„Mutter Courage“ Bertolta Brechta a „Marja Jančowa“ - Serbski

„Mutter Courage“ Bertolta Brechta a „Marja Jančowa“ - Serbski

Lětopis 50 (2003) 1, 3–8
3
Dietrich Scholze
„Mutter Courage“ Bertolta Brechta a „Marja Jančowa“
Jurja Brězana
Bertolt Brecht napisa swoje mišterske dźěło „Mutter Courage und ihre Kinder“ nazymu
1939 w danskim eksilu. „Chronika z Třicećilětneje wójny“ w dwanaće wobrazach nasta
potajkim na spočatku druheje swětoweje wójny, přećiwo kotrejž so němski dramatikar
wótrje wobroći. Centralna tema hry je wójna jako historiski podawk, kiž ma swoje
socialne korjenje. Marketenderka Anna Fierling, mjenowana Maćer Courage, ćaha
z płachtowym wozom po wjacorych krajach, zo by sebje a swoje dźěći zežiwiła. Wójna
jej zmóžnja dobytk, rubi pak jej za sobu wobeju synow a němu dźowku. Hač do kónca
jednanja njespóznaje Courage přećiwk, do kotrehož jako wikowarka a jako mać přez
dwanaće lět přeco zaso přińdźe. Byrnjež titlna figura ze swojeho dóńta žane konsekwency njewotwodźa, dóstanje stawizniska maćizna symboliski wuznam daloko přez
17. lětstotk.
„Mutter Courage“ je jedna z najhusćišo inscenowanych dramow Brechta a zdobom
jeho najwažniša „realistiska“ hra. „es bezieht für das volk den realistischen standpunkt
gegenüber den ideologien: kriege sind für die völker katastrophen, nichts sonst, keine
erhebungen und keine geschäfte“, twjerdźeše awtor 1941 w swojim „Arbeitsjournal“.1
Brecht, kotryž rozestaješe so srjedź dwacetych lět z marxizmom, chcyše dramatisku
družinu z pomocu dialektiskeho a historiskeho materializma wobnowić. Zo by na jewišću towaršnostne poměry resp. jich změnu pokazać móhł, wunamaka wón episke
dźiwadło. Tak wotmjezowaše so wot zawrjeneje aristoteliskeje dramaturgije a spyta
swět w jeho – krizowym – procesu předstajeć. Wotewrjeny, episki princip wostaji jednotliwym scenam relatiwnu samostatnosć, přihladowar dyrbješe – kaž rěka 1948
w „Kleines Organon für das Theater“, § 67 – „mit dem Urteil dazwischenkommen
können“.
Brechtowe episke dźiwadło wuńdźe bjez katarsis, to rěka bjez „wučisćenja“ žadosćow, bjez sobučuća a stracha pola wopytowarja. Za to zasadźeja so w „Mutter Courage“ wěste wuměłske srědki, kotrež wuskutkuja wotcuzbnjenje město zamyslenja: dokładnje podate wobsahi před wšitkimi „wobrazami“ abo komentowace „songi“, kiž
wotběh přetorhuja a rjaduja. Njekontinuowany natwar fable, kajkiž wón z charaktera
chroniki wuchadźa, ma kritisku konfrontaciju z woprawdźitosću spěchować a přihladowarja do praktiskeho jednanja pohonjować. Znate zwiski maja w nowym swětle
zadźiwanje a wćipnotu wubudźić. Spontane wotcuzbnjenje, kajkež hižo w plebejskej
hermankowej hrě wustupuje, chcyše Brecht na dialektisku metodu spóznawanja přetworić, štož pak emocije njewuzamkny.
Hru w stacijach, kotraž bu 1941 w Zürichu prapředstajena, zrozumi kritika spočatnje jako tragediju w tradiciji mytiskeje grjekskeje maćerje Niobe, awtora samoho jako
fatalista. Z někotrymi korekturami znazorni Brecht tohodla swój zaměr. Marketenderka
drje njedorozumi „njewuprajne mocy“ wójny, tola runje w tym leži prowokacija za
publikum: „Zu zeigen war für Brecht, dass die Courage nichts lernt, damit die Zuschau-
1
Bertolt Brecht: Arbeitsjournal 1938–1955. Berlin a Weimar 1977, s. 165.
4
DIETRICH SCHOLZE
er umso mehr aus ihrem Fehlverhalten lernen könnten.“2 Dramatikar zadźěwaše identifikaciji z hłownej postawu a powyši z tym móhłrjec powučacu hódnotu předstajenja.
Berlinska inscenacija z januara 1949 (režija Bertolt Brecht/Erich Engel) sta so we
wuchodźe Němskeje z najwuznamnišim dźiwadłowym dožiwjenjom powójnskich lět.
Jej sćěhowaše kontrowersa, kotruž je Werner Mittenzwei wopisował jako „Kritikerschlacht um die ,Mutter Courage‘“. Při tutej spektakularnej zwadźe dźěše wo „Entwicklungsprobleme der sozialistischen Kunst, wie sie die revolutionäre Kunst der zwanziger
und dreißiger Jahre aufgeworfen hatte, und zum anderen vollzog sich die Debatte im
Vorfeld der sich ankündigenden Formalismus-Diskussion“3. Dobry lětdźesatk hišće
traješe, prjedy hač so Brechtowa teorija a metoda, kotraž zabawu a powučenje na originelne wašnje zwjazowaše, w dźiwadle NDR powšitkownje připózna. A tuta změna w
zjawnym wědomju běše trěbna, zo by episka forma dalšim twórbam jako přikład słužić
móhła.
Wuskutki njejewjachu so jenož w němsko-, ale tež w serbskorěčnej dramatice. Praktiske wuměnjenje za to bě krótki wosobinski kontakt, kotryž nawjazaštaj spočatk połstatych lět Helene Weigel a Jurij Brězan. Brězan bě 1951 w Berlinskim nakładnistwje
Volk und Welt zběrku „Auf dem Rain wächst Korn“ wozjewił, kiž wopřiješe sydom
jeho powědančkow kaž tež wjacore basnje. Bě to prěnja samostatna knižna publikacija
serbskeje beletristiki w němskej rěči, samo w Berlinskim ansamblu so na awtora dohladachu. Intendantka přeprosy jeho tuž na rozmołwu, wosebje zespodoba so jej nowela
„Kak stara Jančowa z wyšnosću wojowaše“, w kotrejž wuču za sebje nowu rólu. Brězan bě dotal jeničce někotre teksty za agitatoriske lajske dźiwadło młodych Serbow
napisał. Brechtowe prócowanje wosta jemu cuze, tak zo njedóńdźe – hinak hač w padźe
Erwina Strittmattera a jeho komedije „Katzgraben“ (1953) – k zhromadnemu předewzaću. „W poslednim žiwjenskim lěće Berta Brechta so skónčnje dorěčachmy, w juliju
a awgusće naćisnyć a po móžnosći dodźěłać hru, při čimž měješe Brecht sceniski natwar zdźěłać a ja dialogi pisać. Dwaj měsacaj po našim dojednanju, tři měsacy před planowanym dźěłom – schori Brecht znowa a wumrě. A z tym bě so minyła šansa, serbsku
ludowu rjekowku sčinić sławnu za šěroki swět.“4 Swoje předewzaće pak Brězan
zwoprawdźi, dokelž tež powołanske jewišćo w Serbach načasne hry nuznje trjebaše.
Hakle w oktobrje 1948 bě so Serbske ludowe dźiwadło jako profesionelny ansambl
w Budyšinje załožiło. Najprjedy bjez swójskeho domu, jězdźeše wone prawidłownje po
dwurěčnych kónčinach Hornjeje Łužicy. Eksistowacy serbskorěčny repertoire – tehdom
něhdźe 100 tekstow jako originale abo wobdźěłanja – wotpowědowaše lědma žadanjam
powołanskeho dźiwadła. Powšitkowne přeće za nowymi, načasnymi předłohami móžeše mała ličba serbskich spisowaćelow hakle poněčim spjelnić. Tak hraješe młody ansambl zwjetša přełožki z němskeje abo słowjanskeje dramatiki, předewšěm wjeselohry,
směški abo tryski.5 Prěni intendant narodnostneho jewišća, Jan Krawc, wobhladowaše
2
3
4
5
Jan Knopf: „Der Friede – das Loch, wenn der Käs gefressen ist“. Der Dreißigjährige Krieg im
Werk Bertolt Brechts. W: 1648. Krieg und Frieden in Europa. Wud. Klaus Bußmann a Heinz
Schilling. Münster/Osnabrück 1998. Textband II, s. 395.
Werner Mittenzwei: Der Realismus-Streit um Brecht. Grundriss zu einer Brecht-Rezeption
der DDR 1945–1975. W: Wer war Brecht. Wandlung und Entwicklung der Ansichten über
Brecht. Wud. W. Mittenzwei. Berlin [zapad] 1977, s. 27.
Jurij Brězan: Dramy. Budyšin 1971 (= Zhromadźene spisy w jednotliwych wudaćach; 7),
s. 18 (zawod).
Přir. Jurij Młynk/Dietrich Scholze: Stawizny serbskeho dźiwadła. 1862–2002. Budyšin 2003.
„Mutter Courage“ Bertolta Brechta a „Marja Jančowa“ Jurja Brězana
5
dramatiske pospyty Brězana, w kotrychž so wuměłstwo a politika zetkaštej, jako diletantizm. Hakle jeho wotstup na spočatku lěta 1958 wotewrě składnosć nowemu dźěłu,
kotremuž běštaj Brecht a Weigelowa sobu kmótřiłoj.
Jurij Brězan bě 1950 w běhu někotrych dnjow swoju nowelu wo Jančowej napisał,
kotraž namaka bórze kedźbnosć pola serbskich kaž – na zakładźe němskeho wudaća –
tež někotrych němskorěčnych kritikarjow. Z charakteristiskej ludowej figuru jako pozitiwnej rjekowku ilustrowachu so socialne stawizny we Łužicy kónc 19. a w prěnjej
połojcy 20. lětstotka, hdyž bě serbski proletariat – po marxistiskej interpretaciji – dwójce potłóčowany. Z biografiju chudeje, ale sprawneje knježeje dźěłaćerki a wudowy
wopisowaše awtor ekonomiske a politiske napjatosće swojeje wjesneje domizny – wot
kejžorstwa přez Weimarsku republiku a nacistiski čas hač k NDR, w kotrejž Jančowa
skónčnje swoju rentu wužiwa. Kaž „Mutter Courage“ předstaješe Brězanowe powědančko žiwjenje jednoreje žony. Po informacijach spisowaćela bydleše prototyp w katolskej serbskej wsy a mnozy znajachu chrobłu starušku: „Běše dźě wona kaž lud
sam.“6 Domjacym recipientam posrědkowaše literarna figura wosebje sebjewědomje,
we wjacorych wuchodoeuropskich krajach płaćeše wona tohorunja jako typiska. Nic
jenož čitarjo, tež hrajerjo běchu Brězana prosyli wěc na jewišćo přinjesć. Nachwilne
poćahi k Berlinskemu ansamblej podpěrowachu naležnosć.
Zhromadnje z Budyskimi dźiwadłownikami započa Brězan swoju nowelu dramatizować. W februarje 1958, składnostnje kulturneje konferency Domowiny, přepoda
prěnju wersiju hry „Marja Jančowa“ zjawnosći. Serbske ludowe dźiwadło přiwza poskitk do swojeho hrajneho plana za sezonu 1958/59. Po měnjenju dramaturga Bena
Šołty měješe Brězan sćěhowace „tworićelske problemy“ rozrisać: Wón dyrbješe za
episku maćiznu přiměrjenu dramatisku formu namakać; wón dyrbješe 75 lět žiwjenja
Jančoweje na někotre nazorne epizody redukować a w nich zakładny konflikt zwobraznić; wón dyrbješe ličbu pódlanskich figurow wobmjezować bjez toho, zo by so psychologiskeho profilowanja wzdał; a wón měješe ideologisku poziciju zabrać, kotraž krućeše socialistiske přeswědčenja publikuma.7 Za přetworjenje powědančka do dźiwadłoweje hry njepředležeše w serbskich kulturnych stawiznach žadyn přikład. Tuž njezadźiwa, zo orientowaše so Brězan na 18 lět staršim, mjeztym zemrětym a sławnym
němskim krajanu.
Swětonahladna diferenca mjez woběmaj dramatikarjomaj běše bjeztoho snadna.
Brězan angažowaše so hižo do wójny w serbskej spjećowanskej skupinje, 1938/39
tyknychu jeho do jastwa w Drježdźanach. W swojich wuprajenjach wuzběhowaše
wjackróć fakt, zo naby we wójnje a po njej marxistiske zmyslenje, z kotrymž swoje
nazhonjenja we wuchodoněmskej wótčinje měrješe. Brecht wšak bě 1954 w pledoyeru
„Sozialistischer Realismus auf dem Theater“ wozjewił: „Das sozialistisch-realistische
Kunstwerk zeigt Charaktere und Vorgänge als historische und veränderliche und als
widersprüchliche.“ Nimo toho wone hódnoći „von den Gesichtspunkten der proletari-
6
7
Jurij Brězan: Marja Jančowa. Wobrazy ze žiwjenja serbskeho luda. Druha wot awtora wobdźěłana wersija. Budyšin 1960, s. 113.
Přir. Beno Šołta: Dosłowo. W: Tež tam, s. 120 sl. – Hromadźe z Benom Šołtu přihotowaše Brězan tež telewizijnu wersiju pod titlom „Mutter Jantsch“, kotraž so njedźelu, 12. meje 1968, za
publikum w NDR wusyłaše. Hru z Mathildu Danegger w titlnej róli wotpokaza serbska kritika předewšěm tohodla, dokelž njebě režiser Wolf-Dieter Panse serbsku specifiku wjesneje
maćizny dosć wobkedźbował.
6
DIETRICH SCHOLZE
schen Klasse“, kotrejež zaměry zdobom wujasnjuje.8 Přez kulturnopolitiski rozsud sta
so socialistiski realizm wot 1948/49 w srjedźo- a wuchodoeuropskich krajach z jeničkej
legitimnej metodu wuměłskeho tworjenja, kotraž zrozumi so jako „System ästhetischer
Prinzipien [...], das offen gegenüber allen Gattungen, Genres, poetischen Mitteln und
Verfahren, jedoch gebunden an einen bestimmten, weltanschaulich und gesellschaftspolitisch eindeutig fixierten Standpunkt des Autors sein wollte“9. Wuměłcej bu róla aktiwneho sobuwuhotowarja towaršnosće přidźělena, čehoždla estetiska awtonomija njebě akceptabelna.
Poetika socialistiskeho realizma płaćeše w swojim času jako kompleks normow a
prawidłow, kotrež wuměłske wuprajenje organizowachu. Tutomu konceptej Brězan
konsekwentnje sćěhowaše. Jeho nowela wo „Starej Jančowej“ njebě so 1952 připadnje
jako započatk socialistiskeho realizma pola Serbow kwalifikowała, jako prozowa twórba, z kotrejž přetrjechi awtor nastupajo přitomnostnu tematiku němskorěčnych spisowaćelow NDR.10 Tež jeho trilogija wo Feliksu Hanušu, wuwićowy roman z awtobiografiskimi rysami, mjenowaše so we wuchodoněmskich literarnych stawiznach stajnje
jako precedencny pad za socialistisko-realistisku epiku. Brězan sam bě – podobnje kaž
Brecht – 1950 notěrował, zo „realizm je kriterij za wobsah [...], realizm njeje wuměłska
forma kaž na př. ekspresionizm a surrealizm“. Realistiske dźěło pokazuje žiwjenje
„w jeho towaršnostnej wěrnosći“, při čimž so „dialektiske přećiwnosće“ njezamjelča.11
Hdyž wobdźěłaše Brězan swoju popularnu nowelu kónc połstatych lět za serbske
dźiwadło, nasta z njeje dramatiska chronika „Marja Jančowa“ z podtitlom „Wobrazy ze
žiwjenja serbskeho luda“ (jako kniha wuńdźe wona 1960 w Ludowym nakładnistwje
Domowina). Z dramaturgiju samostatnych stacijow – prěnjotnje 23, w ćišćanej warianće 17 wobrazow plus prolog a epilog – daše so biografija hłowneje postawy skutkownje
znazornić. Něhdźe 40 pódlanskich postawow wšak wopokazachu so zwjetša jako mało
indiwidualizowane. Hraty čas skrótši so na lěta mjez 1931 a 1945, wažne fakty ze swojeho žiwjenja dodawa Marja w monologu na kóncu dwanateho wobraza. Jednotliwe
sceny (stacije) wobsteja w prěnim rjedźe z dialogow, komentowacu funkciju powědarja
spjelnjeja – kaž pola Brechta – zasunjene pěsnje. Wone wšak pokazuja propagandistiski
raz. Skoro wšitke nošace wosoby maja jónu abo wjackróć spěw zanjesć, figura Jančoweje kaž tež chór samo na pjeć wšelakich městnach; mjez nimi je „Song wo wulkim
prašenju“ w poslednim wobrazu, w kotrymž ratarska dźěłaćerka wo přičinach wójny
rozmysluje.
Po jednomyslnym zaćišću kritiki bě „Marja Jančowa“ prěnja serbska načasna hra
z formatom, inscenacija potajkim wjeršk w dźesaćlětnych stawiznach powołanskeho
jewišća. W režiji Rudolfa Vedrala z Prahi wotmě so prapremjera 10. meje 1959 na
swjedźenskej žurli hotela „Město Budyšin“. Wulka ličba rólow tworješe njewšědne
wužadanje za – tehdom hišće – pućowanske jewišćo. Hra njemóžeše so tuž w małych
hornjołužiskich wsach, ale jenož na centralnych hrajnišćach pokazać; nimo Budyšina
běchu to Běła Woda, Hórnikecy, Kamjenc, Wětrow a Wojerecy. Na poslednje Budyske
8
9
10
11
Hlej Bertolt Brecht: Über Schauspielkunst. Wud. Werner Hecht. Berlin [wuchod] 1973,
s. 77 sl.
Heinz Kneip: Regulative Prinzipien und formulierte Poetik des sozialistischen Realismus.
Frankfurt n. M. etc. 1995, s. 287.
Přir. Frido Mětšk: „Stara Jančowa“ Jurja Brězana. W: Rozhlad 2 (1952) 5/6, s. 91.
Jurij Brězan: Rozmyslenja – domyslenja. Budyšin 1998 (= Zhromadźene spisy w jednotliwych wudaćach; 13), s. 17.
„Mutter Courage“ Bertolta Brechta a „Marja Jančowa“ Jurja Brězana
7
předstajenje 16. junija přijědźechu hosćo z Pólskeje, z Danskeje a z Berlina, mjez nimi
Anna Seghers, prezidentka Němskeho spisowaćelskeho zwjazka. Za nazymu přeprosychu serbske dźiwadło we wobłuku [Wuchodo-]Berlinskich swjedźenskich dnjow do
němskeje stolicy. Hóstnu hru 16. oktobra 1959 w Dźiwadle Maksima Gorkeho dožiwichu tu- a wukrajni přihladowarjo a fachowcy bjez simultaneho přełožka. Dźiwadłowy kritikar Walther Pollatschek wuzběhny w swojej recensiji, zo agěrowachu – cyle
w zmysle Bitterfeldskeje konferency z apryla samsneho lěta – profesionelni hrajerjo a
lajkojo harmonisce hromadźe. A po tym zo přirunowaše serbski literarny stawiznar Jurij
Młynk narodny wuznam wuměłskeje figury w nowinje z postawami kaž Götz von Berlichingen, Wilhelm Tell a Karl Moor12, zrozumichu mnozy recipienća we Łužicy, zo bě
Brězan ze swojej nowej twórbu ke kulturnemu postupej přinošował.
Swój powołanski puć bě serbski spisowaćel po wehrmachće a wójnskej jatbje jako
wodźacy młodźinski a kulturny funkcionar nastupił. 1949 započa swobodnje skutkować. Směr k literarnemu zrozumjenju serbskeje reality pokazachu jemu – po wosobinskim wuznaću – romany a powědančka Maksima Gorkeho.13 (Jeho roman „Mać“,
klasiske sćělesnjenje socialistiskeho realizma, bě Brecht hižo 1930/31 k dramatiskej
chronice předźěłał.) Swoju najznaćišu dramu pak pisaše Brězan po přikładźe Brechtoweje „Maćerje Courage“. Najebać formalneje paralele njenałožowaše serbski awtor
samsne rozrisanja. Tak wotwodźuje jeho hłowna figura, kiž tohorunja tři dźěći zhubi
(dwě přez wójnu, wot jedneje dźowki so wona dźěli), ze swojeho dóńta rjad dopóznaćow: Wona spóznaje wosebje ekonomiske a socialne pozadki swojeje mizery. W epilogu, datěrowanym na nalěćo 1945, wujasnjuje Jančowa, zo bu „prawo knjezow“ złamane a zo leži móc w rukach ludu. W zmysle Leninoweje rewoluciskeje teorije je
prjedawša knježa dźěłaćerka na přewzaću knjejstwa direktnje wobdźělena: Na kóncu
zatřěli najenka, swojeho dramatiskeho přećiwnika. A wona namołwja přihladowarjow:
„W mjenje swojim / a w swojich dźěći mjenje: / Mějće kruće móc!“14
Z episkim stilom hry „Marja Jančowa“, kotryž prapremjera přewza, pruwowaše
Brězan serbski publikum, kotryž bě so hač dotal skerje na ludowe komedije zwučił.
Wuměłsku lesć Brechta, pola kotrehož měješe přihladowar z wójny wuknyć, nic pak
hłowna postawa, serbski dramatikar wobeńdźe; prawdźepodobnje njeby wona tehdom
fungowała. Njehladajo na episke zapołoženje měješe so wopytowar do figury zamyslić.
Předpokładowaše so přezjednosć adresata z dramatiskej postawu, kotraž dyrbješe towaršnostny přewrót modelowje zwobraznić. Tole wotpowědowaše zrozumjenju wuměłstwa, kotrež žadaše wotbłyšćowanje woprawdźitosće z pomocu estetiskich srědkow.
Awtor ličeše z tym, zo chila přihladowar w napjatosći mjez identifikaciju a distancowanjom k prěnjej. Woprawdźe su Serbja, jako mały lud bjez stata, bytostne prašenja
swojeje narodneje eksistency husto na „wulkim powědanju“ wo dwójnym potłóčowanju, na mjeńšinowym diskursu reflektowali.15
12
13
14
15
Jurij Młynk: Dołhi je puć mudrosće ludźi ... W: Nowa doba, 16. 5. 1959.
Přir. Jurij Brězan: Ansichten und Einsichten. Aus der literarischen Werkstatt. Wud. Renate
Drenkow. Berlin [wuchod] 1976, s. 15 sl. – Hlej tež Beno Budar: „Stara Jančowa“ Jurja
Brězana a spočatki socialistiskeho realizma w serbskej literaturje. W: Rozhlad 19 (1969) 3,
s. 93–100.
Brězan: Marja Jančowa. Op. cit., s. 97.
Nowoinscenaciju chroniki „Marja Jančowa“ poskići w juliju 1986 Němsko-Serbske ludowe
dźiwadło Budyšin. Awtor zdźěła k tutej składnosći nowu (třeću) wersiju, přetož začuwaše
original jako „kusk wuměłstwa a tójšto zwjeršneje agitacije“. Režiser Albert R. Pasch akcen-
8
DIETRICH SCHOLZE
Statna kulturna politika słušeše w NDR k zakładnym instrumentam knježaceje strony. Tež Jurij Brězan, wot 1969 wiceprezident wuchodoněmskeho spisowaćelskeho
zwjazka, je so hdys a hdys na reglementěrowanje hóršił. Ale na druhej stronje wuzběhny přezjednosć: „Das gemeinsame Verantwortungsbewusstsein der Schriftsteller war
stets stärker als jeder Versuch, ihnen ihre Verantwortung zu beschneiden“, přispomni
wón 1983 wróćo zhladujo.16 Při tym njedopušći žane dwěle, zo wostachu jeho dźěła
„von Anfang an im grundsätzlichen Einklang mit der Politik unserer Republik“, tež
hdyž posudźowachu to někotři kritikarjo jako konformizm.17 Doslědnje dósta Brězan
hižo 1951 – w samsnym lěće kaž Bertolt Brecht – swoje prěnje Narodne myto, a to za
mjenowanu němskorěčnu zběrku, kotraž bě so z episkej basnju „Kak wótčinu namakach“ a z nowelu „Kak stara Jančowa z wyšnosću wojowaše“ zahajiła.
Wot časa młodoserbskeho hibanja na kóncu 19. lětstotka prócowaše so serbska
inteligenca, kulturne zastatki porno druhim europskim ludam nachwatać. Na dźiwadłowe wuměłstwo w serbskej rěči, kotrež běchu serbscy studenća z Prahi 1862 zawjedli, so
wjesne wobydlerstwo jenož pomału zwuči. 1913 předležeše 66 dramatiskich tekstow w
serbšćinje, 1937 hižo 136 – ale přewažnje běchu to wobdźěłanja abo přełožki z němčiny a čěšćiny. Falowaceho repertoirea dla inscenowaše tež powołanske dźiwadło wot
1948 přewažnje cuze předłohi z niskim wuměłskim narokom. Hakle w šěsćdźesatych
lětach poradźi so – wot 1963 dwurěčnemu – Budyskemu jewišću, w nimale kóždej
hrajnej dobje znajmjeńša jednu originalnu serbsku inscenaciju nastudować. Brězanowa
wobšěrna episka chronika „Marja Jančowa“ markěrowaše nalěto 1959 zazběh k tutomu
kulturnopolitiskemu principej. Serbski awtor bě so na awantgardistiskeho dramatikarja
zepěrał, kotrehož moderny dźiwadłowy koncept so mjeztym oficielnje připóznawaše.
Serbskemu jewišću wotewrě z tym puć k načasnemu wuměłskemu wuwiću.
16
17
towaše w prěnjej połojcy tradiciju ludoweho dźiwadła, po přestawce pokaza skerje powučnu
hru à la Brecht. Přir. Dietrich Scholze: Maćer Jančowa abo Marja Courage? W: Nowa doba,
19. 7. 1986, přiłoha.
Jurij Brězan w: IX. Schriftstellerkongress der Deutschen Demokratischen Republik. Rede und
Diskussion. Berlin [wuchod] 1984, s. 75.
Jurij Brězan w: X. Schriftstellerkongress der Deutschen Demokratischen Republik. Plenum.
Berlin a Weimar 1988, s. 60 sl.