Chinese porcelain salt shaker

Chinese porcelain salt shaker
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Date of production ca. 1700, Kangxi period Place of creation China ID no. MŻKW V/ 806 Museum Kraków Salt Works Museum in Wieliczka Subjects daily life, at the table Technique baking, underglaze painting, glazing Material porcelain Object copyright Kraków Salt Works Museum in Wieliczka Digital images copyright public domain Digitalisation RDW MIC, Małopolska's Virtual Museums project Tags sól, ceramika, naczynie, techniki zdobnicze, 3D, solniczka, Chiny, 3D plus Prezentowana solniczka należy do wczesnej ceramiki biało­niebieskiej, czyli dekorowanej błękitem kobaltu. Jest ciekawym przykładem dalekowschodniej porcelany importowanej do Europy, o rzadko występującej formie. Obiekt przebył długą drogę do kolekcji wielickiego muzeum, bowiem powstał w Chinach w okresie Kangxi (1662—1722).
Zanim w Europie opracowano recepturę produkcji porcelany (zapoczątkowując produkcję w saskiej Miśni), od średniowiecza importowano porcelanowe naczynia z egzotycznych krajów, a ich cena niejednokrotnie przewyższała cenę podobnych wyrobów ze srebra. Przez wiele lat służyły jedynie do ozdoby, a moda na nie wciąż się rozpowszechniała. U schyłku XVII i na początku XVIII wieku na rynki europejskie napływały duże ilości porcelany chińskiej i japońskiej. Wyroby pociągały barwnością i egzotycznością wzorów, a nieznany surowiec i pilnie strzeżona tajemnica produkcji pobudzały ciekawość europejskich nabywców. Na fali mody na chińszczyznę tworzono imponujące kolekcje, eksponując w najbogatszych, pałacowych gabinetach chińskich niekiedy setki egzemplarzy waz, talerzy i innych naczyń. Zapewne z takiego większego zestawu pochodzi wielicka solniczka z białej porcelany, prezentująca malowane dekoracje charakterystyczne dla sztuki z około 1700 roku.
Sześcioboczna solniczka ma formę postumentu, z nieco zagłębioną górną powierzchnią, którą ozdobiono malowanymi naczyniami oraz pejzażem przedstawiającym fragment wybrzeża z łodziami żaglowymi. Na górnej, pogrubionej krawędzi solniczki znajdują się pola z kwiatami i symbolami. Na sześciu ściankach bocznych widnieją na przemian motywy kwiatowe oraz wazony z kwiatami i różnymi przedmiotami.
Co ciekawe, forma przedmiotu nie jest typowa dla wyrobów ceramicznych — liczne, proste płaszczyzny i ostre kąty świadczą raczej o podobieństwie do solniczek metalowych, o płytkim, niewielkim pojemniku na sól, popularnych w Europie. To celowe nawiązanie można wyjaśnić wykonaniem w Chinach od razu z myślą o europejskim odbiorcy.
Elaborated by Klementyna Ochniak­Dudek (Kraków Salt Works Museum in Wieliczka), © all rights reserved
Wielicka kolekcja solniczek
Muzeum Żup Krakowskich nieprzerwanie poszerza swoją kolekcję solniczek z różnych epok i kontynentów, obecnie liczy ona już kilkaset sztuk. Na naszym portalu prezentujemy 6 spośród nich, wyróżniających się misterną dekoracją, a także miejscem i czasem powstania:
• najstarszą w wielickiej kolekcji srebrną solniczkę na trzech wolutowych nóżkach z Augsburga,
• porcelanową solniczkę w kształcie kosza trzymanego przez Murzynkę , pochodzącą z wczesnego okresu działalności słynnej manufaktury w Miśni,
• fantazyjną, misternie wykonaną solniczkę w postaci chłopca pchającego sanki,
• egzotyczną solniczkę z białej porcelany, pochodzącą z Chin,
• francuską solniczkę w kształcie czarki zdobionej ażurem,
• secesyjną solniczkę autorstwa Louisa Comforta Tiffany'ego.
Okazałe, bogato zdobione naczynia na sól w przeszłości należały do najważniejszych naczyń domowych. Świadczyły o zamożności właścicieli. Miejsce umieszczenia solniczki na stole w czasie paradnych uczt ściśle regulował ceremoniał dworski. O znaczeniu i wysokiej randze tego reprezentacyjnego pojemnika dowodził jego okazały wygląd, pozostający w dysproporcji do niewielkiej ilości soli, jaką zawierał. Solniczki przybierały wciąż nowe kształty: w epoce gotyku – klepsydry, następnie szerokiego zbiorniczka na stopce, cylindrycznej szkatułki czy też pod koniec XVI wieku — dzwonu. Wszystkie cechy rzeźby miała znana solniczka wykonana przez B. Celliniego na zamówienie króla Francji Franciszka I. Obok tak drogocennych modeli torowały sobie drogę solniczki używane na co dzień, które zapanowały na początku XVII wieku.
Opracowanie: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone
Tags: Kraków Salt Works Museum in Wieliczka, salt, salt shaker, collection „Białe złoto”, czyli o początku europejskiej porcelany
Chińska i japońska porcelana była niegdyś niezwykle cenionym i pożądanym w Europie towarem, który importowano do niej już w średniowieczu. Nazywano ją „białym złotem”, zyskała bowiem wartość porównywalną do tego kruszcu i często go zastępowała (np. jako podarunek). W ówczesnym rozumieniu była synonimem luksusu, jej posiadanie świadczyło o splendorze domu, przy czym mogli sobie pozwolić na nią wyłącznie najzamożniejsi, głównie monarchowie.
Porcelana stanowi najszlachetniejszy gatunek ceramiki. Receptura jej wyrobu została opracowana w Chinach już w VII wieku. W nowożytności w związku z modą na orientalizm cieszyła się tak dużą popularnością, że czynione były rozmaite starania mające na celu odkrycie sposobu jej produkcji, stanowiącego jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic Wschodu. Początkowo stosowano półśrodki produkując fajans, czyli rodzaj ceramiki różniący się od porcelany składem mineralnym gliny, lecz po wypaleniu najbardziej ją przypominający. Poprzez zastosowanie podobnej formy i charakterystycznych kobaltowych dekoracji podszkliwnych na białym tle starano się upodobnić fajans do oryginalnej chińskiej porcelany. Czasem największego nasilenia produkcji imitacji porcelany w Europie była druga połowa XVII i pierwsza połowa XVIII wieku. Pierwszym wyrobem tego rodzaju była tak zwana porcelana medycejska, która powstała w XVI wieku we Florencji. Naczynia te miały jednak oryginalną formę, chińską porcelanę przypominając wyłącznie poprzez zestawienia barwne. We francuskim mieście Nevers w okolicach 1600 roku rozpoczęto produkcję fajansów według tradycji włoskiej, które w połowie wieku XVII, przez wzgląd na modę, przyjęły chińską stylistykę o biało­kobaltowej kolorystyce. Podobna była historia słynnych fajansów z Delft, również produkowanych od początku XVII wieku. Na początku działalności manufaktury wypracowano charakterystyczny zbiór motywów dekoracyjnych przedstawiających pejzaże czy scenki rodzajowe najczęściej jako kobaltowe wzory na białym tle (rozpoznawalne do dziś wzory holenderskiej ceramiki). Jednak w związku z nasileniem mody na wyroby chińskie fajanse z Delft w drugiej połowie wieku zaczęły upodabniać się do nich poprzez kształt naczyń i dekoracje wzorowane na dalekowschodnich, choć zachowując nadal specyfikę lokalną. Moda na tego rodzaju wyroby owocowała w następnych dziesięcioleciach powstaniem kolejnych manufaktur wytwarzających imitację porcelany, które prześcigały się w propozycjach nowych technik produkcji i wzorów naczyń.
Rzeczywistym przełomem było opracowanie receptury porcelany europejskiej przez Ehrenfrieda Walthera von Tschirnhausa w 1708 roku. Badania von Tschirnhausa kontynuował jego współpracownik ‒ Johann Friedrich Böttger (nota bene był on alchemikiem, który zanim rozpoczął badania nad fabrykacją „białego złota”, prowadził eksperymenty dotyczące transmutacji innych metali w złoto). Pod kierunkiem tego ostatniego w 1710 roku rozpoczęto produkcje porcelany w pierwszej europejskiej manufakturze założonej przez Augusta II Mocnego – Kursächsische Manufaktur – na zamku Albrechtsburg w Miśni. Saksońska, czy też miśnieńska, porcelana od początku była niezwykle ceniona, od tamtej pory produkowana jest niemal nieprzerwanie po dziś dzień.
Zobacz również:
Solniczka porcelanowa chińska
Waza apteczna typu „hydria” Imbryk z nakrywką
W azon porcelanowy z drewnianą podstawką
Opracowanie: Paulina Kluz (Redakcja WMM), CC­BY 3.0 PL
Bibliografia:
Ludwig Danckwert, Leksykon porcelany europejskiej, tłum. Agata Bobkiewicz, Barbara Bukowska, Roman Warszewski, Gdańsk 2008.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Krystyna Kubalska­Sulkiewicz, Warszawa 1996.
Tags: history, Japan, craft, manufacture, China, vessel, orientalism, Meissen, ceramics