Wolność od szczurów

C HOROBY ZAKAŹNE
WETERYNARIA
W PRAKTYCE
Jerzy Ziętek, doktorant w Zakładzie Mikrobiologii Weterynaryjnej Instytutu Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR w Lublinie
lek. med. Elżbieta Ziętek, specjalista chorób zakaźnych
W swojej praktyce lekarze weterynarii bardzo często narażeni są na różnego rodzaju
obrażenia, spowodowane przez swoich pacjentów. W krajach anglosaskich istnieje
nawet przysłowie: „pies zawsze najmocniej gryzie dłoń weterynarza”. Najgorszą chyba
sławą wśród pacjentów lekarzy weterynarii cieszą się koty.
W gabinetach lekarsko-weterynaryjnych stosunkowo często zdarzają się przypadki
podrapania lub pogryzienia przez koty – zarówno członków personelu, klientów, jak
i osób postronnych. Zdarza się, że drobne zadrapania są lekceważone, tymczasem
mogą one stawać się wrotami dla drobnoustrojów powodujących stosunkowo mało
znaną jednostkę – chorobę kociego pazura.
Choroba
kociego pazura
Choroba kociego pazura (Lymphoreticulosis beninga) jest ostrą chorobą zakaźną
o łagodnym przebiegu, charakteryzującą
się powstaniem tzw. zmiany pierwotnej
i zapaleniem jednego lub kilku węzłów
chłonnych oraz występowaniem na ogół
łagodnych i niecharakterystycznych objawów ogólnych (1, 2, 3, 4, 5, 6).
Przez długi czas czynnik etiologiczny tej
choroby był nieznany, później uważano,
ze wywołują ją drobnoustroje Chlamydia.
Dopiero w 1983 roku w zmianach chorobowych stwierdzono małą, pleomorficzną
laseczką barwiącą się gram-ujemnie,
niekiedy gram-dodatnio. Zaliczono ją do
nowego gatunku Afipia Felis (3), ostatnio
zaś po weryfikacji do rodzaju Bartonella
jako Bartonella henselae. Są to bakterie
należące do grupy riketsji (6).
Źródłem zakażenia człowieka jest
w 90% kot, zwłaszcza młody (5). Do zakażenia dochodzi najczęściej na skutek
podrapania lub pogryzienia (6). Stwierdzono bezobjawową bakteriemię
u ponad 50% badanych kotów (5).
Wektorem zakażenia mogą być prawdopodobnie pchły kocie i kleszcze
z rodzaju Ixodes (6). Sam kot jest
bezobjawowym nosicielem choroby,
a nabywa ją od ptaków i małych gryzoni, na które poluje, a które również
są jej bezobjawowymi nosicielami (2).
Choroba występuje na całym świecie,
najczęściej zakażeniu ulegają dzieci (2).
Występowanie choroby charakteryzuje
pewna sezonowość – najwięcej przypadków zachorowań zdarza się w okresie
wczesnojesiennym (5).
Po okresie wylęgania, trwającym
około 1-8 tygodni, w miejscu po-
44
drapania lub pogryzienia pojawia się
zmiana o charakterze guzkowym lub
naciekowo-obrzękowym, z której może
wydobywać się niewielka ilość treści
ropnej. Jest to tak zwana zmiana pierwotna. Po 1-4 tygodniach zanika,
natomiast okoliczne węzły chłonne
ulegają powiększeniu, stają się tkliwe, mogą ulec zropieniu. U mniej niż
połowy pacjentów towarzyszą temu
dreszcze i ogólne złe samopoczucie. Stosunkowo często dochodzi do
samowyleczenia, choroba może trwać
3 tygodnie lub dłużej (1, 2, 3, 4, 5, 6).
Czas ten można skrócić poprzez stosowanie antybiotykoterapii, a czasem
dodatkowo chirurgicznie ewakuuje
się treść ropną (1, 2, 3, 4, 5, 6). Jednakże u osób z obniżoną odpornością
B. henselae może wywoływać infekcje
układowe oraz bakteriemię (5). Najpoważniejszym powikłaniem choroby kociego pazura jest encefalopatia. To powikłanie występuje niezwykle rzadko,
a pojawia się w okresie 1-6 tygodni od
zaobserwowania pierwszych objawów.
Innym powikłaniem mogą być: rumień
guzowaty, artalgie, zapalenie kości, niedokrwistość, hepatosplenomegalia, zapalenie płuc lub opłucnej. Na szczęście
powikłania w chorobie kociego pazura
zdarzają się bardzo rzadko i u osób
z immunosupresją (2, 3, 4, 5, 6).
Rozpoznanie zwykle stawia się na
podstawie wywiadu i objawów klinicznych, a także na podstawie testów
serologicznych i obrazu histologicznego
wycinków węzłów chłonnych (1, 2, 3,
4, 5, 6). Niekiedy wykonuje się także
test śródskórny z antygenem przy-
gotowanym z treści zropiałego węzła
chłonnego (2, 5).
W tym miejscu zostaną zaprezentowane dwa dość typowe przypadki
choroby kociego pazura u ludzi.
Przypadek pierwszy
11-letnia dziewczynka ze wsi bawiła
się z różnymi domowymi zwierzętami
– szczególnie z małymi kotkami. Często
bywała przez nie podrapana, co zostało
stwierdzone w wywiadzie retrospektywnym. Zgłosiła się do lekarza, gdyż
jej matka zauważyła u niej powiększony węzeł chłonny szyjny, długości
ok. 2 cm. Był on nieznacznie tkliwy,
przesuwalny, skóra nad węzłem nie
była zmieniona. Podejrzewano zapalenie węzła chłonnego. Wdrożone leczenie
nie przyniosło efektu. Wykonano testy
na toksoplazmozę i mononukleozę, oba
wypadły ujemnie. Obawiając się choroby układowej, usunięto węzeł. W badaniu histopatologicznym stwierdzono
obraz typowy dla choroby kociego pazura. Po zastosowaniu odpowiedniego
leczenia dziecko wróciło do zdrowia.
Przypadek drugi: 35-letnia kobieta
została podrapana przez kota w grzbiet
palca wskazującego prawej dłoni.
Po dwóch tygodniach w miejscu podrapania pojawiła się grudka, potem
guzek sączący. Jednocześnie nastąpiło
powiększenie węzła chłonnego pachowego prawego (wielkość 1,5 cm), który
stał się bolesny. Chora zgłosiła się do
chirurga z powodu ropnia palca wskazującego. Stamtąd została skierowana
do lekarza chorób zakaźnych. Ten, po
rozpoznaniu choroby kociego pazu-
STYCZEŃ-LUTY • 1/2005
WETERYNARIA
CHOROBY ZAKAŹNE
W PRAKTYCE
ra, zastosował odpowiednie leczenie
(Doxycyklina przez 14 dni), skutkiem
czego chora wróciła do zdrowia.
Jak wiadomo, opisywana choroba nie
jest jedyną, na jaką narażony jest lekarz weterynarii w kontakcie z kotami.
To właśnie u kotów najczęściej stwierdza się wściekliznę. Warto wspomnieć
o chlamydiozie kotów, której czynnik
etiologiczny, Chlamydia psittaci, jak
dowodzą tego badania, może wywoływać
u ludzi zapalenie spojówek. Do zakażenia może dochodzić podczas kontaktu
ze zwierzętami, ich pielęgnacji, podczas
podawania leków dospojówkowo (7).
Opisywano przypadki zakażeń ptasimi
szczepami Chlamydia psittaci kotów
utrzymywanych we wspólnych pomieszczeniach z papugami. Szczepy te wywołują u ludzi chorobę papuzią (7). Jest to
zakaźna, zaraźliwa choroba objawiająca
się najczęściej śródmiąższowym zapaleniem płuc. Mogą jej towarzyszyć także
inne objawy, np. ze strony centralnego
układu nerwowego (występują rzadko),
czy ze strony układu pokarmowego
(2, 3, 4, 5, 6).
Innym zagrożeniem ze strony kotów
jest zakażenie człowieka dermatofitami.
Opisywano przypadki zakażeń ludzi
Microsporum canis. Szczególnie podatne
na zakażenie są osoby z niedoborami
STYCZEŃ-LUTY • 1/2005
immunologicznymi oraz dzieci i osoby
starsze. Do zakażenia dochodzić może
podczas bezpośredniego kontaktu z chorym zwierzęciem, nadto w czasie przebywania w środowisku zanieczyszczonym
zarodnikami grzyba (7).
Istotnym problemem są także choroby pasożytnicze, takie jak toksoplazmoza, opistrochoza, toksokaroza czy
inwazje ektopasożytów (7), których
tematyka wykracza jednak poza opisywany temat.
Celem niniejszego krótkiego opracowania było przypomnienie lekarzom
weterynarii faktu istnienia stosunkowo
rzadkiej choroby, jaką jest choroba
kociego pazura. W opracowaniu wspomniano także w skrócie formie o niektórych innych chorobach, na jakie jest
narażony lekarz weterynarii w kontakcie z kotem. Aby ich uniknąć, należy
stosować wszelkie zasady bezpieczeństwa w postępowaniu ze zwierzętami,
pamiętając o niezależnej, czasami wręcz
dzikiej naturze kotów, przejawiającej
się niekiedy w ich agresywnym zachowaniu, a także o zasadach higieny
i aseptyki. Lekarz weterynarii, z racji
swojego wykształcenia i powołania,
powinien także umiejętnie przestrzec
właścicieli zwierząt o możliwym dla
nich zagrożeniu. Jedna z najstarszych
zasad medycyny mówi bowiem – lepiej
zapobiegać, niż leczyć.
‰
Bibliografia
1. Bannister Barbara A., Begg Norman T.,
Gillespie Stephen H., „Choroby zakaźne”,
wydanie I polskie, pod redakcją Jacka
Juszczyka.
2. Boroń Piotr, „Choroby odzwierzęce”,
praca zbiorowa.
3. Dziubek Zdzisław, „Choroby zakaźne
i pasożytnicze”, praca zbiorowa.
4. Januszkiewicz Jerzy, „Zarys kliniki chorób zakaźnych”.
5. Januszkiewicz Jerzy, Kassur Bertold,
„Choroby zakaźne i inwazyjne”, praca
zbiorowa.
6. Magdzik Wiesław, Naruszewicz-Lesiuk
Danuta, Zieliński Andrzej, „Choroby
zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia
i profilaktyka”.
7. Winiarczyk Stanisław, Grądzki Zbigniew
„Choroby zakaźne zwierząt domowych
z elementami zoonoz”, praca zbiorowa.
lek. wet. Jerzy Ziętek
Instytut Chorób Zakaźnych
i Inwazyjnych,
Zakład Mikrobiologii,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
AR w Lublinie
20-950 Lublin, ul. Akademicka12
45