Przydomowe oczyszczalnie ścieków sposobem rozwiązania

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
dr in . Beata Wi!niewska-Kad ajan
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
w Siedlcach
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem
rozwi"zania problemów gospodarki !ciekowej
na terenach wiejskich
Household sewage – treatment plants as a way to
solve the problems of wastewater management
in rural areas
Streszczenie: Ze wzgl du na rosn!ce wymagania ochrony "rodowiska glebowego i wodnego
oczyszczanie "cieków pozostaje problemem wci!# aktualnym. Szczególnie jest to istotne na terenach wiejskich, gdzie kwestia gospodarki wodno-"ciekowej wymaga podj cia wielu jeszcze
dzia$a%. Tereny te charakteryzuj! si du#! zmienno"ci! zabudowy mieszkaniowej, od zabudowy rozproszonej do zabudowy zwartej. Z tego powodu istnieje konieczno"& rozpatrywania ró#nych rozwi!za% kanalizacyjnych. Na terenach wiejskich budowane s! zarówno systemy zbiorcze, jak i indywidualne, tzw. przydomowe. Zdecentralizowane systemy gospodarki "ciekowej,
których dzia$anie opiera si na oczyszczaniu "cieków blisko miejsca ich powstawania, znajduj!
coraz szersz! akceptacj .
S#owa kluczowe: rodzaje przydomowych oczyszczalni cieków, zasada dzia!ania przydomowych oczyszczalni cieków, wska"niki jako ci cieków
Abstract: With regard to the increasing requirements of environmental protection of soil and
water, waste water purification is still an actual problem. This is particularly important in rural
areas, where the subject of wastewater management still requires much more action. These
areas are characterized by a high volatility of housing, from scarce buildings to dense buildings.
For this reason, there is a need for consideration of different solutions to sewage systems. In rural areas, both collective and individual systems are built. Decentralized wastewater systems,
whose operation is based on wastewater treatment near the site of their formation, find wider
acceptance.
Key words: types of sewage treatment plants, the principle of operation of sewage treatment
plants, water quality indicators
Wst$p
Jednym z podstawowych zada# gminy jest rozwi$zywanie problemu
gospodarki ciekami. Istotne jest to w szczególno ci na terenach wiejskich
pozbawionych centralnej kanalizacji. W 2009 roku oczyszczalnie cieków
248
B. Wi!niewska-Kad"ajan
obs!ugiwa!y tylko 64% ludno ci kraju (w miastach 88%, na wsi, gdzie mieszka ok. 39% ludno ci kraju, jedynie 27%) [Ma!y Rocznik Statystyczny 2010].
W!a ciwa gospodarka ciekowa na obszarach wiejskich mo%e stanowi& problem, przede wszystkim zwi$zany ze znacznym rozproszeniem zabudowy co wymusza budow' d!ugich przewodów kanalizacyjnych. Poci$ga
to za sob$ ogromne koszty, na które wi'kszo & gmin nie sta&. Dlatego te%,
znaczna ilo & gmin nie podejmuje stara# budowy, czy rozbudowy sieci kanalizacyjnych, a gospodark' ciekow$ realizuje przede wszystkim na zbiornikach bezodp!ywowych i ma!ych przydomowych oczyszczalniach cieków.
Poprawnie dzia!aj$cych indywidualnych systemów kanalizacyjnych
w kraju mamy niewiele. Przewa%aj$ tzw. szamba, czyli teoretycznie szczelne, a praktycznie najcz' ciej nieszczelne zbiorniki bezodp!ywowe, z których
cieki wywo%one s$ do oczyszczalni, a niekiedy w sposób niekontrolowany
trafiaj$ do rodowiska.
Przydomowe oczyszczalnie z odprowadzeniem oczyszczonych cieków do gruntu s$ rozwi$zaniem efektywnym i bezpiecznym, pod warunkiem,
%e s$ w!a ciwie zaprojektowane, wykonane i eksploatowane1. Budowa przydomowej (przyzagrodowej) oczyszczalni cieków, czyli oczyszczalni o przepustowo ci nie wi'kszej ni% 5 m3 cieku na dob', wymaga pewnych nak!adów finansowych, lecz jej eksploatacja jest o wiele ta#sza w porównaniu do
kosztów zwi$zanych z wielokrotnym wywo%eniem nieczysto ci w przypadku
szamba [Brzostowski i in. 2008].
Nale%y pami'ta& o tym, %e oczyszczalnia jest inwestycj$ trwa!$, maj$c$ przynie & korzy & ekologiczn$ i ekonomiczn$ w d!u%szym okresie. Jest to
zwi$zane z tym, %e koszt budowy szamba jest ni%szy, ni% koszt monta%u
oczyszczalni, ale koszty eksploatacji szamba s$ znacznie wy%sze, ni% koszty
eksploatacji indywidualnej oczyszczalni.
Niniejszy artyku! ma wykaza&, i% przydomowe oczyszczalnie cieków
to inwestycje przynosz$ce korzy ci zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne. Prawid!owo funkcjonuj$ce przydomowe oczyszczalnie cieków mog$
przyczyni& si' do poprawy stanu gospodarki wodno- ciekowej na terenach
wiejskich o rozproszonej zabudowie.
Zasada dzia#ania przydomowych oczyszczalni !cieków
Wed!ug Brzostowskiego i in., wybór rodzaju oczyszczalni zale%y nie
tylko od zasobno ci portfela i decyzji inwestora, ale te% od pewnych ogranicze# prawnych i technicznych zwi$zanych z jej budow$2. Buduj$c indywidualn$ oczyszczalni' cieków nale%y zachowa& odpowiednie odleg!o ci od
m.in. budynków mieszkalnych, studni, granic dzia!ki i drzew [Rozporz$dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002]. Ka%da instalacja musi
by& dobrana w sposób indywidualny. Jest to mo%liwe, poniewa% istniej$ ró%1
P. Bugajski, T. Bergel, Niedoci!#enia hydrauliczne przydomowych oczyszczalni "cieków, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich”, nr 5/2009, s. 147-154.
N. Brzostowski, M. Hawry!yszyn, D. Karbowski, S. Paniczno, Przydomowe Oczyszczalnie
'cieków. Poradnik, Podlaska Stacja Przyrodnicza ,,Narew’’ 2008, s. 88.
2
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem rozwi zania problemów…
249
ne warianty poszczególnych rodzajów oczyszczalni. Projekt musi uwzgl'dnia& wiele aspektów, m.in. liczb' mieszka#ców, a tym samym ilo & dostarczanych cieków, charakter obiektu, mo%liwo ci gruntowo-przestrzenne3.
Istnieje kilka rodzajów przydomowych oczyszczalni cieków i wiele
szczegó!owych rozwi$za#. Mo%emy wyró%ni& pi'& g!ównych rodzajów przydomowych oczyszczalni cieków:
z drena%em rozs$czaj$cym,
z filtrem piaskowym,
z filtrem gruntowo-ro linnym,
ze z!o%em biologicznym,
z komor$ osadu czynnego.
Zdaniem Sadeckiej [2010] procesy zachodz$ce w ka%dej oczyszczalni mo%na podzieli& na dwa g!ówne etapy: beztlenowe i z udzia!em tlenu. Osadnik
gnilny to pierwszy etap oczyszczania cieków, a podstawowym procesem
w nim zachodz$cym jest sedymentacja, która polega na rozdzieleniu ci'%szej fazy sta!ej od ciek!ej pod wp!ywem si!y grawitacji.
Dla prawid!owo zachodz$cych procesów oczyszczania istotny jest czas
przetrzymania cieków w osadniku. Zaleca si', aby wynosi! on w granicach
2,5 – 4 dni, co gwarantuje mechaniczne oczyszczenie – rezultatem jest obni%enie warto ci BZT5, ChZT oraz zawiesin ogólnych. Wyd!u%enie czasu
przetrzymania cieków w osadniku do 10 dni skutkuje pe!nym biologicznym
oczyszczeniem cieków w procesach beztlenowych4. Minimalna pojemno &
osadnika gnilnego wg normy PN – EN 12566 – 1:2004/A1 to 2,0 m3, jednak%e istniej$ tak%e zalecenia, aby jego obj'to & wynosi!a co najmniej 3,0 m3 5.
Drugi etap oczyszczania cieków zwi$zany jest z doczyszczaniem tlenowym. W tym przypadku decyduj$c$ rol' odgrywaj$ mikroorganizmy tlenowe, dzi'ki którym zachodz$ kolejne procesy biochemiczne.
Zgodnie z Rozporz$dzeniem Ministra (rodowiska w sprawie warunków, jakie nale%y spe!ni& przy wprowadzaniu cieków oczyszczonych do
wód i do ziemi [Rozporz$dzenie Ministra (rodowiska 2006] osadnik gnilny
powinien zapewni& redukcj' zawiesiny co najmniej na poziomie 50% oraz
BZT5 na poziomie 20%. Jest to warunek poprawnego funkcjonowania drugiego stopnia przydomowych oczyszczalni cieków np. drena%u rozs$czaj$cego, filtra piaskowego lub innych sposobów tlenowego oczyszczania cieków.
Oczyszczone w ten sposób cieki s$ wprowadzane do odbiornika.
Mo%e nim by& woda p!yn$ca lub stoj$ca, b$d" grunt; wówczas odbywa si' to
za po rednictwem studni ch!onnej lub drena%u. Wybór odbiornika jest uzale%niony od rodzaju zastosowanej oczyszczalni oraz warunków gruntowo
3
P. Bugajski, T. Bergel, Niedoci!#enia hydrauliczne przydomowych oczyszczalni "cieków.
„Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich”, nr 5/2009, s. 147-154.
4
Z. Heidrich, G. Sta#ko, Leksykon przydomowych oczyszczalni "cieków, Wydawnictwo SeidelPrzywecki, 2007, s. 67.
5
Z. Heidrich, Przydomowe oczyszczalnie "cieków. Wyd. COIB, Warszawa 1998, s. 220;
B. Osmólska-Mróz, Lokalne systemy unieszkodliwiania "cieków, Instytut Ochrony (rodowiska,
Warszawa 1995, s. 219.
ZN nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
250
B. Wi!niewska-Kad"ajan
wodnych i przestrzennych. W zale%no ci od istniej$cych warunków na danym terenie, np. poziomu wód gruntowych, rodzaju gruntu, wielko ci dzia!ki,
mo%liwe jest zastosowanie ró%nych rodzajów przydomowych oczyszczalni
cieków [Brzostowski i in. 2008].
Czynniki warunkuj"ce wybór rodzaju
przydomowej oczyszczalni !cieków
Obecnie na rynku oczyszczalni przydomowych istnieje wiele ró%nych
firm zarówno polskich, jak i zagranicznych prze cigaj$cych si' w swojej
ofercie i cenie. Oczyszczalnie ró%ni$ si' konstrukcj$ i szczegó!ami stosowanej technologii, mog$ by& prostej konstrukcji i bardziej skomplikowane, ta#sze
i dro%sze.
Przed przyst$pieniem do wyboru rodzaju oczyszczalni i elementów
oraz urz$dze# towarzysz$cych, konieczne jest przeprowadzenie analizy
mo%liwo ci technicznych monta%u i eksploatacji. Do najwa%niejszych czynników, które nale%y uwzgl'dni& przed wyborem rodzaju oczyszczalni zdaniem
Brzostowskiego i in. [2008] nale%$:
aktualna i przysz!a ilo & sta!ych u%ytkowników,
charakter obiektu,
poziom wód gruntowych,
powierzchnia dzia!ki,
"ród!o zaopatrzenia w wod' pitn$,
rodzaj gruntu,
g!'boko & wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku,
inne.
Wska"nik RLM (równowa%na liczba mieszka#ców) oznacza !adunek
substancji organicznych biologicznie rozk!adalnych, wyra%ony jako wska"nik
pi'ciodobowego biochemicznego zapotrzebowania na tlen w ilo ci 60 g tlenu na dob' (art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne)6.
Charakter obiektu, jego przeznaczenie, standard wyposa%enia, kultura
u%ytkowania, jak równie% wiadomo & tego, jakie urz$dzenie, o jakich wymaganiach, posiada u%ytkownik, ma istotny wp!yw nie tylko na sk!ad fizykochemiczny cieków, ich ilo & i zwi$zan$ z tym nierównomierno &, ale tak%e
na rodzaj i konstrukcj' ca!ego systemu zwi$zanego z przydomow$ oczyszczalni$. W analizie wst'pnej musimy uwzgl'dni& aspekt nierozerwalnie
zwi$zanym z charakterem obiektu tj. ilo & odprowadzanych t!uszczów. Celem zabezpieczenia kolejnych elementów uk!adu zwi$zanego z przydomow$
oczyszczalni$ cieków, stosuje si' urz$dzenia nazywane separatorami
t!uszczu. Nale%y jednak%e zaznaczy&, i% zawarto & t!uszczów w ciekach
6
G. Sta#ko, Leksykon Przydomowych Oczyszczalni 'cieków, Warszawa 2007, s. 128; Z. Heidrich, G. Sta#ko, Leksykon przydomowych oczyszczalni cieków, Wydawnictwo Seidel-Przywecki 2007, s. 67.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem rozwi zania problemów…
251
z typowego gospodarstwa domowego jest na tyle niewielka, %e brak separatora nie wp!ywa znacz$co na prac' osadnika [Brzostowski i in. 2008].
Poziom wód gruntowych ma istotne znaczenie dla posadowienia instalacji ze wzgl'du na wymagan$ prawem 1,50 m odleg!o & dna rur drena%owych do poziomu zwierciad!a wód gruntowych. Jest to odleg!o & zapewniaj$ca biologiczne procesy doczyszczania cieków.
Powierzchnia dzia!ki poprzez ograniczenia wynikaj$ce z przepisów
prawa mo%e istotnie wp!ywa& na wybór rodzaju i wielko ci instalacji. Istniej$
prawne oraz wynikaj$ce z zalece# producentów oczyszczalni, ograniczenia
lokalizacji ró%nych jej elementów na dzia!ce. Wymagane odleg!o ci wynosz$: 3 m odleg!o ci drena%u od drzew, 30 m od studni do poletka, na którym
u!o%one s$ dreny,15 m od osadnika gnilnego do uj'cia wody (studni), 1,5 m
od ruroci$gów gazowych i wodoci$gowych, 0,8 m od kabli energetycznych,
0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
Dodatkowe ograniczenie stanowi$ minimalne odleg!o ci mi'dzy poszczególnymi nitkami drena%u, które wynosz$ od 1,5 do 2 m. Maksymalna
d!ugo & jednej nitki drena%u wynosi 20-25 m. Powy%sze odleg!o ci obowi$zuj$ nie tylko dla studni le%$cych na naszej dzia!ce, ale tak%e na dzia!kach
s$siednich. Je li "ród!em zaopatrzenia w wod' jest wodoci$g powy%sze
wymogi nie obowi$zuj$.
Zdaniem B!a%ejewskiego [2003] i Rosena [2002], rodzaj gruntu ma
decyduj$ce znaczenie, w kwestii czy gleba mo%e zosta& wykorzystana jako
drugi element oczyszczania cieków - doczyszczanie tlenowe, co ma miejsce g!ównie w oczyszczalniach drena%owych, b$d" wykorzystana jako odbiornik cieków oczyszczonych. Do tego celu nadaj$ si' tylko gleby przepuszczalne (g!ównie piaski i grunty mieszane, w których dominuj$ gleby
piaszczyste). Grunty o takiej charakterystyce zapewniaj$ odpowiednio d!ugi
przep!yw, niezb'dny w procesie oczyszczania cieków. W przypadku gleb
bardzo dobrze przepuszczalnych, cieki nie zd$%$ si' oczy ci&, jako rozwi$zanie mo%na zastosowa& dodatkow$, wspomagaj$c$ warstw' filtracyjn$.
W przypadku gruntu bardzo dobrze przepuszczalnego i nieprzepuszczalnego mo%na zastosowa& filtr piaskowy, czyli usun$& grunt rodzimy i w powsta!ym wykopie zbudowa& filtr piaskowy.
G!'boko & wyprowadzenia instalacji wewn'trznej ma bezpo redni
wp!yw nie tylko na g!'boko & posadowienia osadnika, ale równie% na pozosta!e elementy zwi$zane z przydomow$ oczyszczalni$ cieków.
Je%eli rura kanalizacyjna jest wyprowadzona z domu na ma!ej g!'boko ci, mo%liwe staje si' zastosowanie ca!kowicie grawitacyjnego sp!ywu
cieków. Jest to mo%liwe przy zachowaniu odpowiednich spadków rur od
domu przez osadnik, a% po drugi etap oczyszczania tlenowego, czyli drena%,
z!o%e biologiczne, osad czynny, filtr gruntowo-ro linny. W innych przypadkach konieczne jest zastosowanie przepompowni [Brzostowski i in. 2008].
Wska%niki jako!ci !cieków oczyszczonych
z przydomowych oczyszczalni
ZN nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
252
B. Wi!niewska-Kad"ajan
Przydomowe oczyszczalnie cieków, jako urz$dzenia s!u%$ce ochronie rodowiska musz$ spe!nia& pewne kryteria jako ci cieków oczyszczonych narzucane przez prawo polskie [Heindrich i in. 2008, B!a%ejewski 2003,
Rosen 2002, Sta#ko 2007]. Ustawa o odpadach [2001] i Ustawa o utrzymaniu czysto ci i porz$dku w gminach [1996] nak!ada na gminy obowi$zek
prowadzenia ewidencji przydomowych oczyszczalni cieków w celu kontroli
cz'stotliwo ci i sposobu pozbywania si' powsta!ych osadów ciekowych.
Tymczasem obiekty te powinny by& tak%e obj'te monitoringiem kontroluj$cym jako & cieków oczyszczonych odprowadzanych do gruntu. Teoretycznie do oczyszczalni powinny by& kierowane cieki z budynków mieszkalnych, natomiast w praktyce, bardzo cz'sto trafiaj$ do nich równie% cieki
gospodarcze i z innych budynków znajduj$cych si' na terenie gospodarstwa
np. z mycia pomieszcze# inwentarskich. Taki stan rzeczy przyczynia si' do
zwi'kszenia !adunków zanieczyszcze# obci$%aj$cych uk!ad technologiczny,
co w konsekwencji doprowadza do zwi'kszenia st'%enia zanieczyszcze#
w ciekach oczyszczonych.
Grygorczuk-Peterson [2011] z uwagi na ma!$ ilo & danych dotycz$cych efektywno ci oczyszczania cieków w oczyszczalniach przydomowych,
podj'!a badania dotycz$ce zanieczyszcze# cieków przydomowych oczyszczalni w województwie podlaskim. Podj'te badania przeprowadzone by!y na
sze ciu osadnikach gnilnych, jednokomorowych o pojemno ci 3m3, z których
cieki kierowane by!y do drena%y rozs$czaj$cych. Z bada# przeprowadzonych przez Grygorczuk-Peterson (tab. 1) wynika, i% zawarto ci zanieczyszcze# cieków wyp!ywaj$cych z osadników gnilnych by!y wysokie, chocia%
ulega!y niezbyt du%ym wahaniom. Najni%sze warto ci zanieczyszcze# by!y
wy%sze od rednich zanieczyszcze# nieoczyszczonych cieków komunalnych w Polsce, a mianowicie BZT5 - 300 g.m-3, ChZT - 600 g.m-3 i zawiesin
ogólnych - 275 g.m-3 [Praca zbiorowa 1997]. Jednocze nie stwierdzono, %e
wyp!ywaj$ce z osadnika cieki by!y mocno m'tne, co potwierdzaj$ wyniki
st'%enia zawiesin ogólnych.
Tabela 1. Warto ci i st'%enia zanieczyszcze# badanych cieków [Grygorczuk-Peterson 2011]
Zakresy
warto!ci
pH
Wahania
#rednia
6,6 - 8,5
-
BZT5
ChZT
680 - 1200
943
[g . m-3]
810 - 1800
1305
Zawiesiny
ogólne
330 - 590
460
Zdaniem Kuczewskiego7 oraz )omotowskiego i Szpindora8, z prawid!owo dobranego i w!a ciwie eksploatowanego osadnika gnilnego cieki po-
7
K. Kuczewski, Efekt oczyszczania "cieków bytowo-gospodarczych w trzykomorowym osadniku przep$ywowym, „Zesz. Prob. Tech. San. Wsi”, Wroc!aw 1995, s. 627, 97-103.
J. )omotowski, A. Szpindor, Nowoczesne systemy oczyszczania "cieków. Arkady, Warszawa
1999, s. 456.
8
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem rozwi zania problemów…
253
winny by& klarowne, a ich jako & powinna pozwala& na dalsze oczyszczanie
w gruncie lub innych urz$dzeniach.
Badane cieki charakteryzowa!y si' wy%szymi parametrami ni% tego
samego typu cieki powstaj$ce w innych krajach. Przyk!adowo, wed!ug danych literaturowych, we Francji rednia warto & BZT5 w ciekach odp!ywaj$cych z osadnika gnilnego mie ci si' w przedziale 140-175 g.m-3, a zawarto &
zawiesin ogólnych w przedziale 45-65 g.m-3 [Heidrich i in. 2008]. Zdaniem
Grygorczuk-Peterson, wysokie warto ci st'%e# zanieczyszcze# by!y wynikiem zastosowania jednokomorowych osadników gnilnych, Wed!ug B!a%ejewskiego [1999], )omotowskiego i Szpindora [1999] a tak%e Heidricha i in.
[2008], osadnik gnilny powinien by& co najmniej dwukomorowy. W przypadku osadników dwukomorowych mo%liwa jest redukcja BZT5 o oko!o 30%
[Kuczewski 1995]. Osadniki jednokomorowe powoduj$ obni%enie sprawno ci
oczyszczania cieków, co przyczynia si' do spadku efektywno ci przydomowej oczyszczalni, a wysokie st'%enia zanieczyszcze# w ciekach kierowanych do drena%y rozs$czaj$cych grozi ograniczeniem mo%liwo ci odprowadzenia cieków do gruntu.
Z bada# Seablooma i in. [2004], Jowetta [2007], Rothe’a i Lowe’a
[2007] wynika, i% ilo & komór nie wp!ywa znacz$co na wysoko & redukcji
zawiesin w osadniku, poniewa% najwi'kszy procent osadu znajduje si' zawsze w strefie dop!ywowej.
W badaniach przeprowadzonych przez Paw'sk$ i in. [2011] monitoringiem obj'to pi'& osadników gnilnych o pojemno ci od 20 do 55 m3. By!y
to zbiorniki dwukomorowe, trzykomorowe oraz zbiorniki jednokomorowe.
Oznaczone podstawowe parametry zanieczyszcze# w ciekach odp!ywaj$cych z tych osadników, nie wskazuj$ na popraw' skuteczno ci oczyszczania
wraz ze zwi'kszeniem ilo ci komór .
Jak wynika z przeprowadzonych bada#, wielokomorowe osadniki
gnilne stosowane powszechnie w Polsce wydaj$ si' ma!o zasadne [Jowett
2007, Rothe, Lowe 2007]. Poziomy redukcji podstawowych wska"ników zanieczyszcze#, ró%ni$ si' znacz$co od siebie i dyskusyjna jest skuteczno &
redukcji zwi$zków biogennych np. azotu ogólnego, która zmienia si' w zakresie 3–56%. Osadnik przewidziany jest w g!ównej mierze do procesu mechanicznego oczyszczania cieków i dlatego utrzymanie redukcji zwi$zków
azotu i fosforu na poziomie wy%szym ni% 40% wydaje si' w$tpliwe.
Pomimo wielu odmiennych stanowisk zwi$zanych z liczb$ komór, rodzajem przegród, poziomami redukcji wska"ników zanieczyszcze#, osadnik
gnilny pozostaje w dalszym ci$gu jedynym rozwi$zaniem przewidzianym do
oczyszczania cieków na terenach bez centralnej kanalizacji. Poprawnie
oszacowana pojemno & przep!ywowa oraz w!a ciwa eksploatacja pozwoli
na wyd!u%enie czasu pracy przydomowych oczyszczalni cieków.
Aspekt prawny monta u i eksploatacji przydomowych oczyszczalni
Analiza prawnych mo%liwo ci monta%u i eksploatacji przydomowych
oczyszczalni zwi$zana jest z uregulowaniami wyznaczanymi przez prawo lo-
ZN nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
254
B. Wi!niewska-Kad"ajan
kalne, wielko ci$ oczyszczalni (przepustowo ci$), minimalnymi wymaganymi
odleg!o ciami elementów instalacji od budynków i innych obiektów infrastruktury, wymaganym poziomem oczyszczania cieków, aspektami zwi$zanymi z odprowadzaniem oczyszczonych cieków do gruntu i jako ci$ planowanych rozwi$za# technicznych [Heidrich i in. 2008, Brzostowski i in. 2008,
Heidrich i Sta#ko 2007].
Przed podj'ciem decyzji nale%y upewni& si', czy rozpatrywana dzia!ka nie znajduje si' na obszarze, na którym prawo lokalne wyklucza budow'
przydomowych oczyszczalni.
Je li na terenie gminy nie zosta! uchwalony plan zagospodarowania
przestrzennego to zgodnie z art. 59 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, potrzebna jest decyzja o warunkach zabudowy. Decyzj'
tak$ wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
Podstawowym dokumentem umo%liwiaj$cym rozpocz'cie budowy
oczyszczalni stanowi pozwolenie na budow'. Zgodnie z Ustaw$ Prawo Budowlane z dn. 7 lipca 1994 r. [Dz.U. Nr 89, poz. 414 z pó"n. zm.] pozwolenia
na budow' nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni cieków o wydajno ci do 7,50 m3 na dob'. W takim wypadku zgod' na
rozpocz'cie budowy przydomowej oczyszczalni cieków wydaje Starostwo
Powiatowe. Celem uzyskania takiej zgody nale%y z!o%y& w starostwie zamiar
budowy oczyszczalni w postaci zg!oszenia budowlanego, które ma charakter
wniosku [art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy prawo budowlane].
Sposób odprowadzania cieków (do wody lub gruntu) oraz ich ilo &,
pochodzenie, a tak%e miejsce zrzutu (dzia!ka inwestora lub inna) podlega
unormowaniu. Podstawowym aktem prawnym, który ma tutaj zastosowanie
jest Prawo wodne [Dz.U. 2001, Nr 115, poz 1229 z pó"n. zm.].
Kluczowym jest poj'cie korzystania z wód, wyró%nia si' trzy ich rodzaje: powszechne, zwyk!e i szczególne. Dla potrzeb analizy problematyki przydomowych oczyszczalni cieków istotne s$ dwa ostatnie.
Zwyk!e korzystanie z wód ma miejsce wówczas, gdy w!a ciciel gruntu,
dla zaspokojenia potrzeb w!asnych i gospodarstwa domowego oraz indywidualnego gospodarstwa rolnego, korzysta z wody stanowi$cej jego w!asno &
oraz z wody podziemnej znajduj$cej si' w jego gruncie (do 5 m3/dob' i nie
wi'cej jak 0,5 m3/godz.).
Przez szczególne korzystanie z wód rozumiemy takie, które wykracza poza
zwyk!e. Mo%e zatem by& zwi$zane z poborem wód powierzchniowych i podziemnych oraz co jest istotne, wprowadzaniem cieków do wód lub ziemi.
Szczególne korzystanie z wód wymaga uzyskania decyzji administracyjnej pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenie wodnoprawne na wprowadzanie
cieków nie b'dzie zatem konieczne w sytuacji, gdy inwestor zamierza odprowadza& cieki w ilo ci mniejszej ni% 5 m3 na dob' na terenie swojej dzia!ki, co jest najcz' ciej spotykane w przypadku jednorodzinnej zabudowy.
Jednak%e sama eksploatacja oczyszczalni wymaga zg!oszenia, co najmniej
30 dni przed rozpocz'ciem u%ytkowania, w starostwie powiatowym zgodnie
z art. 152 ustawy Prawo ochrony rodowiska [2001]. Je%eli organ w ci$gu 30
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem rozwi zania problemów…
255
dni od z!o%enia zg!oszenia nie wniesie sprzeciwu, mo%na rozpocz$& eksploatacj' oczyszczalni.
W sytuacji, gdy planowana ilo & cieków przekroczy 5 m3 na dob' konieczne b'dzie uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego niezale%nie od tego, czy
zrzut cieków nast$pi na dzia!ce inwestora czy poza ni$. W sytuacji, gdy odprowadzamy cieki do gruntu lub do wód niestanowi$cych naszej w!asno ci
musimy uzyska& pozwolenie wodnoprawne niezale%nie od ilo ci wprowadzanych cieków.
Odprowadzanie cieków do gruntu lub wody normuje Rozporz$dzenie
Ministra (rodowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale%y spe!ni& przy wprowadzaniu cieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie
substancji szczególnie szkodliwych dla rodowiska wodnego. W przypadku
wprowadzenia cieków do gruntu miejsce ich wprowadzenia musi by& oddzielone warstw$ gruntu o grubo ci 1,5 m od poziomu wód podziemnych
oraz BZT5 cieków dop!ywaj$cych musi by& redukowane co najmniej o 20%,
a zawarto & zawiesin ogólnych co najmniej o 50%.
W przypadku wprowadzenia cieków do gruntu lub urz$dzenia wodnego cieki musz$ odpowiada& wymaganiom dla oczyszczalni o RLM od
2000 do 9999 (tabela 2).
Przed przyst$pieniem do wyboru rodzaju oczyszczalni i elementów
oraz urz$dze# towarzysz$cych, konieczne jest przeprowadzenie analizy
mo%liwo ci technicznych monta%u i eksploatacji.
Tabela 2. Wymagane warto ci wska"ników zanieczyszcze# dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999 [Rozporz$dzenie M( 2006]
Wska$nik
Max. zawarto!%
[mg/dm3]
% redukcji
BZT5
ChZT
Zawiesiny
ogólne
Azot
Fosfor
25
125
35
15
2
70-90
75
90
-
-
Podsumowanie
Tradycyjny model gospodarki ciekowej (system kanalizacji zbiorczej,
transportuj$cej cieki do centralnej oczyszczalni) to system sprawdzaj$cy
si', zw!aszcza na terenach zurbanizowanych, o g'stej zabudowie. Jednak
tego rozwi$zania nie mo%na automatycznie przenosi& na tereny wiejskie,
poniewa% problemem s$ wysokie koszty – zarówno na etapie inwestycji, jak
i pó"niejszej eksploatacji systemu.
Ze wzgl'du na rosn$ce wymagania ochrony rodowiska glebowego
i wodnego, kwestia gospodarki wodno- ciekowej, szczególnie na terenach
wiejskich o rozproszonej zabudowie wymaga podj'cia wielu jeszcze dzia!a#.
Na terenach wiejskich budowane s$ zarówno systemy zbiorcze, jak i indywidualne, tzw. przydomowe [Heidrich 1998, Heidrich i in. 2008, Kuczera 2010,
Szyd!owska 2010].
ZN nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
256
B. Wi!niewska-Kad"ajan
Przydomowe oczyszczalnie cieków powinny by& obj'te monitoringiem kontroluj$cym jako & oczyszczonych cieków odprowadzanych do odbiornika Mo%e nim by& woda p!yn$ca, stoj$ca b$d" grunt, co si' odbywa za
po rednictwem studni ch!onnej lub drena%u. Wybór odbiornika jest uzale%niony od rodzaju zastosowanej oczyszczalni oraz warunków gruntowo wodnych i przestrzennych. W zale%no ci od istniej$cych warunków na danym terenie, np. poziomu wód gruntowych, rodzaju gruntu, wielko ci dzia!ki,
mo%liwe jest zastosowanie ró%nych rodzajów przydomowych oczyszczalni
cieków [Brzostowski i in. 2008].
Prawid!owo wykonana instalacja oczyszczaj$ca nie powinna powodowa& jakichkolwiek negatywnych skutków a cieki oczyszczone dostaj$ce si'
do gruntu powinny zalicza& si' do drugiej klasy czysto ci.
Bibliografia
B!a%ejewski R. 2003. Przydomowe oczyszczalnie "cieków. Wyd. O rodek
Doradztwa w Zarzeczewie, W!oc!awek 2003.
Brzostowski N., Hawry!yszyn M., Karbowski D., Paniczno S., Przydomowe
Oczyszczalnie 'cieków, Poradnik, Podlaska Stacja Przyrodnicza „Narew’’ 2008.
Bugajski P., Bergel T., Niedoci!#enia hydrauliczne przydomowych oczyszczalni "cieków. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 5/2009.
Heidrich Z., Kalenik M., Podedworna J., Sta#ko G., Sanitacja wsi. Wyd. Seidel Przywecki SSP z o.o. Warszawa 2008.
Heidrich Z., Sta#ko G., 2007: Leksykon przydomowych oczyszczalni "cieków, Wydawnictwo Seidel-Przywecki 2007.
Heidrich Z., Przydomowe oczyszczalnie "cieków. Wyd. COIB, Warszawa
1998.
Jowett E.C., Comparing the performance of prescribed septic tank to long,
narrow flooded designs, WEFTEC Technical Program 16, San Diego
2007.
Kuczera M., Gospodarka "ciekowa w gospodarstwie rolnym, Poradnik Gospodarski nr 11/2010.
Kuczewski K., Efekt oczyszczania "cieków bytowo-gospodarczych w trzykomorowym osadniku przep$ywowym. Zesz. Prob. Tech. San. Wsi.
Wroc!aw 1995.
)omotowski J., Szpindor A., Nowoczesne systemy oczyszczania "cieków.
Arkady 1999.
Ma$y Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa 2010.
Osmólska-Mróz B., Lokalne systemy unieszkodliwiania "cieków, poradnik,
wydawnictwo: Instytut Ochrony (rodowiska, Warszawa 1995.
Paw'ska K., Pulikowski K., Strzelczyk M., Rajmund A., Osadnik gnilny podstawowy element przydomowych oczyszczalni. Infrastruktura
i Ekologia Terenów Wiejskich, PAN 2011.
Praca zbiorowa, Poradnik eksploatatora oczyszczalni "cieków. Wyd. PZITS,
Pozna# 1997.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
ZN nr 98
Przydomowe oczyszczalnie !cieków sposobem rozwi zania problemów…
257
Rosen P. Przydomowe oczyszczalnie "cieków, Warszawa 2002.
Rothe N.K., Lowe K.S., Wastewater composition and variability as obtained
from literature source, WEFTEC Technical Program 16, San Diego
2007.
Rozporz$dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiada& budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 15 czerwca 2002).
Rozporz$dzenie Ministra (rodowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale%y spe!nia& przy wprowadzaniu cieków do wód lub
do ziemi oraz w sprawie substancji szkodliwych dla rodowiska wodnego (Dz.U. Nr 137/2006, poz. 984 z pó"n. zmianami).
Sadecka Z., Biologiczne podstawy oczyszczania "cieków. Wyd. SeidelPrzywecki, Warszawa 2010.
Seabloom R.W., Bounds T.R., Loudon T., Septic Tank, University Curriculum Development for Decentralized Wastewater Management, EPA
2004.
Sta#ko G., Leksykon Przydomowych Oczyszczalni 'cieków, Warszawa
2008.
Szyd!owska J., Odpady w gospodarstwie rolnym, Poradnik Gospodarski,
2/2010.
Ustawa 1996. Ustawa o utrzymaniu czysto ci i porz$dku w gminach z dnia
13 wrze nia 1996 r. Dz.U. 132 poz. 622 z pó"n. zm.
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz.U. 2001 Nr. 115,
poz. 1229).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony rodowiska (Dz.U.
Nr 62, poz. 627 z pó"n. zm).
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz.U. Nr 106, poz. 1126
z pó"n. zm.).
ZN nr 98
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
258
Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013
B. Wi!niewska-Kad"ajan
ZN nr 98