Krakowską (Wyżynę Woźnicko-Wieluńską,
Wyżynę Krakowsko-Częstochowską).
Trasa wycieczki prowadzi przez historyczną Małopolskę, Mazowsze, Podlasie,
Mazury, Warmię, Pomorze, Kujawy, Wielkopolskę i Ziemię Łódzką oraz przez kilka
wyrazistych regionów etnograficznych lub kulturowych: Kurpiowszczyznę, Kaszuby
i Kociewie.
Podczas wycieczki odsłonią się zróżnicowane krajobrazy: wyżyny wapiennej
i krzemionkowej, nizinny staroglacjalny, nizinny młodoglacjalny oraz nizinny
nadmorski z zalewami, mierzejami i klifami. Na ich tle ujawnią się zróżnicowane
obszary rolnicze m.in. mazowieckie, żuławskie, wielkopolskie z charakterystyczną dla
nich zabudową wiejską i układami przestrzennymi oraz obszary przemysłowe:
aglomeracji warszawskie, trójmiejskiej, łódzkiej i górnośląskiej.
Na trasie wycieczki znajdują się największe miasta Polski oraz miasta
historyczne: Warszawa (UNESCO), Malbork (UNESCO), Gdańsk, Gdynia, , Toruń
(UNESCO), Łódź,. W każdym z tych miast w niezwykły sposób historia Polski łączy
się ze współczesnością.
Warszawa - stolica Polski i największe pod względem liczby mieszkańców
miasto. Stolica historycznego Mazowsza, siedziba książąt mazowieckich, a od 1596
r. za sprawą króla Zygmunta III Wazy stolica Polski. Jedno z wielu miast Polski w
poważnym stopniu zniszczone w czasie II wojny światowej. Historyczne centrum
pieczołowicie odbudowane z wojennych zniszczeń wpisane zostało w 1978 r. na
Listę Dziedzictwa UNESCO.
Jednym z warszawskich symboli jest zamek królewski. Tutaj w 1791 r.
uchwalono Konstytucję 3 Maja – nowoczesną ustawę rządową regulującą ustrój
państwa, pierwszą w Europie i drugą na świecie po konstytucji amerykańskiej.
Zamek to również symbol agresji III Rzeszy Niemieckiej na Warszawę –
zbombardowany i częściowo spalony w pierwszych dniach II wojny światowej
2
3
i wysadzony w powietrze w 1944 r. po upadku Powstania Warszawskiego. Symbolem
jest również archikatedra św. Jana Chrzciciela jedno z najważniejszych miejsc kultury
i tradycji narodowej. Tutaj m.in. zaprzysiężono Konstytucję 3 Maja, odbywały się
koronacje królewskie: Stanisława Leszczyńskiego i ostatniego króla Polskiego
Stanisława Augusta Poniatowskiego. Podczas Powstania Warszawskiego wnętrze
świątyni stało się terenem walk powstańczych. Jest nekropolią, w której spoczywają
m.in. Gabriel Narutowicz oraz prymas tysiąclecia – Stefan kardynał Wyszyński.
Rynek warszawski zdobi symbol miasta – syrenka, obok której spotkamy
kataryniarza z papugą. Klimatu historycznej Warszawy nie zakłóca nowoczesna
Warszawa, tętniąca życiem wielkiego miasta, stolicy, ośrodka usługowego
i przemysłowego, kulturalnego i naukowego.
Trójmiasto jest niezwykłą nadmorską aglomeracją, niezwykłą, gdyż tworzą ją
na pozór niepasujące do siebie miasta: historyczny i dostojny Gdańsk, nadmorski
kurort – Sopot oraz młoda, nowoczesna Gdynia. Mimo, że każde z nich innym jest
tworzą one harmonijną całość.
Gdańsk – największy ośrodek przemysłowy na Pomorzu skupia różne działy
gospodarki morskiej, tradycyjnie wymianę handlową poprzez port i budowę statków.
Te formy działalności od wieków cementowały to miasto z Polską, co wyraża
sentencja „dobrzeć jest Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi, jako złotej
koronie, a w niej diamentowi”, znajdująca się na plafonie przedstawiającym apoteozę
Gdańska – jego łączności z Polską, zdobiącym sklepienie Czerwonej Sali
gdańskiego ratusza. Złote czasy Gdańska to okres jego przynależności do Hanzy
oraz czasy opieki roztoczonej nad miastem przez królów Polski Zygmunta I Starego
i Zygmunta Augusta. To wówczas powstawały wspaniałe budowle gdańskie będące
świadectwem potęgi gospodarczej miasta i zamożności mieszczan. Główne miasto
w niezwykły sposób łączy gotyk z niderlandzkim manieryzmem.
Są one
świadectwem geniuszu artystycznego Willema van den Blocka, Abrahama van den
Blocka i Izaka van den Blocka. Gdańsk był miastem tolerancji otwartym dla różnych
nurtów religijnych i kulturowych toteż przyciągał artystów z różnych krajów Europy,
których dzieła naukowe, malarskie i rzeźbiarskie są dziś klejnotami w zbiorach
Muzeum Historycznym Miasta Gdańska. W tym mieście mieszkał wybitny astronom
Jan Heweliusz (1611-1687), humanista Jan Dantyszek (1485-1548), inni znakomici
gdańszczanie to: Gabriel Daniel Fahrenheit, fizyk (1686-1736), Daniel Chodowiecki,
artysta (1726-1801), Arthur Schophenhauer (1788-1860) oraz nobliści Lech Wałęsa
i Ginter Grass. W bogatą historię miasta wpisują się symbole najnowszej historii
Polski – Westerplatte (1.09.1939 r. atak niemieckiego pancerniak Schleswin-Holstein
na Polską Wojskową Składnicę Tranzytową na Westerplatte – symbol rozpoczęcia
działań wojennych II wojny światowej oraz Stocznia Gdańska; wydarzenia grudniowe
roku 70. oraz polski sierpień 1980 r. – strajk w Stoczni Gdańskiej i – wydarzenia,
które doprowadziły do przemian ustrojowych w Polsce; listę 21 postulatów
strajkowych wpisano na listę Pamięć Świata UNESCO).
Gdańsk zachował niezwykły klimat hanzeatyckiego miasta, podkreślony
niderlandzkim manieryzmem, dźwiękami karillonu oraz złocistym kolorytem bursztynu
i piwa gdańskiego. Podziwiając miasto miejmy w świadomości, że podźwignięte
3
4
zostało ono z ruin po 1945 r i jest symbolem kunsztu polskich mistrzów murarskich
i konserwatorów sztuki, którym udało się zarówno odtworzyć świetność historycznych
budowli oraz przywrócić klimat historycznego miasta.
Toruń przywołuje wiele skojarzeń: pierniki i Kopernik, a prócz tego jest to
miasto, gdzie gotyk jest na dotyk. Historyczne centrum Torunia przenosi nas
w odległe średniowieczne czasy, gdy miasto należące do Hanzy było jednym
z najważniejszych ośrodków gospodarczych dawnego państwa Zakonu
Krzyżackiego, a później Polski. Świadectwem potęgi tego miasta są takie budowle
jak ratusz, kościół św. Janów, kamienice mieszczańskie, Dwór Artusa, potężne mury
obronne z bramami miejskimi i basztami, a w śród nich słynną krzywą wieżą,
spichlerze. Ruiny zamku krzyżackiego przywołują meandry układów polskokrzyżackich i upadku potęgi państwa krzyżackiego. Tutaj zawierano traktaty
pokojowe z państwem krzyżackim (I i II Pokój Toruński). Toruński rynek ubarwia tłum
turystów, na których spogląda z cokołu pomnika Mikołaj Kopernik.
w układzie urbanistycznym Torunia i jego budowlach sprawia, że miasto jest
symbolem światowego dziedzictwa kulturowego.
Łódź będąca trzecim względem liczby mieszkańców miastem w Polsce jest
ośrodkiem przemysłowym (m.in. produkcja urządzeń domowych i komputerów),
usługowym (m.in. usługi finansowe), handlowym (m.in. Targi Łódzkie, wielkie centra
handlowe, bazarowy handel odzieżą), naukowym i kulturalnym. Zapisem krótkiej,
lecz burzliwej historii tego miasta (od XIX w.) są określenia: Ziemia Obiecana, Polski
Manchester, Stolica Polskiej Secesji oraz Miasto Dialogu Czterech Kultur. Z Łodzią
związani byli: Artur Rubinstein, noblista Władysław Reymont, Julian Tuwim, Stefan
Jaracz.
Śladami Kaszubów, czyli od Bałtyku do Szwajcarii … Kaszubskiej. Na
trasie wycieczki poznamy bogaty zestaw form młodoglacjalnych tworzących
kontrastujące krajobrazy – Pobrzeża Gdańskiego z wysoczyznami, równinami
i pradolinami oraz Pojezierza Kaszubskiego – z pagórkami, wzniesieniami moreny
czołowej oraz jeziorami rynnowymi. Najbardziej krajobrazowo urozmaicony jest
Kaszubski Park Krajobrazowy. Kulminacją tego obszaru jest Wieżyca (ok. 326 m
n.p.m.) górująca ponad Wzniesieniami Szymbarskimi. Mozaikę pagórkowatych
wysoczyzn i sandrowych równin ozdabiają ciągi jezior rynnowych np. Ostrzyckie,
Chmieleńskie. Nad nimi rozwija się agroturystyka, zacierająca kaszubskie rolnictwo.
Kaszubi od wieków gospodarzą na tym terenie. Najważniejsze kaszubskie
symbole: mowa kaszubska, kaszubskie nazwy i nazwiska oraz herb kaszubski – Gryf
są wszechobecne. Bogactwo kultury kaszubskiej prezentują muza kaszubskie m.in.
w Kartuzach – stolicy regionu. Gdy pojedziemy do Chmielna słynącego z wyrobów
kaszubskich: haftów i ceramiki kaszubskiej ponad jeziorami snuć się będzie
Kaszubski Hymn (Kaszëbsczi Himn):
Zemia Rodnô, pëszny kaszëbsczi kraju,
Òd Gduńska tu, jaż do Roztoczi bróm!
Të jes snôżô, jak kwiat rozkwitłi w maju.
Ce, Tatczëznã, jô lubòtną tu móm.
4
5
Sambòrów miecz i Swiãtopôłka biôtczi
W spòsobie Ce dlô nas ùchòwałë.
Twòje jô w przódk bëlné pòcyskóm kwiôtczi.
Òdrodë cél Kaszëbóm znôw brënie.
Tu jô dali mdã starżã zemi trzimôł,
Skądka zôczątk rodnô naj rózga mô.
Tu mdã dali domôcëznë sã jimôł
Jaż zajasni i nama brzôd swój dô.
Wycieczka daje więc sposobność poznania georóżnorodności Polski
w kierunku południkowym w połączeniu z dziejami Polski zapisanymi w historii
regionów, miast i wsi oraz zróżnicowaniem etnograficzno- kulturowym.
Podczas zajęć terenowych tak określony zasób wiedzy krajoznawczej
przybliży
walory
krajoznawczo-turystyczne
regionów
turystycznych:
Świętokrzyskiego,
Warszawskiego,
Mazurskiego,
Pomorskiego,
Kujawskiego oraz wielu centrów krajoznawczych i wielu znaczących
ośrodków turystycznych.
5
6
2. Cel ćwiczeń terenowych
Mariusz Szubert
Ćwiczenia terenowe Krajoznawstwo odbywają się na 3 roku Turystyki
i Rekreacji, studiów 1. stopnia stacjonarnych i niestacjonarnych 1. Program ćwiczeń
oparto na założeniu, iż są one syntezą wiedzy z zakresu geografii turystycznej,
regionów turystycznych Polski oraz krajoznawstwa. Celem ćwiczeń jest poszerzenie
wiedzy studentów z zakresu geografii turystycznej Polski oraz doskonalenie
umiejętności przekazu wiedzy krajoznawczej, poprzez krajoznawstwo turystyczne.
Kurs - ćwiczenia terenowe przeprowadzone będą w formie wycieczki
Ćwiczenia prowadzone realizowane są w formie wycieczki turystycznej, jako
formy turystki czynnie uprawianej przez krajoznawców, dążących do gromadzenia
i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym, Dzięki poznaniu środowisk, regionów
i krain krajoznawcy szerzą wśród społeczeństwa wiedzę o przyrodzie oraz kulturze
materialnej i duchowej kraju. Poprzez to ćwiczenia terenowe z krajoznawstwa
przygotują studentów do realizacji jednego z celów współczesnego krajoznawstwa
pojmowanego jako ruch społeczny młodych i dorosłych.
Podczas ćwiczeń studenci prowadzić będą działalność krajoznawczą
zarówno w formie biernej jak i twórczej pracy krajoznawczej. W formie biernej
polegać ona będzie na przekazywaniu wiedzy krajoznawczej (każdy student wystąpi
w roli przewodnika wycieczki) oraz na odbiorze tej wiedzy (student jako uczestnik
wycieczki- odbiorca treści krajoznawczych). Twórcza praca krajoznawcza wystąpiła
na etapie przygotowywania wycieczki (zebranie materiałów, ich kompilacja,
współuczestnictwo w opracowaniu tras wycieczki w poszczególnych dniach).
Efektem twórczej pracy krajoznawczej są opisy krajoznawcze tras wycieczki
w poszczególnych dniach. Zgromadzony podczas tej działalności zasób wiedzy
przekazany będzie podczas ćwiczeń terenowych zgodnie z zasadami metodyki
krajoznawstwa.
Celem ćwiczeń jest też doskonalenie metodyki pracy krajoznawczej poprzez
optymalny dobór i aplikacja form i metod przekazu wiedzy krajoznawczej, które
studenci poznali podczas kursu Krajoznawstwo.
6
7
4. Program krajoznawczy ćwiczeń terenowych
4.1. Pierwszy dzień, (wtorek) 26 maja 2015.
Barbara Jabłońska, Katarzyna Janik, Sylwia Palica, Aneta Stawowczyk, Marta Wiącek,
Angelina Zub
Nadszedł wyczekiwany dzień i rozpoczynamy naszą wielką przygodę. Opuszczamy Kraków i
kierujemy się w kierunku północnym. Podróżujemy drogą krajową nr 7. Pierwszym miastem, które
omówimy są Słomniki, gdzie po bitwie pod Racławicami były one miejscem zgrupowania wojsk
Polskich, a Tadeusz Kościuszko zredagował tutaj raport pobitewny. Następnie przejeżdżamy do
Miechowa, miasta słynącego z Bazyliki Kolegiackiej Grobu Bożego. W 1996 roku uzyskała ona od
Jana Pawła II tytuł Bazyliki Mniejszej.
W okolicy Wodzisławia mijamy granicę województwa małopolskiego i wjeżdżamy na Ziemię
Świętokrzyską. Przejeżdżając przez Jędrzejów nie możemy nie wspomnieć o tutejszych atrakcjach
turystycznych jakimi są Muzeum Zegarów Słonecznych oraz Archiopactwo cystersów, założone w XII
wieku. Z miastem związany był kronikarz Wincenty Kadłubek. Z Jędrzejowa kierujemy się do Chęcin,
które słyną z ruin XIII-wiecznego zamku. Miasto może być również idealnym miejscem do uprawiania
geoturystyki z uwagi na obecny tu Kamieniołom Zygmuntówka oraz Rezerwat Zelejowa z ciekawym
krasem powierzchniowym. W okolicy Chęcin znajduje się także znana w całej Polsce Jaskinia Raj.
Powoli rozpościera się widok na Góry Świętokrzyskie. Choć nie są one wysokie to jakże
urokliwe i piękne. Owiane legendami, jedne z najstarszych w Polsce. Stolica regionu świętokrzyskiego
– Kielce to raczej przemysłowe miasto, ale nie brakuje w nim atrakcji. Wśród nich jest Pałac Biskupów
Krakowskich. Muzeum Dialogu Kultur, Muzeum Zabawy i Zabawek oraz Muzeum lat szkolnych
Stefana Żeromskiego, silnie związanego z kielecczyzną. Kielce to także raj dla geologów. Jako jedyne
miasto w Polsce może pocieszyć się aż pięcioma rezerwatami przyrody, w których zgłębiać można
treści geologiczne.
Wyjeżdżamy z Kielc drogą numer 7, kierując się na północny wschód w stronę SkarżyskaKamiennej. Miasto położone jest nad rzeką Kamienną na pograniczu Płaskowyżu Suchedniowskiego
i Garbu Gielniowskiego oraz na północnym obrzeżu Gór Świętokrzyskich. Graniczy bezpośrednio
z województwem mazowieckim. Miasto – jeden z węzłów kolejowych – leży na przecięciu głównych
szlaków drogowych oraz kolejowych z Warszawy do Krakowa i z Łodzi do Rzeszowa. Jednak oblicze
miasta nie jest typowo przemysłowym, dzięki zielonym obszarom lasów SuchedniowskoOblęgorskiego i Sieradowickiego Parków Krajobrazowyh. Wśród atrakcji turystycznych są Muzeum im.
Orła Białego z okresu II wojny światowej, Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej, kilka kościołów
rzymskokatolickich, zabytki kultury żydowskiej, zalew Rejów (pow. 30 ha) i stadion.
Dalej przejeżdżając przez Szydłowiec wspominamy o pierwszych bitwach Powstania
Styczniowego. Z dawnej świetności miasta z czasów Radziwiłłów zachował się ratusz, kościół
i zamek. W mieście znajdują się także liczne pomniki, kapliczki i miejsca pamięci. Wokół Szydłowca
rozciąga się kompleks lasów, które są pozostałością pierwotnej Puszczy Świętokrzyskiej. Dodatkową
atrakcją są nieczynne kamieniołomy oraz miejski zalew.
Kolejnym punktem jest Radom, który znajduje się w województwie mazowieckim nad rzeką
Mleczną, chociaż historycznie położony jest w Małopolsce, w Ziemi Sandomierskiej. Rozpościera się
na Równinie Radomskiej, a północny kraniec na Równinie Kozienickiej. Słynny jako miasto królewskie
i dumne z takich zabytków architektury jak: mury miejskie budowane wraz z Zamkiem Królewskim
przez Kazimierza Wielkiego w XIV wieku, grodzisko Piotrówka, kolegium oo. pijarów, klasztor
benedyktynek, kilka kościołów, ratusz, dawny gmach komisji województwa sandomierskiego i inne.
Radom to miejsce urodzenia znanych ludzi tj. Jan Kochanowski, Mikołaj Radomski, Jacek Malczewski.
Znajdują się tu pomniki i miejsca pamięci narodowej (Czynu Legionów, Jana Pawła II, Jana
Kochanowskiego), w czerwcu 2013 roku powstał tu pomnik Lecha i Marii Kaczyńskich. Miasto jest
również organizatorem międzynarodowych pokazów lotniczych Radom Air Show. Międzynarodowy
Festiwal Gombrowiczowski i Radomski Festiwal Jazzowy są dziś kulturową wizytówką miasta.
Następnie, pozostawiając w tyle Radom, kierujemy się w stronę Białobrzeg. Miasto przez
które przepływa Pilica, uznawane jest jako jedne z lepszych ośrodków turystyczno- wypoczynkowych.
To co wyróżnia Białobrzegi od innych miast to przede wszystkim atrakcje wodne na Pilicy. Spływy
kajakowe, przejazdy rowerami wodnymi lub długie spacery po wyznaczonych szlakach wzdłuż rzeki to
tylko kilka, spośród wielu atrakcji jakie miasto ma do zaoferowania. Na Pilicy znajduje się także jedna
z największych budowli okresu międzywojennego w Polsce- most żelbetonowy. Oprócz niego możemy
znaleźć tu również Kościół Parafialny Św. Trójcy, którego najcenniejszymi zabytkami są XIX wieczny
obraz Matki Bożej "Łaskawej", wizerunek świętych Apostołów Piotra i Pawła z XVIII wieku oraz
7
8
kamienna chrzcielnica. Kolejnym miejscem na trasie jest Grójec. Miasto słynie głównie z uprawy i
przetwórstwa jabłek którego sady zajmują ok. 35 tys. ha. W ostatni weekend maja w Grójcu
obchodzone jest Święto Kwitnących Jabłoni. Znajdziemy tu także klasycystyczne budynki i ratusz,
budynki dawnych koszar carskich i cerkwi oraz dawne jatki miejskie. Słynnym, pochodzącym z tego
miasta był ks. Piotr Skarga, którego pomnik można oglądać na placu zabytkowego kościoła pw. św.
Mikołaja.
Teraz kierujemy się już do samej Warszawy. Warto wspomnieć, że na tej trasie miniemy
również Tarczyn. To, co może przykuć naszą uwagę to najcenniejszy zabytek architektoniczny tej
miejscowości – kościół, również pod wezwaniem św. Mikołaja. Fundacja świątyni nastąpiła
prawdopodobnie w XII wieku. Od początku XV wieku kościół był pod patronatem kolegiaty
warszawskiej. Niewątpliwie najcenniejszym zabytkiem techniki w gminie Tarczyn jest Piaseczyńska
Kolej Wąskotorowa (zwana też Grójecką Koleją Dojazdową) z końca XIX wieku. Pierwszą trakcję
uruchomiono w 1882 roku. Trasa przebiegała z Mokotowa przez Wilanów do Piaseczna. Kolejka
odgrywała dużą rolę w czasach powojennych. Wiele osób dojeżdżało nią do pracy do Warszawy. Był
to jedyny, stały oraz niezawodny środek transportu i komunikacji ze stolicą i Grójcem.
Zbliżamy się do Warszawy. W miejscowości Raszyn skręcamy w lewo i wjeżdżamy do stolicy
od zachodniej jej strony. Poruszamy się trasą E30 aż dotrzemy do drogi E67/E77 i Alei
Jerozolimskich. Podążamy w stronę Cmentarza Wojskowego, mijając go skręcimy w lewo – na ulicę
Powązkowską, po prawej swojej stronie zobaczymy Powązki, za nimi skręcimy w lewo, a na rondzie
„Radosława” zjedziemy drugim zjazdem w prawo. Jedziemy cały czas prosto ulicą Zygmunta
Słomińskiego aż do Wisły, skręcimy w prawo i dojedziemy do Mostu Śląsko-Dąbrowskiego gdzie
zaparkujemy autobus. Zwinnie opuszczamy autokar, przed nami kilka bardzo ważnych zabytków,
których trasę zwiedzania opracowałyśmy.
Kierujemy się w stronę Zamku Królewskiego. Obiekt ten stanowi jedna z najważniejszych
atrakcji turystycznych nie tylko stolicy ale też całej Polski. Historycy nazywają go jako koronnym
zabytkiem naszego kraju. Za murami tego pięknego zamku można znaleźć same skarby historii.
Obiekt ten bogaty jest w liczne ekspozycje stałe czyli sala balowa, lustrzana, tronowa, sypialnia
królewska i wiele innych oryginalnie zachowanych pomieszczeń czy komnat. Wnętrza zamku a
dokładniej apartamenty odtworzone są na wzór samego króla Augusta . Oprócz ekspozycji stałych
swoje miejsce maja tu ekspozycje broni i militariów. Warte zobaczenia są tu również bogate i piękne
zbiory malarstwa i rzeźbiarstwa takich wielkich artystów jak Canaletto, Baciarelli oraz liczne meble
francuskie z drugiej połowy XVIIIw. Dzisiaj zamek jest miejscem pełniącym funkcję muzeum, jest
miejscem kultury, nauki i sztuki oraz licznych uroczystości państwowych a trzeba pamiętać, że
dawniej była to rezydencja królów i sejmu Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Przechodząc Placem Zamkowym docieramy do Kolumny Zygmunta. Budowla wzniesiona
została w latach 1643 - 1644 z inicjatywy Władysława IV Wazy, ku czci jego ojca Zygmunta III Wazy.
Autorami projektu kolumny byli dwaj architekci: Augustyn Locci oraz Constantino Tencalli. Pomnik ma
22 metry wysokości. Postać króla w rycerskiej zbroi, z szablą z krzyżem w ręku i koroną mierzy 275
cm . W nocy z 1 na 2 września 1944 roku kolumna została zniszczona pociskiem z niemieckiego
działa czołgowego. W 1949 roku kolumna została zrekonstruowana, nowy trzon wykonano z granitu
strzegomskiego, a posągowi władcy dorobiono lewą dłoń, szablę i krzyż oraz zatuszowano wiele
mniejszych uszkodzeń. Z szablą króla wiąże się legenda, że upuszczenie szabli przez króla
zwiastowało nieszczęścia i upadek miasta.
Kierujemy się w stronę Krakowskiego Przedmieścia do Pałacu Prezydenckiego. To jedna z
najważniejszych i najbardziej reprezentacyjnych ulic stolicy, ma długość około 1100 m. Ulica wchodzi
w skład Traktu Królewskiego, który prowadzi od Zamku Królewskiego do Łazienek. Nazwa Krakowskie
Przedmieście wywodzi się od określenia dawnego traktu Zakroczym - Czersk, biegnącego na południe
do Jazdowa, Czerska, a potem do Krakowa. Pałac Prezydencki, a wcześniej Pałac
Namiestnikowski, Koniecpolskich, Radziwiłłów, Lubomirskich, Namiestnikowski, Rady Ministrów, jest
największym pałacem w Warszawie. Był wielokrotnie przebudowywany. Swój obecny wygląd
zewnętrzny uzyskał na początku XIX wieku. Po krótce przedstawię jego historię. Sięga bowiem ona
połowy XVII w. Budowę okazałej, utrzymanej w stylu barokowym budowli zlecił hetman wielki koronny
Stanisław Koniecpolski. Zgodnie z projektem wykonanym przez nadwornego architekta króla
Władysława IV Constantino Tencallego, budowlę otoczono także wspaniałym ogrodem włoskim,
rozciągającym się aż do przepływającej obok rzeki Wisły. W 1674 r. pałac stał się własnością
potężnego rodu Radziwiłłów.
Za czasów panowania Augusta III Sasa i Stanisława Augusta Poniatowskiego odbywały się tu
huczne bale, na których bywała cała elita polityczna i artystyczna kraju. W latach 1791 – 1792, gdy w
Warszawie odbywały się obrady Sejmu Czteroletniego, pałac stanowił siedzibę Przyjaciół Konstytucji
Rządowej. W 1818 r. zakupiony od Radziwiłłów pałac został przeznaczony na siedzibę namiestnika
Królestwa Polskiego. Wraz ze zmianą właścicieli pałac został także gruntownie przebudowany.
8
9
Zgodnie z projektem Chrystiana Piotra Aignera budowla otrzymała styl klasycystyczny, wydłużono jej
boczne skrzydła, w sąsiedztwie których w 1921 r. umieszczono dwa kamienne lwy autorstwa Camilio
Laudiniegio. Pałac Prezydencki szczęśliwie przetrwał II wojnę światową w stanie niemal
nienaruszonym. W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej budynek pełnił przede wszystkim
funkcje reprezentacyjne. W 1989 r. we wnętrzach pałacu miały miejsce obrady Okrągłego Stołu.
Z początkiem lat 90-tych budynek przeznaczono na siedzibę Prezydenta RP i od tego czasu jest on
oficjalnie zwany Pałacem Prezydenckim.
Po przeciwnej stronie Pałacu Prezydenckiego, skręcając w ulicę Trębacką, potem zmierzając
ku Placowi Teatralnemu, dotrzemy do Teatru Narodowego. Inna jego nazwa to Opera Narodowa bądź
Teatr Wielki. Budynek teatru wzniesiony został w latach 1825 - 1833, według projektu architekta
Antonia Corazziego. Podczas II wojny światowej gmach ten został doszczętnie zniszczony przez
hitlerowców, którzy w trakcie powstania warszawskiego urządzili sobie w nim miejsce masowych
mordów ludności cywilnej. Po wojnie, teatr, podobnie jak i inne budynki został odbudowany. Nad jego
rekonstrukcja czuwał architekt Bohdan Pniewski. Uroczyste otwarcie nowego gmachu teatru nastąpiło
w 1965 roku. Aktualnie teatr Wielki jest jednym z najważniejszych miejsc kultury polskiej w kraju.
Słynie z największej sceny operowej na świecie.
Kolejno ulicą Wierzbową idziemy w stronę Ogrodu Saskiego. Ogród założony został na
przełomie XVII i XVIII wieku przez Augusta II Mocnego, co czyni go najstarszym parkiem w Polsce.
Ten piękny teren zielony jest zachowanym elementem barokowej Osi Saskiej. Od 1727 roku Ogród
Saski dostępny jest dla zwiedzających. Aktualnie park ma ponad 15 ha powierzchni, a jego
najważniejszymi elementami są: Fontanna Wielka, wykonana w 1855 roku przez Marconiego,
Wodozbiór o kształcie rotundy, Pałac Błękitny, Zegar słoneczny, Grób Nieznanego Żołnierza, a także
21 barokowych rzeźb oraz kilka pomników w tym pomnik Marii Konopnickiej i Józefa Piłsudskiego.
Teraz zmierzamy ulicą Królewską, potem w lewo Marszałkowską do Placu Defilad – a tam
naszym oczom ukaże się przepiękny Pałac Kultury i Nauki. Dawniej budynek ten nosił nazwę Józefa
Stalina. W kartach historii zapisany jest jako dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego , co budzi
wiele kontrowersji po dziś dzień zarówno wśród mieszkańców stolicy jak i władz polskich. To zabytek
bogaty w wiele architektonicznych stylów począwszy od art deco, socrealizm po polski historyzm. W
dzisiejszych czasach na tych 42 kondygnacjach , których łączna wysokość wynosi 167,68m mieści
się wiele instytucji użyteczności publicznej czyli, kino, teatry, wyższe uczelnie oraz instytucje
naukowe. Swoje miejsce ma tu również słynna sala konferencyjno – widowiskowa czyli Sala
Kongresowa na 3000 miejsc, Muzeum Techniki, Muzeum Ewolucji PAN oraz Pałac Młodzieżowy z
basenem. Turyści nie mogą się więc tu nudzić, a zwiedzanie najlepiej zakończyć na 30 piętrze tego
gmachu czyli 114 metrach na tarasie widokowym , z którego można podziwiać przepiękną
panoramę stolicy. Nie każdy zwiedzający wie, iż Pałac Nauki i Kultury mieści aż albo dla niektórych
tylko 3288 pomieszczeń.
Wrócimy się kilka kroków do ulicy Świętokrzyskiej i podążymy nią cały czas prosto, potem
mijając rondo ONZ skierujemy się na ulicę Prostą, która doprowadzi nas do ulicy Towarowej i nią
przejdziemy aż do ulicy Grzybowskiej i znajdującego się na niej Muzeum Powstania
Warszawskiego. Jest to jedno z lepszych i najczęściej odwiedzanych muzeów jakie można zobaczyć
w stolicy i które cieszy się dużą popularnością wśród turystów. Zostało otwarte w 60-tą
rocznicę Powstania czyli 1 sierpnia 2004r. Już samo wejście do tego muzeum robi ogromne
wrażenie, wszystko wydaje się bardzo realne co jeszcze bardziej zachęca zwiedzających do dalszej
wycieczki. Można poznać dokładnie i bardzo realistycznie wydarzenia jak i warunki życia
codziennego pod okupacją Niemiecką w 1944 r. Ekspozycja znajdująca się w środku muzeum zajmuje
aż trzy piętra. Główną część wystawy zajmują fotografie, które ku zaskoczeniu dla niektórych mogą
być przerażające. Muzeum w swoich licznych zbiorach posiada dużą liczbę filmów i różnych
prezentacji multimedialnych opisujących zmagania oraz zwycięstwa powstańców nad Niemcami.
Miłośnicy replik historycznych też znajdą tu coś dla siebie. Dla turystów mniej
zafascynowanych historią władze Muzeum przygotowały interaktywne uczestnictwo w oglądaniu
ekspozycji w celu zachęcenia i polubienia historii dzięki najnowszym technikom audiowizualnym.
Pójdziemy dalej ulicą Towarową do Alei Solidarności. Pójdziemy nią prosto w kierunku
Ratusza Arsenału. Nie będziemy podchodzić pod Cmentarz Powązkowski, ale po krótce o nim
opowiem. Jest najstarszym, najbardziej szacownym i najpiękniejszym zabytkowym cmentarzem w
Warszawie. Jego historia liczy już ponad 200 lat. Pierwotny cmentarz powstał w 1790 r. Był niewielki,
obejmował powierzchnię 2,6 ha. Teren otoczono murem, wzniesiono niewielki kościół cmentarny
(wśród jego fundatorów był m.in. król Stanisław August Poniatowski), zbudowano katakumby obydwie budowle projektował królewski architekt Dominik Merlini. Cmentarz nie miał wytyczonych
rzędów ani podziału na kwatery. Poświęcono go uroczyście 20 maja 1792 r. Pierwszą osobą tu
pochowaną był starosta klonowski Melchior Korwin-Szymanowski. Później powiększano go jeszcze
wielokrotnie, i to w różnych kierunkach, co w pewnym stopniu tłumaczy niezwykle skomplikowaną
9
10
numerację kwater: jest tam numeracja cyfrowa arabska, rzymska, literowa, a także nazwy kwater, jak
"klin" czy "177 wprost" lub "229 przed". Bez planu nie da się tam trafić. Ostatecznie powązkowska
nekropolia osiągnęła powierzchnię 43 ha. Cmentarny kościół pw. św. Karola Boromeusza swój
dzisiejszy wygląd zyskał po rozbudowie dokonanej przed rokiem 1898. Architekt Józef Pius
Dziekoński powiększył wówczas świątynię, nadał jej plan krzyża łacińskiego, zwieńczył kopułą
wzorowaną na kopule kościoła św. Karola Boromeusza w Wiedniu i dobudował dwie wieże wieńczące
fasadę. W 1925 r. utworzono tu Aleję Zasłużonych. Pierwszy spoczął tutaj noblista Władysław
Stanisław Reymont (zm. 1925). Chowano tu sławnych Polaków, głównie pisarzy, malarzy, rzeźbiarzy,
aktorów, śpiewaków operowych. Ale mają tu swój pomnik także Żwirko i Wigura - lotnicy, którzy zginęli
w katastrofie lotniczej w 1932 r. Wymienię kilka osób, których nekropolie możemy tutaj odwiedzić:
Miron Białoszewski, Bolesław Leśmian, Bolesław Prus, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Marek
Perepeczko, Jan Kiepura, oraz krewni Chopina, Norwida, Skłodowskiej-Curie.
Idziemy w stronę Ratusza. Ratusz Arsenał - po krótce - stacja pierwszej linii metra
w Warszawie zlokalizowana przy placu Bankowym. 31 sierpnia 2006 podjęto uchwałę o zmianie
.
nazwy stacji Początkowo planowano przemianować nazwę na "Arsenał", dla upamiętnienia wydarzeń
z czasów okupacji niemieckiej. Ostatecznie zatwierdzono zmianę z Ratusz na Ratusz Arsenał. Przy
stacji, od strony ulicy Długiej znajduje się Arsenał Królewski, czyli królewski magazyn broni.
Wczesnobarokowy, dwukondygnacyjny budynek w formie zamkniętego czworoboku, z obszernym
wewnętrznym dziedzińcem. Gmach ten wzniesiony został w latach 1638−1643 z rozkazu
króla Władysława IV. Arsenał był kilkukrotnie świadkiem ważnych wydarzeń z polskiej historii. W nocy
z 29 na 30 listopada 1830 roku ludność Warszawy zdobyła budynek, wspierając tym samym
rozpoczynające się powstanie listopadowe. W 1938 zakończono przebudowę gmachu na siedzibę
Archiwum Miejskiego Warszawy. 26 marca 1943 miała tu miejsce najsłynniejsza akcja Szarych
Szeregów, znana jako akcja pod Arsenałem.
Idziemy teraz ulicą Długą, po lewej stronie mijając Ogród Krasińskich - park miejski o
powierzchni 11,8 hektara. Ogród Krasińskich został założony w 1676 roku według projektu Tylmana z
Gameren jako park przy pałacu Krasińskich. Park był początkowo barokowy, zamknięty dla
publiczności, był także największym założeniem ogrodowym Warszawy do czasu urządzenia Ogrodu
Saskiego.
Skręcimy na Plac Krasińskich– zobaczymy tam Pałac Krasińskich. To barokowy budynek,
zbudowany w latach 1677-1695 dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego. Obecnie
siedziba zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej(rękopisy, stare druki i zbiory ikonograficzne).
W Królestwie Polskim odbywały się tutaj w latach 1827-1828 posiedzenia sądu sejmowego. W okresie
międzywojennym był siedzibą Sądu Najwyższego. W 1944 podczas powstania warszawskiego, został
spalony. Po wojnie odbudowany, mieści to, co zostało (niecałe 5%) z liczącej 40 tysięcy
rękopisów Biblioteki Załuskich i Rapperswilskiej, księgozbiór Biblioteki Wilanowskiej a także inne
zebrane później stare druki i zbiory graficzne.
Wrócimy się kilka kroków do ulicy Długiej i pójdziemy nią prosto, aż do skrzyżowania z ulicą
Freta, potem, za kościołem Paulinów, skierujemy się na ulicę Nowomiejską, którą dojdziemy do Rynku
Starego Miasta. Rynek był przez kilka wieków ośrodkiem i obrazem życia Warszawy : ogniskował
życie gospodarcze, był wyrazem ustroju i przemian społecznych, forum politycznym, miejscem
uroczystości i potocznego życia. Szata architektoniczna Rynku obrazowała najlepiej plastyczne
dążenia przemijających epok. Plan lokacyjnego miasta założonego na przełomie XIII i XIV w. wytyczył
ten właśnie prostokątny rynek o wymiarach raczej średnich pośród miast mazowieckich, 90 x 73 m,
przy czym bok dłuższy usytuowano równolegle do Wisły wzdłuż głównego traktu komunikacyjnego
Świętojańska - Nowomiejska. Z naroży wytyczono po dwie ulice. Nierówna, wybrzuszona linia
zabudowy strony wschodniej i południowej była wytworem późniejszym: pierwsi zasadźcy miejscy
starannie operowali pojęciami geometrycznymi. Przy rynku wytyczono czterdzieści działek, zabudowa
początkowo była drewniana, a pośrodku około 1429 roku stanął ratusz z pręgierzem i kuną, czyli
klatką dla przestępców. Rynek pełnił funkcje handlowe oraz publiczne – tutaj odbywały się targi,
jarmarki oraz egzekucje publiczne. Ogólnie - Stare Miasto - założone zostało na skarpie, nad
brzegiem rzeczki Kamionki, która jest dopływem Wisły. Obszar warszawskiego Starego Miasta jest
stosunkowo niewielki. To najstarsze osiedle stolicy jest zwartym zespołem architektury zabytkowej,
budynki pochodzą z XVII i XVIII wieku. Architektura tego miejsca zmieniała się na przestrzeni wieków
wraz ze zmieniającymi się stylami w sztuce. Pierwsze średniowieczne kamienice budowane były w
stylu gotyckim, w czasach panowania Zygmunta Augusta domy, odnawiane czy odbudowywane po
klęskach żywiołowych, miały charakter renesansowy. Natomiast na początku XVII wieku kamienice
zyskały barwne tynki i barokowe zdobienia. Podczas II wojny światowej Stare Miasto zostało
doszczętnie zniszczone, po wojnie rozpoczęła się odbudowa. Dużą część kamieniczek udało się
zrekonstruować.
Ulicą Celną pójdziemy aż do ulicy Bugaj, skręcimy w prawo, dotrzemy do ulicy Grodzkiej a
10
11
stamtąd już blisko do parkingu, gdzie zaparkowaliśmy autokar. Teraz jednak zachęcamy do godzinnej
przerwy obiadowej w okolicy, spotkamy się przy autokarze.
Po głębokim zapoznaniu się w historią i atrakcyjnością stolicy, nadszedł czas aby odpocząć w
autokarze i podziwiać piękną Polskę za szybą. Z Warszawy kierujemy się początkowo na północ
drogą krajową nr 62 do Legionowa. Legionowo położone w Kotlinie Warszawskiej. Miasto to niemal ze
wszystkich stron otaczają lasy, dlatego dla mieszkańców województwa mazowieckiego jest głównym
ośrodkiem wypoczynku weekendowego. W pobliżu znajduje się sztuczny akwen- Zalew Zegrzyński.
Powiat leży między Wisłą, a Narwią. Podczas I wojny światowej Legionowo, razem z pobliską
Jabłonną stały się jednym z ważniejszych obszarów stacjonowania rosyjskich żołnierzy. Już w 1915
carski garnizon został zlikwidowany kiedy na tereny wkroczyli Niemcy.
W Legionowie jako mieście o obszernej historii wojennej nie wypada nie wspomnieć o kilku
ciekawych obiektach z nią związanych. Między innymi warto powiedzieć o Pomniku Polski Walczącej,
który przedstawia stalowy klin z wytłoczoną kotwicą Polski Walczącej, która symbolizuje walkę o
wolność i suwerenność Polski. Klin rozbija kamienne płyty z datami 1939-1944 oraz 1944- 1989,
ukazujące w ten sposób okresy zniewolenia oraz walki z systemem totalitarnym tzn. hitleryzmem oraz
komunizmem. Warto dodać, że na legionowskim cmentarzu mieści się kwatera wojenna, w które
spoczywają ofiary II wojny światowej. Miasto jest bogate w zabytkowe wille oraz kompleksy pałacowoparkowe. Wśród nich warto wspomnieć o Zespole Willowo- parkowym „Kozłówka”. Jest to najstarszy
obiekt miasta, którego początki datujemy już na 1885r. W historii willi również można znaleźć
powiązanie wojenne, gdyż w czasie okupacji w tej willi mieściła się jedna z placówek Armii Krajowej.
Z Legionowa kierujemy się na północny-wschód, i przejeżdżamy przez miasto leżące na
pograniczu Kotliny Warszawskiej i Wysoczyzny Ciechanowskiej, a mianowicie przejeżdżamy przez
Serock. Miasto leży nad Jeziorem Zegrzyńskim, naprzeciw ujścia Bugu do Narwi. Na naszą uwagę
tutaj zasługuje Barbarka jako najstarszy ze świadków historii ziemi serockiej. Pewnie teraz wszyscy
się zastanawiacie, czym może być ta Barbarka, jest to grodzisko, które powstało w pobliżu ujścia
Bugu w XI wieku, na prawym wysokim brzegu Narwi. Jak wynika z badań, w tym miejscu odnaleziono
dużą ilość fragmentów ceramicznych, kości i szczątków zwierząt czy też ryb, oraz ponad 200
zabytków archeologicznych, dających wgląd na życie przodków aż do XVII w.
Dalej kierując się na północ dojedziemy do Pułtuska, miasta położonego na skraju Puszczy
Białej nad Narwią, leżącego w mezoregionie Dolina Dolnej Narwi. Mówiąc o Pułtusku nie sposób nie
wspomnieć o tzw. „Długim Rynku”. Niektórzy twierdzą, że czterystumetrowy, prostokątny plac jest
najdłuższym rynkiem w Europie. Na północnym krańcu rynku bazylika Zwiastowania NMP i św.
Mateusza. Miasto miłujące zabawę, kochające świętować, zazwyczaj baluje na rynku bądź w jego
pobliżu. W pierwszą sobotę po Bożym Ciele, odbywa się tutaj Wielki Jarmark Świętojański skupiający
całe tłumy zarówno mieszkańców jak i gości. Rozrywkowość mieszkańców objawia się również we
wrześniu podczas dni św. Mateusza, który jest patronem miasta. Liczne koncerty i imprezy
towarzyszące skupiają wszystkich w pobliżu rynku. Jednak tym razem ze wspólnego świętowania
z mieszkańcami Pułtuska musimy zrezygnować, ze względu na nasz napięty program, szybciutko
kierujemy się na północny-wschód przez Szelków dojedziemy do miasta oraz gminy Rożan.
Gmina posiada bardzo sprzyjające warunki przyrodnicze i krajobrazowe dla rozwoju turystyki.
Niewielkie zanieczyszczenie powietrza, występowanie dużej ilości kompleksów leśnych, i liczne
strumienie, Łąkie i pastwiska bardzo urozmaicają rzeźbę terenu z licznymi wąwozami erozyjnymi.
Miasto położone na skarpie , u której podnóża płynie Narew i jej dopływ Rożanica. Dla pasjonatów
turystyki aktywnej, dobre warunki dla rozwoju wędkarstwa, zbieractwa leśnego oraz grzybobrania.
Dzięki temu w różnych miejscach można napotkać na wielki sposób oraz znaleźć czas dla ukojenia
duszy. Rejon wypoczynkowy rozciąga się wzdłuż doliny Narwi na odcinku Kamianki do wsi Plewicy,
gdzie łączy się już z rejonem Dolnego Bugu. Szlak wodny rzeki Narwi łączy Wielkie Jeziora Mazurskie
z Wisłą, co dodaje mu ogromnego znaczenia krajowego. Myślę, że ciekawostką miasta jest znajdujące
się w jednym z fortów carskiej twierdzy Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych. Myślę,
że podczas dłuższego pobytu w tym mieście, warto byłoby to odwiedzić, gdyż chyba nikt nie
zastanawiał się, że takie coś faktycznie istnieje.
Następnie, kierując się na północny-wschód, drogą krajową nr 61, miniemy Ostrołękę.
W dalszym ciągu poruszamy się po Mazowszu, krainie historycznej Polski. Warto wspomnieć również
o ciekawej krainie etnograficznej - Kurpiów. Wschodnią granicę Kurpiowszczyzny wyznacza rzeka
Pisa, zachodnią natomiast-Orzyc. Ostrołęka jest jednym z głównych ośrodków Ziemi Kurpiowskiej, w
którym mieści się Muzeum Kultury Kurpiowskiej. Zmierzamy w stronę Łomży drogą krajową nr 61, na
północny-wschód. Niestosowne byłoby, będąc na Ziemi Kurpiowskiej, nie przejechać przez Nowogród,
dlatego też, jeszcze przed Łomżą, zjedziemy na drogę wojewódzką nr 648 w stronę Nowogrodu. W
tejże miejscowości znajduje się Skansen Kurpiowski, jeden z najatrakcyjniejszych zabytków powiatu
łomżyńskiego. Sam skansen prezentuje dawną historię ludności Kurpiowskiej. Można zobaczyć w nim
bogate dworki, młyny, wiatraki, karczmy, oraz wszystko to, co występowało w okolicznych
11
12
miejscowościach kurpiowskich, w tamtych czasach.
Następnie przejedziemy drogą wojewódzką nr 645, wrócimy na drogę krajową nr 61, którą
dotrzemy do Łomży. Wszyscy zapewne słyszeli o mieście Łomża, przynajmniej ze względu na Browar
Łomża. Łomża położona jest na lewym, wysokim brzegu Narwi. Oprócz browaru, polecić tutaj można
do zwiedzania katedrę z XVI w. oraz Muzeum Okręgowe z dużym udziałem kurpiowskiej sztuki
ludowej i piękną kolekcją bursztynów. Od strony południowo-wschodniej z miastem sąsiaduje rezerwat
przyrody, który stał się podstawą do utworzenia Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi.
Dalej podążamy drogą krajową nr 63 w kierunku Kolna. W Kolnie znajdują się liczne zabytki.
W XIX wieku w mieście mieścił się ośrodek handlu płótnem kurpiowskim. Kontynuując, drogą krajową
nr 63, w kierunku północy wjeżdżamy do Piszy. Miejscowość zaprasza nas do krainy historycznej, jaką
są Mazury. O Mazurach można opowiadać godzinami, gdyż jest to bardzo ciekawa kraina historyczna.
Jednakże program dnia pierwszego kończy się nad jeziorem Roś, ok. 2 km od miejscowości Pisz, co
stanowi dopiero początek niesamowitych Mazur. Więcej o owej krainie historycznej, dowiecie się dnia
drugiego, kiedy to wyruszymy w głąb mazurskich miejscowości. Nieopodal Pisza znajduje się
miejscowość Rybitwy, ostatni punkt naszej dzisiejszej wyprawy.
12
13
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w pierwszym dniu 26.05.2015 (wtorek)
Z Małopolski na Mazury
L.p. Miejscowość-węzeł
mapa-km
suma-km
czas plan.*
Krainy
Wyżyna Śląsko-Krakowska
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Region Krakowski (turyst)
Małopolska (hist.)
1
Kraków
0
2
Słomniki
23
23
28
Wyżyna Małopolska
3
Miechów
15
38
18
Niecka Nidziańska
4
Jędrzejów
38
76
46
5
Chęciny
23
99
28
6
Kielce-obwodnica
15
114
18
7
Skarżysko
21
135
25
8
Szydłowiec
14
149
17
9
Radom
30
179
36
10
Białobrzegi
30
209
36
11
Grójec
24
233
29
12
Warszawa
48
281
58
13
Legionowo
20
301
24
14
Serock
18
319
22
15
Pułtusk
23
342
28
16
Różan
33
375
40
17
Ostrołeka
26
401
31
18
Łomża
21
422
25
19
Kolno
31
453
37
20
Pisz
28
481
34
21
Rybitwy
15
496
18
Wyżyna Kielecka
Niziny Środkowopolskie
Niziny Mazowiecko-Podlaskie
Nizina Południowomazowiecka
Mazowsze (hist.)
Nizina Środkowomazowiecka
Region Warszawski (turyst)
Nizina Północnomazowiecka
Kurpiowszczyzna (etnogr.)
Podlasie (hist.)
Wysoczyzny PodlaskoBiałoruskie
Nizina Północnopodlaska
Pojezierze Wschodniobałtyckie
Pojezierze Mazurskie (geogr.,
turyst.)
Równina Mazurska
Mazury (hist.)
*) Planowany czas przejazdu podany w minutach
Nocleg:
Energetyk Ośrodek Wczasowo-Rekreacyjny
Rybitwy
12-200 Pisz
tel. 87 423-44-41; 509 491 289; 512 149 091
http://www.energetyk.mazury.pl/
Program krajoznawczy:
Warszawa:
Przejazd przez miasto:
Al. Krakowska-Grójecka-Plac Zawiszy-Al. Jerozolimskie-Wybrzeże Gdańskie (parking pod mostem
Śląsko-Dąbrowskim)-Wybrzeże Gdańskie (Wisłostrada)-most Grota-Roweckiego-Toruńska (Trasa
Armii Krajowej)-Piłsudskiego.
Miejsce postoju autokaru:
parking przy skrzyżowaniu Al. Solidarności (Trasa W -Z) z Wybrzeżem Kościuszkowskim (Wisłostrada), pod mostem ŚląskoDąbrowskim.
13
Zwiedzanie Starej Warszawy – historycznego centrum miasta wpisanego na Łistę
Światowego Dziedzictwa UNESCO
Plac Zamkowy:
19. Zamek Królewski
20. Pałac Pod Blachą
21. Kolumna Zygmunta
ul. Krakowskie Przedmieście:
48. Kościół św. Anny
49. Dawny Odwach
50. Dawna Resursa Obywatelska
51. Pomnik Adama Mickiewicza
52. Zespół Klasztorny Karmelitów Bosych z kościołem Wniebowzięcia NMP i św. Józefa
53. Pałac Namiestnikowski (Radziwiłłów) - siedziba Prezydenta RP
54. Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego
55. Pałac Potockich (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego)
56 Hotel Europejski
57. Hotel Bristol
58. Pomnik Bolesława Prusa
59. Kościół Wizytek
60. Pałac Czapskich-Krasińskich (Akademia Sztuk Pieknych)
Uniwersytet Warszawski:
61. Pałac Kazimierzowski (Rektorat)
62. Pałac Tyszkiewiczów Potockich
Regionalnych) 63 Pałac Czetwertyńskich
64. Kościół św. Krzyża
65. Pałac Staszica (siedziba PAN)
66. Pomnik Mikołaja Kopernika
(Wydział
Geografii
i
Studiów
Pl. Marszałka Piłsudskiego:
38. Grób Nieznanego Żołnierza (na miejscu Pałacu Saskiego)
Pl. Teatralny:
37. Teatr Narodowy
ul. Senatorska i Miodowa:
36. Pałac Prymasowski
23. Pałac Biskupów Krakowskich
24. Pałac Branickich
25. Pałac Szaniawskich
26. Pałac Morsztynów
ul. Kapitulna-Piekarska-Zapiecek:
30. Zespół klasztorny Kapucynów z kościołem Przemienienia Pańskiego
27. Pałac Chodkiewiczów
ul. Świętojańska:
8. Kościół MB Łaskawej (Jezuitów)
9. Kościół św. Jana Chrzciciela (Katedra Archidiecezjalna)
Rynek Starego Miasta:
Strona Dekerta (północna):
1. Kamienica „Pod Murzynkiem"
2. Kamienica Baryczków
Strona Barsa (wschodnia):
3. Kamienica „Pod Fortuną"
4. Kamienica Orleamusów,
Strona Zakrzewskiego (południowa):
5. Kamienica „Pod Bazyliszkiem"
Strona Kołłątaja (zachodnia):
6. Kamienica „Pod Krokodylem"
7. Kamienica Fukierowska
14
50 m
0
Ryc. 1. Plan ćwiczeniowej trasy miejskiej w Warszawie
wg.
Kwiatek
J.,
Lijewski
T.,
1998,
Leksykon
Miast
Polskich,
Muza
S.A.,
Warszawa:
1103
ss.
15
4.2. Drugi dzień, (środa) 27 maja 2015.
Klaudia Kitlińska, Anna Mazur, Agata Michno, Aleksandra Sprysak, Ewelina Świerkot,
Karolina Żuber
Jednym z ciekawszych obszarów, gdzie walory historyczne są równie ważne jak kulturowe
i przyrodnicze jest region Warmii i Mazur. Zajmuje on powierzchnię 24,2 tys. km 2 i jest zamieszkały
przez około 1,5 mln ludzi. Teren jest słabo zaludniony i uprzemysłowiony, a środowisko przyrodnicze
nie jest silnie zdegradowane.
Teren charakteryzuje się bogatą historią. Pierwotnie była to ziemia pruskiego plemienia
Warmów. Od XI do XIII wieku region ten zamieszkiwały głównie przez plemiona pruskie i jaćwieskie.
Ważnym wydarzeniem było sprowadzenie na te tereny zakonu Krzyżackiego przez księcia Konrada
Mazowieckiego, czego przyczyną były liczne walki na pograniczu pruskim. W 1233 zaczęto podbój
Prus i nawracanie ludności na chrześcijaństwo. W XVI wieku na opisywanym obszarze zaczął się
napływ ludności z Mazowsza, a sposób ich mówienia, tak zwane „mazurzenie” przyczyniło się do
nadania nazwy regionu – Mazury. W XVI i XVII wieku ludność pruska wyginęła w czasie zarazy, a do
wyludnionych miejscowości sprowadzono niemieckich kolonistów.
Przystępując do Związku Pruskiego w 1440 r. szlachta i miasta Warmii znalazły się w opozycji
do Zakonu Krzyżackiego. W wyniku wojny trzynastoletniej 1454-66 i na mocy Pokoju Toruńskiego z
1466 r. Warmię przyłączono do Polski. W wyniku I Rozbioru Polski w 1772 r. Warmia została wcielona
do państwa pruskiego. Zlikwidowano dominium biskupie, a losy katolickiej Warmii połączyły się
z losami ewangelickich Mazur. Podczas II wojny światowej działaczy warmińskich osadzono w
więzieniach i obozach koncentracyjnych, gdzie wielu z nich zginęło. W 1945 r. Warmia powróciła do
Polski. Do 1980r. ludność rdzenna z Warmii i Mazur emigrowała do Niemiec z powodu wyznania.
Po wysiedleniu mieszkańców zaczęli napływać tutaj ludzie z innych regionów Polski oraz przesiedleni z
Bieszczad w ramach Akcji „Wisła”.
II połowa XIX wieku była znacząca w kwestii rozwoju transportu i komunikacji, wtedy właśnie
na terenach Warmii i Mazur rozpoczęto budowę kolei żelaznych oraz system dróg wodnych za pomocą
kanałów łączących jeziora.
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich jest mezoregionem położonym w środkowej części
makroregionu Pojezierza Mazurskiego. Zajmuje 1732 km 2 powierzchni, z czego aż 28% stanowią
największe w Polsce jeziora, głownie pochodzenia polodowcowego. Najokazalsze z nich to: Śniardwy,
Mamry, Niegocin, Roś, czy Jezioro Nidzkie. Większość z jezior malowniczo wpisują się w krajobraz
wzgórz morenowych. Jeziora rynnowe połączone są kanałami wodnymi, co stwarza idealne warunki do
rozwoju turystyki wodnej na tym terenie: kajakarstwa, żeglarska, czy żeglugi pasażerskiej. Dzięki
bogatej sieci kanałów można dotrzeć wodą do przepięknych zakątków o nienaruszonej pierwotnej
przyrodzie, a malowniczo położone drogi prowadzą do licznych budowli zabytkowych. Piękno
okolicznego krajobrazu wpłynęło na utworzenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego oraz
aż 11 rezerwatów przyrody, które mają za zadanie chronić cenne tereny przyrodnicze, ich bogatą florę
i faunę. Atrakcyjność tego obszaru została doceniona w 2009 roku, kiedy to Kraina Wielkich Jezior
Mazurskich dostała się do finału konkursu Nowe 7 Cudów Natury.
Obszar Wielkich Jezior Mazurskich oferuje wiele atrakcji, głównie przyrodniczych – wody
Krutyni, Śniardw, Puszcza Piska oraz hodowle koników polskich w Popielnie czy park dzikich zwierząt
w Kadzidłowie. Centrum Warmii i Mazur możemy nazwać krainą o zachwycającym harmonijnym
połączeniu rozległych płaszczyzn jezior o nieregularnych kształtach, kompleksów leśnych
wyłaniających się zza licznych pagórków i malowniczej szachownicy pól.
Znaczącym pod względem przyrodniczym miejscem jest Puszcza Piska, nazywana dawniej
Puszczą Jańsborską. Jest to największy kompleks leśny na Mazurach. Zajmuje powierzchnię ok. 100
000 ha i umiejscowiona jest w sąsiedztwie Niziny Mazurskiej oraz Mazurskiego Parku Krajobrazowego.
Część południowa puszczy to tereny podmokłe i bagienne oraz piaski i torfowiska niskie, natomiast
część północna to Kraina Wielkich Jezior, z największym polskim jeziorem Śniardwy. Przez obszar
Puszczy Piskiej przepływają dwie główne rzeki – Krutynia i Pisa. Teren puszczy jest ostoją ptaków
o randze europejskiej, co sprawia iż można ją określić rajem dla ornitologów. Poza ptactwem, można
w naturalnym środowisku zobaczyć jelenie, sarny, dziki, łosie, wydry i rysie. Liczba wykrytych
gatunków roślin jest imponująca, stanowi gatunkowo 1/3 flory Polski. Występuje tu wiele rzadkich
gatunków umieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (PCKR). Obszar Puszczy Piskiej to
piękny teren, który można wykorzystać na spokojne spacery jak i na aktywne wycieczki, bowiem
znajdują się tu również liczne trasy rowerowe.
Walory krajobrazowe Krainy Wielkich Jezior Mazurskich przyciągają turystów z całego kraju.
Głównymi ośrodkami wypoczynkowymi stały się m.in. Giżycko, Mikołajki, Pisz, czy Ruciane-Nida.
16
Walory środowiska naturalnego uzupełniają poza przyrodnicze elementy krajoznawcze, co sprzyja
rozwojowi licznych form turystyki. Miasta oddalone są od siebie o 20-30 kilometrów, co wynika
z dokładnie zaplanowanego ich rozmieszczenia przed kilkuset laty, a każde z nich może pochwalić się
ciekawymi atrakcjami turystycznymi. Region obfituje w liczne zabytki jak zamki krzyżackie, rezydencje
biskupie, kościoły, średniowieczne grodziska czy kurhany. Pełniły one funkcje warowni, bądź służyły do
obrony przed rycerzami krzyżackimi.
Zwiedzanie obszaru warmińsko-mazurskiego warto rozpocząć od Mikołajek, letniej stolicy
Polski. Pierwsze informacje dotyczące miejscowości pojawiły się w połowie XV wieku, kiedy była to
niewielka wieś, dostarczająca ryb zakonowi krzyżackiemu. Popularność pod względem turystycznym
miasto zyskało w latach 20. XX wieku. Znajduje się tu Muzeum Reformacji Polskiej, gdzie można
zobaczyć tłumaczenia ważnych ksiąg wyznania ewangelicko-augsburskiego oraz poznać historię
miejscowości. Jeśli jesteśmy zainteresowani spotkaniami z gwiazdami polskiego kina, warto wybrać
się do kina Malajkino, gdzie bywają oni częstymi gośćmi.
W Mikołajkach znajduje się także przystań jachtowa. Stąd właśnie warto wybrać się w rejs po
Śniardwach. Jest to największe polskie jezioro o powierzchni ponad 11 tysięcy ha, jednak jest ono
bardzo płytkie. Jezioro nazywane bywa „mazurskim morzem”, na rozległej tafli wodnej powstają często
prawdziwe morskie fale, które wraz z kamieniami i mieliznami utrudniają życie żeglarzom oraz
rybakom. Za powód problemów z falami uważano dawniej także moce nieczyste, które miały
znajdować się na wyspie Czarci Ostów.
Kolejnym ważnym punktem na mapie turystycznej jest Giżycko - miasto powstałe między
jeziorami Niegocin i Kisajno, nazywane stolicą krainy tysiąca jezior. Położenie sprzyja rozwojowi
turystyki wodnej i czyni je ważnym ośrodkiem sportów wodnych zarówno latem jak i zimą.
Najciekawszym zabytkiem miasta jest zachowana w bardzo dobrym stanie XIX-wieczna twierdza
Boyen, która kształtem przypomina sześcioramienną gwiazdę z narożnymi bastionami. Wysoki na 5m
mur z czerwonej cegły i głazów ciągnie się na długość 2km, a wejść do twierdzy strzegą bramy. Nawet
dziś budowla sprawia wrażenie miejsca niemal niemożliwego do zdobycia, co udowodniono w czasie
I wojny światowej, podczas której stawiła skuteczny opór Rosjanom. We wnętrzach obecnie znajdują
się muzea twierdzy oraz mazurskiej fauny i flory, schronisko młodzieżowe, a także rozmaite
stowarzyszenia. Latem w amfiteatrze odbywają się imprezy kulturalne i koncerty szantowe. Miejscem
wartym odwiedzin, z którego możemy podziwiać panoramę miasta jest wieża ciśnień. Została ona
wybudowana w 1900 roku i przez 97 lat służyła miejskim wodociągom. Obecnie na najwyżej
kondygnacji zlokalizowana jest kawiarnia, muzeum oraz lunety dzięki którym można
podziwiać okolicę.
Kolejnym znaczącym miejscem na mapie turystycznej regionu jest Wilczy Szaniec, czyli
znajdująca się w samym sercu Mazur kwatera Adolfa Hitlera. Obejmuje ona 200 budynków między
innymi: schrony, baraki, 2 lotniska, elektrownie, dworzec kolejowy. Tutaj również miał miejsce nieudany
zamach na Adolfa Hitlera.
Duże znaczenie odgrywa także turystyka pielgrzymkowa. Sanktuarium Maryjne Święta Lipka
będące na pograniczu dwóch religii: katolickiej i luterańskiej, nazywane jest Częstochową Północy.
Kustoszami Sanktuarium są Ojcowie Jezuici. Pierwsze pielgrzymki odbywały się już w średniowieczu.
Późnobarokowy zespół architektoniczny, w skład którego wchodzą kościół, krużganek oraz klasztor,
został praktycznie zachowany w stanie niezmienionym. Święta Lipka znana jest również
z organizowanych licznych koncertów organowych. Papież Jan Paweł II dekretem
z dnia 24 lutego 1983r. nadał kościołowi w Świętej Lipce tytuł Bazyliki Mniejszej.
Do świątyni przez okoliczne miejscowości przebiega trakt pielgrzymkowy. Od XV w. drogą tą chodzili
pątnicy w „łosierach” do sanktuarium maryjnego. W latach 1733–1735, zostały wybudowane po obu
stronach traktu barokowe kapliczki różańcowe. Kapliczki wspólnie z otaczającymi je lipami wpisane
zostały do rejestru zabytków.
Jednym
z
miast
znajdujących
się
na
tej
właśnie
trasie
jest
Reszel.
To niewielkie miasto, jako pierwsze dołączyło do sieci Międzynarodowego Stowarzyszenia Miast
Cittàslow. Historia miasta zaczyna się w 1241 roku, kiedy to wojska krzyżackie zdobyły gród pruskiego
plemienia Bartów, noszący w tym czasie staropruską nazwę Resel (Reszel) i w miejsce zniszczonego
grodu postawili strażnicę. Będąc w mieście koniecznie trzeba zwiedzić Zamek Biskupów Warmińskich,
zbudowany w latach 1350-1401, na planie kwadratu, z dziedzińcem wewnętrznym i krużgankami. Po
I rozbiorze Polski pełnił funkcję więzienia. Dzisiaj w zamku mieści się hotel i galeria sztuki
współczesnej. Inne ważne zabytki to: Kościół farny pw. św. Piotra i Pawła, Cerkiew pw. Przemienienia
Pańskiego z XVIII w., gotyckie mosty, fragment murów obronnych z XIV w.
Największym miastem województwa, a tym samym jego stolicą administracyjną jest Olsztyn.
Słynie on z przepięknych krajobrazów, największej liczby jezior w Polsce, jak również dużej gęstości
zalesienia. Jest to ważny ośrodek gospodarczy, kulturowy i oświatowy, a także ważny węzeł
17
komunikacyjny. Od lat cieszy się popularnością wśród turystów krajowych jak i zagranicznych. Olsztyn
położony jest nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego. Pierwsza wzmianka o mieście
pochodzi z 1334 roku, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną
strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein. Wśród najważniejszych zabytków Olsztyna
należy wymienić gotycką katedrę św. Jakuba, wzniesioną w II poł. XIV w., która uległa zniszczeniu
w wyniku podpalenia, jednak mimo to udało się zachować wiele zabytkowych elementów. Odbywają
się w niej znakomite Olsztyńskie Koncerty Organowe, gromadzące rzesze miłośników tej muzyki.
Kolejnym ważnym zabytkiem jest XIV-wieczny gotycki zamek Olsztyński, w którym możemy
zwiedzać Muzeum Warmii i Mazur . Z muzeum tym związane są również liczne wydarzenia kulturalne,
będące częścią organizowanego Olsztyńskiego Lata Artystycznego. W sercu miasta znajduje się Stary
Ratusz z zegarami słonecznymi. Jednak Olsztyn to nie tylko bogactwo architektury. Geograficzne
położenia miasta umożliwia odpoczynek na łonie natury. Piesze wycieczki, rowerowe przejażdżki czy
też kajakowe spływy to najczęściej wybierane przez turystów formy aktywności.
Różnorodność regionu sprawia, że Warmia i Mazury to spokojne miejsce, gdzie wolno płynie
czas oraz gdzie można oderwać się od rzeczywistości. Nad wspaniałymi jeziorami, w głębi lasów i
puszcz z przeszłości można zbliżyć się do natury jak i poznać ciekawych miejsc o niecodziennym
klimacie, które pokazują bogatą przeszłość historyczną tego regionu. Była ona tworzona przez różne
narody i ludy, po których pozostało wiele dowodów potwierdzających odmienności kultur, religii oraz
zabytków. Piękno krajobrazu, liczne zabytki i dobra baza turystyczna przyciąga co roku na Warmię i
Mazury wielu turystów pragnących poznać przeszłość regionu oraz odpocząć w jednej z najmniej
przekształconych przez człowieka części kraju .
18
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w drugim dniu 27.05.2015 (środa)
Wielkie Galindowanie ….
L.p.
1
Miejscowość-węzeł
Rybitwy
mapa-km
0
suma-km czas plan.*
2
Pisz
15
15
18
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Orzysz
Okartowo Tartak
Orzysz
Giżycko
Gierłoż
Kętrzyn
Święta Lipka
Reszel
Biskupiec
Barczewo
Olsztyn
Stare Jabłonki
24
7
7
32
33
11
15
4
31
22
18
30
39
46
53
85
118
129
144
148
179
201
219
249
29
8
8
38
40
13
18
5
37
26
22
36
Krainy
Pojezierze Wschodniobałtyckie
Pojezierze Mazurskie (geogr., turyst.)
Równina Mazurska
Mazury (hist.)
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
region Wielkich Jezior (turyst.)
Pojezierze Mrągowskie
Warmia (hist.)
Pojezierze Olsztyńskie
*) Planowany czas przejazdu podany w minutach
Nocleg:
Ośrodek Wypoczynkowy „Elemis"
ul. Turystyczna 1
14-133 Stare Jabłonki
tel. 89 641 14 92; 607 107-716
www.elemis.alpha.pl
Program krajoznawczy:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Okartowo Tartak:
Polodowcowy krajobraz Pojezierza Mazurskiego jako walor turystyczny makroregionu Pojezierze
Mazurskie (regionu Wielkich Jezior), jez. Śniardwy.
Giżycko:
Giżycko jako przykład ośrodka turystycznego w regionie Wielkich Jezior (Kanał Mazurski, jezioro
Niegocin, marina, twierdza Boyen, zamek pokrzyżacki, most obrotowy) wykorzystującego walory
przyrodnicze i kulturowe (historyczne).
Gierłoż:
Obiekt historyczny (militarny) jako atrakcja turystyczna w regionie Wielkich Jezior. Zwiedzanie dawnej
polowej kwatery wojennej Hitlera w Gierłoży.
Święta Lipka:
Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Wielkich Jezior. Sanktuarium Maryjne
w Świętej Lipce jako dziedzictwo Warmii. Zwiedzanie sanktuarium oraz prezentacja organów.
Reszel:
Obiekt turystyczny jako atrakcja turystyczna makroregionu Pojezierze Mazurskie. Zamek biskupów
warmińskich jako dziedzictwo Warmii. Zwiedzanie zamku i miasta.
Olsztyn:
Olsztyn jako ośrodek turystyczny w makroregionie Pojezierze Mazurskie. Przyrodnicze i kulturowe
uwarunkowania atrakcyjności turystycznej Olsztyna. Zwiedzanie Starego Miasta (Rynek, Zamek Kapituły
Warmińskiej, kościół św. Jakuba).
19
0
20 m
Ryc. 2. Centrum Giżycka
na podstawie opracowania Centrum Promocji i Informacji Turystycznej w Giżycku.
ul. Nadbrzeżna, Kanał Łuczański, most obrotowy (1), zamek pokrzyżacki (2), port jachtowy (3) nad jez. Niegocin,
twierdza Boyen (4).
http://www.gizycko.turystyka.pl
http://mazury.info.pl/atrakcje/most-gizycko/
http://mazury.info.pl/atrakcje/twierdza-boyen/index.html
20
0
10m
Ryc. 3. Trasa turystyczna na terenie dawnej Polowej kwatery wojennej A. Hitlera w Gierłoży
wg. Pucio Cz., Rużewicz W., Wilczy Szaniec, Twierdza Boyen i okolice oraz inne kwatery Hitlera w Europie, Kętrzyn: 88 ss.
http://mazury.info.pl/gierloz/
http://www.wolfsschanze.pl/
1. SS-Leibstandarte (Gwardia Przyboczna Hitlera) obecnie hotel i restauracja, 2. RSD - Słuzba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 3,
Barak Narad - miejsce zamachu w dn. 20.07.1944 r., 4. Służba Bezpieczeństwa III Rzeszy, 5. Adjutantury Hitlera, 6. Bunkier
gościnny (przebudź. w 1944 r.), 7. Stenografowie i stenotypiści, 8. Poczta, służba bezpieczeństwa i kasyno, 9. Goście, lekarze,
fryzjerzy, 9a. Oczyszczalnia ścieków, 10. Magazyn żywności, 11. Bunkier ogólnego użytku (m. Bormana), 12. Schron p.
lotniczy, 13. Bunkier Hitlera (przebudowany w 1944 r.), 13ab. Kasyno I i nowa herbaciarnia, 13c. Stara herbaciarnia (nie
istnieje). 14. 14. Basen p. pożarowy, 15, Dom Góringa, 16. Bunkier Góringa (zbud. w 1944 r.), 17. Jodl - szef
Wermahtfurungsstab, 18. Kasyno II, 19. Schron feldmarszałka Keitla, 20. Personalne adiutantury Hitlera, adiutanci Wermahtu,
20a. Kino, 21. Bunkier łączności specjalnej (dalekopisy), 22. Garaże, 22a. Kwatery kierowców, 23. Szef prasy dr Otto Dietrich ,
24. Naczelne Dowództwo Wojsk Lotniczych, 25. Naczelne Dowództwo Marynarki Wojennej, 26. Bunkier ogólnego użytku
(1944), 27. FBB Fuherbegleitbatalion, 28. Architekci: Speer, Todt i goście, 29. Minister Spraw Zagranicznych Ribbentrop.
21
Ryc. 4. Zamki krzyżackie na obszarze dawnego Państwa Zakonu Krzyżackiego
22
Ryc. 5. Prusowie w XIII w.
Na podstawie: Łowmiański H., 1989, Prusy, Litwa, Krzyżacy, PIW, Warszawa, 480 ss.
23
Ryc. 6. Centrum Olsztyna.
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
1. Ratusz, 2. Katedra św. Jakuba, 3. Wysoka Brama, 4. Zamek Kapituły Warmińskiej z kaplicą św. Anny,
5. Mury obronne z wieżą, 6. Nowy Ratusz, 7. Kaplica Krzyża Świętego
24
4.3. Trzeci dzień, (czwartek) 28 maja 2015.
Magdalena Barnaś, Katarzyna Drożniak, Justyna Kajca, Gabriela Łapczyńska,
Ewelina Pustułka, Monika Siepietowska
Naszą trasę zaczynamy w Starych Jabłonkach, wsi położonej w województwie warmińskomazurskim. W latach 1975- 1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa
olsztyńskiego. Najstarsze znane wzmianki na temat Starych Jabłonek pochodzą z dokumentu z 1584
roku. W latach 30. XX w. sosny z okolicznych lasów były bardzo cenione w niemieckim przemyśle
lotniczym, a praca przy ich wyrębie była dla wielu mieszkańców miejscowości głównym źródłem
utrzymania. Drzewa ze Starych Jabłonek nazywano „sosnami lotniczymi”. Jedenaście kilometrów od
Jabłonek oddalona jest miejscowość o nazwie Ostróda, która liczy około 34 000 mieszkańców.
W czasie II wojny światowej zniszczona w około 60%.
Następnie pojedziemy do miejscowości o nazwie Jelonki oddalonej o około 5 kilometrów od
Krosna. Kolejnym miastem do którego się udamy to Elbląg, najstarsze miasto w województwie
warmińsko- mazurskim oraz jedno z najstarszych w Polsce. Znane jest głownie z przemysłu ciężkiego
(Scana Zamech zajmująca się produkcją śrub napędowych do statków oraz Zakład Metalurgiczny
Alstom Power), przemysłu spożywczego (browar wchodzący w skład Grupy Żywiec), również
turystycznego (Kanał Elbląski ze słynnymi pochylniami). Największy jednak rozwój miasta przypadał
na okres od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998, kiedy Elbląg był stolicą województwa. Miał wtedy
miejsce znaczny napływ ludności do miasta W granicach miasta znajduje się część Parku
Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Wysoczyzny
Elbląskiej- Zachód. Elbląg jest również jednym z najlepiej spenetrowanych archeologicznie polskich
miast. Dzięki temu elbląskie muzeum posiada unikatowe eksponaty (np. średniowieczną windę).
Kiedy zaczniemy się kierować w stronę Fromborka, zapewne już z daleka rozpoznamy to
miasto zwane Klejnotem Warmii. Taka ranga jest wynikiem niezwykłej historii tego obszaru, którą
możemy częściowo odczytać z otaczającej nas architektury. Uroku dodaje także malownicze
położenie tego miasteczka nad Zalewem Wiślanym, na Wybrzeżu Staropruskim. Miasto lokowane na
prawie lubeckim prawa miejskie otrzymało w 1310 roku. Od XIV w. Frombork był siedzibą Kapituły
Warmińskiej. W 1510 do miasta przyjechał sam Mikołaj Kopernik
i to właśnie tu napisał dzieło
swojego życia- „O obrotach sfer niebieskich”.
Bazylika Archikatedralna pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św.
Andrzeja Apostoła na przepięknym wzgórzu katedralnym zasługuje na uwagę nie tylko ze względu na
ciekawą architekturę, ale i bardzo znane barokowe organy. Dawny pałac biskupi jest obecną siedzibą
Muzeum Mikołaja Kopernika. Po II wojnie światowej miasto zostało w 80% zniszczone, ale dzięki
pomocy harcerzy udało się je odbudować. 10 kilometrów od Fromborka znajduje się Braniewo,
którego Zamek Biskupi też dotknęła nieubłagana historia. W Braniewie zaś ma swoją produkcję
Browar Namysłów. Kierując się w stronę Elbląga, nie sposób pominąć miasta
Tolkmicko, którego początki osadnictwa sięgają roku 650-400 p.n.e. W centrum Tolkmicka
dominuje kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła, zaś za granicami miasta warto zobaczyć Wały
Tolkmita czyli pozostałości najlepiej zachowanego grodziska staropruskiego w Parku Krajobrazowym
Wysoczyzny Elbląskiej. Poza granicami tego miasto ciekawym jest także Święty Kamień- to duży głaz
narzutowy (granito-gnejs) leżący w wodach Zalewu Wiślanego przy jego brzegu. Obwód głazu to 13,8
a wysokość to 3 metry- odpowiednie wymiary do dawnych kultów pogańskich.
Kolejnym urokliwym punktem będzie Suchacz, który słynie z bitwy morskiej w 1463 roku,
kiedy starły się ze sobą floty Zakonu krzyżackiego oraz połączonych sił Elbląga i Gdańska, co
upamiętnia głaz znajdujący się w tej wsi. Intensywny rozwój osady nastąpił w XIX wieku, kiedy zaczął
rozwijać się przemysł ceramiczny, a na pozbawionych drzew stokach założono sady- głównie
wiśniowe, w których uprawiano wiśnie reńskie i hiszpańskie. Suchacz był owocowym centrum
prowincji a jednym z ważniejszych zajęć miejscowej ludności było wyplatanie koszy.
Kolejnym ważnym punktem na trasie będą Raczki Elbląskie wieś, gdzie znajduje się
największa polska depresja- 1,8 m poniżej poziomu morza, opisywana w większości podręczników już
od szkoły podstawowej.
25
Następnym bardzo atrakcyjnym punktem będzie Malbork leżący na skraju Żuław Wiślanych
nad Nogatem. Wyróżnia się on gotyckim zamkiem wzniesionym przez Krzyżaków w latach 12741457, który jest jedną z największych twierdz średniowiecznej Europy i przykładem średniowiecznej
architektury obronnej. W latach 1309-1457 był siedzibą mistrzów Zakonu Krzyżackiego i stolicą
Państwa Krzyżackiego. W 1961 roku utworzono Muzeum Zamkowe, a w 1997 roku zamek został
wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Zamek niszczony, odbudowywany
i przebudowywany w trakcie tych kilku stuleci zachował się do dziś i jest ogromna atrakcją tej części
Europy.
Jest to jedno z niewielu miejsc na świecie, gdzie naprawdę można poczuć średniowieczną
atmosferę, a nawet spotkać ducha rycerza (zwłaszcza wieczorami podczas spaceru zwanym „Światła
i Dźwięku” z pochodniami).
Następnym etapem naszej podróży będzie Nowy Dwór Gdański, leżący także na Żuławach
Wiślanych i zwany jest ich stolicą, ze względu na centralne położenie. Cechą rozpoznawczą Nowego
Dworu Gdańskiego i okolic są tereny nizinne oraz liczne rzeki. Teren Żuław w tym gminy Nowy Dwór
Gdański posiada charakterystyczny element krajobrazu, którym jest otwarta rozległa przestrzeń
pozwalająca zaobserwować rzadkie zjawisko ciągłości linii horyzontu na styku nieba i ziemi. Ciekawą
budowlą w tym mieście może być wieża ciśnień lub spichrz nad Tugą z 1878 roku.
Ostatnim punktem naszej wycieczki będzie Sobieszewo- dawna osada rybacka między
Martwą Wisłą, a Zatoką Gdańską, obecnie część Gdańska. W Sobieszewie można przeprawić się
przez most na Wyspę Sobieszewską, po której mogą poruszać się ciężkie pojazdy. Most
sobieszewski został zbudowany dla wojsk w pobliskim Kiezmarku niedługo p II wojnie światowej, a w
1973 r. podzielony na dwa odcinki, z których jeden służył w Drewnicy, a drugi w Sobieszewie. Odcinek
w Drewnicy został zastąpiony w 2006 r. przez nowy most zwodzony.
26
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w trzecim dniu 28.05.2015 (czwartek)
Śladami Mikołaja Kopernika, Krzyżaków i Olędrów
L.p.
1
Miejscowość-węzeł
Stare Jabłonki
mapa-km
0
2
Ostróda
12
12
14
3
Małdyty
32
44
38
4
Pasłęk
21
65
25
5
Jelonki
9
74
11
6
Pasłęk
17
91
20
7
Elbląg
22
113
26
8
Frombork
33
146
40
9
Pogrodzie
9
155
11
10
Tolkmicko
7
162
8
11
Elbląg
17
179
20
13
Malbork
40
219
48
14
Nowy Dwór Gdański
24
243
29
15
Rybina
10
253
12
16
Stegna
5
258
6
17
Mikoszewo
11
269
13
18
Żuławki
8
277
10
19
Dworek
6
283
7
20
Kiezmark
3
286
4
21
Świbno
12
298
14
22
Gdańsk Sobieszewo
7
305
8
suma-km
czas plan.*
Krainy
Pojezierze Olsztyńskie
Pojezierza Południowobałtyckie
Pojezierze Iławskie
Pobrzeża Południowobałtyckie
Pobrzeże Gdańskie
Żuławy Wiślane
Pomorze (hist.)
Pobrzeże Wschodniobałtyckie
Nizina Staropruska
Pobrzeża Południowobałtyckie
Pobrzeże Gdańskie
Wysoczyzna Elbląska
Żuławy Wiślane
*) Planowany czas przejazdu podany w minutach
Noclegi w dniach: 28.05.-30.05.2015
Ośrodek Wypoczynkowy „Bałtyk"
ul. Promienista 10
80-680 Gdańsk
tel. 58 308 09 93
http://www.wyspa.pl/static/prezentacje/baltyk/index.html
www.ow-baltyk.pl
W pobliżu miejsca noclegowego znajdują się: sklepy spożywcze (niektóre czynne nawet do 22), restauracje (czynne do 21 lub
30
22), bankomat, piekarnia (czynna od 5 ), przystanek komunikacji miejskiej(autobusy do centrum Gdańska 112, 186).
http://www.wyspa.pl/
http://www.ztm.gda.pl/hmvc/index.php/sipinfo/wieceji/16
27
Program krajoznawczy:
1. Jelonki
Obiekt turystyczny – Kanał Ostródzko-Elbląski, pochylnia Jelenie. Interpretacja dziedzictwa regionu na
przykładzie zabytku techniki.
http://www.zegluga.com.pl/
https://www.youtube.com/watch?v=hnV5OXy80XY
https://www.youtube.com/watch?v=RxcGDaankdM
https://www.youtube.com/watch?v=168zEP-VECY
2. Elbląg
Dziedzictwo kulturowe jako walor turystyczny Elbląga. Elbląg jako ośrodek turystyczny (układ
przestrzenny Starego Mista, kościół św. Mikołaja, gotyckie kamienice). Rekonstrukcja historycznego
centrum.
http://www.truso.republika.pl/page5398428204796813f038ae.html
3. Frombork
Frombork jako mały ośrodek turystyczny. Dziedzictwo kulturowe oraz obiekty historyczne jako walor
turystyczny Fromborka (Mikołaj Kopernik, muzyka organowa, zespół obiektów Wzgórza Katedralnego,
kanonie zewnętrzne, wieża wodna. Panormam z dzwonnicy Radziejowskiego – krajobraz jako walor
turystyczny.
http://katedra-frombork.pl/
4. Malbork
Dziedzictwo Malborka jako atrakcja turystyczna tego ośrodka turystycznego. Zamek krzyżacki
w Malborku jako obiekt turystyczny z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO.
http://www.zamek.malbork.pl/
5. Mikoszewo
Krajobraz naturalny i kulturowy Żuław Wiślanych. Ujście Wisły.
http://www.mierzeja.pl/mikoszewo.html
http://petla-zulawska.pl/
28
Ryc. 7. Centrum Elbląga.
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
1. Kościół św. Mikołaja, 2. Kościół Mariacki (obecnie Galeria EL), 3. Kościół św. Ducha (obecnie
biblioteka), 4. Brama Targowa, 5. Dawny Klasztor Brygidek (obecnie muzeum), 6. Zabytkowe kamienice.
29
Ryc. 8. Zamek w Malborku w 15. wieku.
Obiekt na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO (1997).
http://www.zamek.malbork.pl/
30
Ryc. 9. Typowy zamek krzyżacki
1. Wieża główna (stołp), 2. Dormitorium, 3. Kapitularz, 4. Kaplica, 5. Brama (w parterze), 6. Refektarz,
7. Dansker (gdańsko), 8. Dziedziniec otoczony krużgankami.
na podstawie: Henzler M., 2010, Mury konturów. Grunwald 1410 ostatnia wielka bitwa rycerska. Polityka wydanie specjalne
pomocnik historyczny, 4, 60-65.
31
4.4. Czwarty dzień, (piątek) 29 maja 2015.
Katarzyna Deryło, Gabriela Duda, Magdalena Głuc, Marta Jaworecka, Nikola Parol,
Anna Sobala, Karolina Żurek
Dzień czwarty wycieczki turystycznej to zwiedzanie Trójmiasta- ośrodka metropolitalnego
położonego w północnej części Polski nad Morzem Bałtyckim w mezoregionie Pobrzeża
Kaszubskiego. Bogactwo atrakcji turystycznych jakie czeka na nas w tym miejscu z pewnością
zadowoli nawet najbardziej wybrednego turystę.
Dzień obfitujący w pozyskiwanie wiedzy krajoznawczej zaczniemy od poznania słynnego symbolu
wybuchu II wojny światowej czyli półwyspu gdańskiego o nazwie Westerplatte. Zwiedzanie tego
miejsca będzie swoistym spacerem śladami historii naszego państwa, gdzie oddamy hołd poległym
obrońcom.
Następnie przemieścimy się do centrum Gdańska aby przespacerować się historyczną Drogą
Królewską, podziwiać Ratusz Miasta Głównego. Będąc na Długim Targu zobaczymy Dwór Artusa
i słynną Fontannę Neptuna. Zatrzymamy się tu dłużej, by nie tylko grupowo ale również indywidualnie
podziwiać te wyjątkowe zabytki w czasie wolnym. Punktem obowiązkowym jest również symbol
Gdańska czyli Żuraw- najstarszy zachowany dźwig portowy w Europie.
Następnie przemieścimy się do dzielnicy Starego Miasta, aby przystanąć nad Pomnikiem
Poległych Stoczniowców i zobaczyć zabytkowy młyn wodny. Stamtąd udamy się do Starej Oliwy, by
wysłuchać koncertu na słynnych barokowych organach w Katedrze Oliwskiej, która przyciąga turystów
nawet z najdalszych zakątków świata.
Kolejnym etapem naszej wycieczki będzie Sopot, popularny kurort przyciągający setki turystów.
Ulicą Bohaterów Monte Cassino dotrzemy do najsłynniejszego polskiego mola o długości 512 metrów,
gdzie będzie czekał na nas piękny widok na Zatokę Gdańską, trójmiejskie wybrzeże i na samo miasto.
Następnie pojedziemy do Gdyni- miasta „z morza i marzeń”. Zaczniemy od najbardziej znanego
placu czyli Skweru Kościuszki, skąd przemieścimy się na Molo Południowe, by zobaczyć wieżowce
SeaTowers. Spacerując po portowym nabrzeżu grzechem byłoby nie zwrócić uwagi na najstarszego
na świecie niszczyciela ORP Błyskawicę czy żaglowiec „Dar Pomorza”.
Podsumowując, każdy uczestnik wycieczki powinien być usatysfakcjonowany tym dniem.
Trójmiasto to bowiem piękny nadmorski obszar o bogatej historii, łączący cenne zabytki i nowoczesne
budowle. Dzięki niewielkiej odległości pomiędzy atrakcjami uda nam się zaoszczędzić czas, który
zamiast spędzać w autokarze będziemy mogli przeznaczyć na podziwianie tych jakże pięknych
miejsc.
32
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w czwartym dniu 29.05.2015 (piątek)
Przez trzy miasta,
czyli od Grodu Neptuna do Miasta z Morza i Marzeń
L.p.
Miejscowość-węzeł
1 Gdańsk-Sobieszewo
Gdańsk-Westerplatte
2
Port Gdański
Gdańsk-Główne Miasto
3
Gdańsk Stare miasto
5 Sopot
6 Gdynia-Orłowo
7 Gdynia-Skwer Kościuszki
10 Gdańsk Oliwa
11 Gdańsk Centrum
12 Gdańsk Sobieszewo
*) w minutach
mapa-km
suma-km czas plan.* Krainy
Żuławy Wiślane
0
17
17
20
5
22
15
18
8
10
18
12
15
40
48
58
96
108
123
30
15
18
30
20
25
Wybrzeże Kaszubskie
region Trójmiasto (turyst.)
Żuławy Wiślane
Program krajoznawczy:
1. Gdańsk Westerplatte-Zewnetrzny Port Gdański (Port Północny):
Port Gdański jako element gospodarki morskiej.
Miejsce historyczne – Westerplatte. Interpretacja dziedzictwa połączona ze zwiedzaniem historycznej
wojskowej składnicy tranzytowej.
2. Gdańsk Główne Miasto i Stare miasto:
Gdańsk jako centrum krajoznawcze w regionie Trójmiasto. Interpretacja dziedzictwa połączona ze
zwiedzaniem Głównego Miasta i Starego Miasta.
3. Gdynia Orłowo:
Klif Orłowski jako atrakcja turystyczna Gdyni. Trójmiejski Park Krajobrazowy.
4. Gdynia Centrum - Skwer Kościuszki-Molo Południowe:
Atrakcje turystyczne Gdyni (ORP Błyskawica, Dar Pomorza, Akwarium)
5. Gdańsk-Oliwa
Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna w regionie Trójmiasto. Opactwo Cystersów
w Oliwie jako dziedzictwo Pomorza.
33
Gdańsk:
Przejazd Sobieszewo-Westerplatte-Gdańsk Śródmieście:
1. Turystyczna-Sobieszewska-Elbląska-Siennicka-Mjr. H. Sucharskiego-Budowniczych Portu
Północnego.(Westerplatte);
2. Mjr. H. Sucharskiego-Siennicka-Długie Ogrody (Śródmieście)
Ryc. 10. Plan pieszej trasy miejskiej w Gdańsku
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
34
Zwiedzanie Głównego Miasta:
Stągiewna-Długi Targ-Długa-Tkacka-Piwna-Plebania-Mariacka
„Dobrzeć jest Polszcze z Gdańskiem, a z nią zaś Gdańskowi,
jako złotek koronie, a w niej diamentowi ..”
Objaśnienia do planu trasy (ryc. 7)
Długie Pobrzeże:
15. Brama Zielona
25. Brama Chlebnicka
32. Brama Mariacka
33. Żuraw
Długi Targ:
24. Dom Pod Aniołami
23. Dom Schleiffów 11.
Złota Kamienica
13. Dwór Artusa
14. Fontanna Neptuna
ul. Długa:
9. Ratusz
8. Dom Królów Polskich
7. „Lwi Zamek"
6. Dom Adam i Ewa
5. Dom Uphagena
4. Dwór Bractwa św. Jerzego
3. Złota Brama
2. Katownia i Wieża Więzienna 1.
Brama Wyżynna
ul. Tkacka:
27. Baszta „Słomiana"
26. Zbrojownia
ul. Piwna:
30. Kościół NMP
Przejście na Stare Miasto (Żuraw, Bosmańska-Tokarska-Warzywnicza-Targ Rybny-Podwale
Staromiejskie-Tartaczna-Pl. Obrońców Poczty Polskiej)
Zwiedzanie Starego Miasta
Pl. Obrońców Poczty Polskiej -Zamkowa-Stolarka-Św. Katarzyny-Na Piaskach-BielańskaElżbietańska-Garncarska.
Objaśnienia do planu trasy (ryc. 7)
43. Ratusz Staromiejski
44. Wielki Młyn
45 Mały Młyn
46. Kościół św. Katarzyny
47. Kościół św. Brygidy
50. Dom Opatów Pelplińskich
53. Gmach Poczty Polskiej
Przejazd do Gdyni
Podwale Grodzkie-Błędnik-Aleja Zwycięstwa-(Gdańsk Wrzeszcz, Gdańsk Oliwa)- GrunwaldzkaAl. Niepodległości (Sopot)-Al. Zwycięstwa-Orłowska (Gdynia-Orłowo)-Orłowska-Al. ZwycięstwaWładysława IV-10 Lutego-Skwaer Kościuszki.
35
Ryc. 11. Układ urbanistyczny Gdyni.
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
1. Teatr Muzyczny, 2. Muzeum Marynarki Wojennej, 3. Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie, 4.
Niszczyciel „Błyskawica - muzeum, 5. Żaglowiec „Dar Pomorza" - muzeum, 6. Kościół św. Antoniego, 7. Muzeum
Miasta Gdyni, 8. Urząd Miejski.
Przejazd do Gdańska-Oliwy
Skwer KościuszkiGrunwaldzka-10 Lutego- Władysława IV- -Al. Niepodległości (Sopot)Al. Zwycięstwa (Gdańsk Oliwa)
36
Gdańsk-Oliwa
Dzielnica Oliwa (właściwie miejskie osiedle) na tle innych części Gdańska jest wyjątkowa. Krajobraz oliwski to
harmonia zieleni, zabytkowych budowli oraz nowoczesnego miasta rozciągniętego wzdłuż głównej ulicy –
Al. Zwycięstwa i Zatoki Gdańskiej .
Ryc. 12. Park Oliwski
Źródło: http://archikatedraoliwa.pl/zabytki/Park-oliwski
Jest to jedna z najstarszych gdańskich dzielnic. Jest dziełem Cystersów sprowadzonych tutaj w 1186 r przez
Sambora. Książę podarował Cystersi kilka osad, wśród których była również Oliwa. Zakonnicy przez wieki
gospodarowali w swych dobrach, umiejętnie wykorzystując zasoby naturalne m.in. las. Nad Oliwskim Potokiem
budowali młyny i kuźnie. Nadane im osady rozkwitły jako wsie klasztorne. Otaczały one opactwo, w którym w XIV
w. wzniesiono murowany kościół, później wiele razy przebudowywany lub odbudowywany po zniszczeniach
wojennych. Ostatnia gruntowna przebudowa w duchu baroku nastąpiła po pokoju oliwskim (1660). W 1688 r. w
świątynię ozdobiono monumentalnym barokowym ołtarzem, a w 1755 r. Jan Wulf rozpoczął budowę organów
trwającą ćwierć wieku. Dziś urzekają one swymi 110 głosami. W 1577 r. Cystersi założyli park. Tak przez kilka
stuleci Cystersi stworzyli nieopodal Gdańska kompozycję gospodarczo-krajobrazową. Od 1874 r. Oliwa była
miastem, a 1926 r. stała się dzielnicą Gdańska. Zapisem historii tej dzielnicy jest opactwo cysterskie wraz z
parkiem, młyn, spichlerz a nade wszystko ul. Polanki – dawnej główny trakt z Oliwy do Gdańska, przy którym
dzięki zachowanym dworom odnajdziemy klimat dawnego miasta Oliwy.
Wirtualne zwiedzanie archikatedry: http://multipro.com.pl/katedra/
Przejazd do Gdańska-Sobieszewa
Polanki-J. Bażyńskiego-Al. Grunwaldzka-Al. Zwycięstwa-BłędnikPodwale Grodzkie-Wały
Jagiellońskie-Podwale Przedmiejskie-Reduta Żbik-Elbląska-Sobieszewska-Turystyczna
37
4.5. Piąty dzień, (sobota) 30 maja 2015.
Justyna Bożek, Laura Nowosad, Dominika Olewicz, Joanna Płaneta, Dominika Rak, Żaneta
Szymków, Aleksandra Żurek
Naszą podróż, to przejazd przez krainę Pojezierzy, podziwianie rzeźby glacjalnej, licznych
wysoczyzn morenowych, a także jezior rynnowych. W między czasie będziemy mieć możliwość
zobaczenia miejsc związanych z zakonem krzyżackim, zakonem cystersów, by móc zrozumieć cel
i sposób zakładania miast, w których się osiedlali. Naszą podróż zakończymy w mieście, które
stworzone także przez Krzyżaków, zasłynęło głównie dzięki człowiekowi, który na zawsze zmienił
naukę i postrzeganie świata – Mikołajowi Kopernikowi.
Pierwszym przystankiem na naszej trasie będą Kartuzy. To miasto będące jednym z
ośrodków kultury kaszubskiej, mieści się tutaj muzeum poświęcone temu tematowi. To tutaj, mimo iż
jesteśmy cały czas w Polsce, możemy usłyszeć język kaszubski który spowoduje, że zaczniemy
wątpić w to, gdzie się znajdujemy. Naszym celem w tym mieście będzie zobaczenie słynnej kolegiaty,
która do dzisiaj przypomina o zakonie Kartuzów, sprowadzonych do tego miasta, których dewiza
Memento Mori, widoczna jest w dachu kościoła, przypominającym wieko trumny. Kartuzy uważa się
za najpiękniejsze miasto tzw. Szwajcarii Kaszubskiej, zachwycającej turystów licznymi lasami i
jeziorami. Następnie przejedziemy przez obszar Kaszubskiego Parku Krajobrazowego, mając okazje
podziwiać polodowcową rzeźbę terenu i jeziora leżące na terenie Pojezierza Kaszubskiego.
Kolejnym przystankiem na naszej trasie będzie Tczew. Jedno z najstarszych miast na Pomorzu, jego historia sięga
już roku 1988. To tutaj znajduje się Muzeum Wisły – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Nie można
wyjechać z Tczewa bez obejrzenia Farnego Kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego – najstarszego zabytku w mieście, który
pochodzi z XIII wieku. To jednak nie jedyny Kościół, który w tym mieście jest godny uwagi. Drugi to Podominikański Kościół św.
Stanisława Kostki – pochodzący z XIV w. Cenne witraże założone po II wojnie światowej oraz doskonała akustyka – to tylko
dwie cechy z wielu innych, które nadają wyjątkowego znaczenia świątyni. W Tczewie znajduje się również wiatrak typu
holenderskiego – zbudowany w 1806 roku. Wśród wielu innych ciekawych atrakcji Tczewa wyróżnia się również 40-metrowa
miejska wieżę ciśnień, która siłą naturalnego ciśnienia, rozprowadza wodę do mieszkań. Liczne zabytki oraz miejsca
przyciągające setki turystów, świadczą tylko i wyłącznie o tym, że Tczew to miasto, które warto obejrzeć wybierając się nad
polskie morze.
Następnie udamy się do Pelplina. „Wśród morenowych wzgórz, które meandrami przemierza
rzeka Wierzyca leży małe przeurocze miasteczko o nazwie Pelplin” - tak o tym mieście wypowiada
się poeta, ks. Janusz St. Pasierb. Miejsce to przyciąga nostalgiczną atmosferą, panoramą łagodnie
pofalowanych pól uprawnych, a także górującą nad nim Bazylika Katedralna, należąca do zespołu
pocysterskiego, o której pisał sam Jan Długosz: ”Klasztor ten był tak piękny
i znakomity ze względu na wzniesione w nim budowle i mury, że łatwo budził
u wszystkich śmiertelnych podziw”.
Gniew to jedno z najpiękniejszych nadwiślańskich miasteczek. Położone przy jednej z
głównych tras, od lat pozostaje na uboczu wielkiego przemysłu. Historia miasta zaklęta została w
poszczególnych miejscach, budowlach i obiektach architektonicznych tworzący świat gniewskich
zabytków. Wędrówkę po Gniewie należy zacząć od Starego Miasta, gdzie znajduję się Pl.
Grunwaldzki, wymarzone miejsce dla fotografów, malarzy, rysowników. Na środku rynku stoi gotycki
ratusz, pełniący do dziś swoją funkcję. Miasto może poszczycić się najcenniejszym zespołem
zabytkowych kamienic z XIV wieku. Najokazalszą budowlą Gniewu, pamiętającą najdawniejsze i
najświetniejsze czasy grodu, jest zamek. Zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku pełniąc rolę
domu krzyżackich konturów. Całość kompleksu otaczały ceglane mury obronne i fosy. Liczne imprezy
turystyczne co roku podziwiane przez tysiące turystów, świadczą o bogactwie i poziomie oferowanych
przez gniewską twierdzę przeżyć.
Ostatnim miejscem będzie Toruń, w którym zatrzymamy się na dłużej. Miasto kojarzone jest
głównie z Mikołajem Kopernikiem, leżące na Pobrzeżu i Kujawach. Uważane jest za Wielkie Centrum
Krajoznawcze Polski. Zachwycające pod każdym względem zarówno w dzień jak i w nocy.
Najważniejszym miejscem będzie oczywiście średniowieczna starówka, wpisana na listę światowego
dziedzictwa i kultury UNESCO. Każdy znajdzie tu coś dla siebie, smakoszom przypadną do gustu
słynne toruńskie pierniki, z kolei wielbicielom doznań wzrokowych spodoba się Wiślana Panorama
Miasta, zachwycająca iluminacjami świetlnymi. Należy pamiętać, że miasto to zostało założone przez
38
Krzyżaków, jednak zamek krzyżacki uległ zniszczeniu. To również historyczne centrum flisu
polskiego, którego pamiątką do dziś jest pomnik flisaka otoczonego żabami. A może ktoś odważy się
sprawdzić swoją niewinność przy Krzywej Wieży?
39
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w piątym dniu 30.05.2015 (sobota)
Od Kaszubów do miasta Kopernika, gotyku na dotyk i pierników
L.p.
1
Miejscowość-węzeł
Gdańsk-Sobieszewo
mapa-km
0
2
Gdańsk-Śródmieście
21
21
6
3
Gdańsk-Kiełpinek
12
33
12
4
Żukowo
13
46
16
5
Kartuzy
12
58
14
6
Garcz
7
65
8
7
Chmielno
2
67
2
8
Brodnica
12
79
14
9
Ostrzyce
2
81
2
10
Wieżyca
8
89
10
11
Kościerzyna
15
104
18
12
Zblewo
35
139
42
13
Starogard Gdański
14
153
17
14
Jabłowo
6
159
7
15
Pelplin
9
168
11
16
Gniew
11
179
13
17
Nowe
23
202
28
18
Dolna Grupa
11
213
13
19
Terespol Pomorski
25
238
30
20
Chełmno
18
256
22
Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie
21
Toruń
39
295
47
Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
Kotlina Toruńska
region Kujawski (turyst)
suma-km
czas plan.* Krajoznawstwo
Żuławy Wiślane
Wybrzeże Kaszubskie
Pojezierza Południowobałtyckie
Pojezierze Wschodniopomorskie
Pojezierze Kaszubskie
regionalizacja turyst.
Pojezierze Pomorskie
Kaszuby
Kaszuby (hist.-etnogr.)
Pojezierze Starogardzkie
Kociewie (etnogr.)
Dolina Dolnej Wisły
Bory Tucholskie
Wysoczyzna Świecka
*) czas przejazdu w minutach.
Nocleg:
Dom Turysty PTTK
ul. Legionów 24
87-100 Toruń
0-56 622-38-55
www.pttk.torun.pl
Program krajoznawczy:
1. Kartuzy
Muzeum Kaszubskie im. Franciszka Tredera. Kultura kaszubska jako dziedzictwo Pomorza oraz
atrakcja turystyczna regionu Kaszubskiego.
2. Brodnica (Złota-Góra)
Krajobraz młodoglacjalny jako walor turystyczny Pojezierza Kaszubskiego (regionu Kaszubskiego).
3. Pelplin
Obiekt turystyczny (sakralny) jako atrakcja turystyczna małego miasta. Interpretacja dziedzictwa połączona ze
zwiedzaniem pocysterskiego zespołu klasztornego.
40
4. Gniew
Obiekt turystyczny (zabytek architektury) jako atrakcja turystyczna. Interpretacja dziedzictwa na przykładzie
zamku krzyżackiego w Gniewie. Krajobraz Doliny Dolnej Wisły jako walor turystyczny Pojezierzy
Południowopomorskich.
5. Chełmno
Miasto historyczne jako atrakcja turystyczna. Zwiedzanie miasta połączone z interpretacją
dziedzictwa.
6. Toruń
Centrum krajoznawcze na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zwiedzanie historycznego
centrum połączone z interpretacją dziedzictwa.
41
42
Ryc. 14. Centrum Chełmna
wg Chełmno- miasto zakochanych, Chełmska Informacja Turystyczna, Chełmno 2013.
1. Szachownicowy układ ulic (XIII w.), 2. Rynek, 4. Ratusz gotycko-renesansowy, 5. Średniowieczny
wzorzec miary „Pr(4,35 m), 7. Kościół farny Wniebowzięcia NMP, 8. Relikwie św. Walentego,
9. Kościół św. Ducha, 10. Kaplica św. Marcina, 11. Baszta Prochowa, 12. Mury obronne XIII/XIV w.,
43
Ryc. 15. Plan pieszej trasy miejskiej w Toruniu
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
1. Ratusz 2. Pomnik Mikołaja Kopernika, 3. Zabytkowe kamienice, 4. Kamienica pod Gwiazdą, 5. Kościół św. Ducha,
6. Zabytkowa kamienica Hotel „Pod Trzema Koronami", 7. Dwór Artusa -obecnie Collegium Maximum UMK, 8. Barokowa
kamienia z „Łukiem Cezara”, 9. Kościół NMP, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa, 13. Krzywa
Wieża, 14. Dawny pałac biskupów, 15. Bazylika św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty,16. Dom Mikołaja Kopernika obecnie muzeum, 17. Pałac Fengera, 18. Zabytkowe śpichlerze, 19. Pałac Eskenów, 20. Mury staromiejskie, 21. Ruiny zamku
krzyżackiego, 22. Baszta „Koci Łeb", 23. Baszta „Monstrancka", 24. Baszta „Wartownia”, 25. Dawny zbór ewangelicki,
26. Apteka „Pod Lwem", 27. Gospoda „Pod Modrym Fartuchem", 28. Kościół św. Jakuba, 29. Toruńskie Towarzystwo
Naukowe, 30. Muzeum Etnograficzne, 31. Teatr im. Wilhelma Horzycy.
44
Ryc. 16. Historyczne centrum Torunia – Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO.
wg Toruń Stare Miasto, Informacja Turystyczna, Toruń 2014.
1. Pomnik Mikołaja Kopernika, 2. Ratusz Staromiejski, 3. Dom Mikołaja Kopernika, 4. Katedra śś.
Janów, 5. Kościół NMP, 6. Kościół św. Jakuba, 7. Ruiny Zamku Krzyżackiego, 8. Kamienica Pod
Gwiazdą, 9. Krzywa Wieża, 10. Brama Klasztorna, 11. Brama Żeglarska, 12. Brama Mostowa,
13. Dwór Artusa, 14. Dom Eskenów, 15. Pałac Dąmbskich, 16. Śpichrz barokowy, 17. Śpichrz gotycki,
18. Statuetka Flisaka, 19. Planetarium, 20. Muzeum Etnograficzne.
45
4.6. Szósty dzień, (niedziela) 31 maja 2015.
Konrad Bereś, Barbara Grabska, Dominika Dziubek, Justyna Grycz, Magdalena Martyniak,
Konrad Puć, Aneta Rogóż
Łódź jest niewątpliwie jednym, z najcenniejszych pod względem dziedzictwa kulturowego
miast w Polsce. Położone na Wzniesieniach Łódzkich miasto przeżywało w XIX ogromny rozwój
przemysłu, przede wszystkim włókienniczego oraz doświadczyło potężnego napływ ludności wielu
narodowości. Właśnie tamtemu okresowi w głównej mierze zawdzięcza swój niepowtarzalny na skalę
krajową oraz europejską układ urbanistyczny. To właśnie zabytki architektury są dzisiejszą wizytówką
Łodzi.
Jest nazywana miastem 4 kultur - budowana przez Polaków, Niemców, Żydów i Rosjan
istniała i kwitła do wybuchu II wojny światowej, jej ślady są widoczne w mieście także dziś, o czym
świadczą zabytki architektury sakralnej. Na terenie miasta możemy odnaleźć zarówno synagogi,
cerkwie jak i kościoły rzymskokatolickie. Do miasta przylgnęły również inne przydomki jak „Polski
Manchester”, ze względu na dominujący i kwitnący przemysł włókienniczy, czy „Ziemia Obiecana” –
nazwa nawiązująca bezpośrednio do dzieła W. Reymonta o tym samym tytule. By lepiej zrozumieć
zachodzące na przestrzeni lat zmiany oraz obecny charakter miasta warto zapoznać się również
z ekranizacją A. Wajdy.
Dla każdego pasjonata architektury Łódź będzie nie lada gratką. Nazywana jest nie bez
powodu stolicą polskiej secesji. Prawdziwą perełką jest w tym wypadku jest ulica Piotrkowska,
olśniewająca ciągnącymi się wzdłuż niej secesyjnymi kamienicami, urzekającym swymi fantazyjnymi
fasadami oraz bogatą ornamentyką. Obecnie stanowi kulturalne „serce” miasta. Piękno najdłuższego
deptaku w Europie o długości 4,2 km można podziwiać podróżując rikszą. Secesja jest również licznie
reprezentowana, przez prywatne wille przemysłowych magnatów, budynki użyteczności publicznej czy
obiekty o charakterze czysto przemysłowym.
Do miejsc które koniecznie trzeba zobaczyć będąc w Łodzi, prócz sławetnej ul. Piotrkowskiej
należą przede wszystkim: Biała Fabryka, wybudowana przez Ludwika Geyera w latach 1835-1837.
Była wówczas najnowocześniejszą i pierwszą mechaniczną tkalnią i przędzalnią w mieście, gdzie przy
produkcji wykorzystywano pierwsza maszynę parową w Polsce. Jest to kompleks klasycystycznych
budynków, jeden z najstarszych w Polsce zabytków architektury przemysłowej. Obecnie mieści się
tam Centralne Muzeum Włókiennictwa, gdzie można podziwiać liczne ekspozycje związane
z procesem produkcji tkanin, jak i modą rozwijającą się na przestrzeni lat.
Kolejnym miejscem, którego będąc w Łodzi nie wolną pominąć jest Księży Młyn. Zespół
fabryczno-mieszkalny, rodzaj swoistego miasta w mieście, stanowiący i podkreślający wyjątkowość
układu urbanistycznego miasta. Został wybudowany w XIX w. na zlecenie jednego z największych
łódzkich fabrykantów K. Scheiblera. Choć położony na terenie miasta stanowił wówczas
samowystarczalną enklawę. W pobliżu hal przemysłowych wybudowano secesyjne wille dyrektorskie,
osiedla mieszkalne, tzw. „famuły”, place zabaw, sklepy spożywcze, szkołę, dwa szpitale, czy budynek
straży pożarnej. Dzisiaj cały kompleks poza funkcją mieszkalną stanowi niewątpliwie ewenement
architektoniczny na światową skalę, o czym świadczą dążenia do wpisania go na listę światowego
dziedzictwa UNESCO.
Obiektem, który nie sposób pominąć podczas zwiedzania Łodzi jest dawna fabryka Izraela
Poznańskiego. Ta niegdyś największa w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym wytwórnia
płótna, została wzniesiona z cegły w stylu neoromańskim w latach 1872-1892 według projektu
Hilarego Majewskiego. Cały kompleks miał blisko 30 hektarów powierzchni, a znajdowały się na nim
między innymi parowozownia, gazownia, remiza strażacka, bocznica kolejowa jak również budynki
mieszkalne dla robotników. Dziś na tym samym terenie i w tych samych budynkach możemy
odwiedzić największe w Polsce i jedno z największych w Europie centrum handlowo-usługowo-
46
rozrywkowe. Manufaktura, bo tak nazywa się obecny obiekt to unikalny na skalę Polską jak
i Europejską projekt rewitalizacji. Kompleksowa przebudowa dawnej fabryki została tak wykonana,
aby częściowo zachować dawną atmosferę tego wyjątkowego miejsca. Wszechobecne są tam, zatem
stare, pofabryczne budynki z czerwonej, nieotynkowanej cegły, które łączą swój XIX wieczny klimat z
nowoczesnymi formami wewnątrz. Obecnie znajduje się tam poza ponad trzystoma sklepami, rynek z
fontannami, muzeum fabryki, jak i sztuki, a także restauracje oraz kina.
Kolejny obiekt, który znajduje się na liście obowiązkowych budynków do odwiedzenia w Łodzi
i jednocześnie jest nierozerwalnie związany z poprzednim to Pałac Izraela Poznańskiego. To właśnie
osoba jednego z „królów bawełny” łączy te dwa obiekty. Jest to największa rezydencja fabrykancka w
Polsce pochodząca z XIX wieku. „Łódzki Luwr”, bo tak, również nazywany jest pałac był wielokrotnie
przebudowywany, by z obiektu reprezentacyjno-mieszkalnego stać się obecnie Muzeum Historii
Miasta Łodzi.
Spacerując po centrum „Polskiego Manchesteru” z łatwością zauważymy widoczne z daleka
kopuły Soboru św. Aleksandra Newskiego. Ta wyjątkowa prawosławna świątynia powstała z
inicjatywy największych miejscowych fabrykantów. Budynek projektu architekta miejskiego Hilarego
Majewskiego został konsekrowany w 1884 roku. Cerkiew reprezentuje styl rosyjsko-bizantyjski i jest
zbudowana na planie ośmiokąta. Nad częścią centralną wznosi się główna kopuła, natomiast nad
przedsionkiem umieszczono wieżę zwieńczoną cebulastym hełmem.
Łódź to miasto wyjątkowe i unikalne pod wieloma względami. To miasto wielu skrajności,
mimo swojego centralnego położenia w samym sercu Polski. To miejsce, gdzie mieszały się narody
i kultury, wydając owoc w postaci ogromnego bogactwa historycznego oraz architektonicznego,
obdarzając jednocześnie to miejsce swoistą magią i urokiem.
47
Mariusz Szubert
Trasa wycieczki w szóstym dniu 30.05.2015 (niedziela)
Od toruńskich pierników do krakowskich precli
L.p.
Miejscowość-węzeł
1
Toruń
0
2
Stryków
170
170
136
3
Łódź Manufaktura
20
190
24
4
Łódź Księży Młyn
10
200
20
5
Piotrków Tryb.
50
250
60
6
Częstochowa
80
330
96
7
Poczesna
13
343
16
8
Koziegłowy
13
356
16
9
Siewierz
19
375
23
10
Dąbrowa Górnicza
18
393
22
11
Olkusz
Kraków
24
417
452
29
12
mapa-km
35
suma-km czas plan.
Krajoznawstwo
Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
Kotlina Toruńska
region Kujawski (turyst)
Pojezierza Południowobałtyckie
Pojezierza Wielkopolskie
Pojezierze Wielkopolskie
region Kujawski (turyst).
Niziny Środkowopolskie
Nizina Południowowielkopolska
Wzniesienia Południowomazowieckie
Wyżyna Śląsko-Krakowska
Wyżyna Woźnicko-Wieluńska
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
42
Program krajoznawczy:
1. Łódź:
Łódź jako ośrodek turystyczny. Obiekty postindustrialne jako atrakcja turystyczna na przykładzie
d. przędzalni Poznańskiego (obecnie Manufaktura) i Księżego Młyna. Historia zapisana w krajobrazie
miasta.
48
Ryc. 17. Centrum Łodzi
wg. Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon Miast Polskich, Muza S.A., Warszawa: 1103 ss.
9. Pałac Poznańskiego - obecnie Muzueum Historyczne Miasta Łodzi (Manufaktura)
12. Zespół przemysłowo-miekszalny „Księży Młyn"
49
5. Organizacja ćwiczeń
Ćwiczenia prowadzą: dr hab. Mariusz Szubert, prof. UP, dr Joanna Fidelus,
dr Paweł Kroh
W czasie ćwiczeń studenci poprowadzą wycieczkę w roli przewodników.
Przekaz informacji krajoznawczej będzie oceniany. Każdy student musi wystąpić
w roli przewodnika wycieczki. Pozytywna ocena prowadzenia wycieczki jest
jednym z warunków zliczenia ćwiczeń terenowych.
Właściwe przygotowanie się do zajęć terenowych obejmuje:




zgromadzenie literatury oraz map,
analiza trasy przejazdu na podstawie mapy (lub planu miasta),
kompilację wiedzy z różnych źródeł,
przygotowanie się do roli przewodnika wycieczki.
Wyjazd na zajęcia 26 maja br. (wtorek) o godz. 6 15. Zbiórka na parkingu
przed budynkiem głównym Uniwersytetu (ul. Podchorążych 2) o godz. 600. Nie
oczekujemy na spóźnialskich! Zakończenie ćwiczeń 31 maja (niedziela) ok. godz.
19 w Krakowie, na parkingu przed budynkiem głównym Uniwersytetu
Pedagogicznego (ul. Podchorążych 2). Wszyscy uczestnicy ćwiczeń rozpoczynają i
kończą zajęcia w wyżej wymienionych miejscach.
1. Proszę o punktualne przybycie na miejsce zbiórki przed odjazdem na ćwiczenia. Nie będziemy
oczekiwać na spóźnialskich. Autokar będzie podstawiony na parkingu przed budynkiem głównym
UP (od strony północnej) kwadrans przed odjazdem.
2. Proszę zabezpieczyć prowiant na kolację w pierwszym dniu i śniadanie w drugim dniu. W
Rybitwach nie ma możliwości zrobienia zakupów w miejscowych sklepach. Po drodze też takiej
sposobności raczej nie ma. Proszę nie liczyć na zrobienie zakupów spożywczych w obrębie
warszawskiej Starówki (nie będzie na to czasu).
3. Proszę śledzić prognozę pogody. W przypadku przewidywanego ochłodzenia wskazane jest
zabranie śpiworów. Nocujemy w domkach campingowych, w których nie ma ogrzewania.
4. Każdy student musi posiadać następujące dokumenty: Dowód Osobisty, ważną Legitymację
Studencką (bilety ulgowe) oraz ważne ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych
wypadków.
5. Raz jeszcze przypominamy o konieczności wydrukowania w całości Przewodnika
do ćwiczeń terenowych, spięciu kartek (w skoroszycie lub bindownicy) i zabraniu go
na zajęcia. Przewodnik proszę podpisać na pierwszej stronie, we wskazanym miejscu.
6. Podczas zajęć należy bezwzględnie przestrzegać podanych godzin odjazdu
autokaru z parkingów. Spóźnienia nie będą tolerowane. W przypadku naruszenia
harmonogramu zajęć dojazd do grupy lub miejsca noclegu we własnym zakresie i na
własny koszt.
7. Konsultacje
u wykładowców prowadzących ćwiczenia. Terminy konsultacji na wirtualnej tablicy ogłoszeń
IG
50
5.1. Zaliczenie ćwiczeń:
Podstawą zaliczenia ćwiczeń jest:
 obecność na zajęciach od wyjazdu do powrotu,
 pozytywna ocena roli przewodnika wycieczki,
 aktywny udział w całych ćwiczeniach,
 posiadanie i korzystanie z map i planów miast,
 posiadanie i znajomość przewodnika do ćwiczeń,
 posiadanie map samochodowych (atlas) w skali nie mniejszej
od 1:200 000
 przestrzeganie regulaminu ćwiczeń terenowych.
Aktywny udział w ćwiczeniach oznacza nie tylko pełnienie roli przewodnika
wycieczki, lecz również: korzystanie z map zarówno w terenie jak i w autokarze w czasie jazdy (śledzenie trasy przejazdu), prowadzenie notatek, udział w
dyskusji, robienie. Posiadanie map samochodowych w skali nie mniejszej od
1:200 000 (atlas samochodowy) jest obowiązkowe dla każdego uczestnika ćwiczeń.
Ponadto wskazane jest zabranie map turystycznych (np. Pojezierze Kaszubskie,
Żuławy Wiślane, Pobrzeże Bałtyk u, Zalew Wiślany) oraz planów miast (np.
Warszawy, Torunia, Gdańska Sopotu i Gdyni (Trójmiasto), Elbląga, Łodzi).
Każdy student obowiązkowo zapoznaje się z Przewodnikiem do ćwiczeń
terenowych, który po wydrukowaniu w całości i spięciu kartek (skoroszyt,
bindowanie) zabiera na ćwiczenia.
Kryteria oceny roli przewodnika wycieczki (3,0, 3,5, 4,0, 4,5, 5,0):



zakres i poprawność merytoryczna przekazywanych treści,
metodyka i sposób prezentacji (m. in. dobór metod, kontakt ze
słuchaczami, współpraca z kierowcą, interpretacja dziedzictwa),
powiązanie obserwacji terenowych z komentarzem słownym.
W przypadku negatywnej oceny wystąpienia, stwierdzenia biernej postawy
studenta w czasie zajęć, naruszenia Regulaminu ćwiczeń terenowych student
skierowany będzie do powtórnego odbycia ćwiczeń i ich zaliczenia w maju 2016 r.
Podobnie skutkować będzie nieobecność na zajęciach bez względu na okoliczności.
Każdy uczestnik ćwiczeń zobowiązany jest to przestrzegania Regulaminu
ćwiczeń terenowych organizowanych w Instytucie Geografii Uniwersytetu
Pedagogicznego w Krakowie (zał. 4.3.). Studenci naruszający ustalenia zawarte
w Regulaminie będą usunięci z ćwiczeń terenowych, co jest równoznaczne
z ich niezaliczeniem. W tym przypadku zaliczenie ćwiczeń może nastąpić tylko
po powtórnym w nich udziale (maj 2016 r.) i spełnieniu warunków zaliczenia.
51
5.2. Koszty udziału w ćwiczeniach pokrywane przez studentów:
Świadczenie
Lp.
1.
Transport
2100 kmx4,5 PLN/41
uwaga:
ostateczny koszt transportu
na jednego uczestnika
ćwiczeń zależny będzie od
liczby uczestników ćwiczeń.
Kalkulacja dla 41 osób:
36 studentów, 2 gości, 3
pracowników IG.
Kwota (PLN)
230,00
Łącznie 41 osób
2.
Rybitwy
30
Stare Jabłonki
45
Gdańsk 2x55 PLN
110
Toruń
35
Wilczy Szaniec
15 (normalny)
10 (ulgowy)**
Noclegi
Frombork Wieża
Radziejowskiego
3.
Bilety wstępu
Frombork katedra
Kartuzy Muzeum
Kaszubskie
8 (normalny)
5 (ulgowy)**
8 (normalny)
5 (ulgowy)**
10 koncert
10 (normalny)
6 (ulgowy)**
**) na podstawie ważnej legitymacji studenckiej
5.3 Ubezpieczenie
Każdy student obowiązany jest posiadać indywidualne ubezpieczenie NNW, które
zawiera we własnym zakresie. Za brak ubezpieczenia odpowiada student.
W przypadku braku ubezpieczenia organizatorzy ćwiczeń terenowych w ramach
kursu Ćwiczenia terenowe z Krajoznawstwa nie ponoszą jakiejkolwiek
odpowiedzialności z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków podczas ćwiczeń
od ich rozpoczęcia do ich zakończenia.
52
5.4. Regulamin ćwiczeń terenowych
Regulamin ćwiczeń terenowych organizowanych w Instytucie Geografii Uniwersytetu
Pedagogicznego w Krakowie
(obowiązujący na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych)
Ćwiczenia terenowe (regionalne, przedmiotowe i obozy) są jednostką zajęć dydaktycznych
przewidzianych w programie studiów i obowiązują w trakcie ich trwania wszelkie przepisy
przewidziane Regulaminem Studiów UP, w tym zapisane w nim obowiązki studenta. Studenci są
zobowiązani do przestrzegania przepisów Regulaminu Studiów UP oraz regulaminu obowiązującego
w miejscu zakwaterowania, przepisów BHP i regulaminu PPOŻ, zarówno w godzinach zajęć jak i poza
nimi. Warunkiem uczestnictwa w zajęciach jest zapoznanie się z regulaminem zajęć terenowych,
potwierdzone podpisem uczestnika.
Wymiar czasowy i koszt zajęć terenowych
1. Ćwiczenia terenowe trwają w dniach ustalonych przez Dyrekcję Instytutu lub pracownika naukowodydaktycznego odpowiedzialnego za ich organizację oraz odbywają się według codziennego planu
zajęć ogłoszonego przez ich prowadzącego.
2. Prowadzący ćwiczenia przed ich rozpoczęciem ma obowiązek podać szczegółowe zasady ich
odbywania i informacje związane z bezpieczeństwem.
3. W czasie zajęć studenci zobowiązani są do aktywnego i punktualnego w nich uczestnictwa oraz
wykonywania poleceń prowadzącego ćwiczenia.
4. Wymiar dzienny zajęć terenowych jest określony programem studiów. Codzienny czas trwania
zajęć na ćwiczeniach terenowych określa prowadzący zajęcia, podając termin rozpoczęcia i
zakończenia ćwiczeń każdego dnia.
5. Studenci ponoszą koszty zakwaterowania, wyżywienia, przejazdów na trasie ćwiczeń (w tym
udziału w kosztach wynajęcia autobusu) oraz ewentualne dodatkowe koszty związane z realizacją
ćwiczeń (np. bilety wstępu). Przybliżony łączny koszt uczestnictwa w zajęciach powinien być
określony przed rozpoczęciem zajęć.
6. Studenci uczestniczący w ćwiczeniach terenowych zobowiązani są do:
a. indywidualnego ubezpieczenia się od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) w zakresie
obejmującym specyficzne uwarunkowania i miejsce odbywania ćwiczeń (z wyjątkiem sytuacji, w
których całościowe ubezpieczenie studenckie na dany rok akademicki obejmuje także wszelkie
ćwiczenia terenowe prowadzone poza budynkami uczelni),
b. posiadania odzieży ochronnej dostosowanej do specyfiki zajęć terenowych, zgodnie z poleceniem
prowadzącego ćwiczenia terenowe,
c. zgłoszenia z wyprzedzeniem problemów zdrowotnych, mogących być przeszkodą w uczestnictwie
w zajęciach, a także poinformowania prowadzącego zajęcia, przed ich rozpoczęciem, o konieczności
przyjmowania leków mogących zaburzać sprawność psychofizyczną uczestnika.
7. Oddalanie się od grupy w trakcie zajęć bez uzgodnienia z prowadzącym zajęcia jest niedozwolone.
53
8. Obecność osób trzecich w czasie trwania ćwiczeń terenowych oraz możliwość pozostania na noc
osób trzecich w miejscu zakwaterowania grupy (zarezerwowanym dla grupy studentów IG UP) jest
możliwa wyłącznie za zgodą prowadzącego ćwiczenia.
9. W trakcie ćwiczeń terenowych student nie może znajdować się pod wpływem alkoholu lub środków
odurzających. Za postępowanie uchybiające godności studenta, student ponosi odpowiedzialność
przed komisją dyscyplinarną. Rażące naruszenie regulaminu jest niezwłocznie zgłaszane Dyrekcji
Instytutu, a student może być decyzją prowadzącego skreślony z listy uczestników, co oznacza
przerwanie ćwiczeń i brak ich zaliczenia.
10. Na poszczególnych ćwiczeniach terenowych mogą obowiązywać szczegółowe zasady określone
przez prowadzącego zajęcia przed rozpoczęciem zajęć i wynikające z ich specyfiki. Niestosowanie się
do tych zasad może być podstawą do skreślenia z listy uczestników zajęć.
Uzyskanie zaliczenia ćwiczeń
11. Warunki zaliczenia ćwiczeń określa prowadzący ćwiczenia i ogłasza je przed rozpoczęciem lub
na początku zajęć. Niespełnienie warunków zaliczenia lub nieprzestrzeganie regulaminu jest
podstawą do niezaliczenia ćwiczeń terenowych.
54