o stomatologii i nie tylko ii kongres osteoporozy i

O STOMATOLOGII I NIE TYLKO
S
A. Wojnar
zesnaste Naukowo-Szkoleniowe Sympozjum Lekarzy Stoma- jednocześnie przewlekłego stosowania leków przeciwkrzeplitologów, przygotowane przez Ośrodek Krakowskiej Stomato- wych. Taką zastawką jest między innymi, zastosowana już w Klilogii Uniwersyteckiej, odbywało się w Krakowie w dniach 19–21 nice Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii UJ, bezstentowa
września 2007 roku. Sympozja te, organizowane zazwyczaj w Za- zastawka biologiczna wykonana z osierdzia końskiego.
kopanem, mają już blisko 50-letnią tradycję (pierwszy zjazd obył
Poza tym dla pacjenta bardzo ważna jest jak najmniejsza
się w 1960 r.) – do tej pory uczestniczyło
inwazyjność przeprowadzanych zabiew nich w sumie kilka tysięcy znakomigów, dlatego amerykańscy naukowcy
tych wykładowców z kraju i zagranicy.
opracowali taki model zastawki aortal– Zgodnie ze sprawdzoną w ciągu kilku
nej, która jest mocowana bez udziału
lat koncepcją programową także w tym
szwów. W krakowskiej klinice w 2005
roku nasze sympozjum ma charakter
roku dokonano pierwszej na świecie
wielospecjalistyczny, z nastawieniem
implementacji tego modelu zastawki
na aktualizację wiedzy związanej ze
u czterech chorych. Zabieg, zamiast
współczesną praktyką stomatologiczną
blisko godzinę, zajął tylko jedną mi– mówił podczas otwarcia konferencji
nutę. – Następne etapy to opracowanie
w auli Pałacu Larischa prof. Stanisław
metod implantacji zastawek aortalnych
Majewski. – Różnorodna tematyka
drogą przezskórną oraz przezklatkową.
wykładów, prowadzonych także przez
Prowadzimy także badania nad sposogości z zagranicy, z pewnością pozwoli
bem implantacji zastawki biologicznej
na pozyskanie wiedzy dla doskonalenia
poprzez umieszczenie jej za pomocą
pracy z naszymi pacjentami. Tradycją
zacisków, a nie szwów w obrębie wcześstało się już, że wykład inaugurujący
niej wszytego pierścienia. Pozwoli to
na szybką wymianę zdegenerowanej
sympozjum dotyczy szerszej problezastawki na nową – wyjaśnił profesor,
matyki z wybranej dziedziny medycyny
który w późniejszej części wykładu móogólnej. W tym roku prof. Jerzy Sadowwił także o leczeniu tętniaków aorty i o
ski, kierownik Instytutu Kardiologii CM
przeszczepach serca. Wystąpienie zaUJ, mówił o najnowszych osiągnięciach
kończył stwierdzeniem, że w przypadku
współczesnej kardiochirurgii. Jak mogliśmy się dowiedzieć, statystyki są
leczenia niewydolności układu krążenia
alarmujące: co roku w Polsce zawał
nauka tworzy bardzo bogate zaplecze
Prof. Marek Ziętek podczas wykładu
mięśnia sercowego jest stwierdzany aż
technologiczne, którego umiejętne wyu stu tysięcy osób, natomiast na niewydolność serca choruje aż korzystanie to prawdziwa sztuka leczenia w XXI wieku.
dwa procent populacji, czyli około 700 tysięcy ludzi. Niestety,
Kolejnym z prelegentów był prof. Marek Ziętek z Akademii
rokowanie w przypadku niewydolności układu krwionośnego Medycznej we Wrocławiu, który mówił o znaczeniu leczenia
jest często gorsze niż w przypadku chorób nowotworowych. ortodontycznego i protetycznego w leczeniu chorób przyzębia,
– Te wszystkie przerażające dane muszą stymulować lekarzy do co obok higienizacji, leczenia zachowawczego, chirurgicznego
ciągłego szukania coraz to lepszych sposobów leczenia. Kar- oraz stabilizacyjnego, jest niezbędnym elementem całego prodiochirurdzy, podobnie jak kardiolodzy interwencyjni, podjęli cesu leczniczego w stomatologii. – Zdecydowanie mniej uwagi
wyzwanie, wyposażeni w wiedzę naukową, nowe technologie przywiązuje się do leczenia protetycznego oraz ortodontycznego
i sztukę leczenia. Dziś, w XXI wieku, wykorzystujemy więc ten w chorobach przyzębia. Jest to przecież niezbędny element całepotrójny oręż i podejmujemy często heroiczne próby szukania go procesu leczniczego. Cóż bowiem znaczy przyzębie bez stanu
nowych, bezpieczniejszych, a zarazem mniej inwazyjnych tech- zapalnego przy istniejących brakach uzębienia? Przeciążenia,
nologii – mówił prof. Sadowski. Do tych nowoczesnych technik poziome siły nacisku i brak stref podparcia powodują zwiększoną
należą na przykład stenty pokrywane, zastosowanie specjalnych ruchomość zębów i tym samym sprzyjające warunki do wtórnego
stabilizatorów, manipulatorów, torów wizyjnych czy tak zwanych zakażenia bakteriami przyzębia brzeżnego. Dodatkowym elemenrobotów kardiochirurgicznych. – Postęp rokują także nowe tech- tem przemawiającym za koniecznością leczenia protetycznego jest
niki obrazowania tętnic nasierdziowych. Być może już niedługo konieczność właściwego i estetycznego szynowania zębów przy ich
wielowarstwowa tomografia komputerowa zastąpi dotychczasowy ruchomości i przemieszczeniach – mówił prof. Ziętek. – Leczenie
„złoty środek”, czyli koronarografię. Podobnie, coraz częściej ortodontyczne eliminuje węzły urazowe, zmniejsza ilość miejsc
stosuje się specjalne głowice ultrasonograficzne kontrolujące, już retencyjnych i kompensuje płaszczyznę zwarcia. Zgryz urazowy
w polu operacyjnym, drożność zespoleń. Rozwijane są też tech- jest przyczyną recesji dziąsłowych. Warto pamiętać, że leczenie
niki modyfikacji samych zespoleń. Szwy na przykład próbuje się ortodontyczne może wyeliminować część uciążliwych zabiegów
zastępować magnesami – wyjaśnił profesor. Postęp nastąpił także z zakresu chirurgii śluzówkowo-dziąsłowej.
w leczeniu wad zastawkowych, gdzie szczególnie duże nadzieje
Ostatnim prelegentem podczas pierwszej sesji naukowiąże się z trwałymi i zapewniającymi optymalną hemodynamikę wo-szkoleniowej był dr Roland Steckbein z Niemiec, który
przepływu krwi protezami biologicznymi, które nie wymagają przedstawił wyczerpującą analizę całego procesu implantologii
80
ALMA MATER
A. Wojnar
stomatologicznej, zwracając szczególną uwagę na ocenę ryzyka Zintegrowanej Instytutu Stomatologii CM UJ Czy muzyka
związanego z błędami popełnionymi podczas zakładania implan- oddziałuje na sferę emocjonalną odbiorcy podczas zabiegów
tów. Kolejne dwa dni sympostomatologicznych? Badaniu
zjum obejmowały wykłady
poddano 120 pacjentów, podotyczące między innymi lełowa z nich słuchała w trakcie
czenia przyczynowego czynzabiegu stomatologicznenościowych zaburzeń narządu
go programów muzycznych,
żucia, skuteczności terapii
a następnie każdy z pacjenendodontycznej w aspekcie
tów wypełniał ankietę, gdzie
nowych możliwości leczenia
oceniał swoje samopoczucie
powtórnego, metod i technik
zaraz po wyjściu z gabinetu.
chirurgicznych w leczeniu
Po opracowaniu wyników
implantoprotetycznym, zastwierdzono, że u pacjensad planowania konstrukcji
tów, którzy podczas zabiegu
protetycznych na filarowych
stomatologicznego słuchali
wszczepach śródkostnych
muzyki, nastąpiło znaczne
oraz problemów z doborem
obniżenie napięcia emocjonalkoloru w praktyce stomatonego, szczególnie dotyczyło
Obrady konferencyjne odbywały się w Pałacu Larischa
logicznej.
to mężczyzn. Warto zatem
Uzupełnieniem XVI Narozważyć wprowadzenie do
ukowo-Szkoleniowego Sympozjum Lekarzy Stomatologów była gabinetów stomatologicznych relaksującej muzyki.
sesja młodych pracowników nauki, którzy prezentowali wyniki
Wszystkich zainteresowanych poszerzeniem swojej wiedzy
swoich prac realizowanych w ramach projektów badawczych. z zakresu stomatologii zapraszamy na nową stronę internetową
Jednym z nich był projekt prowadzony przez Wiolettę Berezie- www.portalPTS.pl.
wicz z Zakładu Propedeutyki Stomatologicznej i Stomatologii
AWoj
II KONGRES OSTEOPOROZY I OSTEOARTROZY
815
lekarzy, w tym 120 z zagranicy, uczestniczyło
Profesor Janusz Badurski w wykładzie wygłoszonym z okazji
w drugim już Środkowoeuropejskim Kongresie 20-lecia polskiej osteoartrologii przedstawił zasadniczą zmianę
Osteoporozy i Osteoartrozy, organizowanym pod auspicjami w rozumieniu osteoporozy i konieczności zastąpienia pomiarów
International Osteoporosis
gęstości mineralnej kości
Foundation. Zjazd odbył
przez obliczanie ryzyka
się w Krakowie w dniach
złamania kości. Wykład in11–13 października 2007
auguracyjny prof. Socratesa
roku. W ciągu trzech dni
E. Papapoulosa poświęcony
obrad zostały przedstabył taktyce leczenia osteowione 52 wykłady oraz
porozy z uwzględnieniem
51 plakatów. Tematyka
leczenia antyresorpcyjnego
obejmowała najistotnieji anabolicznego. Największe zagadnienia z zakresu
szym zainteresowaniem
osteoporozy (OP) i oscieszył się wykład prof.
teoartrozy. Wykłady były
Johna A. Kanisa, przewodsymultanicznie tłumaczone
niczącego grupy roboczej
na język angielski.
WHO. W oparciu o badania
Najwięcej wystąpień
epidemiologiczne, oparte
poświęcono diagnostyce
na metaanalizach kilkuProf. John A. Kanis przedstawiający wykład WHO Fracture Risk Assessment
i leczeniu OP. Dużym zain- and Who to Treat
dziesięciu tysięcy przyteresowaniem cieszyły się
padków, przedstawił on
wystąpienia prezentujące zalecenia i algorytmy postępowania strategię kwalifikacji chorych do leczenia osteoporozy w oparciu
w OP, prezentowane przez krajowych ekspertów i przedstawi- o kliniczne czynniki ryzyka, którymi są: niskie BMI, złamanie
cieli World Health Organization oraz International Osteoporosis w wywiadzie, złamanie szyjki kości udowej rodziców, paleFoundation z uniwersytetów i klinik w Niemczech, Szwajcarii, nie papierosów, stosowanie glukokortykosteroidów. Docent
Holandii i Wielkiej Brytanii.
Edward Czerwiński przedstawił pierwsze kompletne doniesienia
ALMA MATER
81
Od lewej: dr hab. med. E. Czerwiński – przewodniczący PTOA, członkowie zarządu International Osteoporosis Foundation: prof. prof.
E. Seeman, J.A. Kanis, G. Maalouf, S. Papapoulos
o częstości złamań bliższego końca kości udowej (szyjki kości
udowej) w Polsce.
Najnowsze poglądy na patogenezę zmian osteoporotycznych kości przedstawił prof. Ego Seeman (Australia). W sesjach poświęconych leczeniu omówiono szczegółowo efekty
terapeutyczne obecnie stosowanych leków, jak: alendronian,
risedronian, ibandronian, parathormon, oraz leki przyszłości
– na przykład przeciwciało monoklonalne układu RANK/RANK
Ligand. Podkreślono (P. Burckhard) rolę witaminy D3 i wapna
w diecie lub suplementacji jako podstawowy element leczenia,
które jest tanie i bezpieczne. U prawie dwóch trzecich kobiet po
menopauzie stwierdza się niedostateczny poziom witaminy D3
Wręczenie ciupagi prof. J. Badurskiemu z okazji 20-lecia osteoartrologii
we krwi. Jednocześnie dawka 400 IU D3 na dobę, dosyć często
stosowana u tych kobiet, jest niewystarczająca. Wiele uwagi
poświęcono jakości życia w osteoporozie oraz problemowi
stosowania się pacjenta do zaleceń lekarza (adherence), to jest
właściwego zażywania leku (compliance) przez odpowiednio
długi czas (persistence).
Standardom diagnostyki i leczenia osteoporozy w Polsce
poświęcona była dyskusja okrągłego stołu.
Na Walnym Zebraniu Polskiego Towarzystwo Osteoartrologii podjęto uchwałę, że III Środkowoeuropejski Kongres
Osteoporozy i Osteoartrozy odbędzie się w Krakowie w dniach
24–26 września 2009 roku.
Edward Czerwiński
PROMOCJA ZDROWIA
H
olistyczne podejście do człowieka, promowane przez Światową
Organizację Zdrowia (WHO), oznacza dostrzeganie w ludzkiej
egzystencji jednostki następujących aspektów: cielesnego, psychicznego i relacyjnego (społecznego). Biologia, psychika i duchowość
człowieka stanowią więc jedną, nierozerwalną całość.
Na tej podstawie możemy stwierdzić, że choroby somatyczne
nie mają tylko podłoża biologicznego, ale są zależne od czynników
psychologicznych oraz warunków społecznych, w których żyje
człowiek. Ważna jest więc nie tyle sama choroba, co jej przyczyny,
które tkwią w organizmie człowieka. Podejście holistyczne zakłada, że jeżeli chory jest jakiś narząd, to chory jest cały człowiek,
ponieważ organizm stanowi jakby system naczyń połączonych.
W związku z tym również leczenie powinno obejmować nie tylko
obszar somatyczny, objawowy, ale również kształtowanie odpowiedniego podejścia psychologicznego do choroby oraz budowanie
konstruktywnych relacji społecznych chorego.
W ponowoczesnym podejściu do zdrowia człowiek pojmowany jest jako psychosomatyczna całość w sfragmentaryzowanym
82
ALMA MATER
świecie. Następuje więc przekraczanie w myśleniu o zdrowiu
biomedycznego stereotypu, zostaje on uzupełniony przez wiedzę psychologiczną, filozoficzną i antropologiczną, kształtując
holistyczne podejście do problemu.
Współczesna promocja zdrowia pod hasłem „Twoje zdrowie
w Twoich rękach” (postulat promowany przez Światową Organizację Zdrowia), propagująca holistyczne podejście do człowieka,
zyskuje coraz szersze zrozumienie i popularność, nie tylko
w świadomości poszczególnych ludzi, ale także w działalności
różnego rodzaju instytucji, takich jak szkoły czy zakłady opieki
zdrowotnej. Coraz powszechniejsze staje się więc organizowanie
kampanii informacyjno-edukacyjnych w zakresie problematyki
ochrony zdrowia. Za jedną z takich inicjatyw można uznać 17.
Europejskie Sympozjum Somatoterapii i Edukacji Psychosomatycznej pod tytułem Promocja zdrowia – mit czy rzeczywistość, które odbywało się na Uniwersytecie Jagiellońskim od
25 do 27 października 2007 roku. Nie przez przypadek właśnie
Kraków i Uniwersytet Jagielloński wybrano na miejsce obrad,
Inauguracyjną sesję plenarną otworzył wykład prof. Jerzego B.
Karskiego na temat promocji zdrowia i jej aktualnych kierunków
aktywności i rozwoju. – Aktualnie do najważniejszych uwarunkowań zdrowia zalicza się uwarunkowania społeczne, a dotychczasową edukację zdrowotną znacznie poszerzono i nadano jej
nazwę „health literacy”. Wobec znacznego rozpowszechnienia
różnych jakościowo programów promocji zdrowia wprowadzono
i podkreślono znaczenie oceny ich skutków zdrowotnych – health
impact assessment – mówił profesor. Podkreślił także, że aby
nastąpił dalszy postęp w dziedzinie promocji zdrowia, istotne jest
także uwzględnienie faktu, że głównymi kierunkami jej działa-
J. Sawicz
ponieważ to właśnie tu, za sprawą działalności prof. Juliana
Aleksandrowicza, wieloletniego kierownika III Kliniki Chorób
Wewnętrznych, a potem Kliniki Hematologii Akademii Medycznej w Krakowie, przed kilkudziesięcioma laty zrodziły się
idee holistycznego podejścia do chorego człowieka – Profesor
był twórcą tak zwanej trzeciej rewolucji zdrowotnej, zainicjowanej konferencją naukowo-humanistyczną w Krakowie, której
głównym celem było interdyscyplinarne spojrzenie na fenomen
zdrowia, a więc systemowe ujęcie zdrowia po raz pierwszy
w kategoriach procesu – mówiła podczas uroczystego otwarcia
obrad 25 października 2007 roku w Auli im. Bartłomieja No-
Dyskusja panelowa pt. Wokół zdrowia i jego promowania
wodworskiego prof. Helena Wrona-Polańska, przewodnicząca
Komitetu Naukowego 17. Sympozjum Somatoterapii i Edukacji
Psychosomatycznej. – Sympozjum jest kontynuacją tej wielkiej
tradycji badań nad zdrowiem zapoczątkowanej przez profesora
Aleksandrowicza, a także odpowiedzią na wezwanie Jana Pawła
II, będące wyrazem troski o człowieka, jego godność, a więc
duchowy wymiar zdrowia – niezwykle ważny, chociaż nieco
zaniedbany w dzisiejszym zglobalizowanym świecie. Głównym
celem interdyscyplinarnego i ogólnopolskiego sympozjum
była analiza faktycznego stanu przebiegu promocji zdrowia
w Polsce i w Europie, z uwzględnieniem prowadzonych badań
w tej dziedzinie, integrujących środowisko naukowe wokół idei
pojmowania zdrowia w różnych jego wymiarach: somatycznym, psychicznym, społecznym i duchowym. – Integrowanie
nauki, różnych dziedzin i tradycji przyrodniczych, społecznych,
duchowych, zachodnich i wschodnich, amerykańskich i europejskich, ku pożytkowi ciała i ducha pozostaje naszym celem.
Myśl holistyczna, integrująca medycynę, jest coraz szerszym
nurtem, choć nie bez trudności i przeszkód przenika do myśli
i praktyki ludzi tworzących zdrowie społeczne. Trudności mają
naturę formalną i po części wynikają z istnienia trwałych struktur instytucjonalnych, dlatego nasz głos jest ciągle tak ważny
i nie powinien zaniknąć. Jest ważny także po to, aby rozpoczęte
poszukiwania doskonalić, sprawdzać i obejmować integracją
nowe pokolenia wciąż wchodzące w życie – stwierdził podczas
obrad prof. Jan Łazowski, prezes Towarzystwa Edukacji Psychosomatycznej. Trzydniowe obrady konferencyjne podzielono
na trzy interdyscyplinarne sesje plenarne, sekcje tematyczne
(somatyczne aspekty promocji zdrowia, psychologiczne aspekty
promocji zdrowia, duchowe zasoby w służbie promocji zdrowia),
warsztaty o charakterze praktycznym, dyskusję panelową Wokół
zdrowia i jego promowania oraz sesję plakatową.
nia jest zapobieganie chorobom i urazom, edukacja zdrowotna
(health literacy) oraz lokalna polityka zdrowotna. Lokalna – gdyż
miejscem działania promocji zdrowia jest to, w którym człowiek
żyje, pracuje, uczy się i odpoczywa. Opracowywanie i realizacja
ogólnej polityki zdrowia publicznego, w tym również promocji
zdrowia w szerszej skali, należy już do wyższych szczebli administracji państwowej i samorządowej, stanowiąc program polityki
zdrowotnej państwa, opierającej się na porozumieniu i współpracy międzynarodowej. Kolejny prelegent, prof. Aleksander
Skotnicki, wygłosił referat o prawdzie w onkologii, w którym
wyraźnie podkreślił, że holistyczne postrzeganie chorego człowieka powinno być w sposób naturalny i oczywisty obowiązujące
i respektowane przez każdego lekarza. – Relacja pacjent – lekarz
to relacja asymetryczna. Chory to człowiek najczęściej nieposiadający odpowiedniej wiedzy o swoim organizmie, z drugiej
strony stoi lekarz – specjalista, terapeuta. To lekarz jest stroną
przeważającą, to on ma władzę nad pacjentem, to on jest wreszcie
narażony na pokusy, aby tej „władzy” nadużywać. Informacja
o poważnej chorobie powinna być więc, jak wyjaśnił profesor,
przekazywana stopniowo, powinna też zawierać wszystkie informacje o możliwościach i sposobach leczenia, o ryzyku wystąpienia ewentualnych skutków ubocznych czy powikłań, ale także
o skutkach zaniechania podjęcia leczenia. Podstawą jest więc tutaj
dialog lekarza z pacjentem. – Najtrudniejsza prawda ujawniona
choremu nie musi być powodem jego załamania. Koniecznością
jest zawsze pozostawienie choremu nadziei. Nawet w najgorszym
rokowaniu co do przeżycia medycyna może zaskakiwać nas zgoła
nieprzewidzianymi i niezrozumiałymi rozwiązaniami. Medycyna
bowiem jest najlepszym nauczycielem pokory. Wiele razy zdarza
się, że coś wiemy – a jednak okazuje się, że nie mieliśmy racji.
Taka alternatywa zawsze może towarzyszyć choremu i może być
jego nadzieją pozwalającą mu walczyć z chorobą i znosić ją.
ALMA MATER
83
A. Wojnar
Najważniejszym więc w procesie leczenia staje się podtrzymy- ku choroby lub niesprawności. – Należy zauważyć, że duchowość
wanie nadziei i wiary pacjenta w powodzenie leczenia, oparte na nie jest tu traktowana jako jedna z wielu zmiennych niezależnych
wspólnej z lekarzem partnerskiej walce o zdrowie. – Istotą rzeczy czy objaśniających, ale ujęta została jako integralna część pełnie jest dylemat, czy powiedzieć choremu prawdę, ale jak to powie- nego dobrostanu człowieka – well-being – komentował profesor.
dzieć, aby z tą trudną wiedzą nie pozostawić go w osamotnieniu, Władysław Łosiak omówił problem związków pomiędzy stresem
aby uświadomić mu, że na tej drodze choroby jest pod dobrą i zdrowiem w świetle współczesnej wiedzy psychologicznej.
opieką, że w tej walce ma wsparcie i wzmocnienie. To lekarz jest
W dalszej części obrad można było posłuchać także o zapobiewłaśnie osobą, która bierze chorego za rękę w chwili pierwszego ganiu chorobom układu krążenia oraz o promocji zdrowia w ramach
kontaktu, mówiąc: „Przeprowadzę cię przez ten kryzys zdrowotny, działalności psychologa na oddziale kardiologii, funkcjonowaniu
nie zostawię cię samego, będziemy wspólnie walczyć, musisz to osobowości osób otyłych, o reakcjach emocjonalnych i poznawwytrzymać, wielu chorych
czych na chorobę, duchoprzeszło już takie leczenie,
wym wymiarze zdrowia
i to z dobrym skutkiem”
człowieka, filozoficznych
– mówił prof. Skotnicki.
koncepcjach zdrowia psyProfesor Janusz Maschicznego, doświadczaniu
talski zwrócił uwagę na
cierpienia przez chorego,
bardzo ciekawy i jednoemocjach u osób chorych
cześnie niepokojący aspekt,
somatycznie w okresie stamianowicie na samotność
rzenia się, zagrożeniach
współczesnego człowieka,
rozwoju w dzieciństwie,
co ma również znaczący
relacji pomiędzy optymizwpływ na kondycję psychomem a zdrowiem fizyczsomatyczną zglobalizowanym, strategii promocji
nego społeczeństwa. Podjął
zdrowia w chorobach cypróbę zdefiniowania i klawilizacyjnych a także o tensyfikacji samego zjawiska
dencjach samobójczych
samotności w kontekście Obrady konferencyjne w Auli im. Bartłomieja Nowodworskiego
w kontekście przewlekłej
społecznym, psychologiczi terminalnej choroby.
nym i moralnym. Podkreślił również, że walka człowieka z saObrady uświetnił uroczysty koncert muzyki klasycznej
motnością jest osobistą, duchową promocją zdrowia, nie zabrakło i filmowej w wykonaniu Marty Polańskiej (fortepian) i Marka
więc w wykładzie praktycznych wskazań dotyczących radzenia Polańskiego (skrzypce), który odbył się w Sali Kominkowej
sobie z samotnością.
w Dworku Białoprądnickim. Obradom towarzyszyła także wystaNa aktualne priorytety związane z promocją zdrowia psy- wa fotograficzna pt. Profesor Julian Aleksandrowicz i Jego dzieło.
chicznego w Europie zwrócił uwagę prof. Czesław Czabała. Są to Natomiast 26 października 2007 roku otwarto w krużgankach
między innymi: wspieranie rodzicielstwa i pierwszych lat życia, kościoła Dominikanów wystawę Park Pojednania Narodów
promowanie zdrowia psychicznego w szkołach i w miejscu pracy, – ogrody Europy w Oświęcimiu, podczas której zaprezentowano
wspieranie zdrowego psychicznie starzenia się, zajmowanie się nagrodzone w międzynarodowym otwartym konkursie architektogrupami zagrożonymi zaburzeniami psychicznymi, zapobieganie nicznym projekty ogrodów Europy, tworzonych w bezpośrednim
depresji i samobójstwom, zapobieganie przemocy i szkodliwemu sąsiedztwie byłego obozu Auschwitz-Birkenau. Ogrody mają być
używaniu substancji psychoaktywnych oraz zmniejszenie upośle- wyrazem pojednania obywateli państw walczących w drugiej
dzenia społecznego i zapobieganie stygmatyzacji.
wojnie światowej oraz upamiętniać męczeństwo ludzi skazanych
Profesor Kazimierz Popielski w wystąpieniu „Wielowymia- na zagładę w obozie. Po uroczystości otwarcia wystawy odbyła
rowość bycia” i „wielokierunkowość stawania się” egzystencji się dyskusja pod tytułem Następstwa życia w zagrożeniu terrorya zdrowie omówił integralne i wielowymiarowe rozumienie zmem. Podczas spotkania próbowano odpowiedzieć na pytanie,
zdrowia jednostki, podkreślając znaczenie nowej definicji zdrowia w jakim stopniu psychologiczna i ideologiczna konfrontacja
sformułowanej przez Światową Organizację Zdrowia w 1998 roku z terroryzmem wywiera wpływ na nasze funkcjonowanie osobiste
(stanowi ona modyfikację już istniejącej od 1948 roku klasycznej, i społeczne, jak zmienia naszą mentalność i sposób funkcjonowabiopsychologicznej definicji). W tym nowym ujęciu zdrowie jest nia, a także jaki ma wpływ na państwo i jego instytucje, system
definiowane jako dynamiczny stan kompletnego fizycznego, psy- prawny, kulturę, język i religię.
chicznego, duchowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko braAnna Wojnar
84
ALMA MATER