współczesne teorie polityki - Instytut Nauk Politycznych UW

Instytut Nauk Politycznych UW
Rok akademicki 2014-2015
Studia dzienne, semestr letni
WSPÓŁCZESNE TEORIE POLITYKI
(organizacja zajęć, wykaz zagadnień i literatury)
Cele nauczania przedmiotu
Studenci powinni poznać panoramę współczesnych orientacji teoretyczno-metodologicznych w politologii; umieć
posługiwać się zdobytą wiedzą w opisie i wyjaśnianiu zjawisk i procesów politycznych; stawiać tezy i hipotezy,
rozpoznawać i wyjaśniać przemiany w życiu politycznym z wykorzystaniem różnych podejść i metod badawczych;
nabyć kompetencje i umiejętności praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy do konceptualizacji badań
politologicznych i ich realizacji.
Forma i metody zajęć:
 konwersatorium;
 metody aktywizujące (dyskusja, prezentacje, „okrągły stół” i in.);
Warunki zaliczenia przedmiotu (kryteria):
 obecność i aktywny udział w zajęciach;
 praca semestralnej – esej, recenzja, prezentacja multimedialna;
 prezentacja wyników pracy zespołowej lub własnej (zajęcia, „okrągły stół”);
Weryfikacja efektów kształcenia:
 ocena aktywności na zajęciach;
 kolokwia – weryfikacja cząstkowych efektów nauczania;
 ocena prezentacji i znajomości zalecanej literatury;
 zaliczenie końcowe na ocenę (test, udział w „okrągłym stole”).
I-II. Między siłą a zgodą. Współczesne interpretacje polityki
1) Semantyka polityki: 2) Od starożytności do współczesności; 3) schematy interpretacyjne polityki:
indywidalizmem i holizmem; neomarksizm, neopsychoanaliza, personalizm i in.; 4) Prawnoadministracyjna koncepcja polityki; 5) Konsensualna koncepcja polityki; 6) Konfliktowa koncepcja
polityki; 7) Polityka bez stosowania przemocy; 8) Koercyjna koncepcja polityki; 9) Polityka
(postpolityka) bez „ideologii”; Polityka - paradoksy interpretacyjne.
Lektura:
1. A. Chodubski, Wstęp do badań politologicznych, Gdańsk 2004 (rozdz. II. Politologia) i kolejne wydania.
2. T. Bodio, Polityka w życiu społecznym, w: K. A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo
i polityka, Podstawy nauk politycznych, Warszawa 2007 (lub uprzednie wydania).
3. T. Klementewicz. Polityka i jej poznawanie, w: S. Filipowicz (red.), Homo Politykus. Wstęp do nauki o
polityce, Warszawa 1993, ss.8-28; lub tegoż autora: Potoczne a teoretyczne pojęcie polityki, w: S. Filipowicz
(red.),Interpretacje polityki, Warszawa 1991.
4. M. Karwat, Rodzaje teorii w polityce, w: Z. Blok (red.), Czym jest teoria w politologii?, Warszawa 2011;
tegoż autora: Polityka rzeczowa, stronnicza i metapolityka, „Studia Politologiczne” 2004, vol 8
5. M. Karwat (red.), Paяadoksy polityki, Warszawa 2007,
6. B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki, Warszawa 2001 Metafory polityki 2, Warszawa 2003; Metafory
polityki 3, Dom Wydawniczy ELIPSA, ISBN 83-7151-709-2, Warszawa 2005, s.312-321;
7. D. Marsh, G. Stoker, Teorie i metody w naukach politycznych, Kraków 2006 (s 3.-17).
8. R. A. Dahl, B. Stinebrickner, Współczesna analiza polityczna, Warszawa 2007, (rozdział III: Czym jest
polityka?).
9. J. Ziółkowski, Paradoksy polityki, tom 2, Warszawa 2013.
10. A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość, Warszawa 2002 (rozdz. VII – Narodziny polityki życia).
11. W. Wesołowski (red.), Koncepcje polityki, Collegium Civitas, Warszawa 2009 (cz. I Szerokie nurty).
III. Spór o funkcje nauki o polityce
1) Rodzaje teorii w nauce o polityce; 2) Walory diagnostyczno-prognostyczne teorii politycznych;
3) Kontrowersje wokół funkcji teorii polityki; 4) Funkcje politologii: krytyczna, poznawczopraktyczna, kulturowo-edukacyjna.
2
Lektura:
1. J. Habermas, Klasyczna nauka o polityce a filozofia społeczna, [w:] Teoria i praktyka,
Warszawa 1983, s. 66-110.
2. R.A. Dahl, B. Stinebrickner, Współczesna analiza polityczna, Warszawa 2007 (Rozdz.3,4).
3. T. Bodio, Polityka w życiu społecznym, dz.cyt., (fragment dotyczący funkcji nauk o polityce).
4. Klaus von Beyme, Współczesne teorie polityczne, Warszawa 2005, s.13-41.
5. M. Karwat, Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy, w: J. Błuszkowski,
J. Zaleśny (red.), Wyjaśnienie polityki, „Studia Politologiczne”, Warszawa 2010.
6. T. Klementewicz, Rozumienie polityki, Warszawa 2010 ( Rozdz. 2,3), tegoż: Mądry politolog
po szkodzie polityka. O praktycznej funkcji nauki o polityce, Studia politologiczne vol. 1.
7. M. Karwat, Rodzaje teorii w nauce o polityce; w: Z. Blok (red.), Czym jest teoria w politologii?,
Warszawa 2011; tegoż: Specyfika metodologiczna i poziomy badań teoriopolitycznych, w: T. Łoś
Nowak (red.),Politologia w Polsce, Toruń 1998.
8. Barbara Krauz-Mozer, Teorie polityki, 2005 (Funkcje teorii, funkcja wyjaśniająca s. 106-110).
IV. Archetyp 'polis' w twórczości H. Arendt
1) Vita actiwa i kondycja ludzka; 2) Dziedzina publiczna i sfera prywatna; 3) Działanie i polityka;
4) Vita activa i epoka nowożytna.
Lektura:
1. H. Arendt, Kondycja ludzka, Warszawa 2000, (Kondycja Ludzka - ss 10- 26; Dziedzina Publiczna
i Dziedzina Prywatna – ss.27-65;81-86; Działanie – ss.193 –264; Vita activa i epoka nowożytna ss. 269 –353.
2. M. Gładziuk, Cóż po Grekach? Archetyp polis w twórczości Hanah Arend, Warszawa 1991,
s. 5-34.
3. P. Śpiewak, W stronę wspólnego dobra, Warszawa 1998 (rozdział V).
(praca własna nad doborem literatury ukazującej patologie współczesnego życia politycznego
będące następstwem przenikania się sfer prywatnej z publiczną)
V. Decyzjonistyczna koncepcja Carla Schmidta
1) Nurt egzystencjalistyczny w refleksji nad polityką; 2) Problem tego „co polityczne”; 3) Geneza
tego „co polityczne” (kryteria, siatka pojęć); 4) Decyzjonizm i współczesna polityka.
Lektura:
1. C. Schmitt, O pojęciu polityki, „Zdanie” 1987, nr 3, ss. 30-38.
2. C. Schmidt, Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000, s. 191-250.
3. Chantal Mouffe, Polityczność. Przewodnik krytyki politycznej, 2008; tegoż: Carl Schmidt. Wyzwanie
polityczności, Warszawa 2011.
4. R. Skarżyński, Od chaosu do ładu. Carl Schmitt i problem tego co polityczne. Warszawa 1992, (s.113 –
125, 191-208); tegoż: Decyzjonizm Carla Schmidta (1921 – 1932), w: T. Klementewicz (red.), Współczesne
teorie polityki – od logiki do retoryki, „Studia Politologiczne” 2004, vol 8; Normatywizm i egzystencjalizm w
filozofii politycznej: u źródeł teorii politycznej, w: T. Klementewicz (red.), Współczesne teorie polityki – od
logiki do retoryki, „Studia Politologiczne” 2004, vol 8.
VI-VII. Człowiek w perspektywie socjobiologii i biopolityki
1) Spór o naturę ludzką; 2) Socjobiologia: zasada maksimalizacji i łącznej wartości
przystosowawczej - darwinowskiej fitness; 3) Związek ewolucji genetycznej i kulturowej;
4) Biopolityka – reakcją na socjobiologię?; 5) Mastersa koncepcja polityki; 6) Konsekwencje
rewolucji genetycznej dla politologii.
Lektura:
1. T. Lemke, Biopolityka, Warszawa 2010.
2. E. O. Wilson, O naturze ludzkiej ,Warszawa 1988, ss.5-19; tegoż: Socjobiologa, Poznań 2000.
3. B. Szacka, Nauki społeczne a biologia, „Kultura i Społeczeństwo” 1994,nr 2 ( s. 79-91).
4. A. Rothert, Nowa biologia polityczna, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki 3, Warszawa 2005.
5. Z. Kuchnowicz, O biologiczny wymiar historii. Książka propozycji, Warszawa 1985, (s. 95 – 100;
105 - 151;177 – 186).
6. F. Fukuyama, Koniec człowieka, Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Kraków 2004.
7. R. Dawkins, Samolubny gen, Warszawa 1996.
8. M. Tobiasz, Teoria władzy Michela Foucaulta, w: T. Klementewicz (red.), Współczesne teorie polityki –
od logiki do retoryki, Studia Politologiczne,2004,vol. 8.
2
3
9. R. Masters, Polityka jako zjawisko biologiczne, w: B. Szacka (red.), Człowiek - zwierzę społeczne,
Warszawa 1992, (s. 127-159).
10. A. Gibbard, Socjobiologia, w: Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, Warszawa 1998,
s. 758 i nast.
(praca własna w zakresie doboru źródeł dt. najnowszych badań nad biologicznymi wymiarami polityki)
VIII. Postmodernistyczna interpretacja polityki
1) Spór o wartości poznawcze nauki doby postmodernizmu; 2) Humanizm-antyhumanizm;
3) Modernizm-postmodernizm; 4) Dekonstrukcjonim; 5) Disneyland, czyli koniec historii.
Lektura:
1. Miś, Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 1995 (s.189-215); lub tegoż Główne nurty
filozofii współczesnej, Warszawa 1992 (s.185-214).
2.
Z. Bauman, Socjologiczna teoria postmoderny, w: Postmodernizm w perspektywie
kulturologicznej, Warszawa 1991 (s.7-24).
4. J. Derrida, Pismo filozofii. Kraków 1993.
5. T. Buksiński, Postmodernistyczna historia, czyli koniec rozumu i wolności, w: T. Buksiński,
Wolność a racjonalność, Poznań 1993, s. 67-69.
6. M. Kwiek, Rorty i Lyotard, W labiryntach postmoderny, Poznań 1994 (Wprowadzenie (s.11 - 23);
Lyotard, Między sztuką a polityką (s.153 i nast.); Znak historii (Lyotard,
Rorty,
Foucaults.168 i nast.).
IX-X. Polityka i władza w świecie globalizacji
1) Globalizacja i tradycyjna polityka; 2) Zmiana natury władzy politycznej (koncepcje A. Toflera,
F. Fukuyamy i J. Staniszkis; 3) Polska wobec wyzwań globalnych.
Lektura:
1. H. A Tofler, Zmiana władzy, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań.
2. J. Staniszkis, Władza globalizacji, Warszawa 2003; tejże: O władzy i bezsilności, dz.cyt.
(Władza: przeciw myśleniu potocznemu, s. 12 i nast.).
3. U. Beck, Władza i przeciwwładza w epoce globalnej, Warszawa 2005.
4. Z. Bauman, Globalizacja, Warszawa 1996, rozdz. III i V.
5. T. Bodio, Władza i transformacja, „Rocznik Nauk Politycznych”, Pułtusk, 2004.
6. . B. Kaczmarek, Polityka a władza. Kryzys paradygmatu?, w: T. Klementewicz (red.), Współczesne
teorie polityki – od logiki do retoryki, „Studia Politologiczne” 2004, vol 8.
XI. Prognostyka polityczna
1) Futurologia polityczna – konceptualizacja i metody badawcze; 2) Wiarygodność przewidywania
politycznego; 3) Wyjaśnianie cywilizacyjne w politologii; 4) Scenariusze rozwoju cywilizacyjnego;
5) Cywilizacja i polityka w obliczu rewolucji informacyjnej ,genetycznej i nanotechnologii.
Lektura:
1. T. Klementewicz, Rozumienie polityki, Warszawa 2010 (Rozdz.5), tegoż: Mądry politolog po
szkodzie polityka… dz. cyt.
2. A. Chodubski, Wyjaśnienie cywlizacyjne w poznaniu nauk humanistycznych, w: Cywilizacje w czasie
i przestrzeni, Toruń 1998.
3. T. Bodio, A. Chodubski, Futurologia jako politologia, w: B. Kaczmarek (red.), Metafory polityki 2,
Warszawa 2003, lub: O prognostyce w politologii, w: T. Klementewicz (red.), Współczesne teorii polityki –
od logiki do retoryki, „Studia Politologiczne”, Warszawa 2004, vol. VIII, s. 261 – 290.
4. F. Fukuyama, Budowanie państwa, Wiedza i ład narodowy XXI wieku, Poznań 2005.
5. U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. Na drodze do innej nowoczesności, Warszawa 2002.
6. A. Rothert, Modelowanie, władza i światy alternatywne, Warszawa 2013.
7. A. Sepkowski, Teoria a przewidywanie w polityce, Z. Blok (red.), Czym jest teoria, dz.cyt.
XII-XIII. Wizje przyszłości cywilizacji w badaniach politologicznych
1) Co dalej z cywilizacją, globalizacją i transformacją polityczna?; 2) Koncepcja cywilizacji A. Tonbego (model
rozwoju cywilizacyjnego, ponadnarodowy uniwersalizm, prawo równowagi sił, typologia cywilizacji); 3) Próba
diagnozy rozwoju cywilizacyjnego; 4) Rozwój cywilizacyjny a życie polityczne społeczeństw.
Lektura:
1. A. J. Tonbee, Cywilizacja w czasie próby, Warszawa 1991 (,s. 67-74; 100-109).
3
4
2. P. Skudrzyk, Losy cywilizacji według Arnolda J. Tombego, Katowice 1992.
3. S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Warszawa 1977.
4. T. Klementewicz, Geopolityka trwałego rozwoju, Warszawa 2013.
5. J. Kiniewicz, Wprowadzenie do historii cywilizacji Wschodu i Zachodu, Warszawa 2003
6. A., H. Toffler, Budowa nowej cywilizacji, Poznań 1995; tegoż: Wojna i antywojna. Jak przetrwać u progu
XXI wieku, Warszawa 1998.
7. J. Staniszkis, O władzy i bezsilności, dz.cyt. (Pańtwo –neoimperium – geopolityka sieciowa, s.100 i nast.;
Europejskie scenariusze, s.199 i nast.).
(praca własna w zakresie doboru najnowszych źródeł na temat scenariuszy rozwoju cywilizacyjnego)
XIV-XV. „Okrągły stół”: Współczesne teorie polityczne a wyzwania
cywilizacyjne; Jak oceniać współczesną politykę - etyczne dylematy
współczesności
1) Teorie polityczne i ich użyteczność w badaniach rzeczywistości politycznej; 2) Silne i słabe
strony teorii i metodologii w badaniach transformacji politycznej; 3) Studium przypadku – Rosja,
Kaukaz i Azja Centralna; 4) Modele orientacji moralnych w polityce: 5) makiawelizm,
pragmatyzm, fundamentalizm, totalitaryzm, demokracja, non violence i in.; 6) Wartości jako idee
działań politycznych; 7) Moralność i polityka w erze globalizacji; 8) Kontrowersje wobec
eutanazji, klonowania, kary śmierci, nędzy i głodu na świecie, łamania praw człowieka.
Lektura:
1. M. Karwat, O karykaturze polityki, Warszawa 2012.
2. T. Klementewicz, Rozumienie polityki, Warszawa 2010 (rozdz. VI. Procedura wartościowania
polityki i polityków).
3. T. Bodio (red.)., Przywództwo, elity i transformacje w krajach WNP. Problemy metodologii badań,
Warszawa 2010, t 1; tegoż: Kaukaz Północny: transformacja przywództwa i elit politycznych,
Warszawa 2012 (Wprowadzenie: Z badań nad przywództwem i elitami politycznymi Kaukazu);
Kaukaz Północny: elity, reżimy, etnopolityka, bezpieczeństwo, Warszawa 2014, t 8 (część I:
Problemy metodologii badań elit politycznych; część II: T.Bodio, Specyfika polietniczna reżimów
republik).
4. S. Mocek, Moralne podstawy życia politycznego, Warszawa 1997, s. 15-40, 119-137, 146-158
5. P. Singer, Jeden świat. Etyka globalizacji, Warszawa 2006, s. 164-206.
6. P. Hassner, Koniec pewników, Warszawa 2002, s. 191-217.
7. J. Staniszkis, O władzy i bezsilności, Kraków 2006 (Moralność i polityka: ćwierć wieku po Sierpniu
80’, s.127 i nast.).
9. Polityka i moralność, „Znak”, 1998 nr 516 i 717.
(praca własna w zakresie doboru najnowszych źródeł na dany temat)
Uwaga: Szczegółowa tematyka okrągłego stołu (jego organizacja, podział grupy na panele) zostanie uzgodniona z
uczestnikami konwersatorium. Z założeniach „okrągły stół” ma ujawnić uzyskane efekty kształcenia, w
tym kompetencje i umiejętności stosowania nabytej wiedzy w formułowaniu z różnych perspektyw
badawczych diagnoz i prognoz rzeczywistości politycznej.
4