Pobierz ten materiał w PDF

Różnice w kierunkach kształcenia są
przyczyną luki płacowej między kobietami i
mężczyznami w Polsce? Najnowsze badanie GRAPE obala tę często przywoływaną tezę.
Różnice pomiędzy wynagrodzeniami kobiet i mężczyzn z wyższym wykształceniem w Polsce tłumaczy się
często tym, że kobiety same wybierają mniej dochodowe kierunki studiów i zawody. Kobiety częściej
wybierają pedagogikę, a mężczyźni – politechnikę. Czy to rzeczywiście tłumaczy różnice w płacach?
Zespół GenderGRAPE spróbował odpowiedzieć na to pytanie. Korzystając z najbogatszego w Polsce zbioru,
danych BAEL, oraz wszystkich możliwych metod analizy dyskryminacji na rynku pracy, sprawdziliśmy czy
uwzględnienie kierunku kształcenia pozwala zredukować oszacowania dyskryminacji*. Jakie są wyniki?


Prawdą jest, że niektóre kierunki kształcenia są sfeminizowane, a inne nie [patrz wykres poniżej].
Nieprawdą jest, że te różnice pomagają wytłumaczyć dlaczego kobiety zarabiają mniej niż
mężczyźni. Gdy w modelu uwzględnimy ukończony kierunek kształcenia, oszacowania dyskryminacji
kobiet są większe. W istocie, porównujemy wynagrodzenie (godzinowe) lekarza i lekarki o takim
samym wieku, doświadczeniu zawodowym, miejscu zamieszkania i sytuacji rodzinnej. Tak samo
robimy dla absolwentów i absolwentek politechniki, prawa i nauk społecznych, czy nauk
humanistycznych.
Dlaczego tak jest? Uwzględniliśmy wszystkie charakterystyki, które mogą wpływać na wynagrodzenia.
Porównujemy porównywalnych. Takie analizy potwierdzają, że choć średnia różnica w płacach między
kobietami i mężczyznami w Polsce to około 10%, to realna skala dyskryminacji to niemal 20% płacy kobiet.
1. Jaka jest skala dyskryminacji płacowej w Polsce?
Jeśli różnice w płacach wiążą się z dyskryminacją, to po
uwzględnieniu kierunku kształcenia wciąż będą
systematycznie występować różnice w płacach
„identycznych” kobiet i mężczyzn. Zatem oszacowana
skala dyskryminacji pozostanie na podobnym poziomie
jak gdybyśmy kierunku kształcenia w badaniu nie
uwzględnili. Jeśli natomiast kobiety zarabiają mniej
ponieważ częściej wybierają dziedziny kształcenia po
których można oczekiwać niższych płac, to włączenie do
badania informacji kierunku kształcenia skutkować
będzie niższą wyliczoną dyskryminacją.
Okazuje się, że kiedy porównujemy porównywalnych, to
różnica w płacach między kobietami i mężczyznami jest w
Polsce większa, niż kiedy nie uwzględnimy informacji o
tematyce studiów. W badaniu uwzględniliśmy wszystkie
cechy podstawowe (tj. wiek, stopień zdobytego
wykształcenia, miejsce zamieszkania, stan cywilny,
doświadczenie zawodowe, czy obecność małych dzieci w
gospodarstwie). W kolejnym wierszu do tego zestawu
cech dołączyliśmy informację o kierunku wykształcenia.
Gdy uwzględnimy informacje o tematyce studiów,
dyskryminacja jest wyższa (o 0,5 punktu procentowego).



Średnia różnica w płacach: 9,5% płacy kobiet.
Średnia różnica w płacach po uwzględnieniu
podstawowego zestawu cech: 17,5%
Średnia różnica w płacach gdy dodatkowo
uwzględniamy także kierunek kształcenia: 18%
Ul. Bednarska 2/4
00-310 Warszawa
e-mail: [email protected]
tel: 88 722 8 722
2. Czy kobiety i mężczyźni kształcą się w innych
kierunkach?
Kolejne artykuły dotyczące Polski wskazywały, że cechy
kobiet i mężczyzn nie
tłumaczą różnicy w
wynagrodzeniach za godzinę pracy, która obecnie wynosi
około 10%. Co więcej, uwzględnienie faktu iż kobiety w
Polsce częściej mogą pochwalić się wyższym
wykształceniem podwajało lukę płacową. Przeciwnicy
hipotezy o dyskryminacjo kobiet w Polsce zwracali
uwagę, że najprawdopodobniej różnice w płacach
związane są z częstszym wybieraniem przez kobiety
kierunków kształcenia po których otrzymuje się niższą
płacę. Dotychczas ta hipoteza nie została jednak
sprawdzona empirycznie.
Nasze badanie jako pierwsze uwzględnia informację o
kierunku kształcenia. W badanej grupie osób
zatrudnionych w 2012 roku, możemy faktycznie
zaobserwować w tym aspekcie różnice między kobietami
i mężczyznami. W grupie kobiet najczęściej wybieraną
odpowiedzią były „Programy ogólne” oraz „Nauki
społeczne, ekonomia, prawo”. Około połowa kobiet
wybrała jedną z tych dwóch kategorii. Wśród mężczyzn
zdecydowanie dominuje kategoria „Inżynieria, procesy
produkcyjne, budownictwo” – w tym kierunku
wykształcenie zdobyło aż 52% badanych mężczyzn.
grape.uw.edu.pl/
twitter: GrapeUW
3. Jak bada się lukę płacową?
Od początku lat 70-tych, kiedy powstała pierwsza
metoda dekompozycji (Oaxaca, 1973, oraz Blinder, 1973),
dostępne jest narzędzie pozwalające zbadać jakie są
przyczyny różnic w płacach między wybranymi grupami
społecznymi. Intensywny rozwój tej dziedziny wiedzy
doprowadził do powstania kolejnych, coraz bardziej
zaawansowanych i precyzyjnych metod, oraz wielu badań
empirycznych w których są one wykorzystywane. Wyniki
takich dekompozycji wskazują, jaka część luki płacowej
związana jest z różnicami w charakterystykach kobiet i
mężczyzn, a jaka nie może być nimi wyjaśniona – i w
związku z tym dopatrujemy się w niej dyskryminacji.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż ta nieobjaśniona część
różnicy w wynagrodzeniach, zwana skorygowaną luką
płacową, związana jest nie tylko z dyskryminacją, lecz
również z nieobserwowalnymi charakterystykami. Ze
względu na ograniczoną informację statystyczną, pewne
cechy, które potencjalnie mają wpływ na płacę, nie mogą
być uwzględnione w badaniach. Dlatego najczęściej, gdy
przy interpretacji wyników pojawia się słowo
dyskryminacja, przywoływany jest kontrargument, że
różnice
w
płacach
wynikają
jednak
z
„nieobserwowalnych”
przez
badacza
różnic
w
charakterystykach.
Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, 2012
W tym omówieniu przedstawiamy tylko część wyników. Z szerszymi analizami zapoznać się można w
artykule „What is the true gender wage gap? A comparative analysis using data from Poland”
* W materiale używamy pojęcia dyskryminacja, jednak w istocie mamy na myśli tzw. skorygowaną lukę
płacową. Nie da się „wprost” zmierzyć dyskryminacji, ale porównując porównywalnych można próbować
wyjaśnić wszystkie logiczne przyczyny różnic w płacach między kobietami i mężczyznami. Wszystko, co
nie da się logicznie wyjaśnić – określa się mianem dyskryminacji.
Ul. Bednarska 2/4
00-310 Warszawa
e-mail: [email protected]
tel: 88 722 8 722
grape.uw.edu.pl/
twitter: GrapeUW