geografia 32004

Teoria i praktyka dydaktyczna
WSPÓ¸PRACA LUBLINA Z MIASTAMI PARTNERSKIMI W EUROPIE
Zadanie zintegrowane
z geografii i informatyki
Zadania zintegrowane polegajà na
wykorzystaniu przez ucznia wiedzy
i umiej´tnoÊci z ró˝nych dziedzin
w sytuacjach praktycznych.
Wymagajà wi´kszej samodzielnoÊci
uczniów. Nauczyciel pe∏ni rol´
koordynatora dzia∏aƒ i konsultanta.
Warunkiem koniecznym jest wyjÊcie
uczniów poza szko∏´.
ZOFIA KIJKOWSKA-WIÂLI¡SKA
W
szkole, w której pracuj´ – Zespole Szkó∏ Elektronicznych w Lublinie – od kilku lat w nauczaniu
przedmiotów zawodowych z powodzeniem
stosowana jest nowa metoda: zadanie zintegrowane. W roku szkolnym 2002/2003, wraz
z kole˝ankà Bo˝enà Kowalskà, nauczycielkà
informatyki, zrealizowa∏yÊmy po raz pierwszy zadanie zintegrowane obejmujàce treÊci
nauczania przedmiotów ogólnokszta∏càcych
– geografii i elementów informatyki.
Zadanie zintegrowane, jako metod´ nauczania, opracowano w 1997 r. w czasie
warsztatów szkoleniowych odbywajàcych si´
w ramach polsko-brytyjskiego programu
„Ocena kompetencji w kszta∏ceniu zawodowym”. W programie tym uczestniczy∏y szko∏y
∏àcznoÊci z kilku polskich miast, a finansowa∏
to Brytyjski Fundusz Pomocy Technicznej dla
Polski (Know–How Fund). Zadania zintegrowane polegajà na wykorzystaniu przez
3/2004
ucznia wiedzy i umiej´tnoÊci z ró˝nych dziedzin w sytuacjach praktycznych. Podobnie
jak w przypadku projektu edukacyjnego, ich
realizacja trwa d∏ugo, ale wymagajà wi´kszej
samodzielnoÊci uczniów. Nauczyciel pe∏ni
rol´ koordynatora dzia∏aƒ i konsultanta.
Warunkiem koniecznym jest wyjÊcie uczniów
poza szko∏´, nawiàzanie kontaktów z lokalnymi instytucjami oraz udzia∏ w ocenie zadania przedstawiciela tych instytucji, jako tzw.
weryfikatora zewn´trznego. Uczniowie
uczestniczà w formu∏owaniu szczegó∏owego
tematu zadania, samodzielnie planujà i dokumentujà swoje dzia∏ania oraz dokonujà
samooceny, która ma istotny wp∏yw na ostatecznà ocen´. Zakoƒczeniem zadania jest
prezentacja efektów pracy przed weryfikatorami – zewn´trznym i wewn´trznym – oraz
nauczycie- lami–koordynatorami.
Projekt zadania
W trakcie realizacji zadania zintegrowanego kszta∏towane sà wa˝ne kompetencje
kluczowe: umiej´tnoÊç stosowania wiedzy
teoretycznej w praktyce do rozwiàzywania
konkretnych problemów, planowania w∏asnej
pracy, pracy w grupie, komunikacji interpersonalnej i samooceny oraz samodzielnoÊç
w rozwiàzywaniu problemów i odpowiedzialnoÊç za powierzone zadanie.
Praca nad zadaniem zintegrowanym zaczyna si´ od wybrania przez nauczyciela takiego tematu, który umo˝liwia∏by zastosowanie
wy˝ej opisanych zasad. Nast´pnie nauczyciel
opracowuje na piÊmie treÊç zadania. Oprócz
tematu, opis zadania musi zawieraç:
151
23
Teoria i praktyka dydaktyczna
Lublin – widok ogólny na miasto
z Zamkiem Królewskim (fot. S. Tarasow/WSiP)
• jasno sformu∏owane cele zadania,
• zakres wiadomoÊci i umiej´tnoÊci potrzebnych do realizacji zadania,
• oczekiwany przez nauczyciela efekt
pracy,
• propozycje metod realizacji zadania
i êróde∏ informacji,
• szczegó∏owe kryteria oceny zadania
(za∏. 1).
Temat zadania realizowanego przez naszych uczniów brzmia∏: „Zasady wspó∏pracy
Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju”. W ramach zadania uczniowie powinni byli poznaç
ogólne zasady wspó∏pracy miast partnerskich, umieç zaprezentowaç atuty Lublina,
jako partnera innych miast, wymieniç miasta
partnerskie Lublina, szczegó∏owo przedstawiç wybrane przez siebie miasto partnerskie
(jego warunki naturalne, histori´, gospodark´, spo∏eczeƒstwo) oraz opisaç obecny stan
jego wspó∏pracy z Lublinem i zaproponowaç
nowe mo˝liwoÊci kontaktów i wspó∏dzia∏ania. TreÊç zadania odnosi∏a si´ do geografii,
zawiera∏a te˝ elementy edukacji regionalnej
i europejskiej. Prezentacja zadania polega∏a
na przygotowaniu przez uczniów strony
WWW na temat „swojego” miasta partnerskiego i jego wspó∏pracy z Lublinem (którà
mogli obejrzeç wszyscy zainteresowani) oraz
opracowaniu za pomocà programu PowerPoint pokazu przezroczy na ten sam temat,
komentowanego na bie˝àco przez któregoÊ
z uczniów. Jedno i drugie stanowi∏o realizacj´ treÊci programowych elementów informatyki. ¸àcznie w zadaniu uczestniczy∏o 19
uczniów z dwóch klas trzecich.
èród∏ami informacji by∏y wywiady
w Biurze Promocji Miasta przy Kancelarii
Prezydenta Miasta Lublina oraz w Urz´dzie
Statystycznym, a tak˝e mapy, atlasy, literatura, prasa i Internet.
¸uck (Ukraina), miasto partnerskie
Lublina – pozosta∏oÊci górnego
zamku z XIII–XVI w. (fot. S. Tarasow/WSiP)
24
152
Geografia w Szkole
Teoria i praktyka dydaktyczna
sultacji j´zykowych, nie szukali
te˝ porad w zakresie komunikacji
interpersonalnej. Mieli trudnoÊci
ze zdobyciem informacji dotyczàcych partnerstwa miast, gdy˝
Urzàd Statystyczny nie dysponowa∏ materia∏ami na ten temat.
Najwi´ksze k∏opoty sprawia∏
uczniom w∏aÊciwy dobór treÊci
prezentacji oraz przygotowanie
i przedstawienie komentarza
wspomagajàcego pokaz przezroczy. Problemem by∏o te˝ dotrzymanie zaplanowanych terminów
Münster (Niemcy), miasto partnerskie (bliêniacze) Lublina – widok na Stare Mia- wykonania zadaƒ czàstkowych.
sto, w tle romaƒsko-gotycka katedra (fot. PAP/EPA PHOTO DPA/Gero Breloer (#)) Ostatecznie prezentacja zadania
odby∏a si´ 9 czerwca 2003 r.
Osobami oceniajàcymi byli
Po spotkaniu z weryfikatorem zewn´trz- weryfikatorzy: zewn´trzny (przedstawicielka
nym, którym by∏ przedstawiciel Biura Pro- Kancelarii Prezydenta Miasta) i wewn´trzny
mocji Miasta, zainteresowani uczniowie po- (dyrektor szko∏y) oraz nauczyciele–koordydzielili si´ na cztery grupy. Ka˝da z tych grup natorzy, zaÊ obserwatorami – inni zainteremia∏a przygotowaç prezentacj´ na temat sowani nauczyciele i koledzy uczniów bioràwspó∏pracy Lublina z okreÊlonym miastem: cych udzia∏ w zadaniu. Oceny dokonano
zgodnie z kryteriami ustalonymi w umowie.
¸uckiem, Münster, Nancy i Starobielskiem.
Uczestnicy zadania wype∏nili te˝ arkusze samooceny i ocenili prac´ kolegów z grupy.
Umowy z uczniami
Ocena dotyczy∏a oddzielnie geografii i inZgodnie z zasadami zadania zintegrowanego, kolejnym etapem by∏o przygotowanie formatyki. Uczniowie uzyskali od 14 do 18
przez nauczycieli–koordynatorów umów punktów na 20 mo˝liwych do zdobycia w ka˝z ka˝dà grupà, zawierajàcych temat zadania, dym z przedmiotów. Prezentacje bardzo powarunki realizacji zadania, sk∏ad zespo∏u re- doba∏y si´ przedstawicielce Kancelarii Prezyalizujàcego, termin zakoƒczenia, kryteria denta Miasta ze wzgl´du na interesujàce
oceniania i procedur´ odwo∏ywania si´ od uj´cie tematu i Êwie˝oÊç spojrzenia.
przyznanej oceny (za∏. 2).
Uczniowie mogli negocjowaç szczegó∏y
Nancy (Francja), jedno z miast bliêniaczych Lublina – Palais du
Gouvernement z 1760 r., dawna rezydencja Stanis∏awa Leszumowy. Po uzgodnieniu stanowisk, umowy
czyƒskiego (fot. BE&W)
zosta∏y podpisane z jednej strony przez
wszystkich cz∏onków grup, z drugiej – przez
nauczycieli–koordynatorów.
Realizacja zadania
Po podpisaniu umów, grupy przystàpi∏y
do dzia∏ania 18 listopada 2002 r. Najpierw
ka˝da z grup opracowa∏a plany pracy, rozdzielajàc zadania pomi´dzy wszystkich jej
cz∏onków.
W trakcie realizacji zadania okaza∏o si´,
˝e uczniowie praktycznie nie korzystali z kon-
3/2004
153
25
Teoria i praktyka dydaktyczna
Ocena zadania przez uczniów
Uczniowie w przygotowanym przez siebie sprawozdaniu ocenili zadanie jako interesujàce, potrzebne i kszta∏càce. Podoba∏a
im si´ samodzielnoÊç pracy i „doros∏e” traktowanie ich przez nauczycieli–koordynatorów. Udzia∏ w zadaniu zintegrowanym pomóg∏ im w doskonaleniu umiej´tnoÊci
poszukiwania, przetwarzania i selekcji informacji, nawiàzaniu samodzielnego kontaktu
z instytucjà paƒstwowà, rozwini´ciu umiej´tnoÊci formu∏owania ustnej wypowiedzi i prezentacji w∏asnych poglàdów, nauczeniu si´
d∏ugotrwa∏ej wspó∏pracy w grupie. Wymienione osiàgni´cia sà niezb´dne m∏odym ludziom wchodzàcym na rynek pracy.
ZA¸ÑCZNIK 1
TreÊç zadania zintegrowanego
Opracowanie: Zofia Kijkowska-WiÊliƒska,
Bo˝ena Kowalska – nauczyciele–koordynatorzy zadania zintegrowanego.
Temat zadania: Zasady wspó∏pracy Lublina
z miastami partnerskimi i propozycje nowych
kierunków jej rozwoju.
1. G∏ówne cele zadania:
– poznanie zasad i form wspó∏pracy mi´dzy
miastami partnerskimi;
– poznanie wybranych miast partnerskich
Lublina i form ich wspó∏pracy z Lublinem;
– zdobycie umiej´tnoÊci pozyskiwania informacji za pomocà wywiadu;
– rozwijanie umiej´tnoÊci analizy i przetwarzania zdobytych informacji;
– kszta∏cenie umiej´tnoÊci formu∏owania
i prezentacji w∏asnych poglàdów i pomys∏ów;
– rozwijanie umiej´tnoÊci pos∏ugiwania si´
technologià komputerowà;
– rozwijanie samodzielnoÊci w dzia∏aniu
i postawy odpowiedzialnoÊci za powierzonà prac´;
– kszta∏towanie przyjaznego stosunku do
wspó∏pracy Polski z innymi paƒstwami.
2 . Wi a d o m o Ê c i i u m i e j ´ t n o Ê c i p o trzebne do realizacji zadania:
26
154
– podstawowe wiadomoÊci z geografii spo∏eczno-ekonomicznej – zakres szko∏y
Êredniej;
– wiadomoÊci o Lublinie – Êrodowisko
przyrodnicze, historia, gospodarka;
– znajomoÊç ogólnych zasad wspó∏pracy
mi´dzy miastami partnerskimi;
– podstawowe umiej´tnoÊci dotyczàce pozyskiwania informacji z ró˝nych êróde∏;
– umiej´tnoÊç korzystania z Internetu;
– znajomoÊç g∏ównych zasad tworzenia
stron WWW i prezentacji w programie
PowerPoint.
3. Oczekiwane wyniki pracy:
– pozyskanie, selekcja i przetworzenie potrzebnych informacji;
– opracowanie przez uczniów dokumentacji w∏asnej pracy;
– prezentacja wykonanych przez uczniów
zadaƒ.
4. Proponowane êród∏a informacji:
– wywiad – w Biurze Promocji Miasta
i Urz´dzie Statystycznym w Lublinie;
– Internet;
– literatura geograficzna, prasa;
– materia∏y kartograficzne.
5. Kryteria oceny zadania:
Ocena w punktach. Oceniany b´dzie ka˝dy ni˝ej wymieniony element zadania.
O ocenie koƒcowej decyduje suma punktów
zdobytych za wszystkie elementy. Ka˝da ocena musi byç uzasadniona. Od otrzymanej
oceny uczeƒ mo˝e odwo∏aç si´ do nauczycieli–koordynatorów, a w przypadku braku porozumienia z nimi – do weryfikatora wewn´trznego.
Oceniane b´dà nast´pujàce elementy zadania:
– plan pracy grupy: kompletnoÊç pod
wzgl´dem merytorycznym, podzia∏ zadaƒ,
poprawnoÊç j´zykowa, strona graficzna –
do 10% punktów;
– sprawozdanie: kompletnoÊç, sposób realizacji zadania, poprawnoÊç j´zykowa,
strona graficzna – do 20% punktów;
– plan prezentacji: w∏aÊciwy podzia∏ funkcji
w czasie prezentacji, logiczny uk∏ad prezentowanych treÊci, sensownoÊç propozycji wspó∏pracy – do 10% punktów;
Geografia w Szkole
Teoria i praktyka dydaktyczna
– prezentacja: zgodnoÊç przebiegu prezentacji z planem, wykorzystanie materia∏ów
pomocniczych (dane statystyczne, strona
WWW, prezentacja przezroczy za pomocà programu PowerPoint), poprawnoÊç
merytoryczna i j´zykowa wypowiedzi, komunikatywnoÊç, sposób argumentacji,
kultura wypowiedzi, wspó∏praca zespo∏u
w czasie prezentacji – do 20% punktów;
– przebieg realizacji zadania: terminowoÊç,
zgodnoÊç z planem, samodzielnoÊç w rozwiàzywaniu problemów, umiej´tnoÊç
wspó∏pracy w zespole – do 30% punktów;
– umiej´tnoÊç oceny w∏asnej pracy – do
10% punktów.
Wykonawcy b´dà oceniani przez nauczycieli–koordynatorów, nauczycieli–konsultantów, weryfikatora wewn´trznego i weryfikatora zewn´trznego.
Za wykonanie zadania uczeƒ mo˝e otrzymaç maksymalnie 20 punktów z geografii
(10 p. w pozycji „odpowiedê” i 10 p. w pozycji „aktywnoÊç”) oraz 20 punktów z informatyki (wszystkie w pozycji „aktywnoÊç”).
ZA¸ÑCZNIK 2
Umowa o wykonanie zadania zintegrowanego na temat: Zasady wspó∏pracy Lublina
z miastami partnerskimi i propozycje nowych
kierunków jej rozwoju
§ 1. Umowa zawarta jest mi´dzy uczniami
klasy 3E Zespo∏u Szkó∏ Elektronicznych
w Lublinie:
………………………………………………..
………………………………………………..
………………………………………………..
……………………………………………….,
zwanymi w dalszej cz´Êci wykonawcami,
a nauczycielami – koordynatorami:
– Zofià Kijkowskà-WiÊliƒskà,
– Bo˝enà Kowalskà,
reprezentujàcymi Zespó∏ Szkó∏ Elektronicznych w Lublinie.
§ 2. Wykonawcy zobowiàzujà si´ do wykonania i przedstawienia zadania na temat: Zasady wspó∏pracy Lublina z miastami partnerskimi i propozycje nowych kierunków jej rozwoju.
3/2004
Data rozpocz´cia pracy: 20.11.2002 r. Data
zakoƒczenia zadania: 21.03.2003 r.
§ 3. W trakcie realizacji zadania wykonawcy
b´dà mogli konsultowaç si´ z koordynatorami, weryfikatorami wewn´trznym i zewn´trznym oraz konsultantami wed∏ug zasad ustalonych na spotkaniu w dniu 18
listopada 2002 r.
W realizacji zadania uczestniczà:
– Zofia Kijkowska-WiÊliƒska – koordynator odpowiedzialny za kontakty zewn´trzne, konsultant merytoryczny
z geografii;
– Bo˝ena Kowalska – koordynator
odpowiedzialny za przebieg zadania
i kompletnoÊç dokumentacji, konsultant
komputerowy;
– B. C. – konsultant z j´zyka polskiego;
– B. S. – konsultant z j´zyka angielskiego;
– M. D. – konsultant ds. komunikacji interpersonalnej;
– El˝bieta Hanc (dyrektor szko∏y) – weryfikator wewn´trzny;
– J. S. (przedstawicielka Kancelarii Prezydenta Miasta Lublina) – weryfikator zewn´trzny.
§ 4. W celu realizacji zadania szko∏a udost´pni wykonawcom niezb´dny sprz´t: kserokopiark´, komputer, telefon itp. oraz pomo˝e w zapoznaniu si´ z konkretnymi
informacjami dotyczàcymi badanego problemu.
§ 5. Po niezb´dnych ustaleniach z konsultantami, wykonawcy przedstawià koordynatorom plan realizacji zadania z uwzgl´dnieniem roli poszczególnych osób oraz
terminów wykonania poszczególnych etapów zadania.
§ 6. Wykonawcy zadania opracujà:
– plan pracy grupy oraz indywidualny plan
pracy ka˝dego wykonawcy – do dnia
12.12.2002 r.,
– plan sprawozdania – do dnia 15.03.2003 r.,
– sprawozdanie – do dnia 15.03.2003 r.,
– plan prezentacji – do dnia 15.03.2003 r.,
– prezentacj´ – do dnia 21.03.2003 r.
§ 7. Wykonawcy sà zobowiàzani do prowadzenia arkusza wykonania zadania.
155
27
Teoria i praktyka dydaktyczna
§ 8. Kryteria oceny zadania:
Ocena b´dzie wyra˝ona w punktach za
ka˝dy element zadania. Suma punktów decyduje o ocenie koƒcowej. Ka˝da ocena b´dzie zawieraç uzasadnienie. Oceniane b´dà
elementy zadania przedstawione w pkt. 5 za∏àcznika nr 1.
§ 9. Wykonawcy majà prawo odwo∏ania si´
od ka˝dej oceny w formie ustnej lub pisemnej do nauczycieli–koordynatorów. Odwo∏anie musi zawieraç uzasadnienie.
§ 10. Od decyzji koordynatorów wykonawcy
mogà odwo∏aç si´ do weryfikatora wewn´trznego.
§ 11. Zmiana treÊci umowy oraz sprawy, które nie zosta∏y uwzgl´dnione w umowie, podlegajà negocjacjom pomi´dzy umawiajàcymi
si´ stronami.
§ 12. Umowa niniejsza zostaje sporzàdzona
w dwóch jednakowych egzemplarzach.
Wykonawcy:
1. ...........................
2. ...........................
3. ...........................
Nauczyciele –
– koordynatorzy
1. ................................
2. ................................
3. ................................
Lublin, 18.11.2002 r.
ZOFIA KIJKOWSKA-WIÂLI¡SKA
Mgr, nauczycielka geografii w Zespole Szkó∏
Elektronicznych w Lublinie,
ul. Wojciechowska 38, 20–704 Lublin,
tel. (0 prefiks 81) 525-66-91,
e-mail:[email protected]
Migracje, ich przyczyny
i skutki
Scenariusz lekcji geografii w ZSZ
ALEKSANDRA KOZUBAL
J
ednym z bardziej interesujàcych zagadnieƒ z geografii spo∏eczno-gospodarczej
sà ruchy migracyjne ludnoÊci. Lekcj´
mo˝na uatrakcyjniç, wykorzystujàc na przyk∏ad artyku∏ zamieszczony w czasopiÊmie
popularnonaukowym, takim jak np. „Âwiat
Nauki”.
Podstawa programowa: Wp∏yw czynników spo∏ecznych, politycznych i ekonomicznych na warunki ˝ycia i sposoby gospodarowania.
Temat: Migracje, ich przyczyny i skutki.
28
156
Cel lekcji: poznanie procesu migracji, jej
przyczyn i skutków.
Osiàgni´cia ucznia:
– wie, co to jest migracja i jakie sà jej rodzaje,
– wymieni przyk∏ady regionów i krajów
imigracyjnych i emigracyjnych,
– rozumie przyczyny migracji,
– potrafi podaç skutki migracji,
– potrafi wyjaÊniç wp∏yw migracji na zmiany liczby ludnoÊci i ich rozmieszczenie.
Metody pracy:
– rozmowa nauczajàca,
Geografia w Szkole