Streszczenie

Mgr Artur Walkiewicz
Znaczenie czynników wewnątrzmieszkaniowych
w epidemiologii chorób alergicznych i astmy
Streszczenie pracy
Druga połowa XX wieku to okres gwałtownego, nieznanego dotychczas nauce wzrostu
zachorowalności na schorzenia alergiczne stanowiącego jeden z największych
problemów zdrowia publicznego obecnej dekady. Sytuacja ta ma wszelkie cechy
pandemii. Duże rozpowszechnienie oraz przewlekły charakter tych chorób sprawia,
że obok wyraźnego obniżenia jakości życia generują one wysokie koszty bezpośrednie
oraz pośrednie. Jako podstawowe przyczyny chorób alergicznych i astmy wymieniane
są zazwyczaj łącznie czynniki genetyczne, rosnąca ekspozycja na alergeny oraz
czynniki środowiskowe. Zwłaszcza to ostatnie zagadnienie stanowi coraz częściej
obiekt badań naukowych. Pomimo licznych analiz budzi ono jednak kontrowersje
i brakuje jednoznacznych danych wyjaśniających jego związek z chorobami
alergicznymi.
Szczególne
znaczenie
ma
w
tym
przypadku
środowisko
wewnątrzmieszkaniowe. Współczesny styl życia sprawia, że typowi mieszkańcy krajów
rozwiniętych spędzają znaczącą część swojego życia w budynkach lub środkach
transportu. Należy pamiętać, że mikroklimat w tych miejscach jest z punktu widzenia
nauki środowiskiem całkowicie sztucznym. Wobec powyższych faktów istnieje
potrzeba
dokładnego
poznania
parametrów
mikroklimatycznych
pomieszczeń
i ich związku z powstawaniem konkretnych schorzeń.
Cel: Celem pracy jest ocena deklarowanej częstotliwości występowania ekspozycji
na
wyselekcjonowane
czynniki
mikroklimatu
wewnętrznego
i
wykazanie
ich korelacji z występowaniem wybranych chorób alergicznych, astmy oraz wyników
punktowych testów skórnych.
Materiał i metoda: Plan badania zakładał zebranie 22 500 wywiadów ankietowych,
wg kryterium wiekowego: dorośli w wieku 20-44 lata, młodzież 13-14 lat oraz dzieci
6-7 lat w proporcjach 60% dorośli, 40% młodzież i dzieci. Projekt zrealizowano na
terenie 9 ośrodków badawczych (8 ośrodków miejskich oraz jeden wiejski). Dobór
respondentów do badania zapewniał pełną reprezentatywność próby i opierał
się na danych uzyskanych z operatu PESEL. Dane zbierane były przy użyciu systemu
informatycznego, w którym wykorzystano technikę CAPI (Computer Assisted Personal
Interviewing). Badanie miało charakter dwuetapowy. Pierwszy z nich polegał na
przebadaniu respondentów za pomocą kwestionariusza ankietowego. W drugim etapie
zaplanowano
przeprowadzenie
uzupełniających
badań
ambulatoryjnych.
Po drobiazgowej kontroli jakości danych z ogółu 22 703 respondentów do ostatecznej
analizy włączono 18 617 ankiet, które stanowiły finalny materiał badawczy.
Wyniki:
Częstość
występowania
wewnątrzmieszkaniowego
w
analizowanych
badanej
populacji
czynników
charakteryzowała
środowiska
się
dużą
różnorodnością. Rozpoczęcie uczęszczania do placówki edukacyjnej w 7 roku życia
i powyżej skutkowało istotnie statystycznie rzadszym występowaniem ANN pts+_2006
(p<0,005, OR=0,599, CI 0,429:0,836), ANN pts++_2006 (p<0,005,OR=0,49,
CI
0,315:0,764),
ANN
pts+_2007
(p<0,05,
OR=0,557,
CI:
0,557:0,337),
ANN pts++_2007 (p<0,05, OR=0,43, CI 0,223:0,829) oraz rzadszymi dodatnimi
wynikami pts+ (p<0,05, OR=0,726, CI 0,563:0,935) i pts++ (p<0,005, OR=0,535,
CI 0,374:0,766). Osoby, które do 5 roku życia spały same w sypialni istotnie
statystycznie
CI
częściej
1,106:1,449),
chorowały na
ANN
pts++_2006
ANN
pts+_2006
(p<0,005,
(p<0,005,
OR=1,388,
CI
OR=1,266,
1,183:1,629),
ANN pts+_2007 (p=0,05, OR=1,193, CI 1,000:1,424), ANN pts++_2007 (p<0,05,
OR=1,28, CI 1,047:1,566). Obecność jednego dziecka oraz dwojga lub więcej
zmniejszało natomiast szansę wystąpienia wybranych spośród analizowanych schorzeń.
Zamieszkiwanie w budynku wybudowanym przed rokiem 1945 było istotnie
statystycznie związane z częstszym występowaniem wybranych schorzeń o etiologii
niealergicznej (np. NN ujemne pts++_2007 p<0,005, OR=1,61, CI 1,221:2,123).
Respondenci, których budynek mieszkalny został wybudowany po roku 1990 istotnie
statystycznie częściej mieli stwierdzany ANN pts++_2006 (p<0,005, OR=1,315,
CI 1,092:1,583 ) oraz ANN pts++_2007 (p=0,005, OR=1,379, CI 1,099:1,792).
Zamieszkiwanie w danym budynku od urodzenia skutkowało istotnie statystycznie
rzadszym występowaniem wybranych schorzeń alergicznych (ANN pts+_2006,
ANN pts++_2006) oraz częstszym atopowego zapalenia skóry (p<0,05, OR=1,162,
2
CI 1:1,35). Centralne ogrzewanie było istotnie statystycznie związane z częstszym
występowaniem ANN pts++_2006 oraz ANN pts++_2007 oraz rzadszym NNN ujemne
pts_2006 oraz NN ujemne pts++_2006. Ogrzewanie nawiewne istotnie statystycznie
zwiększało szansę wystąpienia astmy atopowej pts+ oraz pts++ (p<0,05, OR=2,051,
CI 1,173:3,584 oraz p<0,05, OR=1,94, CI 1,05:3,584). Osoby posiadające w domu
klimatyzację istotnie statystycznie częściej chorowały na astmę nieatopową
zweryfikowaną ujemnymi wynikami punktowych testów skórnych pts++ (p<0,05,
OR=3,454, CI 1,021:11,682). Posiadanie pierza w pościeli było istotnie statystycznie
związane z rzadszym występowaniem wybranych schorzeń alergicznych i astmy
(ANN pts+_2006, ANN pts++_2006, ANN pts+_2007, ANN pts++_2007, astma
atopowa pts+, astma atopowa pts++, AZS itp.). Osoby, których sypialnia znajdowała się
na parterze istotnie statystycznie częściej chorowały na astmę atopową pts+ (p<0,05,
OR=1,38, CI 1,098:1,735) oraz pts++ (p<0,05, OR=1,377, CI 1,073:1,766). Posiadanie
sypialni na poziomie od 1 do 4 kondygnacji skutkowało natomiast istotnie statystycznie
częstszym występowaniem ANN pts++_2006 (p<0,05, OR=1,186, CI 1,006:1,398)
oraz dodatnie wyniki punktowych testów skórnych pts++ (p<0,05, OR=1,199,
CI 1,041:1,381). Wilgoć i pleśń w wybranych częściach mieszkania respondenta były
istotnie statystycznie związane jedynie z niektórymi spośród analizowanych schorzeń.
Respondenci deklarujący obecność tego czynnika mieli większe prawdopodobieństwo
wystąpienia atopowego zapalenia skóry (p<0,005, OR=1,315, CI 1,121:1,544)
oraz mniejsze ryzyko dodatnich wyników punktowych testów skórnych pts+ (p<0,005,
OR=0,828, CI 0,729:0,941) niż osoby nienarażone na ten czynnik. Obecność
karaluchów w budynku mieszkalnym skutkowało istotnie statystycznie częstszym
występowaniem astmy nieatopowej zweryfikowanej ujemnymi wynikami pts+ (p<0,05,
OR=1,752, CI 1,01:3,037).
Wnioski: Spanie z innymi dziećmi w jednej sypialni do ukończenia 5 roku życia
ma
charakter
ochronny
w
stosunku
do
wybranych
schorzeń
alergicznych
i astmy. Późniejsze rozpoczęcie uczęszczania do placówek edukacyjnych (pójście
po raz pierwszy do szkoły w 7 roku życia i powyżej) jest związane z rzadszym
występowaniem wybranych chorób alergicznych i astmy. Wiek budynku mieszkalnego
respondenta był istotnym czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania wybranych
chorób alergicznych i astmy. Osoby zamieszkujące budynki wybudowane przed 1945 r.
częściej mieli stwierdzane wybrane badane schorzenia o etiologii niealergicznej
3
(np. każda forma niealergicznego nieżytu nosa). Respondenci których dom
wybudowano po 1990 r. istotnie statystycznie częściej mieli stwierdzane wybrane
choroby o etiologii alergicznej (np. alergiczny nieżyt nosa). Mieszkanie w danym
budynku od urodzenia skutkowało rzadszym występowanie wybranych schorzeń
alergicznych. Osoby deklarujące, że nie zamieszkują danego budynku od urodzenia
istotnie statystycznie częściej miały stwierdzane atopowe zapalenie skóry. Wyposażenie
domu w centralne ogrzewanie było
związane z częstszym występowaniem każdego
spośród objętych analizą alergicznego i rzadszym niealergicznego nieżytu nosa.
Wyposażenie mieszkania w ogrzewanie nawiewne zwiększało ryzyko wystąpienia
astmy atopowej. Klimatyzacja w mieszkaniu respondenta zwiększała ryzyko
wystąpienia astmy atopowej zweryfikowanej dodatnimi wynikami punktowych testów
skórnych pts++
oraz zmniejszała ryzyko stwierdzenia alergicznego nieżytu nosa
zweryfikowanego dodatnimi wynikami punktowych testów skórnych pts___2006
oraz 2007. Obecność pierza w pościeli jest związana z rzadszym występowaniem
wybranych
chorób
alergicznych
i
astmy.
Posiadanie
sypialni
na
parterze
lub na kondygnacjach od 1 do 4 jest istotnie statystycznie związane z występowaniem
niektórych schorzeń alergicznych oraz astmy. Nie wykazano zależności pomiędzy
analizowanymi schorzeniami a posiadaniem sypialni powyżej 5 piętra. Obecność pleśni
oraz wilgoci w mieszkaniu respondenta wiąże się z rzadszym występowaniem
wybranych schorzeń alergicznych i astmy. Obecność karaluchów w mieszkaniu
respondenta odpowiada za częstsze występowanie astmy nieatopowej zweryfikowanej
dodatnimi wynikami punktowych testów skórnych. Niektóre spośród wykazanych
zależności (np. obecność pleśni i wilgoci) należy wiązać nie tyle z ochronnym
lub predyspozycyjnym charakterem tych narażeń, ale ze świadomym unikaniem przez
alergików (lub ich rodziców) czynników ogólnie uznanych za szkodliwe.
4