Analiza porównawcza regionalnego rynku pracy województwa

Transkrypt

PROFIL INŻYNIERA Część 2 Analiza porównawcza regionalnego rynku pracy województwa śląskiego z wybranymi regionami Unii Europejskiej opracowanie powstało w ramach projektu „Plan Rozwoju Politechniki Częstochowskiej” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu 4 – Szkolnictwo wyższe i nauka, Poddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni Opracowanie wykonał zespół autorski w składzie: Marlena Grabowska Agata Mesjasz‐Lech Tomasz Nitkiewicz Iwona Otola Piotr Pachura CZĘSTOCHOWA
- 2008 –
ROZDZIAŁ 1. EWOLUCJA PRZEMYSŁU REGIONU Z PUNKTU WIDZENIA DETERMINANTÓW GOSPODARCZYCH KSZTAŁTUJĄCYCH RYNEK PRACY………………………. ROZDZIAŁ 2. CHARAKTERYSTYKA REGIONALNEGO RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO W ŚWIETLE DANYCH STATYSTYCZNYCH………………………… 2.1 Ewolucja bezrobocia w Województwie Śląskim………………………………………………… 2.2 Zmiany w poziomie bezrobocia w Województwie Śląskim według płci i wykształcenia……………………………………………………………………………….. 2.3 Bezrobocie w Województwie Śląskim według stażu pracy………………………………. 2.5 Zróżnicowania wewnątrzregionalne……………………………………………………………….. ROZDZIAŁ 3. KONTEKST UNII EUROPEJSKIEJ W ANALIZIE REGIONALNEGO RYNKU PRACY……………….. 3.1 Ewolucja strategii UE wobec rozwoju rynków pracy…………………………………………… 3.2 Województwo Śląskie na tle regionów Unii Europejskiej…………………………………… ROZDZIAŁ 4. PRZYKŁADY RESTRUKTURYZACJI FRANCUSKICH REGIONÓW PRZEMYSŁOWYCH……… 4.1 Region Nord Pas de Calais………………………………………………………………………………… 4.2 Region Lotaryngii……………………………………………………………………………………………… Wnioski………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Literatura…………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ROZDZIAŁ 1
EWOLUCJA PRZEMYSŁU REGIONU Z PUNKTU WIDZENIA
DETERMINANTÓW
GOSPODARCZYCH
KSZTAŁTUJĄCYCH
RYNEK PRACY
Bezrobocie jako główny aspekt rynku pracy zarówno w ujęciu krajowym jak regionalnym
stanowi podstawowe wyzwanie dla rozwoju społeczno-gospodarczego. Województwo Śląskie
jako specyficzny pod względem struktury gospodarczej i demograficznej region stoi przed
dużymi problemami związanymi z problematyką rynku pracy. Z punktu widzenia znaczenia
regionu w gospodarce krajowej jak i ponadnarodowej w ramach terytorium Unii Europejskiej
– Województwo Śląskie wymaga bardzo kompleksowego podejścia do rozwoju rynku pracy.
Specyfika regionu ukształtowana w procesie ewolucji struktur przemysłowych polega między
innymi na:
- dużej gęstości zaludnienia oraz skupieniem ludności na obszarach aglomeracyjnych;
- dominacją monokultury przemysłów ciężki, szczególnie górnictwa węgla kamiennego;
- specyficzną kulturą społeczną charakteryzującą się większą aktywnością zawodową
mężczyzn;
- dużą koncentracją zanieczyszczeń środowiska oraz degradacją infrastruktury urbanistycznej.
Specyfika regionu należącego do największych konurbacji przemysłowych na obszarze
Europy Środkowo-Wschodniej została ukształtowana w toku procesów historycznych
związanych często z rabunkowym charakterem eksploatacji surowców kopalnych. Ponadto
cechą charakterystyczną problemów regionu jest jego stosunkowo niewielki obszar w
porównaniu z innymi historycznymi aglomeracjami przemysłowymi jak na przykład
Lorraine, Nord-Pas de Calais, Zagłębie Ruhry czy okręgi górnictwa węgla kamiennego w
USA i Wielkiej Brytanii. Wielkość wydobycia węgla kamiennego w regionie Górnego Śląska
przedstawiona w Tabeli 1. prezentuje znaczenie tego okręgu górniczego na tle innych państw.
Tabela 1. Wydobycie węgla kamiennego w wybranych krajach w roku 1858
Kraj/region
Wydobycie w tonach
Górny Śląsk
2 800 000
Prusy bez Górnego Śląska
6 583 162
Francja
8 400 000
Belgia
8 925 714
Wielka Brytania
66 0 48 787
USA
21 788 940
Wydobycie na świecie
126 183 940
Źródło kompilacja autora na podstawie (Kossuth S., Górnictwo węglowe na Górnym Śląsku w
połowie XIX w. (Coal mining in Upper Silesia in middle of 19th c.) Wydawnictwo Śląsk, Katowice,
1965 p. 44)
Ważnym zjawiskiem charakterystycznym dla przemysłu Górnego Śląska i rzutującym na
charakter regionu przez wiele dziesięcioleci (aż do czasów współczesnych) był proces
koncentracji przemysłu. Proces koncentracji polegał na skupianiu coraz większej liczby
produkcji oraz zatrudnienia w dużych zakładach przemysłowych. Zjawisko to wystąpiło
bardzo wyraźnie już od połowy XIX w. Głównymi gałęziami koncentracji było górnictwo
oraz hutnictwo. Proces koncentracji prowadził do powstawania ogromnych kompleksów
przemysłowych. Proces koncentracji występował w zasadzie nieprzerwanie od połowy XIX
w. do lat 90tych XX w. Głównym okresem kształtowania się silnie skoncentrowanych
struktur przemysłowych był okres drugiej połowy XIX w., dane dotyczące procesu
koncentracji przemysłu przedstawiają poniższe tabele. Największą koncentrację przestrzenną
można zaobserwować w przemyśle hutniczym, gdzie liczba fabryk od roku 1852 do 1902
zmniejszyła się z 63 do 10. W górnictwie węgla kamiennego mniejsza koncentracja
przestrzenna wynikała ze specyfiki działalności opartej o eksploatację złóż podziemnych, w
tym sektorze natomiast nastąpiła ogromna koncentracja zatrudnienia z 7 418 pracowników
kopalń w roku 1852 do ponad 80 tysięcy w 1902 roku (Tabela 2).
Tabela 2. Koncentracja przemysłu ciężkiego na Górnym Śląsku w latach 1852 - 1902
Sektor
Górnictwo węgla
Rok
Liczba fabryk
Zatrudnienie
1852
78
7 418
1902
63
80 038
Hutnictwo żelaza
1852
63
1 993
1902
10
4 016
Hutnictwo cynku
1852
39
2 720
1902
23
7 985
Źródło Kompilacja autora na podstawie danych z: Zeitschrift fuer das Berg-, Huetten- und
Salinenwesen in dem preussischen Staate, Satistik der oberschlesischen Berg-u. Huettenwerke in
(Popiołek K. eds. Studia i materiały z dziejów Śląska T. II. (Study and documentation of Silesian
history Vol. II) Wydawnictwo PAN, Wrocław, 1958p. 72)
Dynamiczny proces kształtowania się ogromnych kompleksów przemysłowych na terytorium
Górnego Śląska można zaobserwować na podstawie danych Tabeli 3. Przedstawiającej
zmiany w woluminie produkcji i poziomie zatrudnienia w przeliczeniu na jeden zakład
produkcyjny. Ogromna koncentracja produkcji oraz zatrudnienia wystąpiła zarówno w
górnictwie węgla kamiennego jak i hutnictwie żelaza i cynku.
Tabela 3. Koncentracja przemysłu ciężkiego na Górnym Śląsku w latach 1852 – 1902 w
przeliczeniu na jedną fabrykę
Sektor
Górnictwo węgla
Hutnictwo żelaza
Hutnictwo cynku
Rok
Produkcja w tonach
Zatrudnienie
1852
17 343
95
1902
388 425
1 270
1852
985
30
1902
68 549
402
1852
748
70
1902
5 068
347
Źródło kompilacja autora za: Zeitschrift fuer das Berg-, Huetten- und Salinenwesen in dem
preussischen Staate, Satistik der oberschlesischen Berg-u. Huettenwerke in (Popiołek K. eds. Studia i
materiały z dziejów Śląska T. II. (Study and documentation of Silesian history Vol. II) Wydawnictwo
PAN, Wrocław, 1958p. 73)
Już w tym okresie wskazywano na negatywne strony koncentracji i rozwoju monokultury
przemysłowej przy jednoczesnym braku przetwórstwa na bazie zakładów rzemieślniczych
oraz eksporcie związanym głównie z nieprzetworzonymi surowcami.
W latach 1918 - 1939 odrodzone państwo polskie potrzebowało gwałtownie stworzenia
podstaw rozwoju gospodarczego m.in. w celu rozbudowy przemysłu zbrojeniowego (z
powodu doświadczeń I wojny światowej i zagrożenia utratą niepodległości za sprawą państw
ościennych). Podstawą rozwoju gospodarczego stał się głównie potencjał Górnego Śląska,
gdyż tworzenie (lokowanie) innych okręgów gospodarczych było w fazie początkowej (np.
Okręg Centralny, Gdynia). Zjawisko to powodowało jeszcze większy wzrost koncentracji
przemysłu dotychczasowego (górnictwo, hutnictwo) oraz lokowanie nowych gałęzi
przemysłu na Śląsku (chemicznego i maszynowego). Znaczna rozbudowa przemysłu
chemicznego na Śląsku wiązała się z niedorozwojem tej dziedziny gospodarki w porównaniu
z krajami ościennymi, szczególnie Niemcami. Ponadto rozwój przemysłu chemicznego miał
związek z produkcją wojskową. Doświadczenia I wojny światowej i użycie gazów bojowych
ukształtowały doktrynę obronną opierającą się na wykorzystywaniu gazów bojowych, do tego
potrzebny był dobrze rozwinięty przemysł chemiczny.
Gospodarka Polski po okresie okupacji niemieckiej i radzieckiej była zrujnowana zarówno w
wyniku działań wojennych jak i rabunku maszyn i urządzeń przez okupantów. Jednakże
należy zauważyć, iż zakłady przemysłowe na Górnym Śląsku nie poniosły wielu strat
wskutek działań wojennych podczas II wojny światowej. Największe straty odnotowano na
skutek wywiezienia przez wojska sowieckie znacznej części maszyn z fabryk górnośląskich
jako łupu wojennego (straty wyniosły ok. 40% stanu przedwojennego) (Sprawozdanie
Centralnego Zarządu Przemysłu Hutniczego za lata 1945-1946, Katowice 1947 p. 15).
Pomimo tego Śląsk jako najbardziej uprzemysłowiony region kraju z zachowaną w dużym
stopniu infrastrukturą przemysłu - stał się praktycznie jedynym motorem napędowym
rozwoju gospodarki socjalistycznej Polski po II wojnie światowej. Znaczenie przemysłu
Górnego Śląska dla gospodarki kraju w roku 1946 przedstawia Tabela 4.
Tabela 4. Znaczenie przemysłu Górnego Śląska w gospodarce Polski socjalistycznej po w
roku 1946.
Udział przemysłu Śląska w
gospodarce kraju
(Polska=100%)
49%
Zatrudnienie w przemyśle
ogółem
Produkcja energii
90%
elektrycznej
Produkcja węgla kamiennego
100%
Produkcja hutnictwa cynku i
100%
ołowiu
Produkcja hutnictwa żelaza
90%
Produkcja kwasu siarkowego
100%
Udział w eksporcie
90%
Źródło: Kompilacja na bazie: Rocznik Statystyczny 1946 r.
Ponadto przesłanki socjalistycznej gospodarki planowej oraz ideologia komunistyczna
powodowały, iż rozwój Śląska był istotnym elementem budowy „społeczeństwa
socjalistycznego” poprzez: tworzenie zasobów wielkoprzemysłowej klasy robotniczej
rekrutującej się z ludności wiejskiej; rekonstrukcje społeczną wsi, umożliwiająca
kolektywizację własności rolnej; „propagandę” sukcesu gospodarczego i industrializacji jako
czynników budujących „świadomość” socjalistyczną. Nie bez znaczenia był fakt wzorowania
się na doświadczeniach Związku Radzieckiego z okresu szybkiej industrializacji w latach (w
na cześć Jozefa Stalina nazwa stolicy Górnego Śląska Katowice została przemianowana na
Stalinogrod).
Obok procesu dalszej koncentracji przemysłu i rabunkowej eksploatacji złóż węgla
kamiennego następowały bardzo istotne zmiany struktury społecznej. Społeczność Śląska
charakteryzowała się silną homogenicznością umacnianą silnymi więzami pokrewieństwa i
zawodu (głownie tradycji zawodu górnika), charakterystyczne było zjawisko „dziedziczenia
zawodu” 1 . Sytuacja homogeniczności ludności regionu zmieniała się w okresie socjalizmu w
związku z wspieranymi przez władze socjalistyczne dużymi falami migracji ludności
wiejskiej do uprzemysłowionego Śląska. Obok rozwoju zasobów siły roboczej migracje miały
na celu zaburzenie stanu homogeniczności mieszkańców Górnego Śląska.
Inną ważną społecznie kwestią był brak infrastruktury mieszkaniowej wynikający z rosnącego
zatrudnienia w socjalistycznym przemyśle Śląska, znaczny napływ ludności spoza regionu
pracujących w fabrykach powodował konieczność budowy mieszkań. Wynikiem tego była
koncentracja
osiedli
mieszkaniowych
w
formie
kilkunastopiętrowych
wieżowców
mieszkalnych skupionych blisko siebie w dzielnicach bez jakiejkolwiek infrastruktury
wypoczynkowej i kulturalnej. Przestarzałe technologie budowlane i pośpiech w oddawaniu
jak największej ilości mieszkań prowadziły do oferowania mieszkań o bardzo złym
standardzie. Zabudowa osiedli mieszkaniowych pogłębiała negatywne zjawiska w zakresie
zagospodarowania przestrzeni miast.
Innym bardzo ważnym skutkiem industrializacji była ogromna degradacja środowiska
naturalnego. W okresie socjalistycznej industrializacji nie interesowano się skutkami rozwoju
przemysłu ciężkiego dla środowiska naturalnego. Zwracano uwagę głównie na problem
zapadania się i usuwania terenu z powodu
prac górniczych. Poważne zainteresowanie
problemem zanieczyszczenia środowiska rozpoczęło się pod koniec lat 80tych XX w., kiedy
poziom degradacji środowiska zagrażał istotnie egzystencji ludzi na tym terenie. W regionie
Górnego Śląska zajmującego powierzchnię 2,1% obszaru Polski w roku 1985 występowało
nagromadzenie aż 42% wszystkich odpadów przemysłowych, 25,3% emisji zanieczyszczeń
pyłowych
i
31,2%
zanieczyszczeń
gazowych
(Rocznik
statystyczny
województwa
katowickiego 1986, Warszawa 1986).
1
Czakon D. Województwo katowickie i Śląskie oraz ich mieszkańcy w procesie zmian (Katowice province and
Silesian region and the citizenships in the proces of change), Wydawnictwo WSP w Częstochowie,
Częstochowa, 2003
ROZDZIAŁ 2
CHARAKTERYSTYKA
WOJEWÓDZTWA
REGIONALNEGO
ŚLĄSKIEGO
W
RYNKU
ŚWIETLE
PRACY
DANYCH
STATYSTYCZNYCH
2.1 EWOLUCJA BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM
Poniższy wykres przedstawia zmianę poziomu bezrobocia w latach 2002 do 2008 r.
Sukcesywny i bardzo wyraźny spadek bezrobocia można zaobserwować szczególnie w
okresie od 2004 r. do 2008 r.
Wykres Bezrobocie w Województwie Śląskim w latach 2002 - 2008
Źródło: Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Województwie Śląskim w I półroczu
2008 r., Wojewódzki Urząd Pracy, Katowice, 2008.
Stopa bezrobocia w województwie śląskim była wyższa od ogólnokrajowej stopy bezrobocia
w latach 2003 – 2006. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w 2007 roku i stopa bezrobocia w
województwie śląskim była niższa od stopy bezrobocia dla całego kraju o 1,5 punktu
procentowego kształtując się na poziomie 8,1%. W poprzednich latach zarówno w
województwie śląskim jak i całym kraju stopa bezrobocia miała dwucyfrowy wynik, ale
systematycznie malała w całym badanym okresie.
Wykres 1 Stopa bezrobocia w województwie śląskim na tle kraju w latach 2003 - 2007
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
2003
2004
2005
woj. śląskie
2006
2007
Polska
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS www.stat.gov.pl
Wyraźną tendencję spadku poziomu bezrobocia można zaobserwować róznież na podstawie
analizy poniższej tabeli prezentującej zmiany zatrudnienia w regionie według sekcji PKD w
latach 2004 – 2007.
Tabela 17. Zatrudnienie w województwie śląskim według sekcji PKD w latach 2004 - 2007
Osoby
Dynamika rok 2004 = 100
Udział woj. śląskiego
w Polsce (%)
2004
2005
2006
2007
2007
Zatrudnieni w sektorze przemysłowym
Sekcja C
862
98,8
97,9
91,6
10,4
Sekcja D
105 492
93,1
95,7
99,7
12,2
Sekcja E
1 511
106,8
111,0
95,0
6,4
Sekcja F
52 316
103,2
112,8
127,5
13,0
Ogółem
160 181
96,5
101,4
108,7
12,4
Zatrudnieni w sektorze usług
Sekcja G
193 271
100,4
99,1
100,5
12,9
Sekcja H
22 649
99,6
104,4
107,2
13,4
Sekcja I
30 675
97,1
109,1
117,3
12,1
Sekcja J
10 698
118,5
121,3
121,4
12,1
Sekcja K
62 741
92,5
97,7
104,4
11,4
Sekcja L
6 336
95,4
91,8
91,0
5,9
Sekcja M
43 129
119,4
130,0
138,2
11,6
Sekcja N
27 320
101,3
103,7
112,7
12,6
Sekcja O, P, Q
23 348
100,7
103,6
109,1
12,6
Ogółem
420 167
101,3
104,1
108,2
12,2
Wykres 15. Struktura zatrudnienia według sektorów w województwie śląskim w 2007 roku
Najwięcej osób w województwie śląskim zatrudnionych jest w sektorze usługowym 454 tyś
osób, co stanowi 71,7% wszystkich zatrudnionych. 174 tyś osób pracuje w sektorze
przemysłowym, co stanowi 27,5%. Tylko 0,8% zatrudnionych tj. około 5 tyś. osób pracuje w
sektorze rolniczym. W sektorze usług najwięcej zatrudnionych jest w sekcji G – 30,7%,
następnie w sekcji K – 10,3% oraz sekcji M – 9,4% wszystkich zatrudnionych. W pozostałych
sekcjach PKD należących do sektora usług zatrudnionych jest od 3 do 5%. Wyjątek stanowi
tylko sekcja L, w której pracuje 0,9% wszystkich zatrudnionych. Natomiast w sektorze
przemysłowym, do którego należą sekcje C, D, E, F najwięcej zatrudnionych 16,6%
wszystkich pracujących należy do sekcji D. Sekcja F reprezentowana jest przez 10,5%
zatrudnionych, natomiast sekcja C i E stanowi 0,1 – 0,2 %.
2.2 ZMIANY W POZIOMIE BEZROBOCIA W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM WEDŁUG
PŁCI I WYKSZTAŁCENIA
Poniższy wykres przedstawia dynamikę zmian poziomu bezrobocia z uwzględnieniem
podziału według płci, można obserwować większy spadek liczby bezrobotnych w całym
okresie wśród mężczyzn.
Wykres Dynamika zmian bezrobocia z podziałem według płci
Struktura bezrobocia wg. wykształcenia w III kwartale 2008 r.
Źródło: Sytuacja na rynku pracy Województwa Śląskiego w III kwartale 2008 roku, Wojewódzki
Urząd Pracy, Katowice, 2008
2.3 BEZROBOCIE W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM WEDŁUG STAŻU PRACY
2.4 ZRÓŻNICOWANIE WEWNĄTRZREGIONALNE
Bezrobocie w III kwartale 2008 r. w subregionach
Bezrobocie według płci w III kwartale 2008 r. w subregionach
Bezrobocie na wsi w III kwartale 2008 r. w subregionach
Udział bezrobotnych do 25 roku życia w III kwartale 2008 r. w subregionach
Udział długotrwale bezrobotnych w III kwartale 2008 r. w subregionach
Liczba ofert pracy w latach 2000 i 2007 w poszczególnych podregionach
ROZDZIAŁ 3
KONTEKST UNII EUROPEJSKIEJ W ANALIZIE REGIONALNEGO
RYNKU PRACY.
3.1 EWOLUCJA STRATEGII UE WOBEC ROZWOJU RYNKÓW PRACY
Problem wzrastającego bezrobocia w krajach UE pojawił się na początku lat 70-tych, kiedy w
roku 1970 bezrobocie w krajach wspólnoty wynosiło nieco ponad 2% 2 to już w roku 1979
prawie 6%. W 1985 r. bezrobocie wynoszące ponad 10,5%. osiągnęło poziom najwyższy od
czasu Wielkiego Kryzysu w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Najwyższa 11,2 % stopa
bezrobocia zanotowana w roku 1994 to ponad 18,5 miliona bezrobotnych czyli co ósmy
zawodowo czynny mieszkaniec UE był bez pracy.
Co ciekawe wzrost bezrobocia występował równocześnie ze wzrostem nowych miejsc pracy.
W latach 1987 – 1997 liczba nowych miejsc pracy w krajach UE wzrosła o 5 milionów,
jednocześnie
liczba
osób
wchodzących
na
rynek
pracy
wyniosła
7,5
miliona.
Charakterystycznym zjawiskiem są również znaczne różnice w poziomie bezrobocia
pomiędzy poszczególnymi państwami i regionami UE. Na przykład w roku 1997 w regionie
Andaluzji w Hiszpanii stopa bezrobocia wynosiła 32 %, jednocześnie ponad 50% młodych
ludzi w tym regionie było bez pracy. W tym samym okresie w Luksemburgu zanotowano
jedynie 2,5% bezrobocie.
Wykres 1. Stopa bezrobocia w krajach UE w 1997 r. (EUR 15 średnia UE)
2
Wszystkie dane statystyczne za: „Sixieme rapport periodique sur la situation et l’evolution socio-economique
des regions, DG XVI, Luksemburg 1998
Obecnie bezrobocie w krajach UE charakteryzuje się tendencją spadkową z 10,7% w roku
1997 do 8,3% w sierpniu 2000 r. Charakterystyczne cechy ewolucji bezrobocia w UE:
•
bezrobocie rosło szybciej podczas okresów recesji, ale przyrost miejsc pracy w
okresach koniunktury nie rekompensował wcześniejszego wzrostu bezrobocia,
•
wzrost bezrobocia towarzyszył wzrostowi miejsc pary, gdyż ilość powstających
miejsc pracy była niewystarczająca przy liczbie osób wchodzących na rynek pracy;
•
wzrost bezrobocia powiększało różnice w poziomie rozwoju poszczególnych
regionów, gdyż dotyczyło przede wszystkim regionów słabiej rozwiniętych.
Jedną z przyczyn spadku poziomu bezrobocia od roku 1997 była aktywna polityka UE
wobec zatrudnienia, której instrument stanowiła Europejska Strategia Zatrudnienia przyjęta
na szczecie UE w Luksemburgu. Dokument ten
określa rolą UE jako podmiotu
koordynującego polityką wobec bezrobocia nadając państwom członkowskim dużą
autonomię w doborze instrumentów realizacyjnych. Strategia określa nowe podejście do
polityki zatrudnienia 3 charakteryzujące się następującymi elementami:
•
koordynacja polityki wobec zatrudnienia między Komisją europejską a państwami
członkowskimi;
•
przejrzystość celów polityki i poddanie ich społecznej kontroli;
•
wskaźniki oceny skuteczności programów muszą odpowiadać przyjętym celom;
•
na poziomie UE przyjmowane są jedynie priorytety i analizowane rezultaty, państwa
członkowskie są odpowiedzialne za stworzenie warunków do wdrożenia programów;
•
analiza planów narodowych na rzecz zatrudnienia musi wykazywać ewolucję
zatrudnienia oraz warunki dla wzmocnienia efektów działań.
Strategia definiuje również podstawowe zalecenia metodologiczne dla interwencji na rzecz
rozwoju zatrudnienia:
-
subsydiarność;
-
konwergencje;
-
zarządzanie przez cele;
-
promocję akcji pilotażowych;
-
integrację działań na poziomie krajowym 4 .
3
tzw. Process luksemburski
4
Unite de lÈurope solidarite des peuples, diversite des territoir. Deuxieme raport sur la cohesion
economique et sociale, CE Luxemburg 2001
W procesie konsultacji prowadzonej przez Komisję Europejską z krajami członkowskimi w
roku 1998 przyjęto następujące cele strategiczne (pakiety) w zakresie polityki zatrudnienia i
przeciwdziałania bezrobociu:
Pakiet I: Poprawa zdolności wejścia na rynek pracy.
1. walka z bezrobociem wśród młodzieży
2. zmiana metod pasywnych na aktywne w walce z bezrobociem
3. promocja współpracy między partnerami działającymi na rzecz zatrudnienia
4. ułatwienie wejścia na rynek pracy absolwentom
Pakiet II. Przedsiębiorczość
1.
ułatwienia administracyjne dla przedsiębiorstw
2.
promocja przedsiębiorczości
3.
promocja podejmowania działalności gospodarczej
Pakiet III. Zdolności adaptacyjne
1. modernizacja organizacji pracy
2. wsparcie dla inwestycji przedsiębiorstw w rozwój zasobów ludzkich
Pakiet IV. Równość szans
1.
wyrównywanie szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy
2.
integracja osób niepełnosprawnych na rynku pracy
3.
ułatwienia w powrocie na rynek pracy 5 .
Państwa piętnastki przyjęły strategię walki z bezrobociem w latach 2000 – 2006 opartą o
cztery priorytety 6 , uznając problem przeciwdziałania bezrobociu w krajach UE jako
najważniejsze wyzwanie dla polityki społeczno-gospodarczej:
•
rozwój nowoczesnego kształcenia zawodowego;
•
promowanie przedsiębiorczości;
5
La strategie europeenne pour lèmploi et le FSE en 1998, CE, Luxemburg 1999
szczyt UE w Helsinkach w roku 2000, przyjął raport na temat bezrobocia w roku 1999 , wytyczając
kierunki dalszej polityki
6
•
wzmocnienie zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i pracowników do warunków
europeizacji i globalizacji gospodarki;
•
rozwój polityki równych szans dla różnych grup społecznych. 7
W praktyce krajów członkowskich projekty walki z bezrobociem można podzielić umownie
na następujące rodzaje przedsięwzięć :
•
skierowane na tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach restrukturyzacji przemysłu
lub terenach wyludniających się o charakterze dużych przedsięwzięć infrastrukturalnych,
często międzyregionalne lub międzynarodowe;
•
polegające na programowaniu i wdrażaniu lokalnych paktów zatrudnienia na obszarach
często znacznie mniejszych od regionu;
•
związane z
inicjatywami
UE
w
ramach programu rozwoju społeczeństwa
informacyjnego.
Jednocześnie podstawowym instrumentem finansowym wspierającym politykę walki z
bezrobociem pozostały zreformowane fundusze strukturalne. W planowaniu wszystkich
rodzajów projektów dotyczących rynku pracy niezbędnym warunkiem jest integracja i
koordynacja działań oraz budowanie partnerstwa i współdziałania na poziomie lokalnym lub
regionalnym. Przykłady rozwiązywania problemów bezrobocia w UE w znacznym stopniu
opierają się właśnie na wykorzystaniu odpowiednich funduszy strukturalnych.
Europejski Fundusz Społeczny (Fonds Social Europeen )stanowi podstawowe narzędzie
strukturalne finansujące programy dot. polityki na rzecz zatrudnienia. W praktyce jednak, na
poziomie regionalnym projekty restrukturyzacyjne finansowane są zarówno z funduszu
społecznego jak funduszu rozwoju regionalnego (FEDER) oraz bardzo często z programów
horyzontalnych UE. Wiele projektów nie dotyczy bezpośrednio tworzenia lub utrzymania
miejsc pracy, jednakże większość posiada bezpośredni bądź pośredni wpływ na sferę
społeczną, w tym wzrost zatrudnienia. Interwencje strukturalne oddziałują zatem w bardzo
różnorodnej formie na zapobieganie bezrobociu, jak np 8 .:
-
tworzenie
miejsc
pracy
bezpośrednio
podczas
realizacji
projektu
np.
infrastrukturalnego (budownictwo, administracja, budowa autostrad);
7
Guide des Pactes territoriaux pour l’emplois 2000 – 2006, Document des services de la Commision,
listopad 1999
8
Environnemental et developement Durable. Un guide dèvaluation ex-ante de lìmpact
environnemental des programmes de development regional, CE, Luxemburg 1999.
-
tworzenie miejsc pracy jako bezpośredni efekt projektu poprzez wsparcie dla nowych
przedsiębiorstw lub rozwój istniejących (dotacje, subwencje na stworzenie miejsc
pracy przez przedsiębiorstwa);
-
poprzez wzrost kompetencji pracowników i bezrobotnych dzięki programom
kształcenia i przekwalifikowań;
-
pośrednio poprzez miejsca pracy tworzone w otoczeniu projektu np. usługi
transportowe, gastronomiczne itp.;
-
pośrednio poprzez wzrost gospodarczy na poziomie lokalnym dzięki np. poprawie
infrastruktury i obniżeniu kosztów funkcjonowania przedsiębiorstw;
-
pośrednio poprzez wzrost dochodów ludności, jako odpowiedź na wzrastający popyt,
na przykład w sektorze usług.
3.2 WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE NA TLE REGIONÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Analiza regionalnych aspektów rynku pracy na terytorium Unii Europejskiej, jak również
tendencji w zakresie tworzenia miejsc pracy jest determinowana głównie przez duże różnice
w poziomie bezrobocia wewnątrz samej UE. Podstawowe różnice w strukturze zatrudnienia
pomiędzy regionami UE polegają na:
- większym zatrudnieniu w przemysłach tradycyjnych pomimo znacznej redukcji w latach
dziewięćdziesiątych,
- zatrudnienie w rolnictwie wynoszące ok. 20% jest pięć razy wyższe od średniej UE;
- mniejszej produktywności w stosunku do UE;
- znacznym wzroście zatrudnienia w sektorze usług, lecz nierównomiernym występującym
przede wszystkim na terenach zurbanizowanych.
Tabela Regiony UE mające najwyższy udział zatrudnienia w usługach
Regiony NUTS-2
% zatrudnionych w PKB
usługach
Bruxelles (B)
na
mieszkańca,
UE15=100
1999
2004
1999
UE15=1
UE27=10 UE15=100 UE27=100
00
0
83,8
88,7
173
2004
248,3
Greater London (UK)
83,7
85,9
140
188,5
Stockholm (S)
82,9
86,2
123
156,7
Brabant Wallon (B)
79,8
81,3
89
119
Ile de France (F)
79,3
82,9
160
174,5
Corse (F)
78,9
84,4
82
87,2
Surrey East, West Sussex (UK)
77,6
79,6
104
130,4
Provance-Alpes – Cote d’Azur (F)
77,5
69,8
92
112,8
Wien (A)
77,4
80,4
167
179,7
Namur (B)
76,7
76,5
86
86,7
Vlaams Brabant (B)
76,4
130,1
96
79,3
Hamburg (D)
76,4
81,1
192
195,2
Berlin (D)
75,9
83
102
101,2
Lazio (I)
75,6
79,8
114
131,8
Utrecht (NL)
75,6
83,1
120
157,7
Noord-Holland (NL)
74,6
82,3
121
153,7
Zuid-Holland (NL)
74,3
80,6
111
132,8
Luxemburg (L)
74,2
80,9
169
251
Merseiside (UK)
74,2
78,5
73
87,3
Oxforfshire (UK)
73,9
79,2
124
173,8
Ovre Norrland (S)
73,8
79,5
97
110,6
Bedfordshire (UK)
73,8,
78
102
137,6
POMORSKIE
59,3
57,8
35,6
49,6
POLSKA
50,5
53,4
36,1
50,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie: First progress report on cohesion, EC, Luxemburg, 2002;
Sixieme rapport periodique sur la situation et le developpement economique et social des regions de
l’UE, Luxemburg 1999; Rapport sur la cohesion economique et social Luxemburg 2007.
Tabela 3 przedstawia wybrane regiony UE z największym zatrudnieniem w sektorze usług
oraz PKB/mieszkańca. Wśród regionów z dominującym zatrudnieniem w usługach
przeważają regiony centralne (stołeczne) poszczególnych państw: Bruksela, Paryż, Wiedeń,
Berlin, Sztokholm oraz regiony tradycyjnie turystyczne jak: Ceuta, Provance Cote d’Azure.
Jednocześnie można zauważyć, iż regiony te posiadają w większości wyższy od przeciętnej
PKB. Podobna tendencja została przedstawiona w Tabeli 4, gdzie występuje tendencja
zależności stopnia uprzemysłowienia wyrażona zatrudnieniem w przemyśle w stosunku do
poziomu rozwoju gospodarczego.
Tabela 4. Regiony UE mające najwyższy udział zatrudnienia w przemyśle.
Regiony NUTS-2
% zatrudnionych w
PKB na mieszkańca,
przemyśle
UE15=100, UE27=100
1999
2004
1999
2004
UE15=100
UE27=100
UE15=100
UE27=100
Stuttgard (D)
43,8
40,2
135
141
Tubingen (D)
42,9
40,2
114
120,2
Detmold (D)
42,5
35.3
105
109,1
Oberfranken (D)
41,8
37
107
113
Veneto (I)
41,1
39,2
124
127,4
Lombardia (I)
40,7
38,6
132
141,5
Niederbayern (D)
40,2
37,2
97
115
Navarra (E)
40,0
36,7
98
126,7
Vorarlberg (A)
40,0
37,5
112
134,4
Norte (P)
39,9
39,6
62
58,8
Piemonte (I)
39,6
36,1
118
119,5
Unterfranken (D)
39,5
34,5
104
117,3
Arnsberg (D)
39,1
33
104
106
La Rioja (E)
39,0
40,3
89
109,4
Marche (I)
38,7
39,6
106
107,5
Karlsruhe (D)
38,5
35,3
126
134,3
Schwaben (D)
38,4
34,5
110
122
Cataluna (E)
38,4
34,4
99
120,5
Freiburg (D)
38,3
37,6
109
114,6
Limburg (B)
37,8
32,2
110
101,5
Mittelfranken (D)
37,7
31,1
123
137
Franche-Comte (F)
37,4
39,9
93
97,7
Oberphaltz (D)
37,2
35
100
119,3
Pais Vasco (E)
36,9
33,7
92
125,4
Sachsen (D)
36,8
31,2
64
85,9
ŚLĄSKIE
45,4
38,8
40,3
57
POLSKA
31,4
29,2
36,1
50,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie: First progress report on cohesion, EC, Luxemburg, 2002;
Sixieme rapport periodique sur la situation et le developpement economique et social des regions de
l’UE, Luxemburg 1999;
Regiony najbardziej uprzemysłowione zaprezentowane w tabeli 4 posiadają w większości
wyższy PKB od średniej UE. Od tej zależności wyraźnie odbiega Saksonia z jedynie 64%
PKB, co związane jest z procesem dostosowań strukturalnych nowych landów niemieckich i
ich początkowym stopniem zapóźnienia w rozwoju gospodarczym. W odniesieniu do Polski
woj. Śląskie charakteryzuje się najwyższym stopniem uprzemysłowienia (45,4% w roku 1999
i 38,8% w roku 2004) z jednocześnie wyższym poziomem PKB w stosunku od średniej
krajowej (40,3% do 36,1% w roku 1999 i 57% do 50,7%).
W przypadku rolnictwa regiony z dominującym zatrudnieniem w tej branży posiadają
wyraźnie niższy poziom rozwoju gospodarczego oscylujący wokół 60% średniego dla UE. W
przypadku Polski najwyższe zatrudnienie w rolnictwie występuje w woj. Lubelskim (35,6% w
1999 i 35,9% w 2004), a jednocześnie niski poziom PKB – 26,1% w roku 1999 i 35,2 % w
2004. Co potwierdza tendencje zależności struktury zatrudnienia od poziomu rozwoju
gospodarczego. Regiony o wyższym zatrudnieniu w sektorach usług i przemysłu posiadają
jednocześnie ponad przeciętny wskaźnik PKB na mieszkańca. Generalne tendencje rozwoju
rynku pracy w rozszerzonej UE są w dużym stopniu uwarunkowane przez proces zmian
demograficznych. W UE można zauważyć proces starzenia się społeczeństwa co wiąże się z
spadkiem liczby osób pracujących. Podobna sytuacja występuje w odniesieniu do nowych
krajów członkowskich.
Wyzwaniem dla polityki harmonijnego rozwoju gospodarczego na obszarze UE jest tendencja
do koncentracji przestrzennej działalności gospodarczej w UE w stosunku do obszarów
peryferyjnych. Występuje duża koncentracja na obszarze centralnym obejmującym: trójkąt z
umownymi wierzchołkami w North Yorkshire (UK), Franche-Comte (F) i Hamburgiem (D).
Obszar ten to 1/7 terytorium UE, z populacja stanowiąca 1/3 UE i PKB będącym prawie
polową wytwarzanego w UE (47%). Zjawisko koncentracji ma negatywne skutki dla
obszarów peryferyjnych a także dla samego centrum z uwagi na presję na środowisko
naturalne i problemy społeczne. Koncentracja związane jest z dużą urbanizacją oraz
gospodarką opartą o wiedzę (badania, innowacje). Brak struktury policentrycznej na terenie
UE oraz wysoki stopień urbanizacji powodują negatywne skutki społeczne w aglomeracjach
przemysłowych.
Tabela 5. Zmiany liczby miejsc pracy w sektorach zatrudnienia dla obszarów
zurbanizowanych UE w latach 1995-1999.
Kraj
rolnictwo
przemysł
usługi
razem
Belgia
- 8,9
- 2,7
+1,7
+ 0,5
Szwecja
+ 2,3
- 5,9
- 0,9
+
Niemcy
- 3,4
- 2,4
+ 0,4
- 0,5
Austria
+4,9
- 3,2
+ 0,4
- 0,5
Holandia
- 2,6
+ 1,9
+ 3,1
+ 2,4
Finlandia
+1,6
+ 4,2
+ 3,6
+ 3,7
Francja
- 4,4
- 0,5
+ 1,2
+ 0,8
Dania
- 3,1
-1,3
+ 1,7
+ 1,1
Wlk. Brytania
0,0
- 0,8
+ 1,8
+ 1,1
Irlandia
+ 1,0
+ 4,6
+ 6,4
+ 5,9
Włochy
- 16,4
- 0,9
+ 1,1
+ 0,1
Hiszpania
+ 0,4
+ 3,8
+ 3,4
+ 3,5
Grecja
- 4,7
+ 0,1
+ 2,3
+ 1,6
Portugalia
- 8,0
- 3,7
- 6,5
- 5,6
Łącznie UE15
- 6,4
- 0,8
+ 1,3
+ 0,6
Źródło: opracowanie własne na podstawie Unite de l’Europe solidarite des peuples,
diversite des rerritoires, Annexe statistique, CE, Lyxemburg, 2001.
Analizując zmiany w strukturze zatrudnienia dla obszarów zurbanizowanych w latach 19951999. oraz stopień rozwoju gospodarczego poszczególnych państw UE można zaobserwować
następujące tendencje:
-
występuje duże zróżnicowanie zmian w strukturze zatrudnienia;
-
wzrasta zatrudnienie w usługach;
-
w krajach kohezji (Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia) występują duże zmiany w
sektorach zatrudnienia, co można wiązać z przekształceniami struktur gospodarczych;
-
w ww. krajach (Hiszpania, Portugalia, Grecja, Irlandia) z wyjątkiem Portugalii
zatrudnienie w przemyśle oraz usługach wzrastało;
-
wzrostowi PKB towarzyszył wzrost liczby miejsc pracy przede wszystkim w usługach i
przemyśle, odpowiednio dla Irlandii i Hiszpanii o 5,9% i 3,5%.
ROZDZIAŁ 4.
PRZYKŁADY RESTRUKTURYZACJI FRANCUSKICH
REGIONÓW PRZEMYSŁOWYCH
4.1.
REGION NORD PAS DE CALAIS
Region Nord Pas de Calais z okręgami Vimy et Vitry en Artois, metropolią Lille – RoubaixTourcoing to jeden z największych obszarów Francji, w którym dokonuje się proces
restrukturyzacji przemysłowej związanej z górnictwem węgla kamiennego. Prowadzona w
latach 1989-1993 restrukturyzacja oraz inwestycje infrastrukturalne ( jak kolej TGV, czy
budowa tunelu pod kanałem La Manche) ustabilizowała sytuacje gospodarczą regionu. Od
roku 1994 w strategii regionalnej założono roczny wzrost zatrudnienia wyższy o 0,3% od
średniej krajowej, co w latach 1994 – 1999 powinno stworzyć 31.000 nowych miejsc pracy.
Podstawowy priorytet restrukturyzacji regionu związany jest z rozwojem małych i średnich
przedsiębiorstw (cel 1). Do roku 1999 założono wzrost liczby małych i średnich
przedsiębiorstw o 6 %, miejsc pracy o 5,6% i inwestycji w regionie o 5%. Przewidziano
pomoc w tworzeniu przedsiębiorstw, pomoc we wdrażaniu projektów technologicznych,
dostosowanie systemu kształcenia do potrzeb przedsiębiorstw. Pozostałe dwa cele programu
regionalnego to rozwój badań technologicznych i transfer technologii (cel 2) oraz poprawa
jakości życia, kreowanie pozytywnego wizerunku regionu, jako nowoczesnego i otwartego
(cel 3). Opracowany program zakładał również tworzenie warunków do przekształcenia
metropolii Lille w europejskie centrum finansowe i uniwersyteckie. 9
Podział funduszy strukturalnych związanych z restrukturyzacją
regionu Nord Pas de Calais
Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (cel 1)
32%
Innowacje technologiczne (cel 2)
27,7 %
Zagospodarowanie przestrzenne, kształtowanie wizerunku regionu (cel 3)
39,6%
Pomoc techniczna
0,7%
Opracowanie własne na bazie
Communaute europeenne,
Resume des DOCUP France, Politique regionales de la
9
Za Lille Eurocite, Prefecture de la Region Norde Pas de Calais, Centre d’Etudes et de prospective du
Secretariat General aux Affaires Regionales,Lille grudzień 1989
Cele restrukturyzacji
Fundusze
Budżet
Środki
w regionie Nord Pas de Calais
strukturalne UE
państwa
prywatne
Cel 1 – Rozwój małych i średnich 101,700
144,750
142,290
przedsiębiorstw
Cel 2 – Innowacje technologiczne
88,120
83,000
9,740
Cel 3 – Zagospodarowanie przestrzenne, 126,030
212,320
10,630
kształtowanie wizerunku regionu
Pomoc techniczna
2,250
2,250
Razem
318,100
442,320
162,660
Kwoty w milionach Ecu, Opracowanie własne na bazie Resume des DOCUP France,
regionales de la Communaute europeenne,
razem
388,740
180,860
348,980
4,500
923,080
Politique
Nord Pas de Calais jest tradycyjnym regionem przemysłowym związanym z górnictwem
węgla kamiennego, hutnictwem żelaza i stali oraz przemysłem stoczniowym.. Począwszy od
końca lat 70-tych w regionie prowadzona jest intensywna restrukturyzacja gospodarki
związana z upadkiem tradycyjnych gałęzi przemysłu. W latach 1975-1990 wystąpił 42%
spadek miejsc pracy w przemyśle, jednocześnie wzrosło zatrudnienie w usługach, nie
rekompensując jednak wzrastającego bezrobocia. W związku z charakterem przekształceń
strukturalnych obszar ten został objęty interwencją funduszy strukturalnych. Finansowanie
procesu restrukturyzacji oparto o priorytety regionalne określone w porozumieniu z Komisją
Europejską w ramach CCA (ramowego planu wsparcia wspólnoty). Plan restrukturyzacji
obejmował cztery priorytety rozwojowe oraz określał poziom finansowania z FS, funduszy
krajowych i prywatnych. W ramach interwencji FS finansowanie mogło nastąpić z
ERDF
(Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego) oraz ESF (Europejskiego Funduszu
Socjalnego). Zgodnie z charakterem procesów restrukturyzacyjnych oraz analizą strategiczną
regionu przedstawiono następujące priorytety:
•
Podniesienie atrakcyjności regionu poprzez działania w zakresie zagospodarowania
przestrzennego
o Rewitalizację terenów poprzemysłowych, rekultywację, budowę infrastruktury w celu
tworzenia stref aktywności gospodarczej w procesie reindustrializacji
•
Waloryzacja potencjału turystycznego poprzez poprawę środowiska, kształcenie
o Poprawa bazy turystycznej, promocja regionu, tworzenie oferty kształcenia w zakresie
zawodów związanych w turystyką
o Poprawa jakości środowiska, zagospodarowanie terenów rekreacyjnych
•
Wsparcie dla tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw
o Rozwój inwestycji na rzecz modernizacji technologicznych
o Tworzenie warunków rozwoju endogennego poprzez wsparcie procesu reindustrializacji
np. inkubatory przedsiębiorczości, ośrodki transferu technologii
o Restrukturyzacja przedsiębiorstw, wsparcie dla tworzenia nowych miejsc pracy
o Kształcenie, szkolenia, przekwalifikowania zawodowe
•
Wzmocnienie bazy edukacyjnej i badań naukowych
o Poprawa jakości oferty edukacyjnej
o Wzmocnienie bazy szkolnictwa wyższego w ramach studiów dziennych i zaocznych
o Wsparcie rozwoju badań naukowych oraz tworzenie ośrodków badań regionalnych
Tabela 22 Plan finansowy rekonwersji regionalnej dotkniętego upadkiem przemysłów
tradycyjnych w regionie Nord Pas de Calais w latach 1992-1993. (w minilonach Ecu, ceny z
1992 r.)
Fundusze strukturalne
Fundusze
krajowe
Fundusze
prywatne
razem
Razem ERDF
ESF
Inicjatywy regionalne zgodne ze
strategią rozwoju
186,67 150,96 35,70
313,52
79,41
579,60
1. podniesienie atrakcyjności 68,912 88,912 182,02
250,94
regionu
2. rozwój turystyki
18,567 18,567 18,567
12,854
49,988
3. rozwój przedsiębiorstw
51,014 17,996 33,018 62,368
66,556
179,93
4. kształcenie, edukacja, badania 44,739 44,132 0,607
46,600
91,400
Obliczenia własne na podstawie: Cadres communautaire d’appui pour la reconversion des regions
affectees par le declin industriel FRANCE Norde Pas de Calais, Commision des Communautes
Europeennes, maszynopis powielony
4.2. REGION LOTARYNGII
Lotaryngia to tradycyjnie przemysłowy region Francji, w którym dokonuje się głęboka
restrukturyzacja przemysłu hutniczego i węgla kamiennego. Region o powierzchni 23547 10
km kw. (4,3% obszaru kraju), położony jest we wschodniej części Francji. W skład regionu
wchodzą departamenty: Meurthe et Moselle , Meuse, Moselle i Vosges. W regionie tym
zamieszkuje około 2.312 mln mieszkańców (3,9% ludności kraju), przy gęstości zaludnienia
98 mieszkańców na km. kw. Ludność czynna zawodowo liczy 955 tyś, z zatrudnieniem w:
przemyśle – 26,5 %, budownictwie 6,6%, handlu 11,2%, usługach 52,1% i rolnictwie 3,1%.
Region posiada najwyższe we Francji zatrudnienie w przemyśle. Stolica regionu jest Metz,
10
Dane na podstawie „Regiony gospodarcze Francji” Biuro Radcy Ekonomicznego w Paryżu,
listopad’98
miasto, liczące około 200 tys. mieszkańców, oddalone około 45 km od Nancy i 329 km od
Paryża. Przez większość mieszkańców regionu Lotaryngii Nancy uznaw ane jest za stolicę
kulturową i naukową regionu (wielowiekowa tradycja, zabytki kultury, wyższe uczelnie...),
miasto o blisko dziesięciowiekowej historii, liczące około 100 tys. mieszkańców. Nancy to
jedno z trzech istniejących we Francji europejskich centrów uniwersyteckich, stanowiąc
siedzibę dwóch uniwersytetów i 15 szkół inżynierskich. Region Lotaryngii położony jest na
terenie nizinnym (z wyjątkiem części departamentu Vosges), a miasta wchodzące w skład
tego regionu oddalone są od siebie od kilku do kilkunastu kilometrów.
W Lotaryngii nie występują ograniczenia rozwoju przestrzennego, co oznacza, że region ten
praktycznie może przyjąć do siebie wszystkich potencjalnych inwestorów. Zainteresowanie
potencjalnych inwestorów tym regionem wymagało jednak realizacji dodatkowych inwestycji
mających na celu utworzenia odpowiedniej infrastruktury drogowej i kolejowej. Duży wpływ
na rozwój gospodarczy Lotaryngii ma również jej położenie geograficzne. Lotaryngia jest
regionem przygranicznym, graniczy z Niemcami, Belgią i Luksemburgiem, co wpływa na
charakter prowadzonych procesów restrukturyzacyjnych (ok. 5% ludności Lotaryngii pracuje
na terenach państw przygranicznych).
Przemysł hutniczy we Francji, ze względu na stale rosnącą konkurencję na rynku światowym
i kryzys gospodarczy w roku 1993, przechodzi głęboką restrukturyzację. Podstawowe
znaczenie dla tego procesu ma realizowana modernizacja największego we Francji kompleksu
hutniczego USINOR SACILOR (posiadającego swoje wydziały produkcyjne na terenie kraju
i za granicą). Jedna ze spółek kompleksu znajdująca się w departamencie Mossel jest
europejskich liderem w produkcji blach. W wyniku działań restrukturyzacyjnych z grupie
USINOR SACILOR w Lotaryngii w latach 1974 – 90 zatrudnienie zmalało z 78800 do 1300
osób, to jest o 83% 11 . Jednocześnie wydajność pracy w tym kompleksie wzrosła z 0.100
ton/godzinę w roku 1974 do 0.340 ton/godzinę w 1992 roku. Ograniczaniu miejsc pracy
towarzyszyły duże nakłady na modernizację procesu produkcyjnego
(automatyzacji i
robotyzacji), szczególnie wydziałów o trudnych warunkach pracy, jak np. odlewnia. W
Zakładach USINOR SACILOR w miejscowości Florange (Lotaryngia) zatrudniających w
roku 1994 12000 osób w roku 1995 zwolniono 4000 pracowników, głównie sfery
produkcyjnej. Głęboka restrukturyzacja dokonywana jest poprzez zastosowanie wielu
instrumentów i współpracy podmiotów regionalnych, centralnych i UE.
11
na podstawie „Restrukturyzacja regionów przemysłowych”, H.Brandenburg, PŚ, Katowice 1999.
Drugim ważnym restrukturyzowanym przemysłem jest górnictwo węgla kamiennego.
Aktualnie we Francji eksploatacja węgla kamiennego odbywa się w dwóch Zagłębiach:
Zagłębie Kopalń Centrum – Południe oraz Zagłębie Kopalń Lotaryngii (Houilleres du Bassin
de Lorraine HBL). W roku 1960 roku wydobycie węgla w kopalniach francuskich osiągnęło
maksimum, tj. 15 mln ton/rok, następnie w latach 1960-1974 wydobycie spadło do 11 mln
ton/rok i na tym poziomie utrzymało się do roku 1984. Restrukturyzacja przemysłu
wydobywczego węgla kamiennego odbywa się we Francji od lat 60tych i w wielu regionach
została już zakończona jak np.. w Regionie Nord Pas de Calais ostatnią kopalnię zamknięto w
latach 80tych. W zagłębiu Lotaryngii wielkość wydobycia wynosi około 8 mln ton/rok przy
zatrudnieniu
ok. 10 000 górników. Zgodnie założeniami polityki gospodarczej Francji
przewiduje się zakończenie eksploatacji węgla w Lotaryngii do roku 2005.
Do roku 1960 zatrudnienie w kopalniach Zagłębia Lotaryngii wzrastało i osiągnęło najwyższy
poziom 47000 pracowników w roku 1960. Począwszy od roku 1960 zatrudnienie
sukcesywnie spadało.
W celu złagodzenia ujemnych skutków restrukturyzacji przemysłów schyłkowych w regionie
zastosowano metody sprawdzonych w praktyce w innych regionach przemysłowych Francji a
w okręgu Stephanoise (Region Rhone-Alpe) oraz Nord Pas de Calais.
Podstawowe założenia programu restrukturyzacji Lotaryngii przedstawiały się następująco 12 :
1. Lokalizowane w regionie przedsiębiorstwa przemysłowe powinny być inwestycjami z
wykorzystaniem nowych osiągnięć technologicznych;
2. Należy w maksymalnym stopniu wykorzystywać istniejące kwalifikacje zawodowe
pracowników likwidowanych zakładów przemysłowych,
3. Reorientacja
zawodowa
pracowników
wymaga
uzupełnienia
kwalifikacji
zawodowych i zastosowania osłon socjalnych;
4. Organy zarządzające likwidowanych i restrukturyzowanych zakładów przemysłowych
powinny współpracować z samorządami lokalnymi i udzielać aktywnej pomocy w
znalezieniu pracy zwalnianym pracownikom;
12
Le projet Lorraine 2000 – 2006, Conseil Regional ,1999
5. Należy koncentrować się na tworzeniu warunków rozwoju małych i średnich
przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych.
Strefy przemysłów schyłkowych w regionie Lotaryngii obejmują północną część regionu z
koncentracją przemysłu hutniczego i kopalń węgla kamiennego oraz południową część z
rozwiniętym przemysłem tekstylnym w rejonie Wogezów. Ludność zamieszkująca te tereny
to 1,1 miliona osób stanowiących 46% mieszkańców regionu i 7,5 % populacji krajowej
zamieszkującej tereny objęte restrukturyzacją przemysłu w ramach funduszy strukturalnych.
Cel
strategiczny
restrukturyzacji
z
wykorzystaniem
funduszy
strukturalnych
to
dywersyfikacja działalności gospodarczej z wykorzystaniem atutów gospodarczych regionu,
w tym turystyki. Podstawowym założeniem strategii było stworzenie 9500 nowych miejsc
pracy. Pierwszą płaszczyzną programu (cel 1) było stworzenie warunków współpracy między
podmiotami gospodarczymi regionu w celu wzrostu zatrudnienia i inwestycji w regionie.
Założono stworzenie 4300 miejsc pracy w przemyśle i usługach oraz wzrost o 10% stopy
tworzenia nowych przedsiębiorstw i zredukowanie o 30% liczby nowych przedsiębiorstw
wycofujących się z rynku. Instrumentami pozwalającymi osiągnąć założenia było stworzenie
systemu pomocy dla inwestujących w nowe miejsca pracy podmiotów gospodarczych oraz
powstawania małych i średnich przedsiębiorstw.
Celem 2 programu restrukturyzacja stał się rozwój specjalnej strefy aktywności gospodarczej
w rejonie Longwy 13 w zbiegu granic Francji, Belgii, Luksemburga i Niemiec.
Zagospodarowanie strefy poprzez inwestycje przemysłowe docelowo miało stworzyć 1500
nowych miejsc pracy.
Jednocześnie inwestorzy lokujący swą działalność w strefie
otrzymywali pomoc finansową zależną od ilości stworzonych miejsc pracy. Działalność
strefy zakładała również stworzenie powiązań gospodarczych pomiędzy nowymi zakładami a
istniejącą siecią małych i średnich przedsiębiorstw w okręgu Longwy.
Kolejną płaszczyzną działalności (cel 3) w ramach restrukturyzacji stały się inwestycje
w kapitał ludzki związany z istniejącym zatrudnieniem w przemyśle w celu rozwoju
kwalifikacji
zawodowych
pracowników
z
założeniem
10%
wzrostu
liczby
wykwalifikowanych pracowników sektora przemysłu. Działalność ta miała miejsce w
powiązaniu z przyjętym systemem kształcenia i przekwalifikowań zgodnym z potrzebami
zakładów przemysłowych (cel 4).
13
Pole Europeen de Developpement (PED) de Longwy
Istniejący w regionie przemysł górnictwa węgla kamiennego oraz hutnictwo żelaza i stali
spowodowały znaczne negatywne zmiany środowiska naturalnego. Działalność w zakresie
rekultywacji terenów przemysłowych, ochrona wód oraz zagospodarowanie osiedli
górniczych mająca przywrócić atrakcyjność terenów stanowiła kolejny priorytet planu
regionalnego (cel 5). Jako 6 cel związany z wykorzystaniem funduszy strukturalnych w
restrukturyzacji regionu w ramach dywersyfikacji działalności gospodarczej określono
waloryzację potencjału turystycznego. Założono 15% wzrost obrotów sektora turystycznego
oraz stworzenie systemu szkoleń dla pracowników tego sektora.
Podział funduszy strukturalnych związanych z restrukturyzacją regionu Lotaryngii
Wzrost inwestycji, tworzenie warunków dla aktywności gospodarczej (cel 1)
19,3%
Pole Europeen de Developpement w Longwy (cel 2)
12 %
Rozwój kwalifikacji zawodowych pracowników przemysłu (cel 3)
32%
Poprawa oferty systemu kształcenia (cel 4)
6,5%
Rekultywacja terenów przemysłowych, ochrona środowiska (cel 5)
10,4%
Waloryzacja potencjału turystycznego (cel 6)
10,4%
Pomoc techniczna
1,2%
Opracowanie własne na bazie Resume des DOCUP France, Politique regionales de la Communaute
europeenne,
Cele restrukturyzacji
Fundusze
Budżet
Środki
w regionie Lotaryngii
strukturalne UE
państwa
prywatne
Cel 1 – Wzrost inwestycji, tworzenie 24,54
43,96
warunków dla aktywności gospodarczej
Cel 2 – Rozwój Pole Europeen de 15,30
15,30
Developpement w Longwy
Cel
3
–
Rozwój
kwalifikacji 40,81
40,81
zawodowych pracowników przemysłu
Cel – 4 Poprawa oferty systemu 8,20
8,20
kształcenia
Cel – 5 Rekultywacja terenów 23,70
23,71
przemysłowych, ochrona środowiska
Cel – 6 Waloryzacja potencjału 13,26
7,96
13,72
turystycznego
Pomoc techniczna
1,59
1,59
Razem
127,40
141,53
13,72
Kwoty w milionach Ecu, Opracowanie własne na bazie Resume des DOCUP France,
regionales de la Communaute europeenne,
razem
68,50
30,60
81,62
16,40
47,41
34,94
3,18
282,65
Politique
Jednymi z najważniejszych instrumentów procesu restrukturyzacji przemysłów schyłkowych
we Francji są instytucje o nazwie SODIE (Societe pour le Developpement de l’Industrie et de
l’Emploi) dla przemysłu hutniczego i SOFIREM (Societe Financieres pour Favoriser
l’Industrialisation des Regions Mineres) działające w oparciu o bardzo podobne zasady.
W strukturze organizacyjnej SODIE, obok centrali znajdującej się w Paryżu występuje 5
Dyrekcji Regionalnych i 18 Agencji Departamentalnych. Podstawowymi obszarami
aktywności tej instytucji jest pomoc w przekwalifikowaniach zawodowych pracowników
restrukturyzowanych
zakładów
oraz
rekonwersja
terytorialna
odnosząca
się
do
zagospodarowywania terenów przemysłowych i tworzenia nowych miejsc pracy.
SODIE to jednocześnie instytucja konsultacyjno – doradcza, jak również finansowa zdolna do
udzielania pożyczek w związku z restrukturyzacją zatrudnienia. Praktyczna działalność
konsultantów SODIE w zakresie przekwalifikowań prowadzona jest w oparciu o bezpośredni
kontakt z pracownikiem, według określonej procedury. Procedura zawiera rozmowę z
pracownikiem dotyczącą kwalifikacji zawodowych (m.in. przygotowanie życiorysu i listu
motywacyjnego)oraz przedstawienie kandydata nowemu pracodawcy. Ze współpracy z
restrukturyzowanym (likwidowanym) zakładem oraz przyjmującym pracownika wynika
kolejny etap związany z finansowaniem poszczególnych okresów zatrudnienia 14 .
W latach 1991 – 1992 zakłady wspomagane przez SODIE utworzyły 17 000 nowych miejsc
pracy podczas gdy zakłady hutnicze USINOR SACILOR zlikwidowały 7 600.
Działalność SODIE i SOFIREM w zakresie tworzenia miejsc pracy i zagospodarowywania
terenów przemysłowych w dużej mierze opiera się na współpracy z Rządową Agendą ds.
Zagospodarowania Terytoriów DATAR (Delegation d’Amenagement des Territoires et a
l’Action Regionale), zarządzającej środkami finansowymi rządu francuskiego oraz
pochodzącymi z Unii Europejskiej. Agencje aktywnie uczestniczą w procesie lokalizacji
inwestycji na terenie objętym restrukturyzacją, udzielając pomocy potencjalnym inwestorom
w przygotowaniu dokumentacji umożliwiającej pozyskanie finansowania z środków
pomocowych. Po zrealizowaniu inwestycji monitorują stopień wykorzystania środków i
zmiany na rynku pracy.
Jednym z obszarów Lotaryngii wymagającym szczególnie głębokiej restrukturyzacji
przemysłu jest przygraniczny rejon departamentu Mossel – Longwy-Rodange-Athus. W roku
14
przez okres pierwszego miesiąca pracownik jest oddelegowany, to znaczy pracuje już w nowym
zakładzie pracy, ale pozostaje jeszcze pracownikiem poprzedniego zakładu, przez okres kolejnych 1
do 2 miesięcy pracownik zatrudniony jest w nowym zakładzie na podstawie kontraktu wstępnego.
Następnie pracownik jest już zatrudniony w nowym zakładzie pracy, ale jego wynagrodzenie jest
refinansowane przez poprzedni zakład, po okresie kontraktu wstępnego następuje zawarcie przez
kandydata z nowym pracodawcą umowy o pracę. Jeżeli w wyniku zatrudnienia kandydata pracodawca
utworzył dodatkowe miejsce pracy, otrzymuje on nisko o procentowaną pożyczkę w wysokości ok. 50
000 franków na zabezpieczenie płacy nowo zatrudnionego pracownika.
1985 rządy Francji, Luksemburga, Belgii i regionu Walonii zdecydowały o utworzeniu na
terenach tych państw 15 - Europejskiego Bieguna Rozwoju (Pole Europeen de Developpement
PED). W programie PED założono utworzenie odpowiedniej infrastruktury dla lokalizacji
nowych przedsiębiorstw oraz rozwój kształcenia celem było utworzenie w ciągu dziesięciu lat
8 000 miejsc pracy bezpośrednio na 500 hektarowym obszarze PED. Koszt realizacji 1 etapu
zagospodarowania pierwszych 280 ha wyniósł 370 MF (w tym 161 MF wyniosły środki Unii
Europejskiej 16 . Ciekawym przedsięwzięciem realizowanym na bazie projektu PED było
utworzenie w 1993 r. przy wsparciu Dyrekcji Generalnej UE ds. Rozwoju Regionalnego Europejskiego Centrum Zasobów Rekonwersji Przemian CERRM (Centre Europeen de
Ressources
et
les
Mutations).
Zadaniem
Centrum
jest
aktywizacja
procesów
restrukturyzacyjnych, kształcenie kadr oraz wymiana doświadczeń w zakresie restrukturyzacji
regionów
przemysłowych.
CERRM
gromadzi
doświadczenia
dotyczące
procesów
restrukturyzacji państw europejskich, regionów, agencji rozwoju, doradców, przedsiębiorstw i
ośrodków
naukowych.
Prowadzi
bazy
danych
dotyczące
ekspertów
w
zakresie
restrukturyzacji, technik i instrumentów restrukturyzacji oraz możliwych źródeł finansowania
tych procesów. CERRM zajmuje się również projektami dotyczącymi transferu wiedzy na
temat restrukturyzacja dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej 17 .
Kolejną formą działań restrukturyzacyjnych w regionie Lotaryngii jest aktywność
różnorodnych podmiotów regionalnych i lokalnych na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy
w oparciu o rozwój
małych i średnich przedsiębiorstw. Szczególną aktywność w tym
zakresie wykazują samorządy lokalne, opierając działalność głównie na bazie funkcjonowania
inkubatorów przedsiębiorczości (pepiniere d’interprise). Jednym z przykładów inkubatora
przedsiębiorczości jest spółka akcyjna ACTIPOL, utworzona w departamencie Moselle-Est z
inicjatywy samorządów gmin Hopital i Carling oraz udziałem SOFIREM i banków
prywatnych. Obok klasycznej działalności o charakterze inkubatora przedsiębiorczości,
15
Belgia 150 ha, Francja 250 ha Luksemburg 100 ha
16
dane zgromadzone podczas badań prowadzonych przez autora w Pole Europeen de Developpement
PED
17
informacje o CERRM na podstawie materiałów Centrum oraz udziału w seminarium na terenie PED
(styczeń 1997)
ACTIPOLE świadczy pomoc dużym zakładom przemysłowym (głównie kopalniom węgla
kamiennego) w procesie tzw. „Essaimage” 18 .
Kolejnym rodzajem działalności Centrum ACTIPOLE jest wyszukiwane dla lokalnych władz
samorządowych terenów do zagospodarowania, pomieszczeń, hal produkcyjnych, które po
wykonaniu odpowiednich prac adaptacyjnych mogą być wykorzystane w działalności
produkcyjnej lub usługowej. ACTIPOL i władze miast Carling i Hopital stosują zasadę, iż nie
może istnieć żaden obiekt niewykorzystany jeżeli istniej przynajmniej jedna mała firma
chcąca
podjąć
działalność
gospodarczą.
Jednocześnie,
jeżeli
zidentyfikowany
niezagospodarowany obiekt nie nadaje się na podjęcie działalności przeznaczany jest do
likwidacji, aby na jego miejscu mogła powstać potencjalna inwestycja.
Restrukturyzacja regionu Lotaryngii związana jest z upadkiem tradycyjnych gałęzi
przemysłów: hutnictwa, górnictwa węgla kamiennego oraz tekstylnego. W latach 1974 – 1988
z tych sektorów odeszło ponad 100 tyś pracowników. Region charakteryzował się
strukturalnym bezrobociem, negatywnym zjawiskiem migracji, słabo wykształconą kadrą
pracowników oraz dużą degradacją środowiska naturalnego. Zjawiska te wpływały na
negatywny obraz regionu w świadomości społecznej kraju i regionu. W wyniku działań na
rzecz restrukturyzacji związanych z realizacją strategii rekonwersji oraz priorytetami
interwencji wspólnotowych opracowano plan finansowy przedstawiony w ramach CCA,
określając następujące priorytety restrukturyzacyjne:
•
Wsparcie dla tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw
o
Pomoc w inwestycjach materialnych i niematerialnych w celu dywersyfikacji
i modernizacji systemów produkcyjnych
o
Tworzenie sieci kooperacyjnych, wspólnego systemu usług dla przedsiębiorstw, sieci
doradztwa
o
Utworzenie PED (Pole europeene de developpement), czyli europejskiej strefy
aktywności gospodarczej (u zbiegu granic Belgii i Luksemburga)
o
Kształcenie i przekwalifikowania zawodowe, kształcenie kadry zarządzającej i
właścicieli przedsiębiorstw
18
w tłumaczeniu dosłownym – rozsianie, wylęganie„Essaimage” polega na nieodpłatnym przekazaniu
przez restrukturyzowane przedsiębiorstwo pracownikom, przewidzianym do zwolnienia, pewnych
rodzajów działalności gospodarczej, zbędnych dla przedsiębiorstwa. W zamian za przyjęcie tych
obiektów przedsiębiorstwo zobowiązuje się do zapewnienia nowemu właścicielowi :portfela
zamówień” przez okres pierwszych dwóch lat działalności.
•
Wzmocnienie atrakcyjności regionu
o
Rewitalizacja terenów poprzemysłowych
o
Rewitalizacja terenów miast i osiedli przemysłowych
o
Inwestycje infrastrukturalne w celu tworzenia warunków dla reindustrializacji
•
Waloryzacja potencjału turystycznego
o
Promocja produktów turystycznych regionu
o
Regulacja kwestii własnościowych
o
Badanie i ocena w zakresie możliwości rozwoju turystyki
•
Wzmocnienie infrastruktury edukacyjnej i badań naukowych
o
Delokalizacja szkolnictwa wyższego w regionie
o
Polepszenie dostępności kształcenia zawodowego
o
Rozwój badań w zakresie rozwoju oferty kształcenia związanej w podstawowymi
celami rekonwersji i zmian rynku pracy
Tabela 23 Plan finansowy rekonwersji regionalnej dotkniętego upadkiem przemysłów
tradycyjnych w regionie Lotaryngii w latach 1992-1993. (w minilonach Ecu, ceny z 1992 r.))
Fundusze strukturalne
Inicjatywy regionalne zgodne ze
strategią rozwoju
1. rozwój przedsiębiorstw
2. atrakcyjność regionu
3.
rozwój
potencjału
turystycznego
4.
rozwój
infrastruktury
kształcenia
Obliczenia własne na podstawie:
affectees par le declin industriel
maszynopis powielony
Fundusze
krajowe
Fundusze
prywatne
razem
Razem
ERDF
ESF
78,06
43,748
23,20
5,939
65,952
34,421
23,20
5,711
12,108
9,327
0,228
99,101
44,679
41,688
6,993
138,771
125,636
10,850
2,284
315,93
214,06
75,74
15,216
4,262
2,142
2,121
4,733
-
8,995
Cadres communautaire d’appui pour la reconversion des regions
FRANCE Lorraine, Commision des Communautes Europeennes,
WNIOSKI
Pomimo stosunkowo niekorzystnego poziomu rozwoju regionu Śląskiego na tle regionów
EU, potencjał regionu na tle kraju jest bardzo istotny i w znacznej mierze decydujący o
skuteczności reform strukturalnych. W tym rynku pracy w ujęciu krajowym. Region zajmuje
tylko 3,9 % 19 powierzchni kraju, przy liczbie mieszkańców wynoszącą 4,8 miliony oraz
gęstością zaludnienia 3,2 razy większą niż średnia krajowa. Region koncentruje aż 29,2%
miast na prawach powiatu (miast będących siedzibą administracji lokalnej średniego
szczebla) stanowiąc największą konurbację w Europie Środkowo-Wschodniej. Jednocześnie
na tym terytorium występuje największa w kraju koncentracja zanieczyszczeń środowiska
Jednocześnie region jest drugim po regionie stołecznym województwem pod względem
potencjału gospodarczego na przykład wartość produkcji przemysłowej sprzedanej stanowi
17,9% 20 produkcji krajowej.
Opierający się na schyłkowych gałęziach przemysłu potencjał regionu Śląskiego w skali kraju
został w ostatnich latach „wzmocniony” poprzez zmiany na krajowych i międzynarodowych
rynkach surowcowych, co miało swoje konsekwencje również na rynku pracy.
Nieoczekiwanym zjawiskiem, które pojawiło się w procesie
restrukturyzacji regionu
śląskiego był proces zwiększonego popytu na węgiel (szczególnie koksujący). W zasadzie
większość analityków z końca lat 90tych nie przewidywała rozwoju koniunktury w sektorze
górnictwa węgla kamiennego. Nastąpił więc proces „odrodzenia” przemysłów uznanych
powszechnie za sektory schyłkowe, dotyczy to głównie górnictwa węgla kamiennego i
hutnictwa żelaza i stali czyli sektorów dominujących w gospodarce regionu, co przełożyło się
na korzystne zmiany na rynku pracy. Ogólnie wzrost koniunktury można powiązać z:
wzrostem cen ropy naftowej, który powoduje wzrost cen pozostałych nośników energii;
wzrost zapotrzebowania na stal związany z rozwojem gospodarki chińskiej; wzrost cen za
transport morski, co wpływa na wzrost cen surowców przewożonych statkami.
Podobna sytuacja jak w górnictwie wystąpiła w hutnictwie, w latach 2003/4 nastąpiła
poprawa koniunktury. W roku 2003 zanotowano wzrost produkcji o 7%. Obok koniunktury
światowej związanej głównie z gospodarką chińską, w regionie nastąpił spadek produkcji w
Czechach. Można prognozować, że koniunktura na stal może utrzymać się do końca dekady.
19
20
dane Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego dla roku 2006
dane Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego dla roku 2006
W związku z dalszym rozwojem rynku chińskiego oraz wzrastającą chłonnością rynków
środkowoeuropejskich. Wzrost konsumpcji stali na rynkach Europy Środkowej związany
będzie z dużymi projektami infrastrukturalnymi najczęściej powiązanymi z interwencjami
funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Dodatkowo w skali regionalnej wzrost chłonności
rynku związany będzie z inwestycjami w budowę stadionów i infrastruktury transportowej
przygotowywanych na pierwsze w tym regionie Europy mistrzostwa świata w piłce nożnej
Euro 2012 organizowanych przez Polskę i Ukraine.
Proces rozwoju okręgów przemysłowych w tym, związanych z górnictwem węgla
kamiennego i związane z tym zmiany na rynku pracy w Polsce nie odbiega w znacznej mierze
od programów stosowanych w innych krajach europejskich (Francja 21 , Belgia, Niemcy)
zasadnicza różnica polega na tym, że proces ten trwa znacznie krócej oraz kraje Europy
zachodniej dysponowały znacznie lepiej rozwiniętą gospodarką i większymi zasobami
finansowymi. Ponadto istnieje zasadnicza różnica w zasobności złóż, złoża Górnego Śląska
oceniane są na ok. 200 lat. Powoduje to sytuacje z jednej strony związaną z ogromnymi
potrzebami zmian systemowych w sferze społecznej, gospodarczej i środowiskowej, a z
drugiej strony z chęcią utrzymania wydobycia i zachowania przemysłowego charakteru
regionu. Obok jednak silnego „piętna” przemysłów surowcowych, równocześnie można
zauważyć intensywną politykę regionu na rzecz wzrostu poziomu innowacyjności oraz
inwestycje w regionalne kadry o wysokich kwalifikacjach. Utrzymujące się tendencje w tym
zakresie wzmacniane i finansowane w dużej mierze dzięki środkom Unii Europejskiej mają
szanse spowodować rozwój regionu w kierunku jednego z najbardziej dynamicznych,
konkurencyjnych i innowacyjnych.
21
największe podobieństwo można zauważyć w stosunku do restrukturyzacji Nord-Pas-de Calais i Lorraine
LITERATURA
Brandenburg H, Restrukturyzacja regionów przemysłowych”, PŚ, Katowice 1999
Cadres communautaire d’appui pour la reconversion des regions affectees par le declin industriel
FRANCE Norde Pas de Calais, Commision des Communautes Europeennes, maszynopis powielony
Le projet Lorraine 2000 – 2006, Conseil Regional ,1999
Czakon D. Województwo katowickie i Śląskie oraz ich mieszkańcy w procesie zmian (Katowice
province and Silesian region and the citizenships in the proces of change), Wydawnictwo WSP w
Częstochowie, Częstochowa, 2003
Environnemental et developement Durable. Un guide dèvaluation ex-ante de lìmpact
environnemental des programmes de development regional, CE, Luxemburg 1999
First progress report on cohesion, EC, Luxemburg, 2002
Guide des Pactes territoriaux pour l’emplois 2000 – 2006, Document des services de la Commision,
listopad 1999
GUS www.stat.gov.pl
Kossuth S., Górnictwo węglowe na Górnym Śląsku w połowie XIX w. (Coal mining in Upper Silesia
in middle of 19th c.) Wydawnictwo Śląsk, Katowice, 1965
La strategie europeenne pour lèmploi et le FSE en 1998, CE, Luxemburg 1999
Lille Eurocite, Prefecture de la Region Norde Pas de Calais, Centre d’Etudes et de prospective du
Secretariat General aux Affaires Regionales,Lille grudzień 1989
Popiołek K. eds. Studia i materiały z dziejów Śląska T. II. (Study and documentation of Silesian
history Vol. II) Wydawnictwo PAN, Wrocław, 1958
Ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych w Województwie Śląskim w I półroczu 2008 r.,
Wojewódzki Urząd Pracy, Katowice, 2008
Regiony gospodarcze Francji” Biuro Radcy Ekonomicznego w Paryżu, listopad’98
Resume des DOCUP France, Politique regionales de la Communaute europeenne
Rocznik Statystyczny 1946 r
Rocznik statystyczny województwa katowickiego 1986, Warszawa 1986
Sixieme rapport periodique sur la situation et l’evolution socio-economique des regions, DG XVI,
Luksemburg 1998
Sprawozdanie Centralnego Zarządu Przemysłu Hutniczego za lata 1945-1946, Katowice 1947
Sytuacja na rynku pracy Województwa Śląskiego w III kwartale 2008 roku, Wojewódzki Urząd
Pracy, Katowice, 2008
Unite de lÈurope solidarite des peuples, diversite des territoir. Deuxieme raport sur la cohesion
economique et sociale, CE Luxemburg 2001

Analiza porównawcza regionalnego rynku pracy województwa

Transkrypt

Podobne dokumenty

Stefan Gaber Nieznany pobyt Józefa Andrzeja Załuskiego w

Pobierz numer - Optimum - Uniwersytet w Białymstoku

EKONOMISTA