Założenia filozoficzne - Epoki

Filozofia
Filozofia romantyzmu wyrosła ze zwątpienia w hasła oświeceniowe, utrzymujące świat jako
sprawnie funkcjonującą maszynę, której działaniem rządzą poznawalne rozumowo, niezmienne
prawa - hasła obalone przez Wielką Rewolucją Francuską. Filozofowie romantyzmu
proponowali odmienną wizję świata jako żyjącego i rozwijającego się organizmu.
Immanuel Kant - Głosił subiektywizm w postrzeganiu świata. Obraz świata zależy od
poznającego go przedmiotu. Rozum ludzki tworzy pewne idee, przez które próbuje uogólnić
swe doświadczanie świata (idee duszy, Boga)
W tym nurcie filozoficznym mają swe źródła dwa naczelne hasła sztuki romantycznej - idealizm
i indywidualizm.
Idealizm - dominujący w romantyzmie kierunek filozoficzny, uznający wyższość i pierwszeństwo
ducha oraz myśli nad materią. Z nazwiskiem I.Kanta wiąże się także pojęcie z zakresu etyki imperatyw kategoryczny - konieczność podporządkowania się jednostki temu, co jej zdaniem
powinno stać się prawem powszechnym.
Założenia filozoficzne:
- Bunt wobec zastanej rzeczywistości, czyli wobec feudalnej struktury społecznej i
absolutyzmu
- Odrzucenie oświeceniowego racjonalizmu, empiryzmu i klasycyzmu, jako
niewystarczającej formy myślenia o świecie i sposobach jego wyrazu. Np. utwory Mickiewicza:
Oda do miłości
,
Romantyczność
- mają charakter programowych manifestów.
Pojmowanie świata:
- Jedność oparta na antymoniach, sprzecznościach, opozycji widzianego i niewidzialnego,
materii i ducha. Przekonanie to było budowane na różnych odmianach filozofii
spirytualistycznej (łac. spiritus - duch)
- Filozofia głosząca duchowy charakter rzeczywistości, zwolennicy to, np. Fichte, Schelling
1/3
Filozofia
Jedną z jej odmian jest oparta na wierzeniach ludowych. Zakładano istnienie świata
duchowego, który realizował się we wszystkim co materialne, co widzialne. Między światem
ducha i ludzkim zachodzą tzw. odpowiedniości (korespondencje), to co dzieje się w sferze
ducha, natychmiast realizuje się w świecie ziemskim.
Świat pojmowano jako antynomiczną jedność, która podkreślała: ducha i materię, dobro i zło,
uczucie i rozum, młodość i starość, to co wewnętrzne i zewnętrzne, to co na dole i co na górze,
prawdy żywe i martwe, wolność i despotyzm, ludy i monarchistyczne rządy, pokrzywdzeni i
krzywdziciele, itd.
Na tej zasadzie romantycy opierali swoje poczucie tragizmu, które najczęściej dostrzegali na
przykładzie części i całości, jednostki i zbiorowości, wolności i konieczności, postępu i tradycji,
obowiązkiem działania a nielegalnością czynu. Np. Mickiewicz w III cz. Dziadów, Słowacki w Ko
rdianie
, Krasiński w
Nie-boskiej komedii
.
Jan Gattieb Fichte - woli, czynowi, ideałowi przyznawał pierwszeństwo przed rzeczywistością
i materią. Jego filozofia oscylowała w kierunku idealistycznej metafizyki. Jego zdaniem
najważniejsza była wolność oraz indywidualizm jednostki, jej możliwości kreacyjne stawiał na
równi z mocą Boga.
Fryderyk Schlegel - zajął się rolą artysty w społeczeństwie, głosił ideę sztuki spontanicznej
oraz koncepcję uniwersalnej poezji, zbliżającej się do religii. Tworzenie było dla niego aktem
boskiej kreacji, w czasie której artysta wznosi się ponad rzeczywistość ziemską, odrzuca
wszelkie normy i prawa, dominuje nad swym dziełem i odbiorcą.
Wilhelm Schelling - wprowadził do filozofii pojęcie absolutu, czyli jedynego bytu. Część
widzialna bytu to przyroda, a niewidzialna to duch. Kładł nacisk na rolę ludzkiej wyobraźni,
symbol, mit. Przyrodę pojmował jako twórczą siłę, mającą charakter duchowy. Sztukę traktował
jako sposób poznawania rzeczywistości, najwyższy ludzki twór. Artysta przestaje naśladować
świat zewnętrzny, usiłuje dotrzeć do ducha, do nieskończoności (irracjonalizm, intuicjonizm).
Głosił koncepcje miłości romantycznej jako uczucia, które ma wymiar kosmiczny, od miłości
zmysłowej, miłości do kobiety, poprzez więź z bliźnimi, z narodem i sięga aż w sferę
nieskończoności, np. Konrad z III cz. Dziadów.
2/3
Filozofia
Irracjonalizm - przekonanie o możliwościach pozarozumowego poznania bytu, za pomocą
intuicji, wiary i szaleństwa. Odrzuca empiryzm i scjentyzm a świat traktuje jako tajemną księgę,
którą odczytać mogą tylko wybrane jednostki. W romantyzmie takimi uprzywilejowanymi
badaczami bytu byli poeci, szaleńcy, dzieci i ludzie prości.
Georg Wilhelm Fryderyk Hegle - Głosił że byt a więc i historia, to zjawiska intelektualne, które
nieustannie się rozwijają. Rozwój ma charakter logiczny. Dzieje świata nie są mozaiką
przypadkowych wydarzeń, lecz celowym wcieleniem się w
duc
ha świata
w losy narodów, które są dopełnieniem swoich misji w dziejach. W sposób szczególny dziejowe
posłannictwo pełnią jednostki wybitne.
Filozofia romantyzmu, zwłaszcza niemieckiego, miała charakter metafizyczny i idealistyczny,
odrzucał empiryzm oraz realizm.
3/3