program profilaktyczny - Zespół Edukacyjny w Nowinach Wielkich
Transkrypt
program profilaktyczny - Zespół Edukacyjny w Nowinach Wielkich
PROGRAM PROFILAKTYCZNY Szkoły Podstawowej w Nowinach Wielkich 2013/2014 PODSTAWY PRAWNE: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 lipca 2001r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środka świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. (Dz. U. nr. 79, poz. 845 z 2001r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno – pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych. (Dz. U. nr. 5, poz. 46 z 2002r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. (Dz. U. nr. 11, poz. 114 z 2003r.) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem. (Dz. U. nr. 26, poz. 226 z 2003r.) Statut Szkoły Konwencja Praw Dziecka CELE GŁÓWNE: 1. Profilaktyka uzależnień. 2. Profilaktyka trudności wychowawczych. CELE SZCZEGÓŁOWE: 1. Profilaktyka uzależnień a) EDUKACJA ANTYNIKOTYNOWA b) EDUKACJA ANTYALKOHOLOWA c) EDUKACJA ANTYNARKOTYKOWA W TYM DOPALACZE 2. Profilaktyka trudności wychowawczych a) b) c) ZAPOBIEGANIE AGRESJI ZAPOBIEGANIE WULGARYZMOM ZAPOBIEGANIE WAGAROM ISBN 83-88725-26-2 Podstawą profilaktyki jest rozpoznanie ucznia i jego problemów, kłopotów, trudności, zainteresowań, zdolności oraz sytuacji w domu rodzinnym. Zgromadzone informacje pomogą wychowawcom zapobiec uzależnieniom i trudnościom wychowawczym, które mogłyby wystąpić wśród naszych uczniów. Podstawą dobrego rozpoznania ucznia w naszej szkole są karty ucznia, które wchodzą w życie z dniem 02.09.2009r. wypełniać będą je sami uczniowie, rodzice a na końcu wychowawcy. Umożliwi to nauczycielom indywidualne poznanie osobowości każdego dziecka i zastosowanie odpowiedniej profilaktyki, która pozwoli zapobiec występowaniu uzależnień i dziecięcych trudności wychowawczych. KARTA UCZNIA Nazwisko……………………………………………………………………………………... Imię…………………………………………………………………………………………… Data urodzenia……………………………………………………………………………….. Adres………………………………………………………………………………………….. UCZEŃ Zainteresowania Zdolności Cechy pozytywne Cechy negatywne Marzenia Ulubiony przedmiot Najlepsi koledzy/ki Czy jesteś leniwy? Trudności Najbardziej boję się Oczekiwania od szkoły Aktualne kłopoty Kto z kolegów / koleżanek sprawia mi przykrość Czy często używam brzydkich słów? Z kim najchętniej rozmawiasz o swoich problemach? Czy umiesz przyznać się do błędu? Co lubisz najbardziej? Jak najczęściej reagujesz gdy jesteś zdenerwowany / a? Czego nie lubisz? Czy często się denerwujesz? Czy dotyczy ciebie zjawisko znęcania, zmuszania, zastraszania? Z jakim problemem poradziłeś już sobie w życiu? Kogo boisz się najbardziej? Jaką funkcję pełnisz w szkole? Na jakie zajęcia dodatkowe uczęszczasz? Czy paliłeś? Czy spożywałeś alkohol? Czy używałeś narkotyków? Kto w twoim domu pali? Kto w twoim domu pije alkohol? RODZIC WYCHOWAWCA LISTA UCZNIÓW OBJĘTYCH PROGRAMEM PROFILAKTYCZNYM SZKOŁY W ROKU SZKOLNYM Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Imię i nazwisko Paweł Nowak Marcin Kowalski Kl. Ia Ia Ib Ib II a II a II b II b III a III a III b III b IV a IV a IV b IV b Va Va Vb Vb VI a VI a VI b VI b Palenie + - Spoż. alk. + Spoż. nark. - Agresja - Wulgaryzm - Wagary - O UZALEŻNIENIACH DZIECI W Polsce naukę w szkole rozpoczyna dziecko w wieku 7 lat. Ileż ciężkiej pracy, czasu i wysiłku, nie mówiąc o bezgranicznej cierpliwości, wymagało do tej pory wychowanie go. Nauczyliśmy je, żeby zwracało uwagę na swe bezpieczeństwo w domu, w szkole, na ulicy… Dbamy, by dostatecznie długo spało i zdrowo się odżywiało. Tulimy, gdy ma koszmarne sny, bandażujemy skaleczony palec, pocieszamy z powodu kiepskiego stopnia. Często nie zdajemy sobie sprawy, że w naszym życiu może zdarzyć się coś co wystawi na próbę nasze rodzicielskie siły, wywoła lęk, sprawi, że poczujemy się bezradni. Nigdy nie wiadomo, jakiego rodzaju to będzie próba. Wiadomo jednak, że może nią być alkohol, papierosy, narkotyki. Nasze dziecko powinno dowiedzieć się, że bardzo się o nie troszczymy, że bardzo zależy nam na tym żeby nie paliło, nie piło, nie „ćpało”. Warto więc – w obliczu tego, że ktoś wcześniej czy później zaproponuje dziecku wódkę, papierosa czy narkotyk – siebie i dziecko na ten moment przygotować. Umiejętności mówienia „nie”, gdy ktoś proponuje nam coś złego, np. alkohol, dziecko powinno nauczyć się w domu i w szkole. By dziecko nie sięgało po używki powinniśmy: - rozmawiać z nim o alkoholu i narkotykach, - umieć je słuchać, - pomagać mu dobrze czuć się ze sobą, - zbudować jego własny system wartości, - być dla niego dobrym przykładem, - pomagać mu radzić sobie w sytuacjach nacisku ze strony kolegów, - ustalić jasne zasady dotyczące alkoholu i narkotyków, - rozmawiać z rodzicami innych dzieci, - mądrze postąpić w chwili, gdy już zaczniemy coś podejrzewać. Dlaczego dzieci sięgają po alkohol, papierosy, narkotyki? - by dopasować się do kolegów, należeć do grupy, - poczuć się dorosłymi, - być „spoko” i „na luzie”, - zapomnieć o kłopotach, - przestać być nieśmiałym, - sprawdzić jak to „smakuje”, - złamać zakaz, - dobrze się bawić. Dzieci 6-8 letnie dosyć często mają jeszcze negatywny stosunek do picia, twierdzą, że nie chcą psuć sobie zdrowia, że brzydzą się alkoholem i zachowaniem pijanych ludzi, nie chcą oszukiwać rodziców ani postępować wbrew religijnym przykazaniom. Nie piją dlatego, że szkoda im wydać niewielkich na ogół pieniędzy, którymi dysponują, na alkohol czy papierosy, a także, co szczególnie chwalebne, nie chcą ulegać namowom kolegów. Niestety, wraz z wiekiem ten negatywny stosunek do picia, palenia, narkotyków zmienia się i już dwa, trzy lata później picie traktowane jest jako coś dużo bardziej dopuszczalnego, a nawet pociągającego. Prawie 60% popada w uzależnienie, jeśli w porę nie uzyska pomocy. Programy profilaktyczne pomagają uświadomić dziecku ryzyko związane z alkoholem oraz sprzyjają postawom abstynenckim. Jednak szkoła nie załatwi całej sprawy bo: - w sprawach picia, palenia, narkotyków większe znaczenie mają wzorce środowiskowe, czyli to, czy i jak piją rodzice, koledzy, najbliższe otoczenie dziecka niż najmądrzejszy nawet przekaz usłyszany w szkole - siła wszelkich działań profilaktycznych jest bezustannie podważana przez akcje promocyjno – reklamowe producentów piwa i producentów papierosów. Młodzi ludzie, którzy piją, kaleczą siebie samych i ranią innych. To ich sposób pokazywania, że nie radzą sobie z wyzwaniem, że potrzebują zrozumienia i pomocy. Dotyczy to wszystkich dzieci – i tych nieśmiałych, i tych agresywnych. Gdy dziecko zaczyna pić czy palić, nie odrzucajmy go, a raczej zaproponujmy pomoc. Ważne jest , by zrozumiało, że picie to tylko przykrywka dla innych problemów, w rozwiązaniu których ktoś może mu pomóc. Ważne jest też, by dziecko dowiedziało się, że szukanie pomocy jest rzeczą ludzką i że robią to właśnie silni ludzie, gdy z czymś sami nie mogą sobie poradzić. My nauczyciele i rodzice, musimy jednak pamiętać o tym, że prawdopodobnie nie uda się nam zwalczyć samego objawu bez zajęcia się problemami dziecka, które powodują, że pije. Profilaktyka to przedmiot wielu kontrowersji. Wiadomo, że o wiele tańsze jest zapobieganie uzależnieniom niż ich leczenie. Profilaktyką należy objąć młodych ludzi i z różnych środowisk. Programy tego typy powinny być prowadzone w szkole i poza szkołą. G. Edwards uważa, że profilaktyka to działania stwarzające człowiekowi okazję aktywnego gromadzenia różnych doświadczeń, które powodują wzrost jego zdolności do radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych. Nowoczesny model zajęć profilaktycznych nastawiony jest na rozwijanie ogólnych umiejętności psychologicznych oraz społecznych i opiera się na założeniu, że to nie sama wódka, papieros czy narkotyk jest groźny, lecz pewne „braki” tkwiące w człowieku. Wojciech Eichelberger twierdzi, że owe „braki” to taki hak, na którym zaczepiają się różne uzależnienia: - brak miłości, - brak stabilnej samooceny, - brak wiary w siebie, - brak umiejętności rozwiązywania problemów, - brak poczucia bezpieczeństwa. W czasie zajęć profilaktycznych należy uzupełnić te „braki”, poruszać problemy związane z: - rozwojem młodego człowieka, - ze świadomością własnych potrzeb i uczuć, - z problemami w grupie rówieśniczej, - z presją Skuteczna profilaktyka nie jest przedsięwzięciem jednorazowym. Zajęcia z młodymi ludźmi, by odniosły sukces, muszą być powtarzane. Jeżeli dziecko: - ma czarno – białe widzenie świata, - jest nastawiony na szybką redukcję stresu, - łamie prawo, ma trudności w przestrzeganiu zasad i norm, - przeżywa skrajne emocje (ekstaza - depresja), - żyje w chaosie, - nie ma zainteresowań, - notorycznie kłamie i oszukuje to znaczy, że potrzebuje wsparcia i pomocy od osób dorosłych. Dlatego też dobra profilaktyka to wczesna profilaktyka. Im wcześniej wkroczymy z edukacją, tym większe mamy szanse na ukształtowanie odpowiedniego podejścia dzieci do alkoholu, papierosów, narkotyków. Młodsze dzieci są zwykle optymistyczne, ciekawe, chętnie poznają nowe rzeczy. Są też niecierpliwe w swej pasji poznania i bardzo dociekliwe, a także niezwykle ufne. Wierzą w to, co mówią dorośli, właśnie od nich chcą dowiedzieć się, co jest dobre, a co złe. Rzadko podważają autorytet dorosłych. Dlatego warto z nimi często rozmawiać, przekazując wiedzę o zdrowiu czy niebezpieczeństwie nadużywania leków. Potrzebują wskazówek osoby dorosłej. W tym wieku przeważa u dzieci myślenie konkretne. Uczą się obserwując zachowania dorosłych. Ponieważ mają kłopoty z myśleniem abstrakcyjnym, często trudno im oddzielić rzeczywistość od fantazji. Wierzą, że dobry charakter musi wygrać, dorośli wiedzą, co należy zrobić. Ten wysoki poziom zaufania może być często przyczyną kłopotów, gdy dealerzy czy przestępcy wykorzystują ich ufność i łatwowierność. Pomimo to wielu rodziców nie wierzy, że w tym wieku dziecko może wykazać jakiekolwiek zainteresowanie alkoholem lub narkotykiem. Niektórzy wręcz boją się wywołania tych tematów w domu. Dlatego bardzo ważny jest sposób przedstawienia rodzicom programu profilaktycznego. A najlepszą profilaktyką domową jest czujność. Działania wspomagające program profilaktyczny to przede wszystkim: - jasne zasady dotyczące używania alkoholu, nikotyny, narkotyków, - stworzenie w szkole środowiska dającego poczucie bezpieczeństwa, - jasne zasady i konsekwencje dotyczące agresji, prześladowania czy wymuszania stosowanego przez uczniów silniejszych wobec uczniów słabszych, - przyjazne nastawienie nauczycieli do uczniów, - współpraca z rodzicami i środowiskiem lokalnym, - współpraca z lekarzami, psychologami, pedagogiem szkolnym, policją, pracownikami socjalnymi, terapeutą z poradni antyalkoholowej. CELE GŁÓWNE Profilaktyka uzależnień CELE SZCZEGÓŁOWE 1.Edukacja Antynikotynowa ZADANIA 1.Profilaktyka wśród rodziców 2.Rozpoznanie uczniów palących na terenie szkoły ODPOWIEDZ. dyrektor SP pielęgniarka wychowawcy 3.Pogadanki wychowawców z uczniami o szkodliwości palenia wychowawcy 4.Pogadanka z pielęgniarką szkolną na temat szkodliwości palenia pielęgniarka 5.Filmy z kaset video: - Choroby XXI wieku - Wpływ nikotyny na zdrowie człowieka wychowawcy 6.Systematyczne pogadanki w świetlicy socjoterapeutycznej wychowawcy św. socjoterapeut. mgr. M. Abramyk 7.Realizacja programu profilaktycznego dotyczącego przemocy i edukacji antynikotynowej w św. Socjoterapeutycznej 8.Udział w przygotowaniu inscenizacji lub teatrzyku pt. „Walka z papierosem” 9.Uroczyste obchody „Dzień bez papierosa” 10.Organizacja konkursów szkolnych na temat szkodliwości palenia np. plakaty 11.Udział w konkursach szkolnych, gminnych, powiatowych, wojewódzkich i ogólnopolskich dotyczących szkodliwości nikotyny dla organizmu ludzkiego 12. Zachęcanie uczniów do wypowiedzi literackich na temat „Dlaczego nie palę” lub „Dlaczego palę” opiekun i Samorząd Uczniowski op. i Samorząd Ucz. artyst. zespół samokszt. n-l plastyki n-le poloniści n-le poloniści op. i Samorząd Uczniowski 13.Przygotowanie apelu na temat walki z papierosem Kryteria efektywności CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYNIKOTYNOWEJ Uczeń: - wie jak duża jest szkodliwość palenia, - rozumie negatywne wpływy nikotyny na własny rozwój psycho-fizyczny, - wystrzega się środowiska palaczy, - umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do palenia, - jawnie krytykuje osoby palące, - ma własne zdanie na temat szkodliwości palenia, - aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem, - preferuje metodę na niepalenie. CELE GŁÓWNE CELE SZCZEGÓŁOWE 1.Edukacja Antyalkoholowa ZADANIA 1.Profilaktyka wśród rodziców 2.Pogadanki wychowawców z uczniami na temat szkodliwości picia alkoholu 3.Rozpoznanie dzieci z rodzin z problemem alkoholowym dyrektor, pielęgniarka przewod. AA wychowawcy wychowawcy 4.Pomoc rodzinom z problemem alkoholowym dyrektor SP przew. szkol. kom. opiek. – wych. 5.Częsta kontrola rodzin z problemem alkoholowym szkolna kom. ds. opieki i wych. 6.Pomoc uczniom z rodzin alkoholowych w sytuacjach trudnych dyrektor SP wychowawcy 7.Pomoc materialna dzieciom i rodzinom z problemem alkoholowym 8.Składanie wniosków do przewod. AA na terapię i leczenie dyrektor SP wychowawcy przew. szkol. kom. ds. opiek. – wych. - ||- 9.Organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci z rodzin alkoholowych w świetlicy socjoterapeutycznej dyrektor SP wych. świet. socjot. 10.Pomoc uczniom z rodzin alkoholowych – likwidowanie trudności w nauce 11.Pomoc w lekcjach w świetlicy szkolnej 12. Pogadanka z lekarzem – szkodliwość picia alkoholu dla rodziców i uczniów 13.Rozmowy swobodne z uczniami na temat spożywania alkoholu i jego wpływ na zdrowie człowieka Kryteria efektywności ODPOWIEDZ. n-le przedmiot. n-le świetlicy wychowawcy kier. świet. szkolnej dyrektor SP lekarz n-le przedmiot. n-le świetlicy wychowawcy CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYALKOHOLOWEJ Uczeń: - wie jak duża jest szkodliwość picia alkoholu, - rozumie negatywne wpływy alkoholu na własny rozwój psycho-fizyczny, - wystrzega się środowiska pijących, - umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do picia, - jawnie krytykuje osoby pijące, - ma własne zdanie na temat szkodliwości picia, - aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem, - preferuje metodę na niepicie, - aktywnie uczestniczy w niesieniu pomocy ludziom uzależnionym od alkoholu. CELE GŁÓWNE CELE SZCZEGÓŁOWE ZADANIA 1.Edukacja Antynarkotykowa (narkotyki, a dopalacze) 1.Prelekcja dla rodziców na temat szkodliwości narkotyków i dopalaczy na rozwój psychiczny dzieci oraz sposoby rozpoznawania objawów 2. Pogadanka z uczniami na temat szkodliwości zażywania narkotyków/dopalaczy 3.Filmy video: - Co dzieje się z człowiekiem, kiedy zażywa narkotyki lub dopalacze ODPOWIEDZ. dyrektor SP lekarz specjal. ds. uzależnień wychowawcy pielęgniarka wychowawcy wychowawcy 4.Spotkanie uczniów kl. VI z byłym narkomanem n-le poloniści 5.Przygotowanie artykułu do gazety szkolnej o narkomanii opiekun kółka teatralnego 6. Przygotowaniu inscenizacji lub teatrzyku o szkodliwości zażywania narkotyków pod hasłem „Wypowiedzenie wojny narkotykom i dopalaczom” op. i Samorząd Uczniowski 7.Przygotowanie gazetki ściennej o szkodliwości palenia, picia alkoholu i zażywania narkotyków/dopalaczy Kryteria efektywności CELE OPERACYJNE EDUKACJI ANTYNARKOTYKOWEJ Uczeń: - wie jak duża jest szkodliwość brania narkotyków i dopalaczy, - rozumie skutki zażywania narkotyków i dopalaczy, - wystrzega się środowiska narkomanów, - nie próbuje, bo wie, że pierwszy raz może spowodować dalsze branie, - umie powiedzieć nie kiedy koledzy zachęcają go do brania, - aktywnie uczestniczy w walce z nałogiem, - jawnie krytykuje osoby zażywające narkotyki i dopalacze, - ma własne zdanie na temat szkodliwości brania substancji szkodliwych, - aktywnie uczestniczy w niesieniu pomocy ludziom uzależnionym od narkotyków i dopalaczy. JAK POKONAĆ AGRESJĘ? Od kilku lat w mediach, głównie w telewizji, pojawiają się sygnały dotyczące niewłaściwych zachowań dzieci i młodzieży. Niektóre z nich są szczególnie nagłaśniane. Bardzo często jednak telewizja emituje filmy czy bajki dla dzieci, w których dominuje agresja. Skargi dotyczące agresji dzieci i młodzieży, a także trudności poradzenia sobie z nimi nie są zjawiskiem nowym. W codziennych sytuacjach spotykamy się przecież z agresją. W postępowaniu pedagogicznym zarówno nauczycieli wychowawców, jak i rodziców, ważne jest, aby nauczyć dzieci panowania nad swoimi emocjami, agresywnymi impulsami oraz zawierać zadowalające kontakty z rówieśnikami i innymi ludźmi. Czym jest agresja? Często termin ten jest definiowany jako docelowe niszczenie albo zadawanie fizycznego lub psychicznego bólu. W psychologii agresja uznawana jest za działanie skierowane przeciwko ludziom bądź przedmiotom – wywołujące niezadowolenie lub gniew. Agresja fizyczna wyraża się w biciu kogoś lub znęcaniu się nad kimś. Agresja słowna – w wymyślaniu lub wyśmiewaniu kogoś. Często agresja jest przeniesiona na przedmioty lub osoby nie będące przyczyną agresji. Zachowanie agresywne bywa niekiedy wywołane przez nieodpowiedni stosunek nauczycieli, wychowawców do dzieci, polegający na braku życzliwości i szacunku, zbytniej surowości i nadużywania kar. Agresja zaliczana jest przez niektórych psychologów do zaburzeń w zachowaniu się uczniów, a uznawana jako sposób zachowania charakteryzującego się nadmiarem agresji fizycznej i werbalnej obok zachowań powściągliwych, nacechowanych przesadną lękliwością, ze skłonnością do zamykania się w sobie czy zachowań niedojrzałych, infantylnych lub niemoralnych i przestępczych. Podstawową cechą uczniów agresywnych jest niewątpliwie wybuchowość. Agresywność może przejawiać się w różnych formach. Zwykle przybiera postać: - napastliwości fizycznej w stosunku do innych - napastliwości słownej, czyli kłótni i krzyku, groźby, przekleństwa i nadmiernego krytycyzmu - napastliwości pośredniej, jak złośliwe obmawianie lub niszczenie cudzej własności, albo też ataku wściekłości wyrażającej się w krzyku, tupaniu nogami, trzaskaniu drzwiami - negatywizmu, tj. zachowania opozycyjnego, które przejawia się np. w odmowie współpracy z innymi - podejrzliwości czy okazywaniu jawnej nieufności innym ludziom - urazy wyrażającej się w uczuciu złości czy nawet nienawiści wobec innych osób i całego świata za rzeczywiste i urojone krzywdy - drażliwości, czyli gotowości do wyrażania negatywnych odczuć, jak: porywczość, obraźliwość, zrzędliwość, szorstkość, grubiańskość i to z błahych często powodów - poczucia winy, tzn. odczuwania wyrzutów sumienia, czyli autoagresji. Jak rozpoznać agresję? Agresja ma zawsze swoją przyczynę. Złość dzieci rodzi się najczęściej wtedy, gdy ich potrzeby nie są zaspokojone, ich oczekiwania nie zostały spełnione, a cele nie osiągnięte. Może dojść przy tym do agresywnego odreagowywania na zupełnie nie związanych z daną sprawą osobach lub przedmiotach, kiedy niemożliwe jest uzewnętrznienie agresji w stosunku do ludzi, którzy ją wyzwolili – być może dlatego, że są zbyt silni. Do podstawowych potrzeb dzieci należy potrzeba bycia wartościowym człowiekiem, potrafienia czegoś, bycia społecznie akceptowanym, poczucia przynależności do grupy. Gry i zabawy przeciwko agresji. W pracy pedagogicznej bardzo przydatne okażą się gry i zabawy przeciwko agresji, w które można się bawić z dziećmi na zajęciach terapeutycznych (w świetlicach socjoterapeutycznych), na zajęciach reedukacyjno-wyrównawczych, a także na zajęciach motoryczno-zdrowotnych. Należy pamiętać o tym, iż zabawy te, z cyklu gier i zabaw interpersonalnych, są pomocniczym środkiem dydaktycznym i należy stosować je wespół z innymi zabawami, np. z ćwiczeniami dla dzieci agresywnych prowadzonych metodą dobrego startu W. Sherborne. Zabawy i gry przeciwko agresji pomagają: - dostrzec agresywne uczucia i wyrazić je, - rozpoznać przyczyny wściekłości i agresji, - uczyć się lepiej rozumieć siebie samych i innych ludzi, - opanować oraz przezwyciężyć złość i agresję, - budować poczucie własnej wartości i silnej osobowości, - nawiązywać kontakty nieagresywne, - pokojowo rozwiązywać konflikty. Warunkiem udanego ćwiczenia czy gry jest postaranie się o pełen zaufania klimat w grupie. Mimo to może się zdarzyć, że poszczególne osoby nie chcą się przyłączyć do pozostałych. Nie wolno ich zmuszać do udziału w zabawie, ale powinny pozostać w tym samym pomieszczeniu w roli obserwatorów. A oto przykład gier i zabaw przeciwko agresji: Symbole agresji. Dzieci siedzą przy stole. Przy każdym z nich leży duża kartka papieru i mazak. Kiedy wszyscy się już uspokoili, malują jakiś symbol swojego osobistego, silnie przeżywanego rodzaju agresji. Następnie krótko objaśniają go. Np.: - zygzakowate czerwone błyskawice, ponieważ moja złość przychodzi bardzo szybko i gwałtownie, ale tak samo prędko przemija - góry i ciemne chmurki na horyzoncie, ponieważ moja wściekłość potajemnie się piętrzy i przez długi czas psuje mi nastrój, a pozostali nie zauważają przy tym, że jestem zły - ognista kula, ponieważ moja wściekłość jest bardzo gwałtowna i wszystko niszczy. Kto chce, może również w trakcie malowania zamknąć oczy, aby się jeszcze lepiej skoncentrować na swoich najbardziej utajonych odczuciach. Kiedy grupa jest gotowa, trzeba przyznać trochę czasu na porównanie poszczególnych symboli oraz omówienie ich. Na zakończenie wszystkie symbole warto zestawić w formie gazetki ściennej i powiesić w widocznym miejscu. Dzięki częstemu przyglądaniu się można bowiem osiągnąć lepsze zrozumienie własnych i obcych „potencjałów agresji”. Dzielenie się złością. Dzieci, które bardzo łatwo wikłają się w kłótnie, malują wspólnie „obrazek wściekłości”. W tym celu siadają naprzeciwko siebie, pomiędzy nimi leży kartka papieru. W milczeniu zaczynają rysować: linia po linii, kreska po kresce, punkt po punkcie. Próbują przy tym wyrazić wszystkie uczucia, które żywią do siebie nawzajem. Czasem w zbliżeniu do siebie pomaga już wspólna praca. W każdym przypadku uczestnicy powinni móc na zakończenie porozmawiać ze sobą – w małych grupkach lub też wspólnie ze wszystkimi. Co przeżyli w trakcie wspólnego malowania z nielubianym partnerem? Denerwuje mnie u ciebie. Dzięki temu ćwiczeniu dziecko może powiedzieć komuś krytyczne zdanie na jego temat np. Jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie…. Dziecko, do którego skierowana jest wypowiedź, nie może się usprawiedliwiać, lecz musi za każdym razem odpowiedzieć: Dziękuję ci bardzo, że mi powiedziałeś. Ćwiczenie to najlepiej udaje się w kręgu. Jedno z dzieci zbiera się na odwagę i zaczyna. Wstaje i podchodzi do uczestnika, któremu chciałoby coś powiedzieć np. Olu, jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie, że zawsze chcesz bawić się z Julią, która jest przecież moją przyjaciółką. Ola odpowiada: Dziękuję ci bardzo, że mi powiedziałaś. Teraz wstaje drugie dziecko, potem trzecie itd., aż wszyscy to zrobią. Dopiero wtedy cała grupa rozmawia na temat swoich uczuć i doświadczeń zdobytych w trakcie ćwiczenia. Jak się czujemy, kiedy jesteśmy zmuszeni powiedzieć osobie, która nas denerwuje, najpierw coś miłego? Jak się czujemy, gdy jesteśmy atakowani, a nie wolno się bronić? Jak czują się dzieci, które nie wzięły aktywnego udziału w zabawie? Warunkiem przeprowadzenia tego ćwiczenia jest zaufanie wśród członków grupy. Ważne jest by stosować je ze szczególną ostrożnością. Atak na zamek. Dzieci tworzą „zamek” tzn. zamknięte koło. Jedno dziecko próbuje wydostać się z tego koła na zewnątrz albo wedrzeć się do środka. Do przeprowadzenia tej zabawy możemy podzielić grupę na dwie części np. chłopców i dziewczynki. Dziewczynki próbują dostać się do zamku. Następnie zmieniają się rolami. Dziewczynki tworzą „zamek”, a chłopcy nie używając przemocy – atakują go. Jak czuli się chłopcy i dziewczynki w poszczególnych rolach? Czy zachowywali się w różny sposób? Jeżeli tak, jak można wyjaśnić ich postępowanie? Czy rzeczywiście za każdym razem fizyczna siła była zaletą? Czego ludzie mogą dokonać wspólnymi siłami? Wściekły jak dzikie zwierze. Dzieci otrzymują zadanie. Wyobraźcie sobie, że jesteście zwierzęciem. Jakie zwierze wybrałbyś? Przeobraź się w nie. Jesteś spokojny, łagodny i nie myślisz o niczym złym. Aż nagle pojawia się inne zwierze, z którym kiedyś bardzo się kłóciłeś i na które jesteś wściekły. Co się teraz stanie? Co zrobisz? Co zrobi to drugie zwierzę? Każde dziecko maluje lub opisuje dalszy przebieg opowieści. Następnie wszystkie historyjki i obrazki zostają wywieszone na gazetce ściennej i omówione na forum grupy. Można również odegrać krótkie scenki. Jak szybko z przypadkowego spotkania wywiązuje się nowa kłótnia, jeżeli w starej nie doszło do pogodzenia i porozumienia się? Złości mnie Każde dziecko wypisuje na kartce papieru litery swojego imienia jedna pod drugą i szuka do niej dowolnego wyrazu – nazwy wydarzenia, które może szczególnie rozzłościć np. M - matematyka S - spóźnienie O – okropna pogoda A – arytmetyka N – niespełnione marzenia B - błąd w dyktandzie I - idiota I – ironiczne spojrzenie K – karny rzut w meczu piłki N – niedokończona praca w domu nożnej A – a nie mówiłam A – atak migreny Następnie trzeba dać uczestnikom możliwość porozmawiania o indywidualnych przyczynach wybuchów złości. Być może znajdą się takie sytuacje, które denerwują całą grupę. Można je ujawnić przy sporządzaniu „alfabetu złości” (pisząc wszystkie litery alfabetu i przyporządkowując im odpowiednie skojarzenia np. C – chamstwo, F – fałszywi przyjaciele, H – humor nie na miejscu itd.). Szermierka łyżwami. Uczestnicy dobierają się parami. Każde dziecko otrzymuje dwie łyżki, po jednej do każdej ręki. Jedna łyżka pozostaje pusta, na drugiej kładziemy gumkę do ścierania, piłkę tenisową albo coś podobnego. Teraz dzieci zaczynają szermierkę pustymi łyżkami, uważając, aby nie dotknąć nimi przeciwnika. Wygrywa ta osoba, która potrafi jak najdłużej walczyć jedną ręką a jednocześnie w drugiej utrzymać wybrany przedmiot na łyżce. Budowle naszych ciał. Dzieci grupują się w zespoły, liczące po sześć do ośmiu osób. Na sygnał prowadzącego wykonują określone zadania, tworząc ze swoich ciał różne „budowle”. Na przykład: - Zbudujcie robota! - Zbudujcie pojazd, który będzie mógł się poruszać! - Zbudujcie zwierzę, które będzie potrafiło przepędzić innych! - Zbudujcie dom, który będzie mógł was chronić! - Zbudujcie mur, który osłoni was przed ciekawskimi! Naturalnie nie powinno zabraknąć również pasujących do niektórych budowli odgłosów. W ćwiczeniu tym, przy identycznych poleceniach, można również wprowadzić zmiany w składzie zespołów. Który zespół wykonał najlepiej postawione zadanie? Czy z tych budowli wynikają także jakieś konsekwencje, które uczestnicy wykorzystaliby w życiu codziennym? Czy dzieci mogą się wspólnie bronić, np. w groźnych sytuacjach? CELE GŁÓWNE CELE SZCZEGÓŁOWE 1.Zapobieganie agresji, przemoc, znęcanie, wyłudzanie, bicie, rozboje ZADANIA ODPOWIEDZ. 1.Rozpoznanie problemów wychowawczych wśród uczniów wychowawcy 2. Rozpoznanie przyczyn agresji wychowawcy 3.Częste pogadanki z uczniami na temat agresji i niewłaściwego zachowania wychowawcy wychowawcy 4.Budowanie własnej wartości i silnej osobowości ucznia wychowawcy 5.Zachęcanie uczniów do pokojowego rozwiązywania konfliktów dyrektor SP pedagog 6. Rozmowy z rodzicami. Przyczyny psycholog agresji u dzieci pielęgniarka dyrektor SP 7. Sposoby likwidowania przyczyn psycholog agresji u dzieci – pogadanka z rodzicami (kontrola programów wychowawcy telewizyjnych) 8.Panowanie nad agresją – rozmowy swobodne z dziećmi 9.Stosowanie zabaw i gier interpersonalnych 10.Prawidłowe słuchanie dziecka przez nauczycieli i rodziców 11.Budowanie prawidłowej komunikacji między dzieckiem a osobami dorosłymi 12.Oglądanie filmów z kaset video: - „Do czego doprowadzi ciebie kier.św. szkolnej n-le św.socjot. rodzice n-le wychowawcy wychowawcy n-le, rodzice wychowawcy agresja” - „Przemoc” - „Znęcanie sie” - „Bicie i rozboje” 13.Aranżowanie inscenizacji pokazujących niewłaściwe zachowanie uczniów 14.Organizowanie apeli korygujących 15.Kierowanie agresji do „Sądu Koleżeńskiego” op. kółka teatr. wychowawcy n-le świetlicy dyrektor SP wychowawcy op. Sam. Uczn. i Sądu Kol. 16.Opracowanie przez uczniów sposobu walki z agresją. Kryteria efektywności CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU AGRESJI Uczeń: - zna swoje cechy pozytywne i wady, - umie o nich mówić głośno, - wstydzi się swoich wad, - stara się je zwalczać, - umie przyznać się do błędu, - zna możliwości zastępcze w walce z problemami, - wie do kogo się udać po pomoc, - czuje się pełnowartościowym członkiem społeczności uczniowskiej, - panuje nad swoimi emocjami, - rozróżnia dobro i zło, - rozumie hasła: agresja, przemoc, znęcanie, wyłudzanie, bicie, rozboje, - zna konsekwencje złego zachowania, - czuje potrzebę bycia dobrym, - jest otwarte, - umie mówić o swoich problemach i słuchać innych, - zna pokojowe sposoby rozwiązywania konfliktów, - unika konfliktów, - wstydzi się swojego złego zachowania, - dokonuje samokontroli, - wie jakie programy telewizyjne mają zły wpływ na zachowanie dzieci, - kontroluje programy oglądane w telewizji CELE GŁÓWNE CELE SZCZEGÓŁOWE 1.Zapobieganie wagarom ZADANIA 1.Rozpoznanie uczniów wagarujących ODPOWIEDZ. wychowawcy wychowawcy 2. Zwalczanie przyczyn opuszczania lekcji 3.Likwidowanie przyczyn samowolnego opuszczania zajęć wychowawcy wychowawcy 4.Uświadamianie uczniom skutków opuszczania zajęć wychowawcy 5.Zachęcanie uczniów do głośnego mówienia o swoich problemach wychowawcy 6. Uświadamianie uczniom poczucia własnej wartości i możliwości pokonywania każdego problemu wychowawcy 7.Walka z lenistwem – rozmowy swobodne wychowawcy rodzice nauczyciele wychowawcy 8.Stała współpraca wychowawców z rodzicami. Zapobieganie wagarom wychowawcy rodzice 9.Uczenie się umiejętnego słuchania, kiedy dzieci mówią 10. Konkurs szkolny na najlepszą frekwencję w szkole Kryteria efektywności CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU WAGAROM Uczeń: - jest otwarty, - jawnie mówi o swoich problemach, - umie prosić o pomoc, - wie do kogo się udać z problemem, - rozumie wpływ wagarów na braki w nauce, - uważa wagary za czyn zły, - nie wagaruje, - rozwiązuje własne problemy w sposób otwarty. CELE GŁÓWNE CELE SZCZEGÓŁOWE 1.Zapobieganie wulgaryzmom ZADANIA 1.Rozpoznanie uczniów wyróżniających się i często używających wulgaryzmów ODPOWIEDZ. wychowawcy wychowawcy 2. Szukanie przyczyn agresji słownej wychowawcy 3.Likwidowanie przyczyn – częste rozmowy, pogadanki wychowawcy 4.Częste kontrolowanie uczniów na boisku szkolnym – wychowawcy zwracanie uwagi rodzice 5.Rozmowy z rodzicami na temat słownika wyrazowego ich dzieci (zapobieganie wulgaryzmom) wychowawcy rodzice rodzice 6. Wspólne planowanie z rodzicami profilaktyki zapobiegającej wulgaryzmom 7.Kontrola środowiska dziecka przez rodziców i jego czasu wolnego rodzice n-le poloniści 8.Kontrola programów telewizyjnych 9.Konkurs literacki na opowiadanie pt. „Jak zwalczyć wulgaryzmy wśród dzieci i młodzieży?” Kryteria efektywności CELE OPERACYJNE PRZY ZAPOBIEGANIU WULGARYZMOM Uczeń: - wie, że wyrażanie się jest niewłaściwe, - wstydzi się własnych wulgaryzmów, - ma potrzebę zmiany na lepsze, - umie zwracać uwagę kolegom, koleżankom kiedy się wyrażają, - reaguje natychmiast, gdy w środowisku szkolnym uczniowie przeklinają, - dokonuje samokontroli, - bierze czynny udział w walce z wulgaryzmami.