Wizualne archiwa_opis

U ŹRÓDEŁ DIGITALIZACJI.
WIZUALNE ARCHIWA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (1850-1945)
PROBLEMY I METODY BADAWCZE
25-26.X.2013 Instytut Sztuki PAN, Warszawa ul. Długa 26/28
Seminarium dofinanowane jest ze środków Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów i związane jest
z prowadzonymi w Instytutcie Sztuki PAN projektami:
Zbiory Ikonograficzne Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. Historia-Zasób-Znaczenie (program NPRH)
The photographic survey movement and the visualisation of collective cultural identities in Europe at the turn of the 20th century
(Program Pomost, FNP)
Celem tego interdyscyplinarnego seminarium naukowego jest pierwsza na polskim gruncie próba
zaprezentowania problemów badawczych związanych z mało dotychczas rozpoznanym rodzajem
historycznych zbiorów muzealnych, bibliotecznych i archiwalnych, które określić należy mianem
„ojców” digitalizacji ukierunkowanej na dokumentowanie i rozpowszechnianie dziedzictwa
kulturowego.
Przedmiotem rozważań będą więc powstałe na ziemiach polskich kolekcje dokumentacji
wizualnej (rysunki, akwarele, szablony, fotografie, modele itp. uporządkowane w archiwach
ikonograficznych, bibliotekach, fototekach) obrazujące pejzaż kulturowy, architekturę, folklor,
dzieła sztuki itp., których celem była dokumentacja i zachowanie ważnych elementów
dziedzictwa kulturowego i tożsamości. Powstały one w wyniku licznych akcji i wypraw
dokumentacyjnych, przede wszystkim kolektywnych: podejmowanych z inicjatywy muzeów,
urzędów konserwatorskich, towarzystw społecznych i naukowych, mających na celu
zobrazowanie otaczającego krajobrazu kulturowego. Na ziemiach polskich (podobnie, jak i w
innych państwach europejskich) szczególnego znaczenia i nasilenia zyskało to zjawisko na
przełomie XIX i XX wieku wraz z ukonstytuowaniem się pojęcia dziedzictwa kulturowego.
Tego typu archiwa zachowane w polskich zbiorach zaskakują swoim bogactwem, co jest
odzwierciedleniem skomplikowanych realiów społecznych, politycznych i kulturowych. Obok
profesjonalnych dokumentacji niemieckich urzędów konserwatorskich powstałych z inicjatywy
państwowej/imperialnej, znajdziemy więc amatorskie, wykonane np. w ramach działalności
rozlicznych społecznych towarzystw (naukowych, narodowych, etnicznych) działających na
ziemiach polskich. Oprócz kolekcji odzwierciedlających rozwój dyscyplin naukowych (archeologii,
etnologii, historii sztuki), wiele jest archiwów ukazujących całościową wizję dziedzictwa
kulturowego. Zbiory te wykazują bogactwo i różnorodność stosowanych, szybko zmieniających się
(w przypadku fotografii) technik dokumentacyjnych i reprodukcyjnych oraz sposobów
organizowania, udostępniania i popularyzacji. Dokumentacją wizualną trudnili się właściwie
wszyscy wybitni badacze kultury materialnej i wiele spośród najwyższej klasy artystów (Józef
Mehoffer, Jan Matejko, Stanisław Wyspiański, Jan Bułhak) oraz rzesze amatorów. Te kolekcje, co
więcej, niejednokrotnie stanowią bezcenne źródło do poznania nieistniejących już elementów
polskiego dziedzictwa kulturowego.
Seminarium wychodząc od analizy wybranych kolekcji zarysuje z jednej strony bogactwo
problemów związanych z badaniem tego ważnego zjawiska kulturowego, z drugiej – pokaże
znaczenie zbiorów, które dziś nieraz nie są nawet zinwentaryzowane czy opisane. Seminarium
zamierza więc zwrócić uwagę na palącą konieczność wypracowania nowoczesnego sposobu ich
przechowywania, opracowywania i udostępniania, stąd jednym z jego najważniejszych elementów
będą referaty poświęcone specyfice ich digitalizacji. Wreszcie, seminarium stanowić będzie
podstawę do ogólniejszych rozważań na temat historycznych i kulturowych źródeł digitalizacji.