Skrypt Dla Pomocników

Transkrypt

ACTA UNIVERSITATIS
VAPIERSIENSIS
KURS DLA POMOCNIKÓW
2006
MATERIAŁY DO PRACY Z GRUPĄ
2
Spis treści
CZĘŚĆ I - WAŻNE ADRESY I INFORMACJE............................................................ 4
Przydatne adresy..................................................................................................................................................... 5
Strony www..............................................................................................................................................................6
Magazyn sprzętu obozowego Przymierza Rodzin................................................................................................7
Magazyn sprzętu obozowego Sekcji Rodzin......................................................................................................... 7
CZĘŚĆ II - INFORMACJE O PRZYMIERZU RODZIN I KLUBIE INTELIGENCJI KATOLICKIEJ.................................................................................................................. 8
Historia....................................................................................................................................................................9
Sprawy organizacyjne.............................................................................................................................................9
Młodzieżowe Studium Przymierza Rodzin (MSPR).......................................................................................... 10
Uroczystości i Imprezy.........................................................................................................................................11
Szkoły......................................................................................................................................................................12
Klub Inteligencji Katolickiej historia i cele działalności.................................................................................. 12
Krzyż Przymierza Rodzin I Klubu Inteligencji Katolickiej..............................................................................13
Patron Przymierza Rodzin – bł. Edmund Bojanowski (1814 - 1871)...............................................................14
Obóz formacyjny................................................................................................................................................... 16
Nagroda „Wybitny Wychowawca Przymierza”.................................................................................................17
CZĘŚĆ III - WYCHOWANIE I PROGRAMOWANIE.................................................. 19
Kodeks Wychowawcy i Pomocnika Sekcji Rodzin KIK....................................................................................20
Założenia wychowawcze Przymierza Rodzin..................................................................................................... 21
Program Wychowawczy ...................................................................................................................................... 25
Programowanie......................................................................................................................................................43
Przykładowe programy.........................................................................................................................................46
Relacje wewnątrz grupy....................................................................................................................................... 55
Zasady dzielenia.................................................................................................................................................... 57
Metody aktywizujące w katechezie......................................................................................................................58
Metody dyskusyjne podczas katechez i spotkań grup parafialnych.................................................................62
3
Nagrody i kary.......................................................................................................................................................69
Potrzeby fizyczne dzieci........................................................................................................................................ 71
Potrzeby psychiczne dzieci................................................................................................................................... 73
Mała i duża obrzędowość......................................................................................................................................74
CZĘŚĆ IV - GRY, ZABAWY, POMYSŁY.................................................................. 75
Podróż w czasie i przestrzeni................................................................................................................................76
Alfabet Morse'a dla leniwych...............................................................................................................................77
Przykłady sprawności małych..............................................................................................................................78
Zasady indiaństwa.................................................................................................................................................80
Zajęcia przyrodnicze (EARTHWALKS)............................................................................................................ 81
Gry terenowe......................................................................................................................................................... 82
CZĘŚĆ V – BEZPIECZEŃSTWO, PRZEPISY, DOKUMENTACJA........................ 100
Dokumentacja placówki wypoczynku............................................................................................................... 101
Apteczka...............................................................................................................................................................102
Zgłoszenie obozu do kuratorium....................................................................................................................... 104
Regulamin Biwaków Rodzinnych Klubu Inteligencji Katolickiej..................................................................105
CZĘŚĆ VI - MATERIAŁY POMOCNICZE............................................................... 114
Polecane lektury.................................................................................................................................................. 118
4
Część I - WAŻNE ADRESY I INFORMACJE
Część I - WAŻNE ADRESY I
INFORMACJE
Przydatne adresy
Przydatne adresy
Sekretariat Przymierza Rodzin
ul. Nowogrodzka 51
00-695 Warszawa
tel/fax +48 (22) 625 5105
Czynny: pon-pt 16.00 - 19.00
www.przymierze.org.pl
e-mail: [email protected]
Klub Inteligencji Katolickiej
ul. Oboźna 7 (lok. 55)
00-332 Warszawa
www.kik.waw.pl
Szkoła Przymierza Rodzin im. Jana Pawła II
ul. M. Grzegorzewskiej 10,
02-778 Warszawa,
tel. 641-52-09
www.sprjp2.edu.pl
Ministerstwo Edukacji i Sportu
Al. Szucha 25,
00-918 Warszawa
tel. (0-22) 628-04-61; 629-72-41
http://www.men.waw.pl/
Mazowieckie Kuratorium Oświaty
Al. Jerozolimskie 32
00-024 Warszawa
tel. 826-64-92, fax 826-69-97
5
6
Część I - WAŻNE ADRESY I INFORMACJE
Strony www
Stowarzyszenie Pedagogów
Zabawy KLANZA
www.klanza.lublin.pl
Polski portal edukacyjny
www.interklasa.pl
Centralny Ośrodek Doskonalenia
Nauczycieli CODN
www.codn.edu.pl
Strona harcerska
www.zhp.inet.pl
(na tej stronie znajduje się m.in. sklep internetowy z pomocami)
Strony katolickie
wiadomości z życia Kościoła
materiały do programów religijnych
Centrum Arrupe
e.kai.pl (wiadomości z życia Kościoła)
www.opoka.org
www.mateusz.pl
www.katecheta.pl
www.ljezgdy.ids.gda.pl/centrum/index.htm
Przydatne w organizacji obozów:
http://bhp.zce.szczecin.pl/
(Strona o bezpieczeństwie podczas wyjazdów oraz przepisy)
Spływy kajakowe
Wypożyczanie kajaków:
Informacje o spływach na Łotwie
www.splywy.pl
www.kajaki.pl
www.diuna.com.pl
www.baili.lv/eng/laivas.html
Góry
Ciekawa strona dotycząca Łemków:
www.lemko.org/pindex.html
Parki Narodowe
Kampinoski Park Narodowy
Ojcowski Park Narodowy
Biebrzański Park Narodowy
Bieszczadzki Park Narodowy
Drawieński Park Narodowy
Gorczański Park Narodowy
Babiogórski Park Narodowy
Narwiański Park Narodowy
www.medianet.pl/~kampn/main.htm
www.opn.pan.krakow.pl
www.biebrza.org.pl
www.oie.bdpn.pl
www.republika.pl/drawpn/
www.lkp.org.pl/dpn/dpn_main.html
www.mos.gov.pl/kzpn/pl/gorc_pl.htm
www.bpn.babia-gora.pl/
www.npn.pl/
Strony www
Park Narodowy Gór Stołowych
Pieniński Park Narodowy
Poleski Park Narodowy
Tatrzański Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy
Woliński Park Narodowy
7
www.pngs.pulsar.net.pl/
www.pieninypn.pl/
www.ppn.hosting.pl/
www.cyf-kr.edu.pl/tpn/
www.wigry.win.pl/
www.wolinpn.pl/
www.poznajkraj.pl
Informacje o schroniskach i
odznakach dla dzieci i młodzieży
www.pttk.pl
Tanie schroniska młodzieżowe
www.hostelling.com.pl
Repertuar teatrów, kin,
galerii w Warszawie
www.warszawaonline.pl
Magazyn sprzętu obozowego Przymierza Rodzin
Z naszego magazynu można wypożyczyć:
- namioty wysokie (10-tki) 55 zł (za obóz)
- namioty niskie (10-tki) - 55 zł (za obóz)
- hangary - 70 zł (za obóz)
- namiot typ “nowy” - 55 zł (za obóz)
- kanadyjki (łóżka polowe) 0,80 zł/sztukę/dobę
Zgłoszenia należy kierować do Sekretariatu Przymierza Rodzin tel. 625-51-05
Magazyn sprzętu obozowego Sekcji Rodzin
Zamówienia należy składać na wiosnę do osoby odpowiedzialnej za spary kwaterkowe z
ramienia zarządu Sekcji Rodzin. Po odbiór należy umawiać się z panem Wiesławem
Rokickim (nr. Tel. 505550841). Magazyn znajduje się pod podwurzem za kamienicą stojącą
u zbiegu ulic Frenkla oraz Rakowieckiej.
8
Część II - Informacje o Przymierzu Rodzin i Klubie Inteligencji Katolickiej
Część II - Informacje o Przymierzu
Rodzin i Klubie Inteligencji Katolickiej
9
Przymierze Rodzin jest stowarzyszeniem katolickim, którego podstawowym celem jest
pomoc rodzicom w wychowaniu ich dzieci w duchu nauki Kościoła, aby wyrosły one na
dobrych chrześcijan i obywateli.
Historia
Grupy Przymierza Rodzin wywodzą się z grup dziecięcych i młodzieżowych Sekcji
Rodzin Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie (w skrócie KIK). KIK powstał w drugiej
połowie lat pięćdziesiątych, na fali tzw. „odwilży” po upadku stalinizmu w Polsce. Założyła go
grupa katolickich intelektualistów - pisarzy, dziennikarzy, naukowców - pragnąca stworzyć w
Warszawie niezależne od władz środowisko katolików świeckich. Jednym z bardziej znanych
założycieli KIK-u był Tadeusz Mazowiecki.
Członkowie KIK-u chcieli, żeby ich dzieci wzrastały w atmosferze wzajemnej życzliwości,
żeby uczyły się wyznawać te wartości, które i dla nich były ważne: wiarę chrześcijańską,
szacunek i miłość dla ojczyzny, poszanowanie prawa. Dlatego też organizowali wspólne
rodzinne wyjazdy, które - w miarę przybywania członków KIK-u, a więc i dzieci przekształciły się w duże letnie i zimowe obozy.
W połowie lat siedemdziesiątych stało się jasne, że rodzice sami nie podołają
organizacji spotkań i wyjazdów na taką skalę, zaczęto więc angażować wychowawców.
Jednym z najsłynniejszych wychowawców z tamtego czasu i twórców takich grup, jakie
znamy dzisiaj, był druh Marian Jaroszewski. Wtedy (a w niektórych grupach tradycja ta jest
do dzisiaj) dzieci mówiły do wychowawców „druhu” i „druhno” - na wzór harcerski - żeby nie
trzeba było mówić „proszę pana” albo np. „wujku”.
Przewodniczącą Sekcji Rodzin KIK - a więc koordynatorką wszystkich grup dziecięcych i
młodzieżowych w KIK-u - przez wiele lat była pani Izabela Dzieduszycka.
Kiedy nastał stan wojenny, KIK został zawieszony, ale grupy dziecięce działały dalej.
Powstał jednak pomysł, aby rozszerzyć tworzenie takich grup poza KIK i organizować je
także przy parafiach. W ten sposób narodziło się Przymierze Rodzin. Sama nazwa pojawiła
się w 1983 roku i szybko przyjęła się w nowo tworzących się parafialnych grupach.
Na początku większość wychowawców Przymierza nadal wywodziła się z KIK-u.
Obecnie bardzo wielu z nich przychodzi z zewnątrz, bądź są to wychowankowie grup z danej
parafii, którzy dorośli już do wieku, w którym mogą stać się pomocnikami lub
wychowawcami.
Po odzyskaniu wolności w 1989 roku ruchy katolickie w Polsce mogły się oficjalnie
zarejestrować, dlatego też Przymierze Rodzin zarejestrowało się w 1991 roku i ma od tej
pory osobowość prawną. Patronem Przymierza został Bł. Edmund Bojanowski,
beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II 13 czerwca 1999 roku w Warszawie. Działalność
Przymierza Rodzin została doceniona publicznie: w listopadzie 1999 roku otrzymaliśmy z rąk
premiera Jerzego Buzka pierw-szą nagrodę (ex aequo ze Szkołą Biznesu w Nowym Sączu)
w konkursie ”Pro Publico Bono” na najlepszą inicjatywę pozarządową dziesięciolecia 198999. Połowa tej nagrody stała się podstawą funduszu nagród dla wybitnych wychowawców
Przymierza. W czerwcu 2001, podczas pielgrzymki PR do Częstochowy przyznano poraz
pierwszy nagrodę ”Wybitny Wychowawca”.
Sprawy organizacyjne.
W skład Przymierza Rodzin wchodzi obecnie ponad 20 ośrodków m.in. w Warszawie,
10
Gdańsku, Pruszczu Gdańskim, Poznaniu, Garwolinie, Kutnie i Rawie Mazowieckiej.
Aktywnie działające ośrodki warszawskie są m.in. przy parafiach: Najśw. Zbawiciela, na
Bemowie, na Boernerowie, Św. Trójcy, Wszystkich Świętych, na Grochowie, na Bródnie, Św.
Wojciecha, Św. Tomasza, Św. Jakuba.
Jako jeden z ośrodków traktowana jest także Sekcja Rodzin KIK, której przedstawiciele
wchodzą np. w skład władz Przymierza. Różnica między „typowymi” ośrodkami Przymierza a
Sekcją Rodzin jest taka, że grupy Przymierza skupiają rodziny z obszaru danej parafii i
oparte są o kościół parafialny, a uczestnicy grup Sekcji mieszkają na terenie całej Warszawy
i oparciem dla tych grup jest KIK-u, mający swój lokal przy ul. Kopernika w Warszawie.
Sekcja Rodzin jest największą sekcją w Klubie Inteligencji Katolickiej. Obecnie skupia około
300 rodzin.
Najwyższą władzą w Przymierzu Rodzin jest Walne Zebranie Delegatów, zbierające się
raz do roku. Pomiędzy Walnymi Zebraniami stowarzyszeniem kieruje Zarząd Przymierza
Rodzin, wybierany przez Walne Zebranie raz na trzy lata. Na czele Zarządu stoi
przewodniczący - obecnie Przewodniczącą Zarządu PR jest pani I. Dzieduszycka.
Kapelanem młodzieży Przymierza Rodzin (i jednocześnie prefektem Szkoły Przymierza) jest
ks. Paweł Gwiazda.
Sekcją Rodzin KIK również kieruje Zarząd, którego przewodniczącą jest pani Elżbieta
Jaworska. Kapelanem Sekcji jest ks. Sławek Szczepaniak.
W każdym z ośrodków Przymierza Rodzin na czele stoi Odpowiedzialny za Ośrodek,
natomiast grupami dziecięcymi i młodzieżowymi kieruje Koordynator. W Sekcji Rodzin, ze
względu na dużą liczbę grup, jest czterech koordynatorów: grup najmłodszych, średnich,
gimnazjalnych i licealnych.
Do zadań Koordynatora należy wyszukiwanie wychowawców i pomocników dla grup,
sprawdzanie programów działania grup - w czasie roku i przed obozami, pomoc
wychowawcom w kontaktach z rodzicami.
Grupy dziecięce i młodzieżowe działają przez cały rok i razem wyjeżdżają na obozy
letnie i zimowe. W ciągu roku powinny być zasadniczo trzy spotkania w miesiącu: dwa
spotkania związane z programem danej grupy i wspólna Msza święta. całego ośrodka.
Rodzice natomiast spotykają się raz w miesiącu, aby porozmawiać o wierze, rodzinie,
rozwiązywaniu problemów z dziećmi I miedzy sobą. Dla całych rodzin organizowany jest
obóz (od 2002 roku), który prowadzą O. Mirosław Paciuszkiewicz SJ I pan Adam Pietrzak.
Jest to obóz wypoczynkowy z programem formacyjnym dla rodziców. W trakcie spotkań
dorosłych dziećmi opiekują się wychowawcy PR. Jednak większą część dnia rodzice
spędzają ze swoimi dziećmi.
Oprócz tego, dwa razy w roku: w Adwencie I Wielkim Poście mężczyźni I młodzież
męska jeżdżą na rekolekcje do opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu.
Młodzieżowe Studium Przymierza Rodzin (MSPR).
Dyrektorem MSPR jest Magda Kiełczewska. MSPR prowadzi wydział pedagogiczny,
który jest zarejestrowaną przez Kuratorium Mazowieckie placówką oświatowo wychowawczą.
Wydział pedagogiczny to przede wszystkim kursy dla wychowawców i pomocników,
obozy dla wachtowych, obozy i spotkania formacyjne oraz kursy opiekunek dziecka
(baby-sitter).
Kursami (oprócz baby-sitter, które są organizowane niezależnie przez ośrodki) zajmuje
Młodzieżowe Studium Przymierza Rodzin (MSPR).
11
się Sekcja Szkolenia Wychowawców, czyli tzw. Sanhedryn. Co roku w lecie organizowane są
kursy dla pomocników i wychowawców, zazwyczaj w Wąpiersku nad rzeką Wel, w
południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, a także obozy dla wachtowych w
górach. Zimą bywają organizowane kursy dla pomocników pod Warszawą i tzw. Obozy III
Stopnia dla wychowawców, którzy ukończyli już kursy i chcą się podzielić swoimi
doświadczeniami.
Obóz dla wachtowych jest przeznaczony dla 13-14 -latków, którzy są aktywni w swoich
grupach, aby ich zachęcić i pomóc im w organizowaniu grupy od wewnątrz. Wielu
uczestników obozów dla wachtowych wybiera się potem na kurs dla pomocników.
Obóz formacyjny, czyli rodzaj tygodniowych rekolekcji, jest szczególnie zalecany
osobom, które w poprzednim roku zaliczyły kurs dla pomocników, a są jeszcze zbyt młode,
aby pojechać na kurs dla wychowawców. Obóz ten służy pogłębieniu ukształtowania
duchowego kadry i przygotowaniu jej do prowadzenia programu religijnego z dziećmi.
Aby zostać pomocnikiem wychowawcy trzeba skończyć gimnazjum, zaliczyć pomyślnie
kurs dla pomocników, skończyć kurs pierwszej pomocy PCK, uczestniczyć w jesiennym
wyjeździe pokursowym i odbyć co najmniej półroczną praktykę w grupie
Aby zostać wychowawcą trzeba ukończyć 18 lat, przejść przez kurs dla wychowawców i
kurs PCK, i podobnie jak w poprzednim przypadku trzeba uczestniczyć w spotkaniach
formacyjnych i odbyć praktykę. Wychowawcy po maturze mogą dostać także uprawnienia
państwowe. W związku ze zmianą przepisów w sprawie wydawania zaświadczeń
państwowych, aby zaliczyć kurs dla wychowawców trzeba uczestniczyć w kursie letnim, a
następnie w obowiązkowym wyjeździe jesiennym, kursie PCK I 4 spotkaniach formacyjno kursowych i także odbyć praktykę.
Uroczystości i Imprezy
Najważniejszymi uroczystościami Przymierza i Sekcji Rodzin są: pielgrzymka do
Miedniewic, spotkania opłatkowe i przyjęcie Krzyży.
Pielgrzymka do sanktuarium Świętej Rodziny w Miedniewicach k. Żyrardowa odbywa się
zazwyczaj w drugą niedzielę czerwca. Idziemy ok. 8 km od stacji kolejowej Jesionka modląc
się i śpiewając. Na miejscu jest Msza Św., podczas której rodzice przyjmują Krzyże
Przymierza, a potem wspólny posiłek i rozmaite atrakcje. Co roku na tę pielgrzymkę
przyjeżdża ponad 500 osób.
Co drugi rok zamiast pielgrzymki do Miedniewic organizowane jest spotkanie w parafii
Edmunda Bojanowskiego. Podczas obu tych spotkań rozdawane są dyplomy dla osób, które
ukończyły kursy dla pomocników i wychowawców, a także wręczane są nagrody “Wybitny
wychowawca PR”
Opłatek z Prymasem odbywa się od wielu lat w kościele Św. Jacka (Dominikanów) na
Freta. Oprócz tego ośrodki i grupy mają własne spotkania opłatkowe.
W Święto Chrystusa Króla młodzież przyjmuje Krzyże. Aby móc przyjąć Krzyż należy
mieć ukończone 15 lat i co najmniej rok być wychowawcą lub pomocnikiem wychowawcy,
albo aktywnie uczestniczyć w grupie licealnej. Wyjeżdża się na trzydniowe rekolekcje, po
których na uroczystej Mszy Św. przyjmuje się Krzyż, który jest świadectwem chęci poddania
się woli Bożej i działania dla dobra innych.
Kierownictwo Sekcji Rodzin razem z wychowawcami organizuje również wspólne
imprezy dla grup. Co roku odbywa się zlot grup dziecięcych (zwany zlotem KIK-usiów), w
którym uczestniczą dzieci wraz z rodzicami. Wspólnie z grupami z Przymierza rodzin
organizowane są konkursy (np. na najładniejszą choinkę lub szopkę bożonarodzeniową).
Raz na dwa lata urządzane są konkursy przedstawień teatralnych.
12
Szkoły
Obecnie Przymierze Rodzin i KIK prowadzą pięć szkół i jedno przedszkole.
Największym przedsięwzięciem jest Szkoła Przymierza Rodzin im. Jana Pawła II szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum - która powstała na Ursynowie, między ul. Rosoła a
stacją metra Imielin. Budowa szkoły, zaprojektowanej przez architektów z pracowni prof.
Benedeka, rozpoczęła się w 1996 roku. Ostatni etap budowy - hala sportowa został
ukończony jesienią 2000 roku. W październiku 2001 została otwarta Szkoła Wyższa
Przymierza Rodzin, powiązana architektonicznie ze Szkołą Przymierza. Prowadzone są tam
zajęcia na czterech kierunkach: w zakresie nauk przyrodniczych i nauk humanistycznych,
informatyki I turystyki. Poza tym prowadzone są Studia Podyplomowe.
Ośrodek Przymierza w Garwolinie otworzył jesienią 1996 Katolickie Liceum
Ogólnokształcące. Mieści się ono w budynkach przydzielonych szkole przez proboszcza
miejscowej parafii. Pierwsi maturzyści opuścili mury KLO PR w 2000 roku.
W 2002 roku Przymierze Rodzin stało się organem prowadzącym szkołę podstawową I
gimnazjum, dawniej prowadzoną przez katolickie Stowarzyszenia Wychowawców. Ostatnio,
w 2003 roku rozpoczęła działalność Szkoła Podstawowa Przymierza Rodzin na Bielanach, a
w tym roku zostanie tam otwarte gimnazjum.
W Podkowie Leśnej już od dłuższego czasu działa liceum pod egidą KIK-u, natomiast na
Jelonkach zorganizowane jest przedszkole Przymierza Rodzin.
W podziemiach przedszkola jest Przymierzowa wypożyczalnia nart.
Klub Inteligencji Katolickiej historia i cele działalności
Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie powstał w 1956 roku. Skupia inteligencję
pragnącą w sposób świadomy przeżywać swe powołanie ludzi świeckich.
KIK od początku stanowił część ruchu ”ZNAK”. Jest niezależny od władz państwowych,
jak i od hierarchii kościelnej. Nie opowiada się też za żadną opcją polityczną, podejmuje
jednak systematyczną refleksję nad kulturą zachowań politycznych. Inspirację do swojej
działalności czerpie z dokumentów II Soboru Watykańskiego.
Klub zawsze starał się stwarzać swoiste płaszczyzny dialogu dla różnych środowisk, co
sprawiło, że historia Klubu była w całym okresie jego istnienia ściśle związana z historią
Polski. Wraz z innymi czterema Klubami w Polsce warszawski KIK był przez wiele lat
jedyną autentyczną organizacją katolików świeckich, oficjalnie zarejestrowaną przez władze
państwowe.
Obecnie istnieje w Polsce blisko 100 autonomicznych Klubów, które współdziałają w
”Porozumieniu KIK-ów”.
KIK w Warszawie dysponuje dogodnym lokalem przy ulicy Kopernika 34, a w nim
biblioteką, czytelnią prasy i małą kawiarenką internetową. Udziały w przedsiębiorstwie
”Libella” i składki członkowskie zapewniają KIK-owi niezależność finansową.
Opieką duszpasterską nad Klubem sprawuje rektor kościoła św. Marcina na Starym
Mieście. Poprzez to miejsce Klub podkreśla zarazem swój związek ze środowiskiem Lasek.
Głównym celem działalności KIK-u jest wspomaganie swoich członków w pogłębianiu
życia duchowego i intelektualnego. Szczególną uwagę zwraca Klub na umacnianie wartości
ewangelicznych w życiu osób, rodzin, grup i całego społeczeństwa. Klub stara się
Klub Inteligencji Katolickiej historia i cele działalności
13
żyć otwartością ekumeniczną i wyznaje odpowiedzialność chrześcijanina za całokształt
życia publicznego. Warszawski KIK koncentruje się przede wszystkim na:
• pracy formacyjnej wśród członków i ich rodzin,
• pracy wychowawczej wśród dzieci i młodzieży,
• poznawaniu i proponowaniu rozwiązań ważnych problemów społecznych,
• włączaniu świeckich w pracę duszpasterską Kościoła w Polsce.
• KIK w Warszawie w ramach swej pracy organizuje:
• spotkania i sesje tematyczne,
• rekolekcje,
• pielgrzymki,
• czytania i rozważania Pisma Świętego,
• odczyty,
• spotkania ekumeniczne,
• wieczory artystyczne,
• spotkania z ludźmi kultury, nauki i polityki.
KIK utrzymuje wiele międzynarodowych kontaktów na Wschodzie i Zachodzie, między
innymi z organizacjami Pax Christi i Pax Romana.
Krzyż Przymierza Rodzin I Klubu Inteligencji Katolickiej
Krzyż Przymierza Rodzin symboliką swą nawiązuje do rodziny - wyraźnie w stylizowaną
formę krzyża wpisana jest postać człowieka ufnie wznoszącego ręce do Boga. Taka forma
Krzyża została zaprojektowana przez artystę plastyka St. Tworzydło na zamówienie Sekcji
Rodzin Klubu Inteligencji Katolickiej.
Przymierze Rodzin ma prawo używania tego znaku ponieważ tak postanowił Zarząd
Sekcji Rodzin KIK , ale również dlatego, że Sekcja Rodzin inkorporowała się do Przymierza
Rodzin. Krzyż Przymierza Rodzin jest przyjmowany, a nie nadawany - jest symbolem
szczególnego opowiedzenia się za Chrystusem i stanowi zobowiązanie członka PR do
dawania życiem świadectwa wiary i do apostołowania. Jest on przyjmowany na mocy woli
wyrażonej przez członka PR potwierdzonej przez księdza proboszcza ośrodka
macierzystego. Krzyż ten ma dwie formy - większy przyjmowany jest przez rodziców - od
kilku lat w czasie pielgrzymki do sanktuarium Matki Bożej Rodzinnej w Miedniewicach koło
Żyrardowa w diecezji Łowickiej. Mniejszy przyjmowany jest przez młodzież i wychowawców
zawsze w czasie mszy świętej w Uroczystość Chrystusa Króla. Krzyże te mogą być
przyjmowane przez członków Przymierza z co najmniej 2 letnim stażem. Przyjęcie Krzyża
poprzedzają rekolekcje. Krzyże są numerowane - numerację swoją ma Sekcja Rodzin KIK odrębną ma PR. Na boku krzyża Przymierza Rodzin znajdują się literki PR ( z jednej strony) i
numer kolejny (z drugiej strony). Numery te są ewidencjonowane.
Krzyż przyjmowany jest w czasie mszy świętej - na początku mszy św. osobiście przez
przyjmującego położony jest na mensie ołtarza i leży tam przez całą mszę św., pod koniec
liturgii celebrans uroczyście wręcza krzyż wypowiadając słowa: ”Przyjmij znak męki
Chrystusa, niech ci on będzie pomocą w potrzebie” przyjmujący odpowiada” Amen”.
Osoby szczególnie godne i zasłużone dla PR prosimy o przyjęcie Krzyża jako znaku jedności
z nami we wspólnocie. Krzyż PR przyjęli tacy wybitni kapłani jak Papież Jan Paweł II, Ks.
14
Kardynał Józef Glemp Prymas Polski, Arcybiskup Tadeusz Gocłowski Metropolita Gdański,
Ojciec Placyd Galiński Opat Tyniecki (+), Ojciec Mirosław Paciuszkiewicz SJ moderator PR.
Patron Przymierza Rodzin – bł. Edmund Bojanowski (1814 - 1871)
W październiku 1995 roku Zarząd Przymierza Rodzin wybrał Edmunda Bojanowskiego
na patrona Stowarzyszenia. Dlaczego? Jest przecież tylu świętych i błogosławionych. A on
miał wtedy zaledwie rangę Sługi Bożego. Gdy w kilka tygodni później, w pierwszą niedzielę
stycznia, podczas Mszy świętej z racji Przymierzowego opłatka ks. prymas Józef Glemp
potwierdził decyzję Zarządu, komentowano ten fakt, że na razie to nie będzie pełny patronat.
Toteż od razu wtedy modliliśmy się o jego beatyfikację, która nastąpiła 13 czerwca 1999 roku
podczas pobytu Ojca św. w Warszawie. Dziś wracają pytania: dlaczego patronem i dlaczego
beatyfikowany? Niech to krótkie wspomnienie stanowi próbę odpowiedzi na powyższe
pytania.
Pochodził ze starej szlacheckiej rodziny o pięknych patriotycznych tradycjach. Urodził
się dnia 14 listopada 1814 roku w Grabonogu, małej wiosce położonej o trzy kilometry od
Gostynia. Tam spędził lata dzieciństwa i wczesnej młodości. Od najmłodszych lat przejawiał
zamiłowanie do literatury i zdolności literackie. W latach 1832-1838, z przerwami, studiował
na uniwersytetach we Wrocławiu i Berlinie. Uczestniczył w wykładach z dziedziny literatury,
języków słowiańskich, filozofii i muzyki. W czasie studiów rozpoczął działalność literacką jako
poeta i tłumacz, między innymi Byrona. Współpracował z wieloma pismami literackimi.
Pozostawał w kontakcie ze znanymi ludźmi ze świata kultury.
Ze względu na chorobę płuc musiał przerwać dobrze zapowiadającą się karierę
literacką. Po kuracji powrócił w rodzinne strony i poświęcił się pracy charytatywnej i
społecznej. W roku 1849 w sposób heroiczny spieszył z pomocą ludziom poszkodowanym
przez epidemię. W domu Kasyna gostyńskiego zorganizował szpital, ochronkę i sierociniec
dla dzieci rodziców zmarłych na cholerę.
W roku 1850 założył pierwszą ochronkę wiejską w Podrzeczu koło Gostynia.
Wydarzenie to uważa się zwykle za początek Zgromadzenia Służebniczek Maryi. Pierwszy
odrębny nowicjat powstał w Jaszkowie w 1856 roku. W dziesięć lat później władze kościelne
ostatecznie zatwierdziły Zgromadzenie, które rozwijało się w niezwykle szybkim tempie.
Powstało wiele ochronek nie tylko w Wielkopolsce, ale także na Śląsku, w Galicji i w
Królestwie. Na skutek trudności stawianych przez zaborców podzieliło się z czasem na
cztery niezależne zgromadzenia z domami generalnymi w Pleszewie koło Kalisza, w Starej
Wsi między Rzeszowem a Sanokiem, w Dębicy koło Tarnowa oraz we Wrocławiu.
Służebniczki Maryi są najliczniejszym z polskich i utworzonym przez Polaków zgromadzeń.
Oprócz czterystu z górą placówek w Polsce posiada swe domy w kilkunastu krajach Europy,
Afryki, Ameryki Południowej i Północnej.
Takie właśnie zgromadzenie zakonne powołał do istnienia człowiek pozostający w
świecie. Uprzedził on o kilka lat dzieło ojca Honorata Koźmińskiego (1855), arcybiskupa
Alojzego Szczęsnego Felińskiego (1857) oraz matki Józefy Karskiej i matki Marceliny
Darowskiej (1857). Jak zauważa jeden z biografów, Edmund Bojanowski wskazywał
służebniczkom drogi życia duchowego, nakreślił im regułę. Pragnął dla Zgromadzenia
nowych form, które by nie tworzyły podziału między ludźmi oddanymi pracy apostolskiej a
Patron Przymierza Rodzin – bł. Edmund Bojanowski (1814 - 1871)
15
tymi, którzy trudu opieki potrzebują - bez podziału na zakonnice z chóru i pomocnice
przeznaczone do wykonywania prac fizycznych. Chciał, aby siostry były jak najbliżej ludu.
Sądził, że trzeba wychodzić ku ludziom, usuwając wszystko, co mogłoby od nich oddzielać,
wyczuwać ich potrzeby, zanim poproszą o pomoc. Ten człowiek odczytywał Ewangelię w
aspekcie służby, co zadecydowało o wyborze nazwy instytutu -służebniczki. Jako wzór życia
i stosunku do drugiego człowieka postawił zakonnicom pierwszą Służebnicę Pana,
Niepokalaną Maryję.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że Edmund Bojanowski do końca życia pozostał
człowiekiem świeckim, mimo że bardzo pragnął pozostać kapłanem. Na dwa lata przed
śmiercią wstąpił do Seminarium Duchownego w Gnieźnie, które opuścił na skutek złego
stanu zdrowia. Dnia 9 maja 1870 roku zamieszkał u swojego przyjaciela, ks. Stanisława
Gieburowskiego, w Górce Duchownej, gdzie zmarł 7 sierpnia 1971 roku.
Nazwano go ”prawdziwym darem Ducha Świętego dla ziemi polskiej”. Świecki pracował
wśród świeckich, głównie wśród biedoty wiejskiej, którą pragnął dźwigać zarówno pod
względem materialnym i moralnym, jak również intelektualnym. Na ziemiach zaboru
pruskiego organizował wiejskie czytelnie ludowe oraz ochronki, dziś powiedzielibyśmy:
przedszkola.
Ks. prymas Józef Glemp w swoim przemówieniu podczas Synodu Biskupów w Rzymie,
który w 1987 roku obradował na temat: ”Powołanie i misja laikatu w Kościele i świecie”,
przedstawił Bojanowskiego jako prekursora roli wyznaczonej apostolstwu świeckich przez II
Sobór Watykański. W dwa lata później, 20 listopada 1989 roku, staraniem Akademii Teologii
Katolickiej oraz Zgromadzenia Sióstr Służebniczek, odbyło się w Warszawie sympozjum pod
hasłem: Sługa Boży Edmund Bojanowski apostoł laikatu.
W ramach tego sympozjum wystąpił redaktor Marek Skwarnicki. Swoją refleksję
poświęcił duchowości Bojanowskiego. Zwrócił uwagę przede wszystkim na trzy cechy jego
osobowości: ”Pierwsza z nich to niezwykła głębia i skala LITOŚCI wobec ludzkiej biedy.
Właśnie litości, która jest niejako zapalnikiem czynnego dzieła miłosierdzia. Drugą,
uderzającą cechą jest niesłychane umiłowanie przez Sługę Bożego modlitwy, zwłaszcza
Eucharystii, jednym słowem pasja OSOBISTEGO ZBLIŻENIA SIĘ DO BOGA i możliwie
bezpośredniego z Nim obcowania. Możliwość takiej bliskości odkrywa Bojanowski w
kontaktach z sierotami. Wątek sieroctwa i litości nad nim ujawnia przed nami skalę
DOJRZAŁEGO OJCOSTWA”.
Ponadto Skwarnicki uwydatnił jeszcze następujące cechy: wrażliwość na piękno natury i
urodę ludowej kultury, a następnie przypomniał, że Bojanowski był społecznikiem i patriotą w
najlepszym demokratycznym wydaniu.
Szczególnym świadectwem naszego wielkiego Polaka i chrześcijanina jest jego
Dziennik, który prowadził od 1853 roku do końca życia. Zawarł w nim wiele opisów przyrody i
pięknych ludzi. Najbardziej jednak przemawiają zapiski dotyczące tego, co Skwarnicki
nazwał niezwykłą głębią i skalą litości oraz pasją zbliżenia się do Boga.
Pod datą 20 listopada 1854 roku znajdujemy notatkę: ”Dowiedziałem się, że w przeszły
poniedziałek i wtorek, kiedy owa zamieć śnieżna była, umarzło dwóch fornali z Pudliszek,
wiozących drzewo z Chocieszewic, oraz jakaś kobieta pomiędzy Pudliszkami i Krobią, i
jeszcze jakaś dziewczyna pomiędzy Żytowieckiem a Aleksandrowem. Mój Boże, jakże to ci
biedacy często z nędzy marnieją, a my myślimy o fetach, imieninach, polowaniach, tylko nie
o biednych bliźnich”.
Dnia 18 sierpnia 1853 roku autor Dziennika skarżył się, że z racji ciągłego deszczu i
ogromnego błota nie mógł pójść do kościoła: ”Było mi bardzo przykro, gdyż od I-go maja
dzisiejszy dzień jest pierwszy, co do kościoła nie idę. Do pracy nie miałem miru, więcej do
dumania czułem się skłonnym, ale i myśli w jakimś dziwnym nieładzie się snuły, jak te
16
ciemne na niebie chmury gwałtownym wiatrem pędzone”.
W kilka miesięcy później, 23 lutego 1854 roku, zanotował: ”Przekonałem się, jak to
przyzwyczajenie do nawiedzania kościoła staje się potrzebą wewnętrzną i każde
opuszczenie rodzi jakiś niesmak i stępia ochotę do wykonywania codziennych zatrudnień”.
W tym przyzwyczajeniu znajdujemy sekret mocy duchowych i szczególnego
zaangażowania w sprawy bliźnich. Ale też ze względu na bliźniego potrafił nic pójść do
kościoła. Dnia 3 maja tegoż samego roku przyszła do niego uboga kobieta, której mąż
pozostawał w więzieniu, i prosiła o przyjęcie ”do sierot” jej dziewięcioletniej córki. Po tej
wizycie zapisał w Dzienniku: ”Powyższa rozmowa z nieszczęśliwą matką i głębokie
rozrzewnienie nad jej niedolą zastąpiło mi bytność na dzisiejszej pierwszej pasji piątkowej w
kościele, dokąd też dla wielkiego błota pójść nie mogłem. Pamiętam lata, w których ani
jednej pasji nie opuściłem, zatem dzisiejsze opuszczenie było mi bardzo przykre”.
I tak oto w życiu Edmunda Bojanowskiego występowały dwa niezwykłe zaangażowania:
jedno skierowane ku Bogu, drugie ku biednym ludziom.
Obóz formacyjny
Jest to tygodniowy wyjazd organizowany dla wszystkich, którzy chcą pogłębić swoją
wiarę, wzbogacić wiedzę religijną, z większą świadomością prowadzić swoje grupy i
przekazywać wiarę dzieciom. Oczywiście sposób prowadzenia tego obozu uwzględnia fakt,
że bierze w nim udział młodzież, a nie grupa mnichów-pustelników. Będzie więc czas na
modlitwę i skupienie, ale także na spacery, grę w piłkę i wspólne zabawy wieczorem.
Co prawda nie ma na tym kursie gotowych recept, jak realizować program religijny w
grupie, możecie być pewni, że po tym wyjeździe wiele dotychczasowych problemów z
animowaniem życia religijnego w grupie przestanie istnieć, albo zdecydowanie się zmniejszy.
Zachęcamy Was gorąco do pojechania na obóz formacyjny, zapewniamy, że będzie to
dobra inwestycja!
Jeśli pragniesz pogłębić swoją relację z Jezusem
Chrystusem
Jeżeli chcesz uczyć się modlitwy i rozważać
Słowo Boże
Jeśli chcesz przygotować się do głoszenia
Ewangelii dzieciom z twojej grupy
WEŹ UDZIAŁ
W OBOZIE FORMACYJNYM!
●
Stałe elementy kursu:
1. katecheza
2. modlitwa osobista (codzienna modlitwa osobista z rozważaniem Słowa
Bożego, związanego z katechezą)
3. Msza święta
4. grupa dzielenia
Obóz formacyjny
●
17
Tematy poszczególnych etapów:
1. Sens życia
2. Miłość Boga
3. Jezus drogą, prawdą i życiem
4. Jezus jedynym Zbawicielem człowieka
5. Jezus Panem i Bratem
6. Nawrócenie uzdrowieniem człowieka
7. Duch Święty i Jego działanie w nas
8. Odrodzenie
9. Życie chrześcijańskie we wspólnocie Kościoła
10. Wzrost
Informacji udzielają:
Sekretariat Przymierza Rodzin - tel (22) 625-51-05
Sekretariat Sekcji Rodzin KIK - tel. (22) 827-39-39
Nagroda „Wybitny Wychowawca Przymierza”
I. Ogólne zasady przyznawania nagrody
1. Nagroda przeznaczona jest dla wychowawców Przymierza Rodzin, którzy ukończyli 18 rok
życia i zdali maturę.
2. Podstawowym warunkiem otrzymania nagrody i znaczka jest uzyskanie dyplomu
wychowawcy Przymierza Rodzin, czyli spełnienie następujących warunków:
ukończenie kursu dla wychowawców
ukończenie cyklu obowiązkowych spotkań formacyjnych.
3. Kandydat do nagrody winien mieć za sobą co najmniej trzy lata aktywnej działalności
wychowawczej w grupach Przymierza Rodzin, w tym co najmniej rok w roli wychowawcy,
oraz uczestniczyć w kadrze co najmniej czterech obozów tej samej grupy.
4. Kandydat do nagrody winien być w momencie jej przyznawania aktywnym wychowawcą
Przymierza Rodzin.
5. Nagroda może być przyznana osobom spełniającym wyżej wymienione warunki formalne i
wyróżniającym się swoją postawą oraz osiągnięciami w pracy wychowawczej.
6. Nagrodę można otrzymać dwa razy; drugi raz nagrodę może otrzymać wychowawca, który
po pierwszym odznaczeniu w sposób nieprzerwany prowadził grupę dziecięcą lub
młodzieżową co najmniej przez trzy lata.
7. Nagroda pieniężna przyznawana po raz pierwszy wynosi 1000 zł; nagroda przyznawana
po raz drugi wynosi 1500 zł.
8. Występują następujące dwa typy znaczków:
srebrny, powiązany z nagrodą przyznawaną po raz pierwszy
złoty, powiązany z nagrodą przyznawaną po raz drugi.
9. Kandydatów do nagrody może zgłaszać:
Prezydium Zarządu Przymierza Rodzin
Zespół do spraw Młodzieży
Odpowiedzialny za Terenowy Ośrodek PR, w którym działa dany wychowawca lub
18
 oordynator Grup Dziecięcych i Młodzieżowych w tym ośrodku.
K
10. Nagrodę przyznaje kapituła, powołana w tym celu przez Zarząd PR.
11. Kapituła podejmuje decyzję o przyznaniu nagrody bezwzględną większością głosów, po
zasięgnięciu opinii Koordynatora Grup Dziecięcych i Młodzieżowych bądź
Odpowiedzialnego za dany ośrodek.
12. Podstawę funduszu nagród stanowią odsetki od kwoty 25 000 zł, będącej częścią
nagrody “Pro Publico Bono”.
II. Kapituła
Kapituła składa się z pięciu osób, wybranych na cztery lata przez Zarząd Przymierza
Rodzin. Obecnie członkami kapituły są: Michał Ginter (przewodniczący), ksiądz Paweł
Gwiazda, Magdalena Kiełczewska, Hanna Rembertowicz i Piotr Wojciechowski.
III. Zgłaszanie kandydatur i przyznawanie nagrody
Kandydatury należy zgłaszać na ręce członków kapituły (najlepiej do Sekretariatu PR,
Nowogrodzka 51, do M. Kiełczewskiej) nie później niż dwa tygodnie po zakończeniu ferii
zimowych. Zgłoszenie powinno zawierać dane kandydata, informację na temat wypełnionych
przez niego warunków formalnych oraz merytoryczne uzasadnienie zgłoszenia (wzór
zgłoszenia jest załączony poniżej).
Nagrody są przyznane w czerwcu, w czasie Pielgrzymki do Miedniewic.
IV. Elementy, które powinny się znaleźć w zgłoszeniu
Nazwa ośrodka Przymierza Rodzin
Imię i nazwisko kandydata, adres i telefon, data urodzenia
Od kiedy jest w Przymierzu: jako uczestnik, jako pomocnik wychowawcy, jako
wychowawca
Kiedy zdał maturę, kiedy ukończył kurs: dla wachtowych, pomocników wychowawców,
wychowawców, formacyjny, kurs III stopnia w Rabce, kuratoryjny kurs dla
wychowawców, kurs dla kierowników, kurs PCK
Kiedy uzyskał dyplom wychowawcy Przymierza Rodzin
Nazwy grup, które prowadził lub w których uczestniczył, daty rozpoczęcia i
zakończenia pracy w danej grupie, prowadzone obozy (w jakim charakterze)
Uczestnictwo w pracy wychowawczej poza własnym ośrodkiem: np. opieka nad
dziećmi w czasie pikniku na rzecz szkoły PR, w czasie Międzynarodowego Kongresu
Rodziny, uczestnictwo w zlotach międzyośrodkowych, współprowadzenie kursów PR
itp.
Reprezentacja PR na zewnątrz, np. prowadzenie kursów pedagogicznych, uczestnictwo
w delegacjach i pielgrzymkach
Część III - Wychowanie i programowanie
19
20
Kodeks Wychowawcy i Pomocnika Sekcji Rodzin
KIK
Wychowawcą jest się zawsze, a nie bywa tylko czasami
I. Postawa wychowawcy i pomocnika
Wychowawca i pomocnik:
1. Jest katolikiem aktywnie uczestniczącym w życiu Kościoła.
2. Daje świadectwo wiary swoim postępowaniem.
3. Przekazuje naukę Kościoła.
4. Pogłębia swoją wiarę i wiedzę religijną m.in. poprzez modlitwę, życie sakramentalne oraz
uczestnictwo w kursach formacyjnych, rekolekcjach i dniach skupienia.
5. Kształtuje przekonanie o wartości i roli rodziny.
6. Rozbudza patriotyzm, promuje postawę obywatelską i zainteresowanie historią Polski.
7. Pracę z dziećmi traktuje jako powołanie i obowiązek.
8. Dba o rozwój moralny, intelektualny oraz swój i swoich podopiecznych.
9. Stale podnosi swoje kwalifikacje pedagogiczne poprzez udział w seminariach i kursach
dokształcających oraz lektury i konsultacje.
10. Stosuje się do Zasad Działalności SR, ściśle współpracuje z koordynatorem.
II. Wychowawca i pomocnik wobec grupy
Wychowawca (i pomocnik):
1. Ma życzliwy stosunek wobec wszystkich członków grupy. Nikogo nie dyskryminuje ani nie
faworyzuje. Jest sprawiedliwy.
2. Buduje swój autorytet poprzez:
pracę nad sobą
zgodność postępowania z głoszonymi zasadami
szacunek wobec dzieci, kadry i rodziców
zaangażowanie w pracę w grupie
konsekwentne postępowanie i umiejętność przyznawania się do błędów
3. Zapewnia członkom grupy odpowiednie warunki bezpieczeństwa, dlatego obowiązuje
go:
znajomość możliwości fizycznych oraz stanu zdrowia wychowanków
znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy, regulaminu wodnego, zasad
prowadzenia wycieczek pieszych zasad poruszania się po górach i in.
znajomość zasad organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży takich jak: przepisy
sanitarne, przepisy ppoż, korzystanie ze środków komunikacji i in.
egzekwowanie dyscypliny w grupie
III. Wychowawca i pomocnik a sprawy programowe i wychowawcze
Wychowawca i pomocnik:
1. Realizuje w swojej pracy Założenia Programowe SR i postanowienia Prezydium Zarządu
Sekcji.
Kodeks Wychowawcy i Pomocnika Sekcji Rodzin KIK
21
Przy rozwiązywaniu problemów ściśle współpracuje z rodzicami i Zarządem SR.
Wraz z całą kadrą tworzy i realizuje program grupy.
Traktuje spotkania z grupą oraz wyjazdy na biwaki jako swój przywilej i obowiązek.
Nie pali i nie pije alkoholu na wycieczkach, biwakach z dziećmi, innych spotkaniach
młodzieży klubowej, spotkaniach kadry i we wszystkich sytuacjach wychowawczych.
Nigdy nie zażywa narkotyków.
Ma wiedzę na temat używek i profilaktyki uzależnień.
IV. Wychowawca jako Szef kadry
1. Dba o wzrost wiedzy i umiejętności pedagogicznych swojej kadry w odpowiednim czasie
kieruje poszczególnych członków kadry na kursy.
2. W sytuacjach kryzysowych ma władzę absolutną, a w pozostałych ostatnie zdanie.
3. Odpowiednio wcześnie, w porozumieniu z koordynatorem, uzgadnia zmiany w składzie
kadry, jak również wyznacza swojego następcę i przygotowuje go do przejęcia grupy.
4. Mądrze i odpowiedzialnie gospodaruje finansami grupy.
5. Terminowo rozlicza się z funduszy biwakowych oraz innych dofinansowań celowych.
Założenia wychowawcze Przymierza Rodzin
Podstawowym celem wychowawczym Przymierza jest wykształcenie młodzieży na
dobrych chrześcijan i dobrych obywateli.
Wychowanie Przymierza obejmuje trzy sfery: duchową, intelektualną i fizyczną, a więc
pretenduje do ogarnięcia swym oddziaływaniem całej osoby dziecka. Takie spojrzenie różni
Przymierze od wielu innych ruchów katolickich, mniej interesujących się czymkolwiek poza
rozwojem duchowym.
W związku z tym Przymierze kładzie nacisk poza rozwojem ściśle religijnym na:
1. Rozwijanie umiejętności życia w społeczeństwie
2. Ujawnianie zdolności intelektualnych, manualnych i artystycznych dzieci
3. Rozwój samodzielności i zaradności życiowej
4. Przyzwyczajenie do cierpliwego znoszenia niewygód i do wytrwałej pracy
5. Przyswojenie przez dzieci podstawowej wiedzy o świecie, o kraju, jego historii i
współczesności
6. Prawidłowy rozwój fizyczny poprzez turystykę i sport
7. Szeroko rozumiany kontakt dzieci z przyrodą.
Szczególnie ważny jest społeczny aspekt wychowania. Od samego początku istnienia
grupy wprowadzane są elementy pomagające dzieciom identyfikować się z grupą i
umożliwiające pełniejsze zaangażowanie się w jej działania. Służą temu elementy tzw.
obrzędowości. Pod tym słowem rozumiem posiadanie przez grupę znaku, nazwy,
specjalnych strojów i ogólnie osadzenie zabaw i prac grupowych w pewnej umownej
rzeczywistości Indian, wikingów, prasłowiańskich Bartodziejów itp. Formalna hierarchia
grupowa, wpisana w obrzędowość pomaga z jednej strony ujawnić się jednostkom bardziej
zaangażowanym i uzdolnionym przywódczo czy organizacyjnie, a z drugiej strony szeroka
gama możliwych do zdobycia prób i sprawności pozwala na osiągnięcie sukcesu wszystkim
uczestnikom grupy, bez względu na typ uzdolnień, o ile tylko wykażą wystarczającą ilość
samozaparcia.
22
Wychowawcy w Przymierzu starają się, nie niszcząc indywidualności i nie tłumiąc
inicjatywy, wprowadzać zasadę równości między dziećmi: uczą chronić dzieci słabsze,
starają się nie dopuszczać do pojawienia się wybujałych prowodyrów i ”czarnych owiec”. Nie
dopuszczają do powstawania różnic między dziećmi ze względów majątkowych. Kłopoty
finansowe rodziców nie mogą być przyczyną nie pojechania dziecka na obóz, wszystkie
dzieci biorą tyle samo kieszonkowego, na wycieczkach wszyscy kładą jedzenie na wspólny
stół.
W grupach panują relacje rodzinne między kadrą a uczestnikami. Wychowawcy próbują
uchwycić właściwą równowagę między autorytetem a partnerstwem. W miarę trwania grupy i
rozwoju jej uczestników stopień partnerstwa się zwiększa, a grupa się demokratyzuje. W
wielu grupach wprowadzana jest instytucja Rady Grupy, złożonej z kadry i pierwotnie
wyznaczonych a później wybranych przedstawicieli uczestników. Doświadczenie pokazuje,
że w grupach dobrze prowadzonych, z życzliwym, ale konsekwentnym i wymagającym
podejściem wychowawców do uczestników, autorytet starej kadry nie zanika nawet po
przejęciu przez młodzież wszystkich funkcji (włącznie z organizowaniem obozów).
Dobre funkcjonowanie wewnętrzne grupy nie jest celem samym w sobie. Jest tylko
warunkiem koniecznym do wyjścia na zewnątrz, do służby innym. Niezbędnym elementem
programu starszych grup, zarówno w ciągu roku, jak i na obozach jest praca na rzecz
szerszej społeczności: parafii, szpitala, domu dziecka itp. Przymierze Rodzin stara się, aby
te prace były dobrze zorganizowane i satysfakcjonujące, aby uniknąć negatywnych
skojarzeń z pracą społeczną jako niepotrzebną i nie przynoszącą efektów.
Przymierze opiera się przede wszystkim na wychowaniu pośrednim, to znaczy że
program jest realizowany przez zabawy, gry, wspomnianą już obrzędowość, wprowadzanie
umownych kar i nagród, a w niewielkim tylko stopniu przez bezpośrednie przekazywanie
wiedzy, udzielanie wskazówek czy upomnień. Dotyczy to także programu religijnego i
poznawczego. Oczywiście udział przekazu werbalnego - rozmów, dyskusji - wzrasta w miarę
dorastania młodzieży.
Dbałość o rozwój fizyczny dzieci wyraża się w organizowaniu wycieczek turystycznych i
rozgrywek sportowych w ciągu roku, olimpiad na obozach letnich, nauki jazdy na nartach
zimą, forsownych obozów wędrownych, rowerowych i kajakowych. Dzieci pracują przy
rozbijaniu i zwijaniu obozów, noszą wodę i chrust, budują prostsze urządzenia obozowe.
Niezwykle ważny jest puszczański charakter obozów i wycieczek, otwierający dzieciom oczy
na przyrodę i wprowadzający szacunek dla niej bez nachalnej agitacji ekologicznej. Chęć
posprzątania lasu wokół obozu i pozostawienia miejsca obozowego tak, jak je zastaliśmy
albo nawet w lepszym stanie, staje się wtedy naturalna.
Po dojściu do wieku licealnego drogi uczestników grupy Przymierza z reguły się
rozchodzą. Jednostki najbardziej dojrzałe, obdarzone zdolnościami pedagogicznymi
odchodzą do prowadzenia nowych, młodszych grup. Ambicją każdego dobrego ośrodka
Przymierza jest dochowanie się jak największej liczby młodej kadry, wyrosłej w grupach
tegoż ośrodka.
Koncepcję wychowawczą Przymierza Rodzin w dużej mierze oddaje Prawo Przymierza:
PRAWO DZIECI MŁODSZYCH
Dziecko Przymierza:
1. Kocha Boga i ludzi
2. Pamięta o Mszy św. i o modlitwie
3. Niesie pomoc potrzebującym
4. Pomaga rodzicom i wszystkim w domu
Założenia wychowawcze Przymierza Rodzin
23
5. Zawsze mówi prawdę
6. Wprowadza radość i zgodę
7. Chętnie dzieli się z innymi
8. Jest dzielne i wytrwałe
9. Dba o przyrodę
PRAWO DZIECI STARSZYCH
Młody Uczestnik Przymierza:
1. Żyje w przyjaźni z Bogiem i ludźmi
2. Słowem i czynem świadczy o Jezusie Chrystusie i Jego Ewangelii
3. Słucha głosu sumienia
4. Umie zauważyć potrzeby innych ludzi i odpowiada na nie czynem i modlitwą
5. Jest prawy i dotrzymuje danego słowa
6. Umie przebaczać i uznać swoją winę
7. Dba o wspólne dobro
8. Wyrabia w sobie silną wolę i umie pokonywać trudności
9. Jest czysty w myślach, słowach i czynach
10. Nie pali, nie pije i nie próbuje narkotyków
11. Szanuje swoją godność i godność drugiego człowieka
12. Kocha swoją Ojczyznę i poznaje jej historię
Przykład zasad wprowadzonych w grupie, która przechodziła do grup licealnych
(grupa ”Niedźwiadki” ). Zasady zostały wypracowane wspólnie przez uczestników i
kadrę.
W NASZEJ GRUPIE:
1. Żyjemy w przyjaźni z Bogiem i ludźmi - przystępujemy regularnie do sakramentów
świętych i pragniemy doskonalić się w wierze
2. Razem jesteśmy członkami Kościoła - uczestniczymy więc wspólnie w Mszach św.,
rekolekcjach
3. Potrafimy szczerze ze sobą rozmawiać nie raniąc przy tym drugiej osoby
4. Ewentualne konflikty rozwiązujemy szybko i z taktem
5. Wspólnie dbamy o nasz rozwój - chętnie słuchamy uwag krytycznych i zwracamy uwagę
tym, którzy robią źle
6. Pomagamy sobie nawzajem, a także innym potrzebującym z parafii, Przymierza itp.
7. Nie obgadujemy innych
8. Szanujemy innych - przychodzimy na spotkanie przez nich zorganizowane, a gdy nie
możemy szybko zawiadamiamy kogoś z grupy
9. Kadra jest częścią grupy, która bierze odpowiedzialność za rozwój poszczególnych osób i
całej grupy
10. Jesteśmy grupą Przymierza Rodzin - respektujemy Prawo PR, włączamy się w
działalność PR
24
11.Dbamy o to, by zaplanować obozy tak, żeby wszyscy mogli pojechać
12. Ćwiczymy wolę - staramy się nie ulegać zachciankom i głosom ”Mnie się nie chce”
13. W naszej grupie nie pijemy, nie palimy, nie próbujemy narkotyków
14. Akceptujemy innych
15. Staramy się, żeby nie było osób odrzuconych
16. Nie tworzymy małych grupek - klik
17.Każdy wnosi pomysły związane z programem
18.Zachowujemy się w sposób rycerski
19.Kadrę traktujemy jak partnerów nie jak tyranów
20.Nie robimy problemów z głupstw
21.W sprawach grupowych zapytania, interpelacje i protesty zgłaszamy na forum grupy
22.Dbamy, by siatka dochodziła do wszystkich
23.Wspólnie ustalamy program
24.Spotkania odbywają się regularnie
25.Do powyższych zasad stosujemy się także poza grupą (na warunkach przyjętych przez
całą grupę)!
Program Wychowawczy
25
Program Wychowawczy
Autorzy Piotr Bejnar-Bejnarowicz, Rafał Milewski i ks. Sławek Szczepaniak:
Do Czytelnika, czyli Wychowawcy.
O co chodzi?
Nie jest łatwo napisać co to jest program, choć niektórzy mówią, że to po
prostu opis możliwego w przyszłości toku działań, powiązanych wspólnym celem.
Cokolwiek by to jednak nie było, mamy nadzieję, że tekst który oddajemy do Twoich
rąk, Czytelniku - Wychowawco, jest właśnie programem wychowawczym.
Po co program?
Dzięki programowi wychowawczemu potrafimy odpowiedzieć na wiele istotnych
pytań, wiążących się z naszą pracą. Przede wszystkim potrafimy opisać świat bliskich nam
wartości, dzięki którym możemy tworzyć wspólnotę ludzi, rozumiejących się na wzajem,
współpracujących ze sobą, wspólnotę, w której człowiek może stawać się coraz bardziej
człowiekiem. U początków tego programu leży chrześcijańska wizja wychowania. Prawdziwe
wychowanie - czytamy w “Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim” - zdąża do
kształtowania osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie do dobra
społeczności, których człowiek jest członkiem i w których obowiązkach , gdy dorośnie będzie
brał udział.
Co leży u podstaw?
Koncepcja programu opiera się jakby na rozwinięciu trzech słów, tworzących nazwę
naszego stowarzyszenia - Klub Inteligencji Katolickiej. Tak więc podstawowe założenia
wychowawcze to: zaangażowanie społeczne, formacja intelektualna i rozwój religijny. Te
trzy bowiem sfery stanowią o tożsamości naszego środowiska.
Jak ułożony jest program?
Program został podzielony na cztery etapy: młodszy wiek szkolny 1 (7-9 lat), młodszy
wiek szkolny 2 (10-12 lat), starszy wiek szkolny (13-15 lat, gimnazjum), dorastanie (16-19 lat
liceum). W obrębie każdego z etapów wyróżniono sześć sfer rozwoju: sferę rozwoju
emocjonalnego, fizycznego, moralnego, intelektualnego, społecznego i religijnego. Zgodnie z
tym, co napisano powyżej, tylko trzy ostatnie sfery zostały opisane szczegółowo, to jest z
uwzględnieniem praw rozwoju, celów wychowawczych, zadań oraz treści, a także
proponowanych metod.
26
Co zrobić z programem?
Przedstawiony
tu
program
wychowawczy
stanowi
podstawę
do
napisania
indywidualnych programów każdej grupy. Należy więc go poszerzyć o własne pomysły,
dostosowane do wieku dzieci i charakteru grupy. Trzeba go twórczo rozwinąć. Do czego
bardzo zachęcamy.
Autorzy
Młodszy wiek szkolny 1 (7-9 lat; klasy I-III)
Prawa rozwoju
Rozwój fizyczny
“Od aktywnej latencji
do pozytywnej płciowości”
Rozwój emocjonalny
“Od popędów do miłości”
Rozwój moralny
“Od sprawiedliwości
do miłosierdzia”
• Aktywność,
• Potrzeba ruchu
• Aseksualność
• Przeżywanie prostych
(popędowych) emocji (radość, złość,
strach, ciekawość)
• Gwałtowność, zmienność emocji,
trudność w ich opanowaniu
• “Zarażanie” się emocjami innych
• Absolutyzm i rygoryzm moralny
• Pryncypialność
• Zasada sprawiedliwości
• Moralność sądu i strachu przed
karą
Zadania
• Dostarczanie okazji do rozwijania sprawności motorycznej, koordynacji ruchów,
równowagi, szybkości, zręczności, siły
• Tworzenie ram dla akceptowanego przez innych przeżywania, złości, agresji, głodu,
łakomstwa
• Mówienie o emocjach
• Dostarczanie osobistego przykładu przeżywania i konstruktywnego wyrażania emocji
• Ukazywanie postawy przebaczenia
Rozwój społeczny
“Od egocentryzmu
i zależności do
autonomicznego
zaangażowania”
Prawa rozwoju
Cele
• Poznawanie zasad
i ról społecznych.
• Egocentryzm.
• Krótkotrwale
relacje z innymi
dziećmi.
• Zależność od
domu –
wychodzenie w
świat.
Cel na pierwszy rok
pracy grupy
• Stworzenie grupy –
umożliwienie
każdemu dziecku
znalezienia swojego
miejsca w grupie.
Zadania
• Stworzyć grupę (zespół):
- tworzyć sytuacje
umożliwiające poznawanie
różnorodnych zasad (przede
wszystkim grupowych),
- uczyć podejmowania ról
w grupie.
Treści
•Rytuały i tradycje grupowe (początek, koniec
Spotkania, imieniny, urodziny, wspólne posiłki,
wspólne obchodzenie świąt Bożego Narodzenia i
Wielkanocy, rocznic założenia grupy), nazwa
grupy, symbole – emblematy grupy, zdjęcia,
kronika grupy, album grupowy, komunikacja w
grupie, zwracanie się do siebie i do kadry,
przekaz informacji.
• Zasady w grupie – co wolno, czego nie, konsekwencje
łamania zasad, idea ufnej uległości i posłuszeństwa
zasadom wprowadzanym przez kadrę.
• Zasady w świecie – w grach sportowych, terenowych,
zasady zachowania przy stole, w Kościele, w kinie, teatrze,
zasady ruchu drogowego, zasady w zabawach,
w obrzędowości
• Role w grupie – wachty, opieka nad rzeczami grupy na
obozie, inicjatywy (np.: opieka nad skrzynką na listy,
wydawanie kartek pocztowych i znaczków).
• Role w zabawach i grach, kapitan, dowódca,
zastępca, żołnierz, hierarchia ról w
obrzędowości.
Cel na pierwszy rok
pracy grupy
• Budzenie u dzieci
świadomości bycia
powołanym,
wezwanym do
grupy.
• Kształtowanie
wrażliwość na
potrzeby innych.
• Inicjować modlitwę
dziękczynienia za powołanie
do grupy.
• Modlitwa dziękczynna za indywidualne
powołanie do grupy, za wezwanie innych osób
do spotkania i bycia razem.
• Tworzyć sytuacje
umożliwiające poznawanie
potrzeb innych ludzi.
• Działania na rzecz dzieci chorych, poznawanie
osób niosących pomoc cierpiącym
Meto
dy
Prawa rozwoju
Cele
Zadania
• Budzenie szacunku
dla miejsc
związanych
z tradycją narodową.
• Poznanie historii miejsca,
w którym się mieszka.
•Budzenie
zaciekawienia
własną rodziną
oraz rodzinami
innych, budowanie
postawy szacunku
wobec rodziny
•Prowokować działania
integrujące rodziców i dzieci,
skłaniające rodziców do
wprowadzania dzieci w
historię swojej rodziny.
Treści
• Wspólne obchody świąt narodowych (11 XI, 3
V) oraz innych ważnych rocznic związanych z
historią Warszawy (także w kolejnych etapach)
• Wycieczki do miejsc związanych z ważnymi
wydarzeniami historycznymi (np. szlakiem
“nocy listopadowej”, szlakiem powstania
warszawskiego, spotkanie - zabawa w
uchwalenie Konstytucji 3 Maja)
• Wspólne działania rodziców i dzieci w grupie,
ważne miejsca w życiu rodziny (kościół, szpital
narodzin itp.), historia poznania się rodziców,
narzeczeństwa, małżeństwa, narodzin; tradycje
rodzinne – stół, święta, wspólna modlitwa.
Meto
dy
Rozwój
intelektualny
“Od zdziwienia
do mądrości”
Prawa rozwoju
Cele
• Zdziwienie.
• Pytanie
• Ciekawość
• Poznawanie całym
sobą
• Twórczość
• Rozbudzanie
dociekliwości
poznawczej i
pragnienia przygody.
• Kształtowanie
postawy zdziwienia
wobec otaczającej
rzeczywistości.
• Uzdolnienie do
stawiania pytań i
szukania na nie
odpowiedzi.
• Wskazywanie na
rozróżnienie miedzy
rzeczywistością a
wyobraźnią.
• Zachęcania do
działań twórczych w
oparciu o własne
doświadczenie.
• Odkrywanie sensu
dziecięcego
doświadczenia.
Zadania
• Utrzymanie motywacji do
poznawania, ciekawości
• Utrzymanie motywacji do
zdawania pytań
• Utrzymanie motywacji
spontanicznego tworzenia
Treści
• Wyprawy badawcze
- wycieczki fabularne, zabawa w odkrywców,
naukowców, pionierów myśli;
- poznawanie przestrzeni świata przyrody,
cywilizacji technicznej (jak działają proste
urządzenia?), kultury wysokiej (literatury,
muzyki, malarstwa, teatru).
• Twórczość własna
• relacje o przygodach i doświadczeniach
(malarskie, słowne, muzyczne eta);
• uruchamianie wyobraźni, projektowanie
zabaw;
• twórczość własna (role teatralne, układanie
piosenek, wierszy itp.).
• Pytanie – szukanie przyczyn i źródeł
poznawanych zjawisk (na poziomie
elementarnym).
• Radość poznania.
Lektury: baśnie i legendy polskie, zwłaszcza
dotyczące Warszawy, a także: H. Ch. Andersen,
Baśnie tysiąca..., Kornel Makuszyński,
hagiografia polska, Biblia dla dzieci etc.
Meto
dy
Rozwój religijny
“Od lęku
do nawrócenia”
Prawa rozwoju
Cele
• Bóg jest sędzią
sprawiedliwym za
dobro wynagradza
za zło surowo karze.
• Religijność
autorytetu.
Cel na pierwszy rok
pracy grupy
• Budowanie
wrażliwości na
obecność Boga w
świecie.
Zadania
Treści
• Poszukiwanie śladów
obecności Boga jako
miłosiernego Ojca w świecie,
który nas otacza (dom,
rodzina, świat, przyroda,
Kościół).
Dary Boże znakiem Jego obecności w świecie.
• stół – nauką życia
• szacunek dla pożywienia
• Opis Stworzenia Świata
• żywot św. Franciszka
Ja w historii zbawienia.
• wyprawa do chrzcielnicy z rodzicami,
oglądanie zdjęć z chrztu oraz ze ślubu rodziców•
poznawanie swojego patrona, patrona rodziców i
dziadków
Cel na pierwszy rok
pracy grupy
• Formowanie
pozytywnego obrazu
Boga jako
miłosiernego Ojca.
Cel na pierwszy rok
pracy grupy
• Wprowadzenie do
świadomego i czynnego
przeżywania Eucharystii oraz
Sakramentu Pokuty i
Pojednania.
Eucharystia miejscem obecności Boga
• symbolika kościoła
• symbolika obrazów religijnych
• gesty Mszy Św.
• przygotowanie liturgii
• Msza św. z katechezą mystagogiczną w grupie
• Nie boję się, gdy ciemno jest...
• Budowanie
świadomości
obecności Boga w
grupie.
• Doświadczenie wspólnej
modlitwy z wychowawcą i
grupą.
Grupa miejscem obecności Boga
• Wspólna modlitwa uwielbienia
• Śpiewy uwielbienia
• Modlitwa przed posiłkiem
Meto
dy
Prawa rozwoju
Cele
Zadania
Treści
Meto
dy
Lektury: J. Wittlin, Szaleniec Boży; Pieśń
Słoneczna Św. Franciszka; Kwiatki Św.
Franciszka; J. Twardowski, Patyki i patyczki;
Boży roczek; Midrasze i opowieści żydowskie
Młodszy wiek szkolny 2 (10-12 lat, klasy IV-VI)
Prawa rozwoju
Rozwój fizyczny
Rozwój emocjonalny
Rozwój moralny
do miłosierdzia”
• Sprawność fizyczna wybiórcza
• Rozejście się dróg rozwoju
fizycznego chłopców i dziewcząt
•Zainteresowanie zmianami w ciele
•Odkrycie własnego wnętrza, tego,
że emocje kierują zachowaniem.
•Poczucie inicjatywy i
przedsiębiorczości lub zwątpienia w
siebie i wycofania
• Miłość szczenięca i cielęca
• Moralność nadziei na nagrodę
• Moralność Kalego – dobre jest to,
co dla mnie dobre
Zadania
• Dostarczanie okazji do rozwijania sprawności motorycznej, koordynacji ruchów,
równowagi, szybkości, zręczności, siły.
• Dostarczanie wiedzy o zmianach fizycznych, dojrzewaniu.
• Dostarczanie okazji do doświadczania sukcesu we wszelkich możliwych dziedzinach
• Dostarczanie okazji do rozwijania pozytywnego autoportretu – lubienia siebie, wiary
we własne siły
• Korekcyjne reagowanie na negatywną wizje siebie dziecka, na jego izolację (włączanie
odrzuconych)
• Dostarczanie okazji do bezinteresownego realizowania dobra
• Ukazywanie przykładów bezinteresowności
Prawa rozwoju
Rozwój społeczny
“Od egocentryzmu
i zależności do
autonomicznego
zaangażowania”
• Rozumienie i
stosowanie zasad
oraz ról.
• Łączenie się w
grupki, paczki –
współpraca
w zespołach
jednopłciowych.
• Przyjaźnie
z wybranymi
osobami.
• Konflikt płci.
Cele
• Kształtować
umiejętność
współpracy w
zespołach, między
paczkami, grupami
płciowymi
(integrować grupę)
Zadania
Treści
• Tworzyć sytuacje:
- umożliwiające
współpracę w zespole i
między zespołami.
- umożliwiające wspólne
tworzenie zasad grupy,
- umożliwiające
podejmowania bardziej
wymagających ról w
grupie.
- umożliwiające
samodzielne
rozwiązywania konfliktów
(w tym między płciami).
• Gry zespołowe wymagające aktywności
każdego członka zespołu, dłuższe gry obrzędowe
w mniejszych zespołach,
• Jak działa zespół – sportowy, muzyczny (chór),
poznawanie innych grup ich obyczajów i zasad.
• Konstytucja grupy, co nam się podoba w naszej
grupie, a co chcielibyśmy zmienić, wspólne
ustalanie zasad.
• Kontynuacja wacht, inicjatyw, zasady higieny i
porządku – komisje czystości.
• Współdziałanie płci, taniec, nauka tańca
koedukacyjnego, obyczaje rycerskie –
kawalerowie i damy, ustępowanie paniom,
mieszane zespoły obrzędowe i sportowe.
Meto
dy
Prawa rozwoju
Cele
Zadania
Treści
• Budować
wrażliwość na
potrzeby
najbliższych osób w
grupie (zwłaszcza
tych odrzucanych).
poznawania potrzeb innych
osób w grupie (przyjaciół i
tych, których się nie lubi),
kształtować postawę
szacunku dla potrzeb innych.
• Idea szacunku i konkretnej miłości bliźniego,
idea przyjaźni, kim jest dobry przyjaciel, moi
przyjaciele ze szkoły, poznawanie przyjaciół w
biedzie, idea wierności.
• Odnajdywanie mocnych stron każdego, wiara
w siebie.
• Grupowy rachunek sumienia, wobec kogo
zawiniłem, kogo muszę przeprosić, przebaczanie
osobom z grupy.
• Uwrażliwić na
obecność Chrystusa
w grupie – Chrystus
działa w
codzienności grupy i
buduje ją.
• Poznanie historii
swojej rodziny i jej
związków z historią
narodową.
• Idea dialogu, postawa zaciekawienia, redukcja
stereotypów i uprzedzeń, komunikacja
międzykulturowa, poznawanie mniejszości
narodowych, religijnych, folklor, tradycja
lokalna, śląska, kaszubska, młodzież z innych
krajów, wymiany międzynarodowe, szacunek dla
odmienności.
• Tworzyć sytuacje podążania • Ewangeliczna rewizja życia – czego Chrystus
za Chrystusem –
oczekuje ode mnie w relacji do innych w grupie,
naśladowania jego postawy w modlitwa za grupę, wspólne rozważanie
konkretnym życiu grupowym. trudnych sytuacji w świetle Ewangelii.
• Uświadomienie powiązania
własnej biografii z historią
wspólnoty narodowej, do
której się należy..
• Rozmowy, wywiady z rodzicami i dziadkami
na temat historii rodziny.
• Pisanie historii rodzinnej.
• Rysowania drzewa genealogicznego
• Wspomnienia z dzieciństwa rodziców
Meto
dy
Rozwój
intelektualny
“Od zdziwienia
do mądrości”
• Poznawanie –
uczenie się.
• Zachwycanie się
wiedzą.
Rozwój religijny
“Od lęku
do nawrócenia”
• Religijność
społeczna.
• Bóg handlujący,
coś za coś.
• Dostrzeganie
wiedzy jako
wartości.
• Budowanie
postawy pokory
wobec poznawanej
rzeczywistości.
• Szukanie
możliwości użycia
zdobytej wiedzy.
• Poszukiwanie i
odkrywanie kategorii
pozwalających
opisywać
rzeczywistości i
własne
doświadczenie.
• Ćwiczenie
zdolności obserwacji
i opisu.
• Kształtowanie
świadomej postawy
wiary “Ja wierzę
Tobie”.
• Dostarczani okazji do
nabywania wiedzy,
intelektualnego poznawania.
• Pokazywanie atrakcyjności
uczenia się (różnych form
uczenia się)
• Pojęcia, kategorie opisu rzeczywistości (czas,
substancja, jakość, ilość, relacja, miejsce,
położenie, działanie, doznawanie, posiadanie),
• Wyprawy badawcze c.d.
• gromadzenie danych, dokumentów,
dowodów, badanie źródeł pisanych;
• refleksja nad doświadczeniem;
-porządkowanie zdobytej wiedzy.
• Tematyka: postawy, zachowania, kultura
wysoka, zjawiska społeczne.
• Odkrywanie wiary jako
spotkania z żywym Bogiem,
umacnianie przyjaźni z
Jezusem (chrzest).
• wiara = wędrówka Abrahama, przyjaciela Boga
(Rdz 12-25)
• wiara = historia Jakuba i Ezawa (Rdz 27-35)
• wiara = historia Józefa
• wiara = wędrówka Mojżesza
• spotkania Jezusa z... (Samarytanka, Nikodem,
Bogaty młodzieniec, etc.)
• Przypowieści o Królestwie (Bóg szuka
człowieka)
• Przypowieść o siewcy
• postawa wiara jako odpowiedź na Objawienie
• Pokazywanie
bezinteresownego
zaangażowania na rzecz
wiary, świadectwa.
• Doświadczenie wspólnej
modlitwy z wychowawca i
grupą i związku życia
religijnego z życiem grupy.
• bohaterowie wiary – podróże misyjne (św.
Patryk, św. Cyryl i Metody, bł. Beyzym)
• Twarze Ojców Pustyni
• J. Szczypka, Żywoty
• Kossak, Rok polski
• Szczypka, Rok polski
• modlitwa wstawiennicza
• grupa modli się we wspólnej intencji...
• rozważanie modlitwy Ojcze nasz...
• kanony Taizé
Starszy wiek szkolny (13-15 lat, Gimnazjum)
Prawa rozwoju
Rozwój fizyczny
Rozwój emocjonalny
Rozwój moralny
do miłosierdzia”
• Sprawność fizyczna rozwinięta
(spadek sprawności u dziewcząt)
• Intensywne zmiany w ciele –
dojrzewanie
• Niepokój związany z dojrzewaniem
• Zainteresowanie odmienna płcią
• Lęki społeczne wstyd, nieśmiałość,
lęk przed krytyką, oceną
•Potrzeba aprobaty –
nieautentyczność, nakładanie
“masek”
•Chwiejność, krańcowość,
bezprzedmiotowość uczuć
•Uczucia wyższe (np. estetyczne)
•Miłość romantyczna
• Poznawanie wartości
• Kształtowanie hierarchii wartości
• Wybór wartości
Zadania
• Dostarczanie okazji do rozumienia znaczenia seksualności
• Pomoc w zrozumieniu zmian fizycznych.
• Dostarczanie okazji do budowania pozytywnego wizerunku i szacunku dla odmiennej
płci
• Rozmowa o przeżyciach, relacjach,
• Dostarczanie okazji do werbalizowania emocji
• Dostarczanie okazji do wczuwania się w emocjonalne położenie innych
• Rozmowa o prawdziwej tożsamości, zrzucaniu masek
• Świadectwo autentyczności, dojrzałości emocjonalne j i empatii
• Dostarczanie okazji do dyskutowania o wartościach
• Tworzenie sytuacji, które umożliwiają pracę na rzecz wartości
Rozwój społeczny
“Od egocentryzmu
i zależności do
autonomicznego
zaangażowania”
Prawa rozwoju
Cele
Zadania
Treści
• Kryzys tożsamości
– wyboru roli
(wybór szkoły,
świadomy wybór
wiary, postawy
wobec życia)
• Potrzeba
zaangażowania dla
realizacji wartości • Antagonizmy,
poważne konflikty
między grupami,
paczkami.
• Kontestowanie
zasad grupy lub
domu.
• Kształtować
umiejętność wyboru
indywidualnej
tożsamości:
- wspierać wybór
zainteresowań.
- kształtować
umiejętność
podejmowania
odpowiedzialności
za innych. –
budzić potrzebę
zaangażowania na
rzecz ludzi w
trudnej sytuacji
• Wspomagać wybór
indywidualnej tożsamości,
roli w społeczności
- kształtować postawę
nonkonformizmu, nie
ulegania naciskom mody,
grupy, telewizji,
- dawać okazję do
współkierowania grupą
- umożliwiać poznawanie
potrzeb ludzi odrzuconych,
potrzebujących.
• Kształtować wybór
tożsamości przez
grupę – świadomość
kim jesteśmy, czym
się zajmujemy, jakie
są nasze plany.
• Stawiać grupie wspólne,
śmiałe i ambitne cele –
integrować grupę wokół tych
celów (np. działań na rzecz
kogoś.) – wspierać
podejmowanie zobowiązań
wynikających z udziału w
różnych społecznościach
(Klub, Kościół).
wspólnego przeżywania
wiary, wspólna lektura Pisma
świętego, wspólna liturgia,
wspólna modlitwa.
• Praca dla grupy, zarabianie pieniędzy na rzecz
grupy, odpowiedzialność za program wycieczki,
organizowanie zajęć dla reszty grupy, wyjazdy
na kwaterkę obozową, Rada Programowa Grupy.
• Idea wolontariatu: organizacje pozarządowe
działające dla innych: Centrum Wolontariatu,
PAH, Chleb Życia, Pogotowie św., Mikołaja,
Caritas, PCK, Owsiak
• Młodzież z innych regionów Polski
(Bieszczady, Kaszuby).
• Młodzież i dzieci odrzucone, biedni,
niepełnosprawni, chorzy psychicznie, żebracy,
upośledzeni, uchodźcy, imigranci..
• Praca OPS, Policji, Straży harcerzy, lekarzy.
• Grupy młodzieżowe, gangi, sekty, subkultury,
co dobrego, co złego w nich.
• Wybór tożsamości grupy -kim jesteśmy, co
będziemy robić, gdzie jesteśmy, dokąd idziemy,
co nas różni od innych, jakie są nasze plany
• Wspólne działania z innymi grupami, dla
innych grup.
• Treści jak powyżej
• Tworzyć
wspólnotę, w której
członkowie mogliby
rozwijać swoje życie
duchowe.
• Grupy dzielenia, medytacje – lektura Pisma,
cykliczna msza święta grupowa, msza święta w
intencjach osób z grupy, liturgia godzin, wspólne
rekolekcje.
Meto
dy
Prawa rozwoju
Cele
• Rozpoznawanie
tożsamości kultury
polskiej.
• Poznawanie
swojego rodowodu
kulturowego w
kontekście polskiej
tradycji.
Zadania
Treści
• Zainteresowanie problemem • Wartości leżące u podstaw kultury i polskiej i
patriotyzmu i dostarczenie
ich historyczny rodowód (wolność /ideał
wiadomości na jego temat.
republiki -rzeczpospolitej/, honor /szlacheckoziemiański ideał Sarmaty/ tolerancja /jagielloński
ideał Rzeczpospolitej wielu narodów, Unia
Brzeska/, ofiara /romantyzm kultury polskiej/
• Postaci uosabiające ideały kultury polskiej (np.:
św. Wojciech, św. Stanisław, St. Małachowski,
R. Traugutt, Józef Czapski, major Pilecki etc.)
Budzenie refleksji na Ukazywanie grupy jako
Miłość a zakochanie, miłość w grupie KIK,
temat własnej
miejsca rodzenia się miłości, randki, chodzenie, ; masturbacja; stereotypy
uczuciowości i jej
przyjaźni, opieki,
seksualności funkcjonujące w mediach i ich
roli w budowaniu
troskliwości
krytyka, role płciowe i rodzinne przekazywane
związku i rodziny
przez media, rozumienie psychologicznych
różnic miedzy kobietami a mężczyznami, piękno
płciowości, etapy rozwoju miłości –
(zakochanie, konfrontacja z prawda, rozwój,
kryzys, pogłębianie więzi); akceptacja
dojrzewania, troska, opiekuńczość
Meto
dy
Rozwój
intelektualny
“Od zdziwienia do
mądrości”
Prawa rozwoju
Cele
Zadania
Treści
• Myślenie
• Operowanie
narzędziami
myślenia (pojęcia,
abstrakcje, hipotezy,
wnioski, ocena)
• Dyskutowanie
• Krytycyzm
• Rozbudzanie
postawy krytycznego
myślenia.
• Kształtowanie
kultury dialogu
ukierunkowanego na
odkrywanie prawdy.
• Rozwijanie
umiejętności
przemawiania,
dyskutowania,
perswazji.
• Dostarczanie okazji do
operowania myślą i cieszenia
się tym (rozwiązywania
problemów, definiowanie
pojęć).
• Dostarczanie okazji do
dyskutowania.
• Narzędzia myślenia i działania (np. wg
Edwarda de Bono), dyskusja, sztuka
przemawiania i argumentacji, elementy retoryki,
prezentowanie poglądów, kultura dialogu,
interpretacja, wyciągania wniosków i opierania
na nich dalszego działania, konsekwencja w
myśleniu, definiowanie pojęć, wykrywanie
błędów w rozumowaniu, domaganie się
uzasadnień.
• Tematyka (definiowanie, rozumienie i
pisywanie wartości) szczęście, sens, wzniosłość,
przyjemność, praca, dobrotliwość, cnota, honor,
odwaga, prawdomówność, wytrwałość,
wybaczenie, obłuda, współczucie, przyjaźń,
wierność, szczęście, przyjemność, konformizm
(inne kwestie dyskusyjne).
Lektury: Gilbert Keith Chesterton, Św.
Franciszek, Św. Tomasz; Huizinga, Jesień
średniowiecza
Meto
dy
Prawa rozwoju
Rozwój religijny
“Od lęku do
nawrócenia”
• Brak dowodów na
istnienie Boga
• Postawa deistyczna
-.Bóg jest daleko,
mnie to nie dotyczy.
• Wątpienie w
skuteczność i opiekę
Boga, niespełniona
modlitwa, Bóg mi
nie pomógł,
zapomniał o mnie.
Cele
• Kształtowanie
umiejętności
odnajdywania się w
sytuacji kryzysu
wiary.
•Kształtowanie
umiejętności
określania swojej
tożsamości jako
chrześcijanina we
współczesnym
świecie
Zadania
Treści
• Odkrywanie Ducha
Świętego jako towarzysza w
kryzysie wiary
(bierzmowanie).
• Duch Św. towarzyszy Chrystusowi
• Apostołowie w wieczerniku –kryzys wiary,
poczucie winy
• Emaus – kryzys oczekiwań
• Dzieje Apostolskie – kryzys wspólnoty
• Dary Ducha Św. a cnoty
• Wybór patrona bierzmowania – poznawanie
żywotów świętych
• Odnajdywanie Boga jako
kogoś bliskiego w naszych
trudnych momentach
egzystencjalnych, znaczenie
cierpienia (namaszczenie
chorych).
• historia grzechu – kryzys niezależności
• historia Hioba – kryzys cierpienia
• historia Saula – kryzys zachłanności,
zaślepienia
• historia Dawida – kryzys grzechu i miłości
ojcowskiej
• Pojęcia: pustynia, sprawiedliwość,
niesprawiedliwość, zdrada, przyjaźń,
choroba/uleczenie, pokusa/doświadczenie,
poszukiwanie autorytetu, posłuszeństwo,
przebaczenie, krzyż, Mesjasz, Pascha, obietnica,
zbawienie, etc...
• Problemy związane ze spowiedzią
• modlitwa indywidualna a wspólnotowa
• szkoły duchowości, formy życia
wspólnotowego: (benedyktyni, franciszkanie,
dominikanie, wspólnoty współczesne)
• Kazanie na górze i Błogosławieństwa
(Konstytucja życia chrześcijańskiego)
• Odkrywanie znaczenie
wspólnoty, wspólnotowej
modlitwy.
Meto
dy
Dorastanie (16-19 lat, Liceum)
Prawa rozwoju
Rozwój fizyczny
Rozwój emocjonalny
Rozwój moralny
do miłosierdzia”
Zadania
• Dobrowolne i świadome rozwijanie
sprawności fizycznej -sport
• Pragnienia seksualne
• Stwarzanie sytuacji kształtujących pozytywny stosunek do swego ciała i sprawności
fizycznej (np. towarzyszenie w sporcie)
• Przystosowanie do zmian fizycznych i seksualnych
• Stwarzanie sytuacji do rozumienia i sublimowania pragnień seksualnych
•Poczucie niezależności i autonomii
• Dostarczanie okazji do dyskusji o miłości i innych uczuciach w relacjach do innych
•Wyczulenie na akceptację społeczną • Współprzeżywanie, obecność, oparcie.
• Bardzo silne przeżywanie miłości –
centralny temat
•Miłość romantyczna -erotyzm
•Chęć poświęcenia się w imię
wartości
• Adekwatne poznanie dobra i zła
•Bolesne przeżywanie rozdźwięku
między ideami a własnym
postępowaniem.
•Poczucie niezależności moralnej
• Dostarczenia okazji do trwałego zaangażowania na rzecz wybranych wartości (np.
bycie kadrą)
• Wspomaganie dawania sobie rady z sytuacjami dylematu w wyborze wartości oraz
sytuacjami zdrady obranych wartości.
Programowanie
Programowanie
43
44
Programowanie
45
46
Przykładowe programy
GeTeWingowie
GeTeWingowie są wędrowną kastą magów, która przemierza świat w
poszukiwaniu adeptów do ich tajnej szkoły. Wiele lat temu klan magów
został wypędzony z kraju Nhol, gdyż zostali posądzeni o spiskowanie przeciwko Cesarzowi Araussio. Wtedy też powstały tajemne pismo i język,
którym posługują się magowie w obrębie kasty (powstały one na bazie alfabetu greckiego). Niektóre słowa w tym języku to: powitanie – składa się z
dwóch słów (volu – ta’brum), dziękuję (concaco). W mrocznym świecie, gdzie
panuje zło i zniszczenie, magia daje GeTeWingom wolność, światło i moc.
Moc magiczna jest dla nich darem boskim. Polega ona nie na rzucaniu
czarów czy uroków, lecz na cierpliwej pracy nad sobą w celu poznania
mocy drzemiących w nas samych i w otaczającej nas przyrodzie.
Szkole GeTeWingów przewodzi Konklawe GeTeWingów (Wielka Rada
Magów - Kajutokajamar), w skład którego wchodzą Mistrzowie:
1. Życia (Przewodniczący Konklawe) – Verbena
2. Znaków – Tremere
3. Sztuk – Hezhi
4. Umysłu – Shaggai
5. Ducha – Cha’dune
6. Przemian - Sumathi
Adepci muszą przebyć długą drogę i wiele się nauczyć, zanim otrzymają
wezwanie do Wielkiej Wieży. Przejdą w niej próbę, która sprawdzi ich dojrzałość i umiejętności. Podczas samej nauki adepci będą musieli przejść
wiele prób i egzaminów (z różnych przedmiotów), które pozwolą im awansować na wyższy stopień wtajemniczenia:
1. Przybysz
2. Adept
3. Alumn
4. Mag
Każdy Przybysz rozpoczynając nauki otrzymuje Indeks. Tu wpisywane są
zaliczenia prób i egzaminów. Po zaliczeniu dwóch egzaminów i Małej Próby
Odwagi, Przybysz staje się Adeptem i dowiaduje się, jakie jest jego
Prawdziwe Imię. Otrzymuje też Płaszcz [Maga]. Po zaliczeniu kolejnych
trzech egzaminów i przejściu prób Milczenia i Cierpliwości, Adept zostaje
mianowany na Alumna i dostaje Magiczną Sakwę (z Magiczną
Zawartością). Ostatnim etapem doskonalenia się ucznia Szkoły GeTeWingów jest przejście Dużej Próby Odwagi oraz Próby Samotności, a także
zaliczenia czterech egzaminów. Wtedy Alumn dostaje wezwanie do Przestraszliwej Wieży GeTeWingów. Tam poznaje Prawdziwe Imiona swoich Mistrzów (które do tej pory stanowiły największą tajemnicę), otrzymuje kostur
Maga i od tej pory staje się pełnoprawnym GeTeWingiem.
47
PROGRAM OBOZU ZIMOWEGO “GeTeWingowie”
Kluszkowce 6 - 19 lutego 2005
CELE: INTEGRACJA; BUDZENIE ŚWIADOMOŚCI BYCIA POWOŁANYM DO GRUPY, BUDOWANIE WSPÓLNOTY
GRUPOWEJ; ODKRYWANIE SENSU DZIECIĘCEGO DOŚWIADCZENIA; ZACHĘCANIE DO TWÓRCZOŚCI W
OPARCIU O WŁASNE DOŚWIADCZENIE; ROZBUDZENIE DOCIEKLIWOŚCI POZNAWCZEJ I PRAGNIENIA
PRZYGODY; WPROWADZENIE SYSTEMU KOMUNIKACJI; ROZBUDZANIE SZACUNKU DO HISTORII, NAWET DO
NASZEJ MIKRO HISTORII GRUPOWEJ; ZDOBYWANIE NOWYCH DOŚWIADCZEŃ I UMIEJĘTNOŚCI, ROZWÓJ
DUCHOWY I FIZYCZNY.
Plan dnia:
7:30 – pobudka wachty
8:00 – pobudka reszty
8:30 – modlitwa poranna
8:45 – śniadanie
10:15 – wyjście na narty
12:00 – Anioł Pański
13:30 – zejście z nart
14:15 – obiad
15:00 – sjesta (przygotowanie dobranocki i modlitw)
15:30 – sprawności
17:00 – coś nie coś (przygotowane przez uczestników Kucharza)
17:30 – program religijny
18:30 – wachta idzie robić kolację
19:00 – kolacja
19:30 – zajęcia wieczorne
20:00 – dobranocka
20:15 – mycie
20:45 – modlitwa wieczorna
21:30 – cisza nocna (czytamy do poduszki „Mikołajka” lub „Gdzie jest Cyryl?”)
6 lutego 2005 niedz
• Wyjazd z pod KIKu (późny wieczór – ok. 21:30/22:00)
• Podróż autokarem na miejsce.
7 lutego 2005 pon
• Rano (bardzo) przyjazd.
• Rozdzielenie pokojów.
• Rozpakowujemy się.
• Odsypiamy podróż.
• Obiad.
• Wspólne sformułowanie zasad obozowych (burza mózgów), podział na wachty itp. + quiz
z zasad.
• Zabawy integracyjne:
o „Mafia”, „Słoń”, „Zajączki”, „Cukierek”, „Zabójca”.
o Zaczynamy grę w „Granat” i „Sługo mój wierny...”
• Bardzo uroczysta inauguracja obozu.
48
8 lutego 2005 wt (Ostatki)
• Pierwsze narty (podział na grupy narciarskie, chrzest kasków).
• Nauka tańców szkockich (b. proste, a dają poczucie satysfakcji – wiemy z
doświadczenia...:). * Tosia i Kasia
• Program religijny „Stworzenie Świata” – Dzień Pierwszy. * Tosia i Julka
Cele: Zapoznanie z biblijną historią stworzenia świata. Uświadomienie dzieciom symboliki
światła (i ciemności).
o Formujemy wielką kulę z papiere-mache.
o Wyłączamy na pewien czas światło w pokoju... zapalamy świeczkę... skupiamy się wokół niej.
o Czytamy fragment z Biblii o pierwszym dniu stworzenia. Uświadamiamy sobie, że światło jest darem od Boga, że jest dobre.
o Wprowadzamy symbol świeczki jako Światła Chrystusowego. Od tej pory
Każdą modlitwę zaczynać będziemy od zapalenia świeczki.
• Bieg – rozpoczęcie obrzędowości:
o Bieg po świeczkach (krótki dystans) do miejsca gdzie zbiera się przy ogniu
Konklawe.
o Uroczyste przyjęcie do Szkoły GeTeWingów - wręczenie Indeksów wraz z
prastarym Prawem GeTeWingów.
• Impreza ostatkowa (poczta francuska itp.). Zaczynamy pochodem Przebierańców.
9 lutego 2005 sr
• Narty.
• Program rel.: Dzień Drugi i Trzeci.
Cele: Uświadomienie dzieciom jak ważna jest dla nas woda i wszelka roślinność, i że należy
ją szanować.
o Czytamy odpowiednie fragmenty.
o Wieszamy obszerny, niebieski karton na ścianie, na naszej kuli rysujemy i
kolorujemy kontynenty i morza. Każda osoba wycina z kartonu jedną roślinkę
i przymocowuje ją na wykałaczce. Wbijamy wykałaczki w Kule i zwieszamy
ją z sufitu na żyłce, na tle niebieskiego kartonu.
o Niebo (?) – chcemy jeszcze na ten temat porozmawiać z księdzem Sławkiem.
o Burza mózgów – skojarzenia związane z lądem, wodą i roślinnością. Rozmowa na temat tego co wyszło z burzy mózgów (woda, ląd, rośliny = życie).
• Gramy w Mafie i w „Starego kawalera”, „Sługo mój wierny” - ciąg dalszy. Ew. kominek.
• Wieczorna Msza św. ostatkowa.
• Kominek + uroczyste wręczenie Piewnikow (powtarzamy już znane piosenki i uczymy się
jednej nowej, wpisujemy ją do Piewnika).
• Codziennie wieczorem czytamy dzieciom na dobranoc „Przygody Mikołajka” (na koniec
obozu bieg „Śladami Mikołajka”).
10 lutego 2005 ”Święto Powstania Szkoły” – 2628 rocznica czw
• W tym dniu nosimy na szyjach medaliony.
• Apel poranny z okazji Święta (hymn).
• Narty.
• Sprawności I – każda osoba z kadry przygotowuje jedna sprawność, która trwa 3 dni. Pierwszego dnia sprawności (Sprawności I) dzieci wybierają sobie sprawność, którą chcą zrobić. Po zaliczeniu sprawności Mistrz wpisuje ją do Indeksu Adepta i przypieczętowuje
pieczęcią GeTeWingów (Kucharz – Julka; Świetlik – Tosia; reszta w przygotowaniu).
49
Cele: rozwój sprawności intelektualnej, manualnej; nauka przydatnych umiejętności.
• Program rel.: Dzień Czwarty.
Cele: Uświadomienie dzieciom wagi czasu, tego, że jest niezwykle cenny, że spoczywa na
nas ogromna odpowiedzialność wykorzystania go w odpowiedni sposób.
o Czytamy fragment dotyczący Czwartego dnia stworzenia.
o Wycinamy słońce, księżyc i gwiazdy z papieru i przyklejamy je do Nieba.
o Uświadamiamy sobie, że bez słońca, księżyca i gwiazd nie byłoby dnia i nocy.
Wszystko ma swoje miejsce w przyrodzie, ma swój czas. Potrzebny jest czas
na pracę, odpoczynek i modlitwę. (fragment z Pisma(?)) Znajdujemy analogie
w naszym życiu (np. obóz – to czas odpoczynku i modlitwy).
• Zabawa obrzędowa w ramach świętowania rocznicy powstania Szkoły:
Cele: Rozbudzenie chęci kształcenia się, zdobywania różnego rodzaju sprawności.
1. Ognisko. Konklawe zbiera się na Uroczystości Mocy, na której członkowie
Rady Magów pokazują czego się nauczyli podczas swoich corocznych wypraw
do dalekich krain. Potem cała uroczystość przenosi się do domu, gdzie Mistrzowie opowiadają historie powstania Szkoły GeTeWingów.
11 lutego 2005 pt
• Narty.
• Sprawności II.
• Program rel.: Dzień Piąty.
Cele: Uwrażliwienie dzieci na los ryb i ptaków.
o Czytamy fragment dotyczący piątego dnia stworzenia.
o Rysujemy ptaki (każda osoba inny gatunek), wycinamy i przyklejamy do ”nieba”
albo wieszamy na żyłce. Łowimy małe plastykowe rybki i przyklejamy je do
oceanów i mórz na naszej kuli ziemskiej.
o Wiersze ks. Jana Twardowskiego o ptaszkach. Wydobywamy sens.
• Rysujemy własnoręcznie kartki pocztowe dla rodziców, piszemy je. (Następnego dnia
rano wysyłamy.)
• Kominek.
12 lutego 2005 sob(przyjazd naszego Ojca Tomasza)
• Narty.
• Sprawności III.
• Zabawa - przygotowania do rozpoczęcia edukacji w Szkole Magów. * Julka
o Dzieci muszą załatwić sobie ubezpieczenie, zaświadczenie od lekarza, psychiatry,
zrobić sobie zdjęcie do indeksu. Muszą też kupić przybory szkolne.
o Następnie muszą dostarczyć wszystkie te dokumenty i inne rzeczy do szkolnego
Egzaminatora. Dopiero po wykonaniu tych czynności dopuszczone są do wstępnego egzaminu.
Egzamin wstępny: Każde dziecko dostaje Kartę Odpowiedzi.
o Część I – sprawdza umiejętność uważnego słuchania. Egzaminator czyta fragment
tekstu a egzaminowani muszą policzyć ile razy pojawiło się w nim dane słowo.
Liczbę wpisują w odpowiednia rubrykę na Karcie Odpowiedzi.
o Część II – sprawdza pamięć wzrokową. Egzaminator pokazuje planszę, na której
narysowane są różne przedmioty. Dzieci przyglądają się przez 2 minuty. Potem
pokazana jest im druga plansza, na której brakuje jednego przedmiotu. Dzieci w
odpowiednim miejscu na Karcie Odpowiedzi piszą który to przedmiot.
50
o Część III – sprawdza wyobraźnię. Dzieci słuchają fragmentu tekstu – opisu
postaci. Na tej podstawie muszą ja narysować na kartce papieru, którą dołączają
do Karty Odpowiedzi.
o Część IV – test predyspozycji magicznych. Dzieci wybierają najbardziej
odpowiadające im odpowiedzi, spośród podanych, na pytania różnego typu.
o Wyniki egzaminu zostaną ogłoszone po kolacji (wszystkie dzieci zaliczą egzamin – w
razie potrzeby będą musiały zdać „poprawki”).
• Program rel. (w ramach zajęć wieczornych): Dzień Szósty.
Cele: Uwrażliwienie dzieci na los zwierząt. Uświadomienie im odpowiedzialności jaka
spoczywa na człowieku istniejącym na obraz i podobieństwo Boga.
o Czytamy odpowiedni fragment.
o Rysujemy ulubione zwierzątka, wycinamy i przyczepiamy je do kuli.
o Uczymy się piosenki o Noem.
o Lepimy figurki z modeliny – każdy lepi kogoś z kadry. (Kadra pomaga).
o Rozmowa: Dlaczego mówi się, że jesteśmy stworzeni na obraz i podobieństwo
Boga? Co to oznacza? (Człowiek to nie tylko ciało, ale także dusza i rozum. Ma
panować nad całym światem, ale jest także za ten świat odpowiedzialny).
13 lutego 2005 niedziela
• Msza św. Odprawiona przez Ojca u nas w domu.
• Bieg patrolowy – Śladami Bajek (przeróżnych).
• Program rel.: Dzień Siódmy.
Cele: Uświadomienie sobie wagi niedzieli jako święta, jako dnia szczególnego, wybranego
przez Boga.
o Czytamy odpowiedni fragment.
o Powtórzenie czytania z Ewangelii tej niedzieli.
o Rozmowa: Niedziela jest dniem świętym. „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.”
o Podsumowanie: Śpiewamy piosenkę Jacka Kaczmarskiego „Stworzenie świata”.
Podziwiamy nasze dzieło – kule ziemską GeTeWingów – nic już do niej nie dodajemy
(odpoczywamy).
• Ojciec (?)
• Kominek.
14 lutego 2005 pon (Walentynki)
1. Narty.
2. „Odyseja 2005” – zabawa oparta na podróży Odyssa.* Kuba i Janek – zabawa zasadza
się na rywalizacji pomiędzy poszczególnymi drużynami. Podczas czterech dni zabawy
każda drużyna zbiera punkty. (Im lepiej wykona się zadanie tym więcej punktów się
dostaje.) Wygrywa oczywiście ta drużyna, która uzbiera najwięcej punktów. Po zakończeniu każdego etapu rywalizacji czytamy dzieciom odpowiedni fragment z Odysei.
Cele: oswajanie się z mitami, rozwijanie przeróżnych (fizycznych i intelektualnych) umiejętności.
Część pierwsza – „U Menelaosa”.
• Podróż w czasie i przestrzeni do starożytnej Grecji – cz. I – „Ateny i Sparta”.
• Walentynki - KSW (Kadrowy Show Walentynkowy) przypominamy trochę życiorys św.
Walentego + Pląsy („Alele gogo”, „Wróbelek”, „Papużka” – te zabawy, które nie zostały
do tej pory wykorzystane).
51
15 lutego 2005 wt
- Narty.
- Sprawności I.
- „Odyseja 2005” – część druga – „U Feaków”.
- Program intelektualny, część pierwsza (w przygotowaniu) – scenka przygotowana
przez kadrę, prowokująca paradyskusję.* KasieK i Tosia
- Kominek.
16 lutego 2005 śr
- Narty.
- Sprawności II.
- „Odyseja 2005” – część trzecia – „U Cyklopa”.
- Podróż w czasie i przestrzeni – cz. II – „Kreta i Teby”
- Program intelektualny, cz. druga.
17 lutego 2005 czw.
- Ostatnie narty (Olimpiada narciarska).
- Sprawności III.
- „Odyseja 2005 – część czwarta – „Odys i Penelopa”.
o szczęśliwe zakończenie podliczenie poszczególnych drużyn. Wyniki. Nagrody.
(Każdemu coś się dostanie:)
- Program rel.: Przygotowanie Drogi Krzyżowej – dzieci podzielone na pary, każda para
dostaje jedną stację. Każda osoba z kadry bierze pod swoje skrzydła po ok. dwie/trzy
pary i próbuje im uświadomić (za pomocą różnych technik – rysowanie, „drzewko
skojarzeń”, „cebulka” lub inne) znaczenie tych stacji. Każda osoba z kadry ma także
do dyspozycji tomik wierszy ks. J. Twardowskiego (efekt ma być taki, że na każdej
stacji zostaną powiedziane przez dzieci dwa zdania od siebie i powiedziane z pamięci
dwie (lub więcej) linijki z któregoś z wierszy ks. Twardowskiego.
- Kominek – uczymy się nowych piosenek, które będą nam towarzyszyły podczas Drogi
Krzyżowej w piątek.
- Sabat - Magów Wielka Uczta + PSM (Pokaz Sztuk Magicznych).
18 lutego 2005 pt
- Bieg terenowy po karteczkach, „Śladami Mikołajka”.* Tosia
- Podsumowanie obozu – dwa słowa od każdego z kadry + zabawa w słówka (siedzimy
w kręgu i każdy musi powiedzieć jedno słowo, które kojarzy mu się najsilniej z tym
obozem) + ankieta (pytania czytane na głos przez kogoś z kadry; odpowiedzi najczęściej tak/nie lub a/b/c).
- Pakowanie i sprzątanie.
- Kominek wprowadzający w nastrój Drogi Krzyżowej.
- Droga Krzyżowa – Udajemy się w drogę na pobliską górkę (nie za wielką). Po drodze
na drzewach rozmieszczone są tabliczki z numerami stacji. Każdy (no, prawie każdy)
niesie świeczkę. Dwie osoby (to zmienia się po każdej stacji) niosą symboliczny krzyż
zbity z desek. W czasie przejść od jednej stacji do drugiej śpiewamy piosenki, których
nauczyliśmy się poprzedniego dnia lub wcześniej. XV stację przygotowuje kadra. Na
koniec krzyż wbijamy w śnieg na szczycie góry i gasimy świeczki. Wracamy w ciszy
do domu.
- Pakujemy resztę rzeczy - ostatnie porządki.
- Specjalna modlitwa dziękczynna za obóz.
- Jedziemy do domu... (późnym wieczorem).
52
-
19 lutego 2005 sob
- Przyjazd pod KIK (b. rano).
53
54
Relacje wewnątrz grupy
55
Relacje wewnątrz grupy
• KADRA - KADRA
Ważne jest, żeby na obozie był jasny podział obowiązków i żeby dla dzieci były
jasne funkcje poszczególnych osób w kadrze.
- kierownik obozu - szef - odpowiedzialny za całość (personalnie i prawnie) obozu
i za bezpieczeństwo uczestników. Nie do niego należy wykonywanie różnych prac,
lecz ich koordynacja. Czuwa nad stosunkami wewnątrz kadry, stara się łagodzić
konflikty, dopilnować, aby cała kadra pracowała uczciwie i spełniała swoją rolę
prawidłowo. Jest najwyższą instancją dla dzieci. Musi mieć bezwzględny autorytet i
szacunek.
Kierownik reprezentuje obóz na zewnątrz, prowadzi podsumowania dnia i odprawy
wieczorne.
- oboźny - odpowiedzialny za realizację programu, w praktyce codziennie dostaje
od szefa programowego program na następny dzień i go konsekwentnie wykonuje.
Z racji swych funkcji wchodzi w konflikty z niektórymi uczestnikami - musi być na
to psychicznie przygotowany. Nie tylko realizuje program, ale go także ubarwia.
Na tę funkcję należy wybrać osobę obdarzoną siłą przekonywania i odpornością
psychiczną. Do zadań kierownika obozu należy wprowadzenie pierwszego dnia
oboźnego w jego obowiązki.
- programowy - odpowiedzialny za przygotowanie i wdrożenie programu obozu.
W praktyce wspólnie z oboźnym realizuje program pełniąc jednak funkcję raczej
nadzorczą a nie poganiacza.
- kwatermistrz - jeden z wychowawców, który dba o zaopatrzenie i prowadzi
rachunki
- szef kuchni - odpowiedzialny za program kulinarny i spiżarnię
- samarytanka - osoba odpowiedzialna za apteczkę
- duch sportu - realizuje program sportowy i turystyczny
Kadra zwykle staje się oddzielną społecznością, wtopioną w grupę, ale jednocześnie żyjącą własnym życiem. 80 % sukcesu to zgrany zespół kadry.
Co to znaczy zgrany ?
- solidarność i lojalność
W kadrze nie może być rozgrywek i niezdrowej rywalizacji. Każda intryga odbija
się fatalnie na życiu grupy, zwłaszcza jeśli istnieje tendencja wciągania dzieci do
rozgrywek. Kadra musi nawzajem budować sobie autorytet.
- szacunek wzajemny
Nie można lekceważyć żadnego z członków kadry, każdy z nich musi mieć równe
prawa, możliwość wyrażania swych poglądów i dyskusji nad nimi.
- dojrzałe posłuszeństwo
W kierowaniu grupą obowiązuje jedna myśl, jedna idea, jedność kadry. Nawet
jeżeli uważam, że kierownik nie ma racji nie wolno mi z nim na forum grupy (przy
dzieciach) polemizować.
Odróżnić od służbowego zaślepienia.
- rozsądek i roztropność
Właściwa gospodarka swoimi i cudzymi siłami. Szacunek dla siebie i roztropna
samopomoc.
56
- odpowiedzialność
Kadra jest takim samym członkiem społeczności grupy, jak cała reszta, ale pełni
funkcję wzoru osobowego w sposób świadomy.
- pokora
Trzeba umieć przyznać rację. Wybrać inne od mojego rozwiązania, uznać swój
błąd. Umieć innym zwracać uwagę na błędy. Ogólnie: zapomnieć o sobie.
- fachowość
Podział funkcji (zadań). Wykorzystanie talentów.
Różne problemy
- sektor życia prywatnego
Kadra nie zajmuje się sobą ! Odpoczywamy z dziećmi.
Mądry kierownik goni kadrę, zaś mądrego wychowawcy nie trzeba gonić - robi sam
co trzeba.
- problem par w kadrze
Nie powinny dawać znaku życia, chyba że są na poziomie zaręczyn i wyżej.
- problem stałości
Nie jest dobrze, gdy ktoś z kadry wyjeżdża, czy dojeżdża na obóz. Kierownik
powinien zapewnić możliwość luźnych godzin lub dnia dla szczególnie zmęczonych osób w kadrze.
Zasady dzielenia
Zasady dzielenia
57
58
Metody aktywizujące w katechezie
Zbigniew Barciński
METODY DYSKUSYJNE
Celem metod dyskusyjnych [ 1 ]jest poszukiwanie odpowiedzi na wyraźnie postawione pytanie.
To poszukiwanie ma doprowadzić uczestników do odkrycia prawdy, do ustalenia faktycznego
stanu rzeczy. Aby było to możliwe, konieczne jest sprowokowanie samodzielnego
przemyślenia zagadnień przez uczestników. W metodach dyskusyjnych narzędziem
pobudzenia do myślenia jest wymiana poglądów, zadawanie pytań, argumentowanie, zbijanie
cudzych argumentów. Warunkiem sprowokowania do myślenia jest zaktywizowanie
wszystkich, umożliwienie każdemu wypowiedzi - nawet jeśli w grupie jest 30-40 osób. Taką
możliwość dają pewne techniki porządkujące tok dyskusji i nadające jej strukturę. To
uporządkowanie polega na wyodrębnieniu wyraźnych kolejnych etapów dyskusji oraz na
wykorzystaniu małej grupy oraz forum ogólnego. Do metod dyskusyjnych można włączyć
elementy plastyczne i wizualne.
Każda metoda posiada pewien istotny element, niezmienny oraz elementy, które można
modyfikować tworząc w ten sposób dodatkowe warianty.
Poniżej zostaną opisane trzy metody dyskusyjne: "słoneczko", "puste krzesło" i "2x4x8".
1. "SŁONECZKO"
Istotnym elementem tej metody jest zestawienie poglądów w formie promieni ułożonych z
kartek hasłowo, prezentujących tę samą odpowiedź. Metodę można wykorzystać do
problemów, na które odpowiedzi można przedstawić w formie hasłowego zestawienia.
Potrzebne materiały to kartki (ok. 8 cm x 8 cm), flamastry. Liczba uczestników jest dowolna,
a czas trwania ok. 10 - 15 minut.
Przebieg metody jest następujący:
Organizacja pracy. Dzielimy uczestników na grupy 3-osobowe, stawiamy zadanie np. jakie są najważniejsze cechy Pana Boga?, instruujemy, że wynik dyskusji w formie haseł
wypisują na małych kartkach, każdej grupie dajemy odpowiednią ilość kartek np. 3 oraz
pisaki;
Praca w małych grupach. Uczestnicy dyskutują poszukując odpowiedzi, a wynik dyskusji w
formie haseł wypisują na małych kartkach;
Praca na forum ogólnym. Przedstawiciele grup układają na podłodze słoneczko w ten
sposób, że kartki z tymi samymi hasłami tworzą promienie. Kolejne osoby albo dokładają
kartki do powstałych promieni albo tworzą nowe. Promienie są ułożone wokół okręgu. Po
ułożeniu słoneczka zapraszamy uczestników do spaceru i zapoznania się z promieniami.
(Wcześniej należy wygospodarować w klasie jakąś wolną przestrzeń, gdzie będzie można
rozłożyć "słoneczko").
Możliwe warianty:
• inna wielkość grup - np. po dwie osoby, lub każdy indywidualnie itp.
• różna liczba kartek przypadająca na grupę (zależy to od ilości spodziewanych
hasłowych odpowiedzi).
• dyskusja w grupie może być poprzedzona podróżą w wyobraźni np. jeśli pytanie
brzmiałoby - jakie są cechy dobrego animatora Ruchu Światło-Życie? to można by
poprosić uczestników o zamknięcie oczu i "zobaczenie" w wyobraźni własnych
animatorów (nie dłużej niż 2-3 minuty).
•
59
spacer wokół słoneczka może być wykorzystany na dyskusję - grupową lub np. w
parach o "zawartości" najdłuższych promyków.
2. "PUSTE KRZESŁO"
Istotnym elementem tej metody jest dyskusja przedstawicieli grup reprezentujących różne
rozwiązania postawionego problemu - z możliwością włączenia się innych osób dzięki
pustemu krzesłu. Metoda wymaga takich tematów, w których istnieje duże
prawdopodobieństwo zróżnicowania poglądów wśród członków grupy. Tematy przykładowe:
Materiały: kartki z różnymi propozycjami odpowiedzi na problem postawiony w dyskusji
(poglądy można powiązać z imionami, co może ułatwić odwoływanie się do określonego
poglądu, np. "zgadzam się z Janem, ponieważ...", najlepiej napisać je dużymi literami tak, aby
każdy mógł przeczytać z pewnej odległości), krzesła, kartki A4, flamastry. Liczba jest
dowolna, a czas trwania ok. 40 minut.
Organizacja pracy. Po postawieniu problemu (można pytanie napisać na kartce i wyłożyć na
środku sali) prowadzący proponuje minimum 3 różne odpowiedzi. Są one napisane na
kartkach A4. Najpierw je czyta, a potem rozkłada w różnych miejscach sali. Do tego dodaje
pustą kartkę dla osób, które mają inne propozycje. Zaprasza uczestników do spaceru i wyboru
kartki z wypowiedzią, która jest w największym stopniu zgodna z osobistym poglądem danej
osoby. Uczestnicy siadają wokół wybranych kartek i w ten sposób powstaje kilka mniejszych
grup. Jeśli grupy są zbyt duże (pow. 10 osób) należy je podzielić na jeszcze mniejsze tak, aby
każdy mógł zabrać głos w ciągu 10 minut. Osoby, które wybrały pustą kartkę muszą
sprecyzować swój pogląd.
Praca w małych grupach. W utworzonych grupach uczestnicy zbierają argumenty.
Organizacja pracy na forum ogólnym. Po ok. 10 minutach prowadzący informuje o
konieczności wyboru przez grupy swoich przedstawicieli. Przedstawiciele wychodzą z
krzesłami na środek, siadają w kręgu, a grupy za nimi. Prowadzący dostawia do kręgu jeszcze
jedno "puste krzesło" i informuje, że teraz głos mają tylko osoby w kręgu - przedstawiciele
grup oraz osoby, które usiądą na pustym krześle. Siedząc na pustym krześle (max. 2 minuty)
można wesprzeć swojego przedstawiciela.
Praca na forum ogólnym. Na początek przedstawiciele grup krótko (2 min.) prezentują
istotę swojego poglądu oraz główne argumenty. Następnie rozpoczyna się dyskusja w kręgu.
Z grup siedzących z tyłu za swoim przedstawicielem i obserwujących uważnie dyskusję,
może jednak w każdej chwili wyjść jedna osoba, usiąść na "pustym krześle" i przedstawić
własny pogląd, wesprzeć argumentami reprezentanta grupy lub wskazać na nieścisłości
innych dyskutantów. Po zabraniu głosu wraca do grupy - nie wolno jej brać udziału w
dyskusji. Może tylko obserwować, jak pod wpływem jej argumentów dyskusja dalej się
rozwija. Na "pustym krześle" mogą pojawiać się kolejne osoby, a rolą prowadzącego jest
pilnowanie, by mogły one zabrać głos oraz aby poszczególni dyskutanci mieli możliwość
przedstawiania kolejnych argumentów.
Dyskusja kończy się w określonym czasie, chociaż temat nie będzie wyczerpany. Gdy
poglądy grup są już jasno zarysowane i przedstawione zostały wszystkie argumenty grup,
prowadzący przerywa dyskusję. Daje przedstawicielom możliwość "ostatniego słowa".
Następnie pyta, czy osoby siedzące wokół zmieniły zdanie - jeśli tak, mogą się wraz z
60
krzesłem przesiąść do innej grupy. Na koniec prowadzący może podsumować przebieg
dyskusji i wyrazić własny pogląd.
"2 x 4 x 8"
Istotnym elementem tej metody jest tworzenie coraz większych grup w celu znalezienia
odpowiedzi na postawiony problem.
Potrzebne materiały to arkusze szarego papieru, farby plakatowe, pisaki, pędzle, taśma
klejąca (musi ich być odpowiednia ilość). Najlepiej jeśli liczba uczestników podzielna jest
przez 8, a więc 24, 32, 40, a czas trwania ok. 45 minut.
Organizacja pracy. Uczestnicy tworzą pary. Osoby mogą dobrać się w pary lub też być
podzielone według jakiegoś kryterium (np. podchodzą do siebie osoby, które się nie znały,
siedzące naprzeciw). Prowadzący podaje problem dyskusji. (może to być jeden problem dla
wszystkich lub też problem można rozłożyć na kilka pomocniczych i wtedy takim
cząstkowym problemem zajmują się po 4 pary). Podanie problemu w sytuacji kilku
problemów cząstkowych może być tylko do wiadomości grup. Prowadzący podaje czas
rozmowy - zwykle powinno to być kilka minut (5 do 10) z zaznaczeniem, że obie osoby
powinny wypowiedzieć się na dany temat.
Praca w małych grupach. Pierwszy etap to rozmowa w dwójkach. Drugi etap następuje po
2-3 minutach. "Dwójki" łączą się w "czwórki" (należy pilnować, by zespoły się nie
pomieszały, prowadzący powinien koordynować łączenie się zespołów) i wymieniają
dotychczasowymi wnioskami. To wymiana zdań w czwórce - dwie dwójki przysiadają się do
siebie i znów kilka minut rozmawiają, zaczynając od przedstawienia pierwszych skojarzeń,
wniosków, jakie nasunęły się w rozmowie w parach. Po kilku minutach następuje trzeci etap
dyskusji: czwórki łączą się w "ósemki" i znowu wymieniają poglądy między sobą. W ten
sposób przy 40 osobach powstaje pięć grup ośmioosobowych. Zadaniem "ósemki" jest
podsumowanie dyskusji. Jej wyniki może grupa przedstawić w postaci wypunktowanych
wniosków. Wnioski wypisuje się grubym pisakiem na dużym arkuszu szarego papieru tak,
aby można je było swobodnie przeczytać z dużej odległości. Innym sposobem przedstawienia
wyników dyskusji polega na stworzeniu przez grupy plakatu. W tworzeniu plakatu uczestnicy
powinni oprzeć się głównie na informacjach, które padły podczas dyskusji. Grupa poszukuje
przemawiających symboli, które ilustrują jej stanowisko. Plakat może być malowany
kredkami lub farbami. Potrzebne są arkusze szarego papieru, kredki lub farby, pędzle i
kubeczki na wodę. Zasadą jest przydzielenie każdemu pędzla i zapewnienie dostępu do farb.
Jeszcze inna możliwość to stworzenie plakatu w formie rebusu.
Organizacja pracy na forum ogólnym. Prowadzący prosi o wywieszenie plakatów, i
zaprasza do podejścia do pierwszego plakatu.
Praca na forum ogólnym. Gdy wszystkie plakaty są gotowe, wieszamy je w widocznym
miejscu. Podchodząc kolejno do każdego z nich uczestnicy starają się odgadnąć jakie treści
chcieli przekazać autorzy plakatu. Wywieszone plakaty są najpierw interpretowane przez
osoby z innych grup, a potem autorzy plakatu mówią o swoich intencjach. Nagradzamy grupę
brawami i przechodzimy do następnego plakatu.
Metoda "2x4x8" jest możliwa do wykorzystania nawet w bardzo dużej grupie, o ile istnieją
możliwości swobodnego przemieszczania się w sali, przesuwania stolików, a najlepiej
samych krzeseł.
61
Przykładowym problem w dyskusji "2x4x8" może być co jest istotą sakramentu pojednania?
Przy 40 osobach czterem kolejnym "dwójkom" podajemy jeden z pięciu warunków dobrej
spowiedzi np. żal za grzechy. Warunki można napisać na kartce i w tej formie dać zespołom
lub przekazać informację szeptem. Gdy wszyscy znają "swój" warunek rozpoczynana się
dyskusja. Gdy powstaną już "ósemki", ich zadaniem jest stworzenie plakatów na temat
"swojego" warunku. W ten sposób powstanie 5 plakatów, które następnie będą interpretowane.
Zbigniew Barciński
1
Techniczny opis wielu metod dyskusyjnych zawarty jest w książce: U. Baera, Gry
dyskusyjne, Lublin 1997. Metody te można zaadaptować do problematyki
katechetycznej. Książkę tę można zamówić w biurze PSPZ KLANZA, ul. Jezuicka
4/9, 20-113 Lublin, tel. 0-81/53-465-83.
62
Metody dyskusyjne podczas katechez i spotkań
grup parafialnych
Ks. Piotr Duksa
Młodzież, którą spotykamy na katechizacji stanowi czasami "niezły orzech do
zgryzienia". Często czujemy się bezradni wobec jej obojętności, znudzenia, niezrozumienia i
"rozbrykania". Wielu z nas widzi niewystarczalność sugestii zawartych w podręcznikach do
katechezy.
Aby katechizacja spełniła swój cel, musi być oparta na osobistym zaangażowaniu ucznia. Bóg
kieruje swoje orędzie do człowieka, który może je przyjąć lub odrzucić. Katechizowany
powinien mieć świadomość zarówno dobrowolności jak i ważności dokonywanych wyborów
życiowych.
Katecheta z jednej strony ma do spełnienia misję ewangelizacji, formacji, nauczania, a z
drugiej musi liczyć się z mentalnością i nastawieniem katechizowanych. Jednym ze sposobów
połączenia tych dwóch płaszczyzn jest praca metodami dyskusyjnymi, które pomagają
młodzieży w osobistym przeżyciu omawianych prawd, nie pozwalają zostać obojętnym
wobec Bożych propozycji.
Dydaktycy zwracają uwagę na zagrożenia biernej postawy w procesie nauczania. Wiadomości
zdobyte w sposób bierny nie stają się wewnętrzną własnością uczniów, nie wpływają na ich
rozwój oraz nie są wykorzystywane w sytuacjach problemowych. Metody dyskusyjne
stwarzają sytuację emocjonalnego zaangażowania się w poznawane prawdy. Rozwijają
współdziałanie uczniów, a przede wszystkim czynne zaangażowanie w katechezę.
Decydując się na pracę metodami dyskusyjnymi, decydujemy się tym samym na ryzyko decydujemy się na pełne i wiarygodne publiczne otwarcie się na drugiego człowieka.
1. Dyskusja zespołowa
Jest to metoda przeznaczona dla klas starszych. Jej celem jest rozszerzanie i pogłębianie
wiadomości na jakiś temat. Przedmiotem dyskusji mogą być tylko te treści, te zagadnienia i
problemy, w stosunku do których zakładamy zróżnicowanie poglądów.
Walory dyskusji:
•
•
•
•
•
Bardzo angażuje wszystkich uczestników, nawet tych biernych, którzy się tylko
przysłuchują.
Ćwiczy poprawne myślenie i umiejętność ścisłego formułowania własnych
wypowiedzi.
Uczy prawidłowego odnoszenia się do osób zajmujących odmienne stanowisko.
Kształtuje umiejętność oceny i analizy podanych argumentów.
Służy także kształtowaniu postaw moralnych.
Przebieg dyskusji:
•
•
Podanie tematu dyskusji.
Zagajenie, wprowadzenie w celu umożliwienia uczniom zrozumienia jej tematu (np.
przypomnienie pewnych wiadomości, odczytanie fragmentu Pisma świętego, przykład
egzystencjalny, materiał filmowy). Jest to istotny element dyskusji. Od sposobu jego
przeprowadzenia zależy w dużym stopniu efektywność następnych etapów. Zagajenie,
to przysłowiowe wbicie kija w mrowisko, to wyzwolenie aktywności uczniów, to
Metody dyskusyjne podczas katechez i spotkań grup parafialnych
•
•
•
•
63
pobudzenie ich do zabierania głosu. Czas zagajenia jest stosunkowo krótki, nie może
przekraczać 5 minut. Ale zwarta i skondensowana forma z dużym ładunkiem
treściowo - emocjonalnym, ma stanowić "punkt zapalny".
Dyskusja właściwa.
Podsumowanie (katecheta mając w pamięci wszystkie zarysowane stanowiska,
powinien zaprezentować taką moc argumentacji, posługując się zarówno błędnymi
hipotezami, wykazując ich nielogiczność lub sprzeczność z nauką, jak i argumentację
pozytywną wzbogaconą dodatkowymi elementami nie poruszanymi dotąd w dyskusji).
Wyciągnięcie wniosków (jest to część finalna spotkania). Winny temu towarzyszyć
osobiste refleksje, a nawet jasno określone wnioski na przyszłe życie. Naturalnym
przedłużeniem ożywionej dyskusji może stać się praca domowa uczniów. Praca
domowa, która może stać się próbą do przeprowadzenia dialogu z samym sobą, próbą
nakreślenia swoich wcześniejszych postaw i zapatrywań z tym, co mnie dodatkowo
wzbogaciło, co spowodowało zmianę moich dotychczasowych zapatrywań.
Udzielenie pochwały tym uczniom, którzy aktywnie uczestniczyli w zajęciach.
Zadania prowadzącego dyskusję:
•
•
•
•
•
•
•
•
Prośba o komentarz, ustosunkowanie się, udzielenie głosu uczestnikom.
Parafrazowanie wypowiedzi uczestników, by można było przekonać się, czy
wypowiedź została jednoznacznie zrozumiana (uwaga na ... echo pedagogiczne!).
Nadanie dyskusji kierunku przez krótkie podsumowania i kolejne pytania.
Dokonanie na koniec podsumowania.
Zapewnienie wszystkim dyskutującym równych praw (każdy musi mieć pewność, iż
wyrażony przez niego pogląd nie będzie zironizowany, wyśmiany czy wykpiony
zarówno przez kolegów jak i prowadzącego dyskusję, np. co ty możesz wiedzieć o
wychowaniu, skoro nawet nie masz dzieci... lub co za głupi wniosek...)
Przeciwdziałanie stosowaniu argumentów nie fair, np. fałszowanie danych lub źródeł
danych, wypowiadanie opinii w postaci faktów (np. jak podają socjologowie młodzież
jest coraz gorsza - gdzie podają? jacy socjologowie? skąd mają takie dane? z kim
porównują: człowiekiem z paleolitu, żakami krakowskimi...).
Przeciwdziałanie odbieganiu od tematu.
Zachęcanie nieśmiałych uczniów do zabierania głosu.
2. Dyskusja wielokrotna
Występują w niej następujące fazy:
•
•
•
•
•
Wysunięcie podstawowych problemów, które mają być rozwiązane.
Podział na małe grupy i dyskusja nad poszczególnymi zagadnieniami pod kierunkiem
przewodniczącego grupy.
Przedstawienie wyników dyskusji, prezentacja stanowiska grupy.
Do przedstawionego stanowiska mogą ustosunkować się członkowie pozostałych grup
zgłaszając swoje poglądy, własne punkty widzenia.
Podsumowanie całości.
3. Panel
Jest to dyskusja kilku uczniów wcześniej wybranych i odpowiednio przygotowanych - o
skrajnie odmiennych zdaniach - wobec szerszego grona, które początkowo jedynie się
przysłuchuje, potem zaś włącza się w dyskusję. W końcowej części specjaliści jeszcze raz
64
podsumowują wypowiedzi. Ten rodzaj dyskusji wart jest zastosowania szczególnie wtedy,
gdy chcemy młodzieży przedstawić rozpatrywane zagadnienie z różnych punktów widzenia.
Przebieg zajęć:
•
•
•
•
•
•
Prowadzący przedstawia problem, wprowadzenie.
Udzielenie głosu dyskutantom, którzy mają ściśle określony czas na przedstawienie
swojej wypowiedzi, własnego punktu widzenia.
Dialog między stronami.
Wysłuchujemy poglądów, świadectw osób z sali.
Ponownie włączają się specjaliści i odnoszą się do przedstawionych wypowiedzi.
Podsumowanie prowadzącego.
4. Okrągły stół
Nieformalna, swobodna wymiana zdań. Rozpoczynamy od pytania ogólnego: co sądzicie na
temat...?
Nie określamy odmiennych stanowisk (jak przy dyskusji zespołowej, wielokrotnej czy
panelu).
5. Dyskusja seminaryjna
Uczestnicy są przygotowani do tematu przez wcześniejsze zapoznanie się z określoną
literaturą przedmiotu i własne prace, referaty.
6. Metoda trybunału
Jeżeli mamy dokonać określonego osądu danego zdarzenia, zjawiska, postawy danej osoby
lub grupy osób, wówczas można ze społeczności uczniowskiej uczynić quasi trybunał
sądowy.
Przebieg zajęć:
I.Wyznaczamy:
sędziego,
prokuratora,
grupę ławników,
a pozostałym uczniom na zasadzie dobrowolności powierzamy rolę obrońców i
oskarżycieli.
II.Sędzia otwiera "przewód sądowy", określa przedmiot rozprawy, czuwa nad całością
przebiegu "przewodu sądowego".
III.Prokurator wygłasza mowę "oskarżycielską" wskazując na zakres winy.
IV.Następnie zabierają głos "rzecznicy stron" uzasadniając swoje racje. Ta część
katechezy może przybrać charakter bardzo ożywionej dyskusji. Nad jej przebiegiem i
odpowiednią formą rozprawy czuwa sędzia (może być nim któryś z uczniów lub osoba
prowadząca katechezę).
V.Na zakończenie prosimy ławników (5-7 osób) by opuścili klasę i uzgodnili swój
werdykt (winien lub nie winien).
VI.Po naradzie przewodniczący ławników informuje o wyniku narady, a sędzia ogłasza
ostateczny wyrok.
VII.Po wydaniu wyroku uczniowie klasy akceptują lub negują wyrok podając swoje
argumenty. W ten sposób rozpoczyna się dalsza część procesu, w której do głosu
dochodzą osoby uczestniczące w katechezie.
65
VIII.Na zakończenie głos zabiera katecheta, który cały czas obserwuje przebieg dyskusji.
Podaje swoją opinię i konfrontuje ją z wypowiedziami katechizowanych.
W stosowaniu tej metody należy pamiętać, że nie wszystkie sprawy, tematy się do tego
nadają. Nie można osądzać spraw oczywistych lub dogmatów wiary (osądzać przed
trybunałem istnienie Boga, prawdy wiary, sprawę przerywania ciąży, eutanazji - które mają
swój jednoznaczny wydźwięk). Nie można w uczniach wywoływać co do pewnych faktów
wątpliwości.
Przykłady tematów:
•
•
•
•
Oskarżamy lub bronimy Poncjusza Piłata.
Oskarżamy lub bronimy zaparcie się Piotra.
Oskarżamy lub bronimy model rodziny 2+1.
Oskarżamy lub bronimy samotne matki.
7. Burza mózgów
Metoda ta polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązania jakiegoś zadania.
Wszędzie tam, gdzie chodzić nam będzie o wielość dróg prowadzących do osiągnięcia danego
celu, najwłaściwszym sposobem nauczania będzie właśnie "burza mózgów".
Przebieg zajęć:
•
•
Wytworzenie sytuacji problemowej i postawienie złożonego problemu
Uczniowie zgłaszają pomysły i zapisują je na tablicy:
każdy uczeń ma prawo zgłaszać tyle pomysłów, ile chce, przy czym
każdorazowo wolno zgłosić tylko jeden pomysł,
wolno zgłaszać pomysły nawet pozornie nierealne,
pomysłów nie wolno komentować ani oceniać.
• Podział uczniów na 4-5 grup z przyporządkowaniem każdej grupie równej ilości
zgłoszonych wcześniej pomysłów (jeżeli uczniowie zgłosili 20 pomysłów, zostali
podzieleni na cztery grupy, wówczas każdej grupie przypada po pięć kolejnych
pomysłów).
• Analiza poprzez poszczególne grupy przydzielonych im pomysłów z logiczną ich
hierarchizacją.
• Prezentacja przez poszczególne grupy najlepszych pomysłów z ich uzasadnieniem.
• Zaznaczenie na tablicy najlepszych pomysłów (z 20 wcześniej zgłoszonych wybrano
np. 4 najlepsze).
• Dyskusja zespołowa nad wyborem spośród czterech najlepszych pomysłu tzw. super i
dokonanie końcowej hierarchizacji.
W metodzie "burzy mózgów" wychodzimy od zgromadzenia możliwie najbogatszego
materiału wyjściowego, aby później na drodze intelektualnej selekcji wybrać te najlepsze i
możliwe do zrealizowania. Można ją stosować od V klasy szkoły podstawowej.
Metodę tę nazywa się także "giełdą pomysłów". Zanim trafiła do szkół jako metoda nauczania
była stosowana przy poszukiwaniu niekonwencjonalnych rozwiązań określonych problemów
technicznych, naukowych i społecznych.
8. Metoda "metaplanu"
Przebieg zajęć:
Uczniów dzielimy na kilka grup 4-6 osobowych. Katecheta podaje (zapisuje na tablicy)
problem - temat katechety - wymagający rozważenia i rozwiązania.
Sformułowanie problemu jest ważne, ponieważ od tego zależy, jakie przyjmiemy pytania
pomocnicze, np.
66
Problem główny: Co zrobić, żeby ...?
Pytania pomocnicze:
Jak jest?
Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?
Jak powinno być?
Wnioski
lub:
Problem główny: Jak doskonalić postępowanie...?
Pytania pomocnicze:
Jakie są wady (niedoskonałości) postępowania...?
Jakie powinno być postępowanie?
Co należy zrobić?
I.Uczniowie pracują w grupach. Na dużym formacie papieru grupy rysują schemat (tab.)
II.Katecheta przypomina, że wypisywane myśli, poglądy nie muszą być formułowane w
postaci okrągłych stwierdzeń, lecz mogą stanowić równoważniki zdań.
III.Po upływie określonego czasu poszczególne grupy relacjonują swoje przemyślenia.
Problem (temat)
Jak
.......................
.......................
.......................
Dlaczego,
nie
jest
jak
powinno
.......................
.......................
.......................
jest?
tak,
być?
Jak
powinno
.......................
.......................
.......................
być?
Wnioski:
.......................
.......................
.......................
9. Sherlock Holmes
Przebieg zajęć:
•
•
•
•
Każdy uczeń wybiera sobie w myśli jakąś postać historyczną (z Biblii, historii
Kościoła) lub powszechnie znaną osobę mającą związek z religią, Kościołem.
Aby uniknąć tych samych wyborów uczniowie, zachowując tajemnicę przed klasą,
mogą uzgodnić swój wybór z katechetą.
Następnie każdy na kartce wypisuje nazwy sześciu przedmiotów mających związek z
wybraną osobą. Uczniowie odczytują po kolei to, co napisali. Zadaniem reszty grupy
jest odgadnięcie, z kim związane są wymienione rzeczy.
Zamiast odczytywać, można te przedmioty rysować lub przedstawiać pantomimicznie.
10. Technika słowa przypadkowego
Przebieg zajęć:
•
Uczniowie zapisują konkretny problem, który powinien być rozwiązany.
•
•
67
W losowy sposób dobierają słowa przypadkowe, które mają stać się podstawą do
utworzenia odległych "bocznych" skojarzeń. Nie mogą to być specjalnie dobrane
słowa, które nam z jakichś powodów odpowiadają, ale słowa wylosowane z
encyklopedii, leksykonu lub słownika ortograficznego, najlepiej rzeczowniki
pospolite, które prowokują wiele skojarzeń.
Następnie każdy uczeń odpowiada w myślach na pytanie:
jakie skojarzenie w związku z tym problemem (tematem katechety) nasuwa mi wylosowane słowo?
jakie pomysły, idee lub kierunki myślenia sugeruje?
•
•
•
•
Ostatecznie uczniowie zapisują na tablicy konkretne pomysły, rozwiązania powstałe
pod wpływem skojarzeń ze słowem przypadkowym.
Dyskusja, konfrontacja rozwiązań. Wybór właściwych.
Rozwiązanie problemu.
Wyciągnięcie wniosków dla życia.
11. Konferencja prasowa
Przebieg zajęć:
•
•
•
•
Przydział i opracowanie zagadnień.
wariant I:
Katecheta na wcześniejszej katechezie przydziela każdemu uczniowi jedno hasło
(może to uczynić przez losowanie).
wariant II:
Katecheta przydziela uczniom hasła do opracowania podczas lekcji. Udostępnia
także materiały pomocnicze (np. słowniki, encyklopedie, literaturę pomocniczą,
artykuły).
Przykładowe zagadnienia - hasła: adoracja, Anioł stróż, bazylika, brewiarz, cud,
czyściec, dekalog, diecezja, dogmat, dyspensa, egzorcyzm, ekskomunika, encyklika,
eutanazja, grzechy przeciwko Duchowi Świętemu, herezja, imprimatur, instytuty życia
konsekrowanego, katolicka nauka społeczna, Kazanie na Górze, krzyż - rodzaje,
liturgia, medytacja, modlitwa, parafia, predestynacja, rekolekcje, rodzice chrzestni,
seminarium duchowne, sumienie, synod, teologia, wiara, zakon.
Konferencja (prezentacja poszczególnych haseł). Zespół klasowy zadaje osobie
opracowującej dane hasło pytania tematycznie związane z omawianych zagadnieniem.
Nad porządkiem i poprawnością odpowiedzi czuwa katecheta.
Podsumowanie.
Ks. Piotr Duksa
Opracowano na podstawie:
1. M. Taraszkiewicz, Jak uczyć lepiej?, Warszawa 1996.
2. M. Śnieżyński, Zarys dydaktyki dialogu, Kraków 1997.
3. A. Długosz, Jak przygotowywać i oceniać katechezę?, Częstochowa 1997.
4. M. Korgul, Dydaktyka dla katechetów, Legnica 1997.
5. W. Kubik, Zarys dydaktyki katechetycznej, Kraków 1990.
6. W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1996.
7. R. I. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa 1995.
8. J. Antoszkiewicz, Metody heurystyczne, Warszawa 1982.
9. K. Jachimska, Grupa bawi się i pracuje. Zbiór gotowych gier i ćwiczeń
psychologicznych, Wrocław 1994.
10. Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995.
68
11. J. Półturzycki, Dydaktyka dla nauczycieli, Toruń 1996.
12. A. Wiszniewski, Jak przekonywująco mówić i przemawiać, Warszawa 1994.
13. D. Topa, Aktywizacja kształcenia metodami gier dydaktycznych. w: Katecheta w
szkole, Red. Śnieżyński, Kraków 1994.
14. S. Kulpaczyński, Aktywizowanie katechizowanych, Lublin 1997.
15. E. Schopler, Techniki nauczania dla rodziców i profesjonalistów, Gdańsk 1995.
16. E. Perrott, Efektywne nauczanie, Warszawa 1995.
17. Porządek i przygoda. Lekcje twórczości. Podręcznik eksperymentalny, Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.
18. K. Szmidt, Przewodnik metodyczny dla nauczycieli. Porządek i przygoda. Lekcje
twórczości, Warszawa 1997.
Powyższe teksty pochodzą ze strony internetowej:
www. katecheta.pl
Serdecznie polecamy.
Nagrody i kary
69
Nagrody i kary
Nagrody i kary służą modelowaniu zachowania, czyli mają wywoływać i wspierać dobre
zachowania, a zmieniać złe.
MAMY DO DYSPOZYCJI ŚRODKI PRZYJEMNE (BODŹCE POZYTYWNE; „MARCHEWKA”) I PRZYKRE (BODŹCE
NEGATYWNE, „KIJ”). ZARÓWNO PRZYJEMNOŚCI, JAK I PRZYKROŚCI MOGĄ SŁUŻYĆ DO OBU CELÓW: NAGRADZANIA I
KARANIA. NA PRZYKŁAD OPERUJĄC PROSTĄ PRZYJEMNOŚCIĄ, JAKĄ JEST DESER, MOŻEMY DZIECKO NAGRODZIĆ
(DODATKOWA PORCJA) LUB UKARAĆ (POZBAWIĆ DESERU CAŁKIEM). TO SAMO DOTYCZY PRZYKROŚCI: WYKONANIE
NIEPRZYJEMNEJ PRACY NA OBOZIE (NP. SZOROWANIE PRZYPALONYCH GARÓW) MOŻE BYĆ KARĄ, A ZWOLNIENIE OD
TEGO OBOWIĄZKU – NAGRODĄ (UWAGA: KARANIE PRACĄ WYMAGA NAMYSŁU I ROZWAGI. PRACA NA RZECZ OBOZU
W OGÓLE ANI KONKRETNE ZAJĘCIA NIE MOGĄ KOJARZYĆ SIĘ DZIECIOM WYŁĄCZNIE Z KARĄ). PONIŻEJ SCHEMAT,
KTÓRY PRZEDSTAWIA TĘ ZALEŻNOŚĆ.
TAK
NIE
PRZYJEMNOŚĆ
NAGRODA
KARA
PRZYKROŚĆ
KARA
NAGRODA
Skuteczniejsze jest operowanie przyjemnością niż przykrością!
Zauważmy, że dobre i złe zachowanie to dwie strony medalu; chcemy, żeby dobre zastąpiło
złe (czyli zmiana złego zachowania oznacza wspieranie zachowania dobrego). Na przykład,
jeśli chcemy oduczyć naszą grupę (lub poszczególnych jej członków) przeklinania, możemy
to osiągnąć na dwa sposoby: karząc za przeklinanie (przysiady) albo wspierając
alternatywne dobre zachowanie (konkurs: kto wytrzyma dzień bez przeklinania). To drugie
jest skuteczniejsze: zmiana zachowania osiągana za pomocą nagród jest trwalsza.
Zawsze lepiej jest nagradzać niż karać!
Potrzebny jest jasny system kar i nagród. Dzieci muszą dobrze znać jego zasady. To
daje im poczucie bezpieczeństwa.
Nagrody stosujemy:
1. często (bo prowadzimy działania wychowawcze, a wiemy już, że lepiej jest nagradzać
niż karać)
2. publicznie, na forum grupy (to znacznie zwiększa wychowawczą siłę nagrody i
sprawia, że działa zarówno na dziecko nagrodzone, jak i na resztę grupy).
Nagrody nie muszą mieć charakteru materialnego (z takimi nie należy przesadzać, bo mogą
wyrobić w naszej grupie interesowną postawę: nie ma nagrody, nie warto się starać – a
naszym celem jest, żeby dobre zachowanie się utrwaliło).
Inne sposoby nagradzania:
- pochwała, wyrazy uznania: w indywidualnej rozmowie lub na forum
- symboliczne: dyplom, trofeum
- wplecione w obrzędowość grupy (np. punkty do awansu albo specjalna funkcja)
Kary powinny być:
1. szybkie, bez celebrowania
2. krótkie (osiągają skutek, nie zamieniają się w upokorzenie i demonstrację siły
karzącego, nie dają czasu na bunt)
70
3. wymierzone zaraz po zachowaniu, za które karzemy (inaczej mogą wywoływać
poczucie niesprawiedliwości; pamięć dziecka nie sięga zbyt daleko, a długie
oczekiwanie na karę może dodatkowo pogorszyć zachowanie. Brak zapowiedzianej
kary zaburza poczucie bezpieczeństwa delikwenta i grupy)
4. adekwatne (nie za surowe, ale i nie zbyt bagatelne, jeżeli sytuacja jest naprawdę
poważna. Dotkliwość tej samej kary jest różna dla różnych dzieci!)
5. skierowane przeciwko złemu zachowaniu, a nie samej osobie
6. nigdy nie wymierzane publicznie.
NIGDY NIE STOSUJEMY KAR CIELESNYCH ANI UPOKARZAJĄCYCH
(uwaga: dla różnych dzieci różne rzeczy mogą być upokorzeniem, zależnie od ich
wrażliwości i słabych punktów)!
Takie kary dają rezultat odwrotny od zamierzonego: zamiast prowadzić do zmiany
zachowania wywołują bunt, agresję i inne szkody emocjonalne; dziecko czuje się
napiętnowane, co pogarsza jego funkcjonowanie w grupie; zaczyna nienawidzić
karzącego i grupy.
KARANE FIZYCZNIE DZIECKO UCZY SIĘ, ŻE AGRESJA JEST
AKCEPTOWALNYM SPOSOBEM WPŁYWANIA NA ZACHOWANIE INNYCH.
Możemy natomiast:
-
zganić kogoś, w indywidualnej, poważnej rozmowie (zaskakująco skuteczne) lub na
forum (z tym trzeba uważać)
zastosować karę symboliczną (np. ośle uszy – uwaga: może być upokarzające)
-
odwołać się do naszej obrzędowości (odebranie punktów, degradacja).
-
Potrzeby fizyczne dzieci
Potrzeby fizyczne dzieci
71
72
Potrzeby psychiczne dzieci
73
Potrzeby psychiczne dzieci
Wszechstronny rozwój:
ROZWÓJ FIZYCZNY
ROZWÓJ INTELEKTUALNY
ROZWÓJ MORALNY
ROZWÓJ PSYCHOSPOŁECZNY → SPOŁECZNY
→ EMOCJONALNY
Aby przebiegał prawidłowo, trzeba:
- dostarczać bodźców
- zapewniać bezpieczeństwo
- określać granice, wyznaczyć zasady.
Piramida potrzeb – Abraham Maslow
Transcendencja
Samorealizacja
Estetyka
Poznanie
Szacunek
Przynależność
Bezpieczeństwo
Fizjologia
3.
4.
5.
6.
7.
Potrzeba duchowa (transcendencji): religijna
Potrzeba samorealizacji: posiadania celów i dążenia do ich realizacji
Potrzeby estetyczne: harmonii i piękna
Potrzeby poznawcze: wiedzy i rozumienia
Potrzeba szacunku: poczucia własnej wartości, bycia szanowanym i szanowania
innych
8. Potrzeba przynależności: więzi z innymi, miłości i bycia kochanym
9. Potrzeba bezpieczeństwa: fizycznego i psychicznego
10. Potrzeby fizjologiczne: jedzenie, picie, oddychanie
74
Mała i duża obrzędowość
Część IV - Gry, zabawy, pomysły
75
76
Podróż w czasie i przestrzeni
●
Najważniejsze cele:
1. Poznanie jakiegoś innego kraju, kultury
2. Dobra zabawa (często jest to najlepiej wspominane przez dzieci
wydarzenie z całego obozu)
●
Cechy dobrej podróży:
1. Oryginalność
2. Szybkie tempo zabawy
3. Dbałość o szczegóły
4. Różnorodność elementów
5. Czas trwania: raczej nie dłużej niż jeden dzień (żeby nie znudzić)
6. Podróż powinna być przygotowana (wraz z większością szczegółów)
przed wyjazdem (to jest bardzo czasochłonne)
7. Dobrze jeśli cel podróży i jej elementy będą dla dzieci niespodzianką
8. Najważniejsza jest wyobraźnia!!!
●
Etapy przygotowywania podróży:
1. Trzeba zdecydować czy podróżujemy tylko w przestrzeni, w czasie czy w
”obu wymiarach”
2. Wybrać cel podróży (np. Rzym X w.)
3. Przygotować ”rekwizyty”:
- bilety, paszporty i inne papiery
- pieniądze, karty kredytowe, sztabki ”złota”
- plakaty ze słynnymi miejscami
- muzyka
- słówka w pasującym języku
- jakieś jedzonko
- quiz na koniec podróży
●
Ramowy plan:
1. Wyjazd. w zależności od tego gdzie wyjeżdżamy wybieramy odpowiedni
środek lokomocji (wehikuł czasu, samolot, łódź...), przygotowujemy
jakieś papiery np. bilety, paszporty, legitymacje... Robimy odprawę
paszportową. Formujemy się w pojazd i odlatujemy, odpływamy itp.
Poszczególne dzieci mogą być skrzydłami, wioślarzami albo klaksonem.
W trakcie podróży dobrze aby jacyś stewardzi (kadra) podali jakiś
posiłek.
2. Zwiedzanie (całą grupą). Gdy już dotrzemy do celu dobrze jest zrobić
najpierw wycieczkę z przewodnikiem (np. autokarową), obejrzeć
najbardziej znamienite miejsca (namalowane na plakatach, udekorowane
namioty...), pokazać miejsca warte odwiedzenia w czasie wolnym,
opowiedzieć o historii i kulturze regionu (nie za długo!). Można też
przeprowadzić kurs tańca narodowego, stworzyć ”żywy obraz”
ilustrujący jakiś ważny dziejowy moment
3. Czas wolny. to powinna być najdłuższa część podróży - wtedy dzieci
bawią się najlepiej. Uczestnicy powinni mieć szansę obejrzenia jeszcze
raz miejsc pokazywanych podczas zwiedzania. Każda osoba z kadry
powinna zająć się obsługą jednego ”punktu usługowego”. Sprawdzone
pomysły na takie ”punkty” to np.:
- szkoła języka
- restauracja serwująca narodowe dania
- wycieczki łodzią (pontonem), przejazdy metrem, kolejką
Podróż w czasie i przestrzeni
77
- nauka narodowego stylu walki (do tego zawody)
- pracownia krawiecka (pod opieka krawca dzieci ”szyja” narodowe
stroje np. z krepiny)
- sklepik z pamiątkami
4. Quiz i wyjazd. Po czasie wolnym warto jest zrobić w formie konkursu
jakiś quiz podsumowujący wiedzę o danym miejscu i czasie. Potem
trzeba jeszcze ”wrócić” do obozu, najlepiej tą samą drogą którą go
”opuściliśmy”, choć z mniejszą pompą bo zrobiło się późno.
Przykład:
podróż w przestrzeni do Egiptu. Wiek dzieci: ok. 8 lat. Program został przeprowadzony
w ośmiu odcinkach, trwał 3 dni, czyli moim zdaniem za długo (”trochę się rozlazł”). Ale
i tak dobrze wspominany przez dzieci. Przez długość trwania i młody wiek dzieci
formuła nieco inna niż ta zaproponowana powyżej.
EGIPT I dużo czasu na obozie zajmie nam podróż w czasie i przestrzeni po Egipcie.
Rozpoczniemy ją podróżą. Najpierw polecimy samolotem nad Nil, a stamtąd łodzią w
głąb kraju. Dzieci zapisane do szkoły egipskiej robią z szarego papieru i patyków
papirusy. Będą bawić się w typowe gry dzieci egipskich ”Koza” i ”Bieg kolanowy” a
także ”spychanie z desek jak z łodzi do wody”.
EGIPT II uczymy się hieroglifów na uprzednio zrobionych przez nas papirusach.
Każde dziecko ma własny szablon aby łatwiej było im poznać tajniki tej trudnej sztuki.
Później będą konkursy na szybkie czytanie pisanie i liczenie po egipsku.
EGIPT III pragniemy stworzyć nastrój tajemniczości w domku, do którego normalnie
dzieciom nie wolno wchodzić. Będzie to egipski grobowiec, a w nim mumia.
EGIPT IV nauka tańca i chodzenia egipskiego a także robienie świętej grzechotki
Sistrum z kapsli po butelkach. Na koniec ułożymy układ taneczny.
EGIPT V gra terenowa: ”Asyryjczycy kontra Egipcjanie” dwa obozy, zabijanie
przeciwnika przez zrywanie ogona (doczepionej do każdego bandamki). Po pasie
neutralnym chodzą mumie (kadra). Każda z drużyn ma za zadanie przenieść skarby z
obozu przeciwnika do swojego. Obozami będą szałasy wcześniej przez nas zrobione.
EGIPT VI robienie wachtami makiet Egiptu z masy solnej
EGIPT VII quiz z wiedzy o Egipcie
EGIPT VIII uroczyste zakończenie podróży po Egipcie. Dziewczynkom wcześniej
zrobimy egipski makijaż. Na ognisku podamy wyniki quizu, zjemy egipskie figowe
ciasteczka, popląsamy i potańczymy.
Alfabet Morse'a dla leniwych
Telegraf (do którego użycia niezbędny jest alfabet Morse’a) był jeszcze niedawno
jedynym szybkim narzędziem do porozumiewania się na duże odległości.
Proponujemy, abyś nauczył(a) się tego alfabetu. Może Ci on się bardzo przydać. Aby
uprościć Ci zadanie, obok zapisu w i znajdziesz wyrazy (czasami nieco dziwne)
zaczynające się na daną literę, podzielone na sylaby. Każda sylabaoznacza jeden
znak. Sylaba, w której jest litera “o” oznacza “-”, natomiast każda inna oznacza ”?”.
Wystarczy więc, żebyś nauczył(a) się tych słówek, aby potrafić wymyślić jakie znaki
( i) oznaczają daną literę.
78
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
W
Y
Z
?–
– ???
– ?– ?
– ??
?
??– ?
––?
????
??
?– – –
– ?–
?– ??
––
–?
–––
?– – ?
?– ?
???
–
??–
?– –
– ?– –
– – ??
A-zot
Bro-ni-sła-wa
Czor-na-ho-ra
Do-li-na
Ełk
Fil-har-mo-nia
Go-spo-darz
Ha-la-bar-da
I-gła
Jed-no-kon-no
Ko-la-no
Le-mo-nia-da
Mo-lo
No-tes
O-po-czno
Pe-lo-po-nez
Re-for-ma
Si-kaw-ka
Trop
U-pad-łość
Wi-no-rośl
York-Hull-Ox-ford
Zo-mo-ty-wa
Przykłady sprawności małych
SOBIERADEK: musi umieć posłać łóżko, obrać ziemniaki, spakować plecak, szybko
się ubrać i odczytać godzinę z zegarka wskazówkowego, przyszyć guzik, robić
kanapki
MEDYK: umie zaradzić na gorączkę, wypłukać gardło, zdezynfekować ranę, zmierzyć
temperaturę. Zna leki na zaziębienie i choroby żołądka. Pomoże zaradzić w kilku
drobnych dolegliwościach.
HISTORYK: zna datę chrztu Polski, bitwy pod Grunwaldem, jednego z rozbiorów. Wie
kto był pierwszym i ostatnim królem Polski, kto to był Cezar, Karol Wielki, Napoleon,
Hitler, Mieszko I, Zygmunt III Waza, Jan III Sobieski, Piłsudski, Gomułka. Powie coś o
powstaniu kościuszkowskim, warszawskim, jednej z rewolucji. Wie co to były krucjaty.
KRONIKARZ: napisze kronikę z obozu i z 5 wycieczek. UWAGA! Dodatkowe punkty na
Wojownika/Małego Wodza
PRZEWODNIK PO MIEŚCIE: zna podział Warszawy na dzielnice, wie jak się one mają
do Solca, umie dostać się do początkowych dworców linii kolejowych, dworców
centralnego, wschodniego, zachodniego i Powiśle, do Wilanowa, Łazienek, na Stare
Miasto, powie gdzie znajdują się Plac Piłsudskiego, Marszałkowska, Rondo
Dmowskiego, Plac Wilsona, Trasa Łazienkowska, Most Poniatowskiego, Aleje
Jerozolimskie, Aleje Ujazdowskie, Plac Zamkowy, Krakowskie Przedmieście, Dobra,
Wisłostrada, a także Pomnik Zygmunta, Grób Nieznanego Żołnierza, Sąd Najwyższy,
Katedra św. Jana, Uniwersytet Warszawski.
ŚPIEWAK: umie śpiewać modlitwy w ciągu dnia. Zaśpiewa przy egzaminatorze gamę,
kanon, wybraną piosenkę oraz jedną piosenkę przy całej grupie. Ma w śpiewniku co
Przykłady sprawności małych
79
najmniej 15 piosenek. Zna nuty, pomoże w przygotowaniu oprawy muzycznej ogniska,
szanuje otrzymane i podyktowane teksty piosenek i ma je w segregatorze.
KUCHARZ: umie obierać ziemniaki, palić w kuchni polowej. Przygotuje jarzynę na
obiad, pomorze w przygotowaniu jednej potrawy obiadowej. Posprząta po jedzeniu,
wraz ze sprzątaniem w kuchni i magazynie, umie nakryć do stołu
TURYSTA: umie posługiwać się mapą i kompasem (azymuty), rozstawić namiot,
spakować ładnie plecak, zwinąć śpiwór. Umie znajdować kierunki świata według
słońca, w ostatnim semestrze był na co najmniej 60% wycieczek turystycznych.
SPORTOWIEC LETNI: potrafi wykonać wskazane ewolucje gimnastyczne (przewrót w
przód, stanie na głowie). Umie poprawnie rzucać oszczepem, skakać w dal (osiąga
przyzwoity wynik). Potrafi grać w zespole według zasad fair-play, zasady gry w piłkę
nie są mu zupełnie obce, bierze udział we wszystkich konkurencjach obozowych
zawodów.
TELEGRAFISTA: umie posługiwać się alfabetem Morse’a a także potrafi dawać zanki
chorągiewkami, latarką.
ZWINNA STOPA: umie wchodzić po linie na drzewie, umie skakać na skakance, robić
fikołki, stać na głowie lub rękach, skakać na jednej nodze.
MARYNISTA: umie zrobić 10 węzłów żeglarskich, przepłynąć wpław 30 m, sprawnie
wiosłować. Zna części składowe łódki i umie przedstawić w zarys historii żeglarstwa
80
Zasady indiaństwa
UTI:
ma prawo zdobywać próby na młodego wilka.
MŁODY WILK:
żeby zostać młodym wilkiem trzeba zdać dwie z trzech prób:
Próba ciemności (20 min. samemu w nocy w lesie)
Próba piołunu (rzucie rośliny bardzo gorzkiej)
Próba Wędrowca ®
Młody wilk po zdobyciu sprawności sobieradka ma prawo zdobywać inne małe
sprawności i próby na wojownika
WOJOWNIK:
żeby zostać wojownikiem trzeba mieć 7 punktów (przynajmniej 2 punkty z prób i 1
punkt zdobyty inaczej niż przez próby). Próby na wojownika:
próba głodu(12h)
1 pkt
próba pala (1h)
1 pkt
próba milczenia (12h/24h)
1 pkt/2 pkt
próba pokrzyw (20 jednostek)
1 pkt
próba opowiadania (10 min.)
1 pkt
próba znaków indiańskich
1 pkt
Można zdawać również próbę drogi po zdobyciu 7 pkt.
MAŁY WÓDZ:
żeby zostać małym wodzem trzeba zdobyć 7 pkt. wycieczkowych i 5 obozowych, oraz
zdać próbę samotności i medytacji. 1pkt. na wojownika równy jest zazwyczaj 1/2 pkt.
na małego wodza.
WIELKI WÓDZ:
żeby zostać wielkim wodzem trzeba mieć przynajmniej 18 lat i przez rok co najmniej
rok prowadzić grupę indiańską.
Zajęcia przyrodnicze (EARTHWALKS)
81
Zajęcia przyrodnicze (EARTHWALKS)
Poniższy zestaw zabaw został przeniesiony na polski grunt przez delegację
Przymierza Rodzin uczestniczącą w spotkaniu z instytucjami organizującymi zajęcia
na powietrzu (outdoor activities) w Newcastle i okolicach, w 1995 roku. Podstawowym
celem przeprowadzenia tych zajęć jest przybliżenie dzieci do przyrody, pokazanie jej z
nieco innej perspektywy, ukazanie jej różnorodności, a także przekonanie dzieci o
wartości cichego zachowania się w lesie.
1. Brama Ciszy
Grupa idzie gęsiego z zawiązanymi oczami. Dochodzi do jakiejś naturalnej ”bramy”
w środku lasu. Dzieci zdejmują opaski i rozglądają się dokoła. Jest to ostatnia chwila
na wygadanie się. Strażnik Ciszy przeprowadza dzieci pojedynczo przez Bramę Ciszy,
informując, że po przekroczeniu bramy mają się nie odzywać. Doprowadza je na
odizolowaną polankę i usadza w różnych miejscach, tak żeby sobie nawzajem nie
przeszkadzały.
2. Odgłosy ciszy (Sound of Silence), zwane inaczej Mapą Dźwięków
Każdy dostaje kartonik i ołówek. W ciszy wsłuchuje się w odgłosy dochodzące z
otoczenia.
Z reguły jest tak, że im dłużej się słucha, tym więcej się słyszy. Na tekturce trzeba
zaznaczyć symbolicznie usłyszane dźwięki i z której strony pochodzą, nie używając
jednak żadnych rzeczywistych rysunków (np. nie rysujemy ptaka ani samochodu). Ma
z tego powstać mapa dźwięków. Ta część zabawy nie powinna trwać krócej niż 10
minut.
3. Spojrzenie w niebo (Eye on the Sky)
W niewielkich grupkach, gęsiego, idziemy dalej. Pierwsza osoba w grupce prowadzi,
następni trzymają lusterka poziomo, na wysokości nosa, obserwując w lusterku, co
się dzieje nad nimi. Nie wolno patrzeć pod nogi. Prowadzący powinien przechodzić
często pod nisko zwisającymi gałęźmi.
4. Rozpoznawanie drzew
Grupa dzieli się na pary. Jedna osoba w parze ma przewiązane oczy. Druga
podprowadza ją do drzewa stojącego na obrzeżu polany. Osoba niewidząca dotyka
drzewa, starając się poznać i zapamiętać jego kształt. Następnie jest odprowadzana na
środek polany, odsłania oczy i próbuje rozpoznać drzewo, którego dotykała. Potem
zmiana.
5. Paleta barw
Na tekturce przylepiamy szeroką taśmę dwustronną. Tekturka powinna być nieco
szersza od taśmy. Każdy indywidualnie (bądź parami) chodzi po lesie i zbiera
różnobarwne kawałeczki, kwiatki, jagody itp. i przylepia je na taśmie, chcąc stworzyć
jak najbogatszą paletę kolorów. Należy potem zrobić wystawę i przyznać nagrody
najlepszym dziełom.
6. ”Coś ostrego”
Najlepiej w parach lub trójkach grupa rozchodzi się po lesie. Każda grupka ma
przezroczyste pudełeczko, do którego zbiera rzeczy wg przygotowanej przez nas listy.
Przykładowa lista: coś kłującego, okrągłego, śliskiego, lepkiego, twardego,
miękkiego, czerwonego, co stuka, piórko, liść zielony, liść żółty, liść długi, liść
okrągły,
szyszkę, owoc, kwiat, śmieć.
82
Gry terenowe
Michał Ginter
Z cyklu “Obława”
1. Bolszewicy (1938/1984)
2. Karibu (1985)
3. Przemytnicy (1989)
4. Polowanie na niedźwiedzie (1991)
Z cyklu “Zdobycie obozu”
5. Obrona linii Czerwonki (1977/1982)
6. Włócznia (1983?, 1985)
7. Porwanie wodzów (1984)
8. Bank Solecki (1989)
9. Diamenty bogini Kali (1992?)
+ modyfikacja: Jagody (1995)
10. Klejnoty koronne Szkocji (1996)
Z cyklu “Poszukiwanie skarbu”
11. Skarb (1983)
12. Moce (1995)
13. Mumia (1995)
Z wykorzystaniem alfabetu Morse’a
14. Depesza (1985)
15. Pony Express (1994)
Inne gry terenowe
16. Branki (1983)
17. Branki II (1991)
18. Ranny lotnik (1983)
19. Hasło (1986)
20. Złoto Alaski (1986)
21. Las Pajęczych Rąk (1997)
Zabawy krótkie
1. Rambo
2. Świnia na patelni
To zrozumiałe, że każdy dobry wychowawca ma własne, ulubione gry terenowe, które stosuje
w swojej grupie; że i tak zawsze trzeba dopasowywać zasady do wieku dzieci, programu i
obrzędowości grupy oraz miejsca, gdzie się zorganizowało obóz czy wycieczkę. Ale czasem
pouczające jest zobaczyć, jak wyglądają zabawy innych grup, a szczególnie te, które się
sprawdziły.
To co dostajecie do ręki nie jest oczywiście systematycznym zbiorem wszystkich gier
terenowych, wymyślonych w KIK-u i Przymierzu. Jest to raczej nostalgiczny przegląd zabaw w
których sam brałem udział, które robiłem z moimi grupami lub które miałem przyjemność oglądać w wykonaniu innych grup w czasie mojego wieloletniego funkcjonowania w roli uczestnika, pomocnika, wychowawcy i wreszcie doktora honoris causa Universitatis Podkoviensis et
Vąpiersensis w dziedzinie gier terenowych. Myśląc o potomnych starałem się przypomnieć so-
Gry terenowe
83
bie, kiedy, gdzie i w jakiej grupie dana zabawa została rozegrana po raz pierwszy, kto był jej
autorem, a także zaznaczyć, które z zabaw weszły do kanonu kursowego.
Z góry przepraszam wszystkich, którzy uznają, że fałszywie podałem autora gry, bądź że u nich
dana gra jest znana pod całkiem innym tytułem. Galileusz i Kepler, Bell i Gray wymyślili niezależnie swoje wynalazki i nie znaczy to, że któryś z nich był głupszy. Zapewniam, że wymyślenie nowej, całkiem oryginalnej gry terenowej bywa trudniejsze niż skonstruowanie lunety i
nieumyślne powtórki są rzeczą normalną.
*
*
*
Niektóre gry powstawały jako kolejne modyfikacje pewnego podstawowego schematu.
Starałem się je pogrupować, żeby bez potrzeby nie powtarzać ich elementów wspólnych.
Gry z cyklu “Obława”
Wzorcem dla tych gier jest gra “Obława” - tutaj pod nazwą “Bolszewicy” - zamieszczona w
książce mgr A. Jankowskiego “Gry i ćwiczenia terenowe”, wydanej w 1983 roku. Cechą wspólną jest tutaj poszukiwanie kilku ukrywających się osób w lesie o ściśle i czytelnie wyznaczonych granicach.
Bolszewicy
Wg gry “Obława” z 1938 roku; 1984, Wąpiersk, Pumy, KIK
Grupka bolszewickich dywersantów przedarła się przez granicę w celu dokonania sabotażu w
przygranicznym miasteczku. Po akcji dywersanci zapadli w lasach z dala od ludzkich siedzib,
chcąc przeczekać nieuchronne wzmocnienie posterunków granicznych. Oddziały Korpusu
Ochrony Pogranicza muszą wytropić i zlikwidować członków bandy przed upływem wyznaczonego czasu, po którym bolszewicy będą mogli bezpiecznie powrócić do siebie.
Uczestnicy:
1. Dywersanci - 5 osób,
2. 3 oddziały KOP po 4-5 osób.
Teren zabawy: raczej gęsto zalesiony, ograniczony wyraźnymi drogami lub przecinkami leśnymi.
Metoda zabijania: zabijają tylko żołnierze KOP za pomocą dotknięcia ręką (wersja zabawy w
lesie rzadszym) lub wypowiadając imię wytropionego bolszewika (w lesie gęstszym).
Przebieg zabawy:
1. Obchodzimy z dziećmi granice terenu.
2. Bolszewicy chowają się w lesie.
3. Po 10 minutach żołnierze wyruszają na poszukiwania.
4. Zabawa kończy się po ok. 30 minutach od wyruszenia żołnierzy lub po zlikwidowaniu
wszystkich dywersantów.
Zwycięzcy:
1. Zwyciężają bolszewicy, jeśli ponad połowa z nich przeżyje do końca zabawy.
2. W przeciwnym razie zwycięża ten oddział KOP, który zlikwidował największą liczbę bolszewików.
Karibu
1985, Kasina Wielka, Pumy, KIK
Dwa szczepy indiańskie szykują się do zimy. Muszą zdobyć jak największą ilość mięsa, a więc
upolować jak najwięcej ukrywających się w lesie karibu (jeleni północnoamerykańskich). Nie
wystarczy jednak jelenia zabić - każdą upolowaną sztukę trzeba dostarczyć do obozu.
Uczestnicy:
1. Karibu - 5-7 osób,
2. 2 szczepy indiańskie po 6-7 osób.
84
Teren zabawy: patrz “Bolszewicy”.
Metoda zabijania: zabijają tylko Indianie, przez dotknięcie ręką.
Rekwizyty: w wersji zimowej co najmniej 1 para sanek na szczep.
Przebieg zabawy:
1. Obchodzimy z dziećmi granice terenu i wyznaczamy miejsca obozów indiańskich na
obrzeżach.
2. Karibu chowają się w lesie.
3. Po 10 minutach Indianie wyruszają na polowanie.
4. Po zabiciu zwierzęcia mięso musi być dostarczone do właściwego obozu, w wersji zimowej
przywiezione na sankach, w wersji letniej lub przy braku sanek - przyniesione, np. na krzesełku
z rąk, na prowizorycznych noszach itp.
5. Zabawa kończy się po ok. 30 minutach od wyruszenia myśliwych lub po wybiciu wszystkich
karibu.
Zwycięzcy:
1. Zwyciężają karibu, jeżeli ponad połowa przetrwa do końca zabawy.
2. W przeciwnym razie zwycięża ten szczep indiański, który dostarczył do obozu więcej mięsa.
Przemytnicy
Gra ułożona przez Maćka Rodowicza, ps. “Siwak”, imię indiańskie T'ab wahgare (Złote
Słońce), jako część egzaminu na Małego Wodza, 1989, Bochotnica, Kaktusy, Św. Trójca; gra
kursowa
Na granicy państwa ustawione są punkty graniczne i urzędy celne. Przez granicę przechodzą
różni ludzie - zwykli turyści i przemytnicy. Urzędnicy orientują się, że został przemycony
niedozwolony towar i rozpoczynają poszukiwania przemytników na obszarze kraju, starając się
ich wyłuskać, zanim dotrą oni do paserów i pozbędą się swojej kontrabandy.
Uczestnicy:
1. 4 urzędy celne po 2-3 osoby.
2. 4 grupy podróżnych po 3-4 osoby. Wśród nich - w sumie 3-4 przemytników. Pozostali są
zwykłymi turystami.
Metoda zabijania: w zależności od gęstości lasu celnicy chwytają przemytników i turystów
dotykając ich ręką lub wymawiając imię (patrz “Bolszewicy”).
Rekwizyty:
1. Plecaki lub torby, po 1 dla każdego podróżnego.
2. Po 5 przedmiotów w każdym plecaku. Przedmioty powinny być różne, z jednym wyjątkiem:
jeden typ przedmiotów powinien być wspólny dla wszystkich plecaków przemytników: jest to
przemycany towar.
3. Wyposażenie urzędów celnych. W zależności od wersji zabawy można kazać celnikom zapamiętywać zawartość plecaków lub można im zezwolić na notowanie.
Przebieg zabawy:
1. Przygotowujemy plecaki z zawartością w tajemnicy przed dziećmi.
2. Obchodzimy z dziećmi granice terenu zabawy i wskazujemy miejsca urzędów celnych.
3. Podróżni otrzymują plecaki a celnicy urządzają sobie miejsca pracy.
4. Dzielimy podróżnych tak, aby przez jeden urząd nie przeszedł więcej niż jeden przemytnik.
5. Podróżni pojedynczo przechodzą przez punkty graniczne. Zawartość ich plecaków jest
sprawdzana i notowana (lub zapamiętywana).
6. Po przejściu przez granicę podróżni ukrywają się w lesie.
7. Gdy ostatni podróżny zostanie obsłużony, wszyscy celnicy zbierają się w jednym miejscu i
porównują dane dotyczące zawartości plecaków; starają się ustalić, jaki towar się powtarza i kto
w związku z tym jest przemytnikiem.
8. Po ustaleniu celnicy odczekują nie więcej niż 5 minut i wyruszają na poszukiwania.
9. Zabawa kończy się po upływie ok. 30 minut od wyruszenia celników lub po schwytaniu
wszystkich przemytników.
Zwycięzcy:
85
1. Za schwytanie turysty dany urząd celny otrzymuje 1/2 punkta, a za schwytanie przemytnika 1 punkt.
2. Zwyciężają przemytnicy, jeśli do końca zabawy pozostanie ich co najmniej połowa.
3. W przeciwnym razie zwycięża ten urząd celny, który zbierze największą liczbę punktów.
Uwaga! Podróżni nie powinni wiedzieć, czy są turystami, czy przemytnikami. Mogłoby to
spowodować, że jako nie zainteresowani w zwycięstwie przemytników sami będą oddawać się
w ręce władz.
Polowanie na niedźwiedzie
1991, Brzegi, Kaktusy, Św. Trójca przy udziale Pum z KIK-u; gra kursowa
W lesie ukrywają się niedźwiedzie. Trzech rywalizujących ze sobą myśliwych, każdy z własną
sforą psów, stara się upolować jak najwięcej misiów.
Uczestnicy:
1. 3 niedźwiedzie,
2. 3 sfory po 4-5 psów,
3. 3 myśliwych.
Metoda zabijania: niedźwiedzie mogą zabić wszystkich dotknięciem łapą; myśliwy może
zabić niedźwiedzia wymawiając jego imię; psy nie mogą zabić nikogo.
Przebieg zabawy:
1. Obchodzimy z dziećmi granice terenu.
2. Niedźwiedzie chowają się w lesie.
3. Po 10 minutach myśliwi i psy wyruszają na polowanie.
4. Psy starają się wytropić niedźwiedzie, a gdy im się to uda dają znać swojemu myśliwemu.
Psy nie mogą podać myśliwemu imienia wytropionego niedźwiedzia! Mogłoby to prowadzić do
oszustw: myśliwy mógłby krzyknąć imię misia nie widząc go lub nie rozpoznając, a taki strzał
się nie liczy.
5. Zabawa kończy się po ok. 30 minutach od wyruszenia myśliwych lub po wybiciu wszystkich
niedźwiedzi (albo, co mało prawdopodobne, po śmierci wszystkich myśliwych).
Zwycięzcy:
1. Zwyciężają niedźwiedzie, jeśli ponad połowa przetrwa do końca zabawy.
2. W przeciwnym razie zwycięża ten myśliwy, który zabił najwięcej niedźwiedzi. Oczywiście
chluba przypada również jego sforze.
Gry z cyklu “Zdobycie obozu”
Niewątpliwie gry z tej serii sięgają swoimi korzeniami w czasy bardzo odległe, ale dla mnie
wzorcem jest tutaj gra zorganizowana przez druha Mariana Jaroszewskiego dla dzieci z obozu
kikowskiego nad Liwcem w 1977 roku, pt.: “Obrona linii Czerwonki”. Czerwonka, w rzeczywistości Struga, była rzeczką przepływającą tuż koło naszego obozu i wpadającą do Liwca w
pobliżu naszego kąpieliska.
PODSTAWOWĄ ZASADĄ TYCH GIER JEST OBECNOŚĆ DWÓCH GRUP: ATAKUJĄCEJ I BRONIĄCEJ. GRUPA
BRONIĄCA STARA SIĘ NIE DOPUŚCIĆ PRZECIWNIKÓW DO NIEWIELKIEGO OBSZARU - OBOZU, POLANY W LESIE,
WZGÓRZA ITP. - NA KTÓRY SAMA NIE MOŻE WCHODZIĆ, LUB TYLKO W ŚCIŚLE OKREŚLONYCH SYTUACJACH.
BĘDĘ TEN OBSZAR NAZYWAŁ
“polanką docelową”. Broniący zabijają atakujących przez dotknięcie ręką. Tego typu gry ze
względu na dużą klarowność i naturalność reguł oraz zasadniczo nie ograniczony obszar nadają
się do wykorzystania przy organizowaniu wojen między sąsiadującymi obozami.
86
Obrona linii Czerwonki.
1977, Liwiec, KIK, druh Marian Jaroszewski
Atakujący - podobóz starszy - zgrupowani są za rzeczką Czerwonką. Ich celem jest przekroczenie rzeki i dotarcie do pala, wbitego po środku podobozu centralnego. Broniący - podobóz
młodszy - rozproszeni między rzeką a podobozem centralnym, mają za zadanie wyłapać jak największą ilość przekradających się przeciwników.
Uczestnicy:
Atakujący i broniący, mniej więcej w równej liczbie. Liczba atakujących w zasadzie dowolna,
liczba obrońców uzależniona od wielkości polanki docelowej, tak aby istniały przerwy między
obrońcami, nawet jeśli wszyscy zdecydują się kręgiem otoczyć polankę.
Teren zabawy: przedzielony jest wyraźną, teoretycznie nieskończoną linią, trudną do
przekroczenia z powodów naturalnych, taką jak rzeczka, droga biegnąca w wykopie, stary
nasyp nieczynnej kolejki, długi jar, itp. Po jednej stronie, w odległości ok. 100-300 m od linii
znajduje się wyraźnie ograniczony, nieduży, najlepiej niezalesiony obszar (polanka, fragment
obozu o wyraźnych granicach, w oryginale: podobóz centralny) z charakterystycznym elementem po środku (pal, oznaczone drzewo).
Do obrońców należy cały teren po tej stronie linii, gdzie znajduje się polanka docelowa. Mogą
wkroczyć na polankę, ale tylko w pogoni za przeciwnikiem, który już tam wbiegł. Gdy atakujący dotknie pala jest już bezpieczny, a obrońcy muszą natychmiast wyjść z zakazanej strefy.
Teren po drugiej stronie linii należy do atakujących.
Teren obrońców powinien być bardzo urozmaicony: częściowo gęsto zalesiony, aby umożliwić
skradanie się i ukrywanie posterunków obronnych, a częściowo odkryty, aby mogło dojść do
efektownych pogoni i obław.
Metoda zabijania: obrońcy zabijają atakujących na swoim terenie przez dotknięcie ręką.
Rekwizyty: kolorowy sznur, włóczka lub krepina do oznaczenia granic polanki docelowej.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom granice polanki docelowej i zasadniczy przebieg linii dzielącej teren.
2. Obrońcy rozstawiają się po swojej stronie, a atakujący zwartą grupą przenoszą się na przeciwną stronę linii.
3. O umówionej porze atakujący dostają sygnał do natarcia. Dopiero teraz wolno im się
rozproszyć i usiłować przekroczyć granicę.
4. Osoby, które dotarły do pala są już bezpieczne, ale do końca zabawy nie wolno im wychodzić poza granice polanki docelowej. Osoby zabite powinny jak najszybciej udać się na polankę
docelową. Nie wolno im wspomagać ani dopingować kolegów.
5. Zabawa kończy się, gdy ponad połowa atakujących dotrze szczęśliwie na miejsce bądź
zostanie zabita, albo po upływie wyznaczonego czasu.
Zwycięzcy:
1. Zwyciężają atakujący, jeśli przed upływem wyznaczonego czasu ponad połowa szczęśliwie
dotrze do celu.
2. Obrońcy zwyciężają w każdym innym przypadku.
3. Należy przyznać nagrody indywidualne dla atakujących, którzy dotarli do celu i dla
obrońców, którym udało się zabić atakującego.
Włócznia.
1985, Bochotnica, Pumy, KIK
Obóz indiański jest otoczony przez wrogi szczep. Wrogowie starają się wedrzeć do obozu i
niektórym się to udaje, lecz wiadomo, że tak długo będzie trwała obrona, dopóki wróg nie zatknie swej świętej włóczni przy palu męczarni. Dlatego atakujący są gotowi do wszelkich
poświęceń, aby wojownik niosący włócznię dotarł szczęśliwie na środek obozu, a obrońcy
przede wszystkim jego starają się złapać.
Uczestnicy: patrz “Obrona linii Czerwonki”.
87
Teren zabawy: podobnie jak poprzednio, z tym że linia dzieląca teren i pal wbity po środku nie
są konieczne. Najlepiej, jeśli “polanką docelową” jest w tym wypadku nasz obóz namiotowy.
Obrońcom w żadnym wypadku nie wolno przekroczyć granicy obozu.
Metoda zabijania: patrz “Obrona linii Czerwonki”.
Rekwizyty: święta włócznia szczepu, materiały do ścisłego oznaczenia granic obozu.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom granice obozu.
2. Atakujący zwartą grupą udają się w głąb lasu (lub za umówioną linię).
3. Na sygnał lub o ściśle umówionym czasie obrońcy się rozstawiają a atakujący rozpoczynają
natarcie.
4. Zabawa kończy się gdy włócznia dotrze do obozu lub zostanie przechwycona przez
obrońców, bądź gdy upłynie przewidziany czas zabawy.
Zwycięzcy:
1. Atakujący wygrywają, jeśli wojownik niosący włócznię wedrze się na teren obozu przed
końcem zabawy.
2. Obrońcy wygrywają w każdym innym przypadku.
3. Można przyznać nagrody indywidualne wybitnym obrońcom, ale tym razem wśród atakujących premiowana być powinna umiejętność działania zespołowego: odciąganie obrońców od
niosącego włócznię, poświęcanie się dla uratowania go, skuteczne planowanie wspólnych działań itd.
Uwagi:
Ciekawą modyfikacją tej zabawy była wojna między Kaktusami ze Św. Trójcy a Indianami z
Najśw. Zbawiciela. Kaktusy miały donieść sztandar grupy do Zamku Ujazdowskiego; granicą
między wrogimi wojskami była Trasa Łazienkowska od Placu na Rozdrożu po Myśliwiecką.
Oczywiście Trasę wolno było przekroczyć tylko po mostkach bądź pod spodem.
Czytałem także o konieczności wniesienia wiadra z wodą na teren obozu, wymaga to jednak
niezwykle rozwiniętej strategii ze strony atakujących, bo tu nie można się po prostu zdać na
szybkość jednego z wojowników.
Porwanie wodzów.
1984, Wąpiersk, wojna między Pumami a Szarymi Sowami z KIK-u
Rzeka dzieli dwa wrogie szczepy indiańskie. Każdy szczep ma swój obóz, w obozie siedzi
Wielki Wódz i wydaje rozkazy przez adiutantów. Wojownicy obu szczepów starają się przedostać do przeciwnego obozu i porwać stamtąd wodza, a następnie doprowadzić go na swoją
stronę rzeki.
Uczestnicy:
1. Dwa w miarę równe liczebnie i wiekowo szczepy.
2. Wodzowie każdego ze szczepów.
Teren zabawy: przedzielony jest trudną do przekroczenia linią (patrz “Obrona linii
Czerwonki”), po obu stronach której, w odległości co najmniej 300 m od linii, wyznaczone są
obozy. Nie ma formalnych ograniczeń co do poruszania się po całym terenie. Zabawa powinna
być prowadzona wieczorem, przy ograniczonej widoczności.
Metoda zabijania: każdy ze szczepów zabija przeciwników po swojej stronie rzeki przez
dotknięcie ręką.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom przebieg rzeki i granice obozów.
2. Wodzowie siadają po środku swoich obozów (nie wolno im opuścić tego miejsca do końca
zabawy, chyba że zostaną porwani); wojownicy rozstawiają się na swoich terenach.
3. Na sygnał lub o umówionej godzinie obie strony rozpoczynają natarcie.
4. Jeśli ktoś dotrze na teren przeciwnego obozu, jest niedotykalny przez 30 sekund. Porywa ze
sobą wodza i stara się z nim dotrzeć na swoją stronę rzeki. Przez wspomniane 30 sekund obrońcy nie mogą go gonić, aby mógł się ukryć przed ich wzrokiem.
5. Podążając wraz z porywającym go wojownikiem wódz nie może stawiać oporu. Nie musi
biec, ale obowiązany jest iść szybkim krokiem na życzenie wojownika. Nie wolno mu wołać
bądź w inny sposób ostrzegać swego szczepu, natomiast może zostawiać ślady, ale tylko do
88
chwili, gdy dostrzeże to wojownik. Wódz obowiązany jest powstrzymać swoich ludzi, jeśli
wykażą chęć podjęcia jakichkolwiek działań przed upływem 30 sekund od porwania.
6. Zabawa kończy się, gdy któryś z wodzów zostanie porwany i doprowadzony do przeciwnego
obozu lub gdy upłynie wyznaczony czas zabawy. Czas tej zabawy powinien być bardzo długi,
minimum 2 godziny, aby mógł wystąpić efekt osłabienia morale i czujności obrońców.
Zwycięzcy:
1. Zwycięża szczep, który porwie obcego wodza i szczęśliwie doprowadzi go do własnego
obozu.
2. Jeśli to nie nastąpi zwycięża ten szczep, którego wojownicy więcej razy wdarli się na teren
wrogiego obozu.
3. Jeśli i to się nie zdarzy, zwycięża szczep, który zabił więcej wrogów.
4. Należy przewidzieć nagrody indywidualne dla wojowników, którzy skutecznie porwą wodza,
dla tych, którzy się wdarli, ale zostali potem zabici, dla tych, którzy pośpieszyli ze skuteczną
odsieczą wodzowi i dla tych, którzy zabili choć jednego wroga. Należy także pochwalić wszystkich obrońców, o ile wykazali wytrwałość: ich zadanie było najtrudniejsze.
Uwagi:
Wojna między Szarymi Sowami i Pumami w Wąpiersku trwała od kolacji do ok. 1 w nocy.
Nasze obozy były rozbite po dwóch stronach Welu. Najpierw został porwany wódz Szarych
Sów, lecz grupa eskortująca go natknęła się w pobliżu mostu na wracający po bezskutecznym
ataku patrol. Wódz Czarne Kopyto nie wytrzymał i zaczął wołać o pomoc, co spowodowało, że
patrol się zorientował i odbił wodza. Następnie dwóch wojowników Szarych Sów przepłynęło
przez rzekę, porwało mnie, Szybkonogiego, wodza Pum, i kazało mi wejść do wody w całym
wodzowskim stroju. Potem przywiązano mnie do pala w mokrym ubraniu, dlatego też do dziś
mam kolorowe ślady na bluzie od nietrwałych farb, którymi pal męczarni był pomalowany.
Bank Solecki
Gra ułożona przez Józia Gintera, imię indiańskie Czilawi (Wielki Malec), jako część egzaminu
na Małego Wodza, 1989, Bochotnica, Kaktusy, Św. Trójca
Grupa biznesmenów chce dostarczyć czeki do Banku Soleckiego, aby wymienić je na gotówkę.
Jednak na drodze stoją im bandyci, którzy chcą im odebrać jak najwięcej czeków, aby również
wymienić je na gotówkę.
Uczestnicy: tak jak w przypadku “Obrony linii Czerwonki”, z tym że obrońcy tutaj nazywają
się bandytami, a atakujący - biznesmenami.
Teren: jak w przypadku “Włóczni”, lecz tutaj w centrum polanki docelowej umieszczony jest
napis “Bank Solecki”.
Metoda zabijania: bandyci zabijają biznesmenów przez dotknięcie ręką i zabierają im czeki.
Rekwizyty: czeki Banku Soleckiego o różnej wartości, napis “Bank Solecki”, artykuły biurowe,
niezbędne w pracy bankowca, elementy do oznaczenia granic polanki docelowej.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom granice bezpiecznej strefy wokół banku.
2. Biznesmeni zwartą grupą udają się w głąb lasu (lub za umówioną linię) i rozdzielają między
siebie czeki. Jest obojętne, kto ile ma czeków, ważne aby jak najwięcej czeków dotarło do
banku.
3. Na sygnał lub o ściśle umówionym czasie bandyci się rozstawiają a biznesmeni rozpoczynają
przedzieranie się do banku.
4. Bandyta po zabiciu biznesmena i odebraniu mu czeków musi je natychmiast zanieść do
banku.
5. Zabawa kończy się po upływie wyznaczonego czasu, nie więcej niż pół godziny.
Zwycięzcy:
Zwycięża grupa, która dostarczyła do banku w umówionym czasie czeki na większą sumę.
89
Diamenty bogini Kali
Pierwowzorem tej gry były “Szmatki” - gra przyniesiona przez Józefa Gintera z biwaku organizowanego przez harcerzy 80 WDH w 1989 roku, później przerobione na “Eliksiry” i w tej
formie stosowane parokrotnie w Kaktusach ze Św. Trójcy i na kursie w Wąpiersku; obecnie,
chyba od 1992 roku, jest obok “Polowania na niedźwiedzie” najbardziej popularną grą kursową.
Dwie wioski hinduskie, położone po dwóch stronach rzeki, przechowują w swoich świątynkach
po trzy klejnoty z czarodziejskiego, starożytnego diademu okrutnej bogini Kali. Jeśli udałoby
się zgromadzić w jednej ze świątyń wszystkie klejnoty z diademu, mieszkańcy tej wioski staliby
się szczęśliwymi ludźmi. Dlatego od lat trwa okrutna wojna między wioskami o zdobycie klejnotów. Brytyjczykom się to nie podoba, dlatego kiedy tylko mogą, wsadzają do więzienia
uczestników sporu.
Uczestnicy:
1. Mieszkańcy wiosek w równej ilości.
2. Dwaj neutralni przewodnicy.
3. Naczelnik angielskiego więzienia (ktoś z kadry).
Teren zabawy: przedzielony nieskończoną linią symbolizującą rzekę. W równej odległości od
rzeki po obu stronach wyznaczone są świątynie (wielkość świątyni zależna jest od ilości
obrońców), do których nie wolno wchodzić mieszkańcom danej wioski pod żadnym pozorem,
poza jednym wyjątkiem: w celu wniesienia zdobytego klejnotu. Na linii rzeki, gdzieś z boku,
znajduje się angielskie więzienie.
Metoda zabijania: mieszkańcy danej wioski unieszkodliwiają przeciwników na swoim terenie
przez dotknięcie ręką, z tym że złapani nie są całkowicie wykluczeni z gry, a tylko idą na 3-5
minut do więzienia.
Rekwizyty: 6 diamentów (najczęściej są to kartofle albo szyszki owinięte sreberkiem).
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom przebieg rzeki, granice świątyń i położenie aresztu.
2. Mieszkańcy wiosek rozstawiają się na swoich terenach, przewodnicy pojawiają się na linii
rzeki.
3. Na sygnał obie strony rozpoczynają atak.
4. Każdy atakujący może sobie wynająć przewodnika. Jeśli idzie trzymając się go, nie można
go zabić. Przewodnik może doprowadzić atakującego na ok. 5 kroków od świątyni. Przewodnik
nie może biec.
5. Zabawa kończy się, gdy wszystkie diamenty znajdą się w jednej ze świątyń lub po upływie
wyznaczonego czasu.
Zwycięzcy:
1. Zwycięża wioska, która zdobędzie wszystkie diamenty.
2. Jeśli tak się nie stanie, zwycięża wioska, która zdobędzie większość diamentów.
Uwagi:
Ciekawą modyfikację wprowadził Wojtek Krynicki, ps. “Szuwarek”, imię indiańskie Kata-atik
(Stary Karibu), w swojej grze egzaminacyjnej na Małego Wodza, podczas obozu Szopraczy ze
Św. Trójcy w Górecku Kościelnym, w 1995 roku. Otóż w klejnotach ukryte były litery, razem
układające się w wyraz (“JAGODY”). Nie wystarczy zdobyć większości klejnotów, trzeba
jeszcze ze znalezionych liter odczytać hasło. Teoretycznie więc ci, którym zostały np. tylko dwa
klejnoty pod koniec zabawy, mogą wygrać odgadując hasło ze znalezionych dwóch liter. W
praktyce oczywiście ci, którzy mieli więcej klejnotów, odgadli hasło szybciej.
Klejnoty koronne Szkocji
1996, Podkowa Leśna, wizyta Anglików z Newcastle
Jest rok 1650. Wojska Olivera Cromwella oblegają zamek w Edynburgu, gdzie ukryte są klejnoty koronne królów szkockich. Cromwell nie tylko chce zdobyć stolicę, ale jako rewolucjonista ma zamiar zniszczyć oznaki władzy królewskiej, tak jak to już był uczynił z klejnotami
królów Anglii. Załoga zamku jest bardzo nieliczna, ale niedaleko, bo za rzeką Clyde, stoi armia
90
szkocka. Aby uratować klejnoty Szkoci mają dwa wyjścia: wynieść je do wojsk stojących za
rzeką lub wzmocnić załogę zamku na tyle, żeby wróg musiał odstąpić.
Uczestnicy:
1. 3 obrońców zamku.
2. 7 żołnierzy z armii szkockiej stojącej za rzeką.
3. 10 żołnierzy Cromwella.
Teren zabawy:
Punktem centralnym jest zamek, najlepiej nieduże, odsłonięte wzgórze o zboczach porośniętych
krzakami. Wielkość zamku w stosunku do ilości oblegających musi być mniejsza niż w
poprzednio opisanych zabawach, ze względu na specyficzny sposób zabijania (patrz niżej).
Przez teren zabawy, jakieś 100-200 m od zamku przebiega nieskończona linia, symbolizująca
rzekę Clyde. Nie ma żadnego ograniczenia formalnego co do poruszania się kogokolwiek po
terenie zabawy.
Metoda zabijania:
1. Szkoci zabijają Anglików przez dotknięcie ręką za rzeką Clyde i w obrębie murów zamku.
2. Anglicy zabijają Szkotów we wszystkich pozostałych miejscach w ten sam sposób.
3. Szkoci znajdujący się w zamku mogą zabijać oblegających Anglików rzucając w nich
szyszkami.
Rekwizyty: korona, berło i jabłko (w oryginale: pokrywka, trzepaczka do piany i okrągły
świecznik, owinięte sreberkiem); szyszki.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom przebieg rzeki Clyde i zasięg murów zamku. Obrońcy zbierają szyszki.
2. Oblegający i obrońcy rozstawiają się, armia szkocka odchodzi za rzekę.
3. Na sygnał Szkoci rozpoczynają ostrzał z murów i przedzieranie się. Wolno przenosić na raz
tylko jeden klejnot.
4. Zabawa kończy się w następujących sytuacjach:
- gdy dwa klejnoty zostaną wyniesione za rzekę,
- gdy dwa klejnoty ulegną zniszczeniu,
- gdy w zamku znajdzie się 6 Szkotów, a co najmniej dwa klejnoty są bezpieczne (np. jeden za
rzeką, a jeden w zamku),
- po upływie wyznaczonego czasu (nie więcej niż 1 godzina)
Zwycięzcy:
1. Szkoci wygrywają, gdy co najmniej dwa klejnoty są bezpieczne: za rzeką lub w mocno obsadzonym zamku.
2. Anglicy wygrywają, jeśli ulegną przechwyceniu dwa klejnoty lub twierdza padnie z powodu
upływu czasu.
Gry z cyklu “Poszukiwanie skarbu”
Skarb
1983, Brzeźno, Szare Sowy, KIK.
Na kopiach starego planu zaznaczone jest miejsce, gdzie ukryty jest indiański skarb. Kilka rywalizujących ze sobą grup poszukiwaczy złota stara się ten skarb odszukać i przywłaszczyć sobie, a Indianie nie chcą do tego dopuścić. Dochodzi do śmiertelnej walki wszystkich przeciw
wszystkim.
Uczestnicy:
1. Pięciu Indian.
2. Trzy grupy poszukiwaczy po około 5 osób.
Teren zabawy: gęsto zalesiony z polankami. W miejscu zaznaczonym na planie jest ukryty
skarb. Wokół skarbu powinien być wyznaczony obszar, na który nie wolno wchodzić broniącym go Indianom.
Metoda zabijania:
91
1. Poszukiwacze zabijają się nawzajem wymawiając imię przeciwnika (nie wolno zabijać
członków własnej grupy).
2. Indianie z poszukiwaczami wg pierwotnej wersji zabijają się tak samo i można być zabitym
wszędzie, wg wersji zmodyfikowanej tylko Indianie zabijają - przez dotknięcie ręką - a poszukiwacz, który wejdzie na zakazany obszar, jest już bezpieczny. Według jeszcze innego pomysłu
można być zabitym w zakazanej strefie, ale tylko przez innego poszukiwacza.
Rekwizyty:
1. Plany okolicy obozu. Najlepiej, jeśli są to kopie mapy wykonanej przez dzieci, np. mapy nagrodzonej w konkursie międzywachtowym. Może to wzmocnić poczucie sensowności konkursu, który się odbył i dowartościować wachtę, która wygrała w konkursie. Jest to także
sprawdzian, czy mapa istotnie jest dobra i czytelna nie tylko dla jej autorów.
2. Barwne oznaczenia strefy zakazanej wokół skarbu.
3. Skarb: kilka paczek skitlesów, słoik dżemu wiśniowego, torba toffi lub innych smakołyków.
Przebieg zabawy:
1. Jeden z wychowawców idzie z grupą mającą bronić skarbu (najlepiej, jeśli są to autorzy
planu, aby pozostali mieli równe szanse), ukrywa skarb i przygotowuje oznakowanie strefy zakazanej.
2. Obrońcy skarbu (Indianie) się rozstawiają.
3. Grupy poszukiwaczy wyruszają z trzech różnych miejsc, w miarę możliwości
równoodległych od skarbu, takich aby grupy nie widziały się nawzajem. Każda z grup zaopatrzona jest w kopię planu z zaznaczonym miejscem ukrycia skarbu.
4. Zabawa kończy się, gdy któryś z poszukiwaczy znajdzie skarb bądź po upływie wyznaczonego czasu.
Zwycięzcy:
1. Zwyciężają Indianie, jeśli upłynie wyznaczony czas, a skarb nie zostanie odnaleziony i żyje
choć jeden Indianin.
2. Jeśli skarb zostanie odnaleziony zwycięża ta grupa poszukiwaczy, której przedstawiciel tego
dokonał.
3. Jeśli skarb nie został odnaleziony, ale nie przeżył do końca zabawy żaden Indianin, słodycze
pozostają do dyspozycji kadry.
Moce
1994, Podkowa Leśna, połączony kurs dla wychowawców i pomocników.
Zabawa zbliżona do poprzedniej, z tym że zamiast Indian występują duchy strzegące skarbu i
inna jest metoda zabijania.
Uczestnicy: duchy i trzy grupy poszukiwaczy skarbów.
Teren zabawy: patrz zabawa poprzednia.
Metoda zabijania:
1. Każda grupa poszukiwaczy ma do dyspozycji “moce”, dwa razy więcej niż liczba uczestników danej grupy. Moce rozdzielane są pomiędzy uczestników w sposób dowolny.
2. Pokonuje się przeciwnika dotykając go ręką. Przy zetknięciu się z przeciwnikiem zwycięża
ten poszukiwacz, który trzyma w ręku większą ilość mocy. Zwycięzca pojedynku zabiera pokonanemu wszystkie jego moce, jednak nie eliminuje go z gry.
3. Jeśli ktoś ma więcej mocy, niż może utrzymać w jednym ręku, może je schować za pasek, do
plecaka itp., ale nie biorą one udziału w ewentualnych pojedynkach. Może je także oddać innemu uczestnikowi swojej grupy.
4. Dla zwiększenia mocy na czas walki poszukiwacze mogą się łączyć w pary bądź trójki. Jeśli
trzymają się za ręce ich moce się sumują.
5. Ducha nie można zabić. Jeśli duch dotknie poszukiwacza zabiera mu 1 moc, a następnie
wskazuje kierunek, w którym poszukiwacz ma się udać i liczy do dziesięciu. Dopiero po
doliczeniu do dziesięciu duch może ponownie ścigać poszukiwacza.
6. Jeśli duch dotknie poszukiwacza pozbawionego mocy - poszukiwacz ginie.
7. Duchy nie mają prawa wkraczać na zakazany teren wokół skarbu. Nie ma żadnych
ograniczeń terytorialnych jeśli chodzi o walkę między poszukiwaczami.
92
Rekwzyty:
1. Moce, czyli patyki o średnicy ok. 2 cm i długości ok. 30 cm, w ilości dwukrotnie większej
niż liczba wszystkich poszukiwaczy. Moce powinny być przed zabawą pomalowane lub
wyraźnie oznaczone w inny sposób, aby uniknąć pokusy tworzenia sobie mocy ad hoc z materiałów dostępnych w lesie.
2. Pozostałe rekwizyty jak w zabawie poprzedniej.
Przebieg zabawy i zwycięzcy podobnie jak w zabawie poprzedniej, z następującymi
wyjątkami:
1. Zamiast Indian występują duchy.
2. W związku z tym, że duchy są niezabijalne, nie może dojść do remisu korzystnego dla kadry.
Mumia
Gra ułożona przez Zosię Komorowską, imię indiańskie Szoamin (Czarna Jagoda), jako część
egzaminu na Małego Wodza, 1995, Górecko Kościelne, Szopracze, Św. Trójca
W piramidzie egipskiej ukryta jest mumia faraona. Chronią ją duchy zmarłych, a archeolodzy i
złodzieje chcą ją stamtąd zabrać: pierwsi dla celów naukowych, drudzy - finansowych.
Uczestnicy: duchy, archeolodzy i złodzieje, mniej więcej w równych ilościach.
Teren zabawy: fragment lasu ze ściśle określonymi granicami; na tym obszarze, w miejscu
znanym tylko duchom, znajduje się piramida - wyraźnie oznaczona niewielka polanka, po środku której umieszczona jest mumia. Duchy nie mają prawa wchodzić do piramidy ani wychodzić
poza wyznaczony obszar lasu. Nie ma ograniczeń terytorialnych dla złodziei i archeologów.
Metoda zabijania:
1. Duchy zabijają wszystkich dotknięciem ręką.
2. Złodzieje zabijają archeologów w ten sam sposób.
3. Archeolodzy nie zabijają nikogo.
4. Archeolodzy, złodzieje i duchy mają szarfy odmiennych kolorów. Zabity oddaje szarfę swojemu zabójcy.
Rekwizyty:
1. Mumia - kukiełka owinięta bandażem.
2. Oznaczenia granic piramidy.
3. Szarfy z krepiny w trzech kolorach.
Przebieg zabawy:
1. Obchodzimy z dziećmi granice wydzielonego fragmentu lasu.
2. Duchy idą do piramidy i rozstawiają się.
3. Złodzieje i archeolodzy idą w dwa różne miejsca na obwodzie terenu zabawy.
4. O umówionej godzinie złodzieje i archeolodzy wyruszają na poszukiwania.
5. Zabawa kończy się, gdy ktoś ze złodziei lub archeologów dotknie mumii, gdy wszyscy
poszukujący zginą lub gdy upłynie wyznaczony czas zabawy.
Zwycięzcy:
1. Wygrywają duchy, jeśli do końca zabawy mumia nie zostanie zabrana.
2. Wygrywa ta z grup poszukujących, której przedstawiciel pierwszy dotknie mumii.
Gry z wykorzystaniem alfabetu Morse’a.
Depesza
1985, Marki, Pumy, KIK.
Dwie grupy starają się dostarczyć zaszyfrowaną depeszę do celu. Trzecia grupa próbuje przejąć
po drodze depeszę, rozszyfrować ją i donieść na koniec trasy, ubiegając w ten sposób pozostałych.
93
Uczestnicy: 2 grupy niosące depeszę i grupa utrudniająca, o mniej więcej równych składach.
W grupach niosących depeszę powinny być osoby spełniające następujące funkcje:
1.szyfrujący (tłumaczący polską depeszę na alfabet Morse’a),
2.- biegacze leśni I, niosący zaszyfrowaną depeszę przez las,
- kurierzy, których zadaniem jest przeniesienie depeszy przez zagrożoną, bezdrzewną strefę,
- biegacze leśni II, niosący depeszę przez las po drugiej stronie,
- odszyfrowujący.
Teren zabawy: las rozdzielony bezdrzewnym pasem - szeroką przecinką, wydłużoną łąką itp.,
na którym rozstawiona jest grupa utrudniająca. Szerokość łąki nie powinna być mniejsza niż 50
m; długość powinna być taka, żeby przerwy między rozstawionymi uczestnikami grupy utrudniającej wynosiły ok. 50 m - w razie potrzeby końce pasa należy oznaczyć.
Metoda zabijania: grupa utrudniająca zabija przedzierających się przez bezdrzewny pas kurierów przez dotknięcie ręką.
Rekwizyty:
1. Kartki z treścią depeszy.
2. Ołówki i tekturki do notowania kolejnych postaci depeszy.
3. O ile dzieci nie znają alfabetu Morse’a - klucze do szyfrowania.
4. O ile potrzeba - chorągiewki do oznaczenia końców bezdrzewnego pasa.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom początek i koniec trasy oraz granice pasa, przez który będą biec kurierzy.
2. Szyfrujący i biegnący rozstawiają się na trasie, a grupa utrudniająca zajmuje miejsce na łące.
3. Szyfrujący na początku trasy dostają treść depeszy po polsku. Tłumaczą ją na alfabet Morse’a
i wersję zaszyfrowaną zapisują na tekturce.
4. Tekturkę biorą biegacze leśni i zanoszą ją kurierom. Biegacze leśni nie powinni znać oryginalnej treści depeszy.
5. Kurierzy przedzierają się przez otwarte pole.
6. Jeśli kurier zostanie dotknięty, musi oddać tekturkę grupie utrudniającej. Wtedy grupa ta
może odszyfrować depeszę i zanieść wynik do sędziego na końcu trasy.
7. Jeśli kurier przebiegnie szczęśliwie do lasu po drugiej stronie, oddaje tekturkę biegaczowi
leśnemu, a ten zanosi ją odszyfrowującym na końcu trasy.
8. Odszyfrowujący tłumaczą depeszę na polski i oddają tekturkę sędziemu.
Zwycięzcy: zwycięża grupa, która pierwsza dostarczy na koniec trasy prawidłowo odczytaną
treść depeszy.
Uwagi:
W oryginale było więcej etapów tłumaczenia i odszyfrowywania, bo tekst depeszy był jeszcze
po drodze zapisywany tajnym szyfrem wojowników.
Pony Express
1994, Wąpiersk, kursy dla wychowawców i pomocników
Ambasador Cesarstwa Japonii ma przypłynąć do San Francisco. Burmistrz San Francisco chce
godnie podjąć dostojnego gościa, ale nie wie, jaką potrawę pan ambasador lubi najbardziej.
Sprawa grozi konfliktem dyplomatycznym. Jedynym miejscem, w którym można by się tego
dowiedzieć, jest ambasada Japonii w Waszyngtonie. Rząd USA obiecał, że która firma, posiadająca konne linie przesyłowe, pierwsza dostarczy depeszę z Waszyngtonu do Frisco, ta
otrzyma koncesję na przewożenie przesyłek rządowych. Zgłosiły się trzy firmy: Wells Fargo,
Union Pacific i Jablonsky Ltd. Powstał jednak dodatkowy problem: Missisipi wylała i trzeba
przekazać informację z jednego brzegu na drugi za pomocą sygnałów alfabetem Morse’a.
Uczestnicy: trzy linie przesyłowe, w skład których wchodzą:
- szyfrujący,
- kurierzy I,
- nadający i odbierający,
- kurierzy II,
- odszyfrowujący.
94
Teren zabawy: dowolny teren urozmaicony, przedzielony naturalną, szeroką, bezdrzewną
przeszkodą: rzeką, podmokłą łąką, wąwozem itp. Szerokość przeszkody powinna utrudniać
porozumiewanie się głosem.
Metoda nadawania alfabetem Morse’a:
kreska - dwie chorągiewki w górze,
kropka - jedna chorągiewka w górze,
przerwa między literami - prawa chorągiewka w lewo w dół,
przerwa między wyrazami - chorągiewki skrzyżowane w dole,
początek i koniec depeszy - chorągiewki skrzyżowane w górze.
Rekwizyty:
1. Kartki z treścią depeszy.
2. Ołówki i tekturki do notowania kolejnych postaci depeszy.
3. O ile dzieci nie znają alfabetu Morse’a - klucze do szyfrowania.
4. Chorągiewki do nadawania.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy dzieciom trasę przesyłania depeszy oraz miejsca nadawania i odbioru.
2. Kurierzy i szyfranci rozstawiają się na trasie.
3. Szyfrujący otrzymują treść depeszy (nazwę potrawy) po polsku, zapisują zaszyfrowaną depeszę na tekturce i oddają ją biegaczom. Biegacze nie powinni znać polskiej wersji depeszy.
4. Biegacze dostarczają depeszę do nadających, ci przesyłają ją przez rzekę.
5. Odbierający notują przesłaną depeszę i oddają ją biegaczom.
6. Biegacze niosą depeszę na koniec, gdzie powinna zostać odszyfrowana i przekazana
sędziemu.
Zwycięzcy: zwycięża grupa, która pierwsza dostarczy na koniec trasy prawidłowo odczytaną
treść depeszy.
Uwagi:
Dzieci powinny mieć dużą dowolność w rozstawianiu się na trasie. Obojętne jest na przykład, w
którym miejscu na drugim brzegu depesza zostanie odszyfrowana i kto to zrobi, ilu biegnie biegaczy, ile osób nadaje i odbiera itd. Jedyną ważną rzeczą jest, aby kto inny szyfrował na
początku, a kto inny niósł zaszyfrowaną depeszę na wybrzeże - żeby nie było możliwości
przekazania polskiej wersji depeszy głosem za rzekę.
Inne gry terenowe
Branki
1983, Brzeźno, Szare Sowy, KIK; gra pochodzi ze specjalnego dodatku do Świata Młodych,
wydanego z okazji trzechsetnej rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem.
Na pograniczu Dzikich Pól Tatarzy złupili kilka wiosek i wzięli jasyr. Starają się go teraz bezpiecznie doprowadzić do swojego kosza (obozu). Rycerze z pobliskiej stanicy ruszają w pogoń
za czambułem, chcąc uwolnić jasyr, a przede wszystkim liczne urodziwe branki.
Uczestnicy:
1. 5 dziewcząt - branek.
2. Staruszek pustelnik.
3. Tatarzy i rycerze, mniej więcej w równej liczbie.
Teren zabawy: powinien być jak najbardziej urozmaicony, raczej gęsto zalesiony, bez dużych
odkrytych połaci. Gra rozpoczyna się w obozie, a w dość dużej odległości od obozu (ok. 1 km)
wyznaczony jest kosz tatarski. Powinno to być miejsce wyraźne i łatwe do określenia, znane
części uczestników grupy: ambona myśliwska, ruiny domu, szałas, charakterystyczna kępa
drzew itp. Niedaleko od obozu, lecz nie w kierunku kosza tatarskiego znajduje się chatka
pustelnika.
Metoda zabijania:
1. Rycerze i Tatarzy zabijają się nawzajem przez wymówienie imienia przeciwnika.
95
2. Branki mogą próbować ucieczki z jasyru; Tatarzy nie mają prawa ich trzymać siłą, ale mogą
poskromić uciekającą brankę dotykając ją ręką. Branka dotknięta trzy razy podczas prób ucieczki nie ma już prawa uciekać. Branka, która dotrze do obozu, jest już bezpieczna.
Rekwizyty: kartka z informacją (albo mapką), gdzie znaleźć chatkę pustelnika.
Przebieg zabawy:
1. Informujemy Tatarów gdzie znajduje się ich kosz; o ile położenie kosza nie jest oczywiste,
można wziąć wcześniej paru Tatarów i pustelnika i pokazać im to miejsce.
2. Pustelnik idzie do swojej chatki.
3. Tatarzy biorą branki i wyruszają w drogę.
4. Dajemy rycerzom kartkę z informacją o pustelniku.
5. Rycerze (albo ich przedstawiciel) udają się po pustelnika. Pustelnik wyjaśnia rycerzom,
dokąd zdążają Tatarzy; może potem dołączyć do rycerzy i służyć im za przewodnika.
6. Rycerze ruszają w pogoń.
7. Zabawa trwa do:
- śmierci wszystkich Tatarów,
- ucieczki wszystkich branek,
- śmierci wszystkich rycerzy, o ile choć jedna branka jest ubezwłasnowolniona (została 3 razy
dotknięta),
- upłynięcia przewidzianego czasu.
Zwycięzcy:
1. Wygrywają Tatarzy, jeśli do końca zabawy utrzymają chociaż jedną brankę.
2. Wygrywają rycerze, gdy wszystkie branki są uratowane, to znaczy gdy nie żyją wszyscy
Tatarzy lub wszystkie branki uciekły.
Uwagi:
JEDNYM Z NAJTRUDNIEJSZYCH PROBLEMÓW PRZY TEJ GRZE JEST ROZSTRZYGNIĘCIE, DO JAKIEGO STOPNIA
BRANKI MOGĄ UTRUDNIAĆ POCHÓD CZAMBUŁU Z JASYREM. W ZASADZIE KAŻDE JASNO SPRECYZOWANE
POLECENIE TATARÓW (DOTYCZĄCE TEMPA I KIERUNKU MARSZU, SPOSOBU UKRYWANIA SIĘ ITP.) POWINNO
BYĆ SPEŁNIONE, ALE ISTNIENIE NIEWIELKIEGO BIERNEGO OPORU ZE STRONY BRANEK DODAJE ZABAWIE
KOLORYTU I NATURALNOŚCI. PRZESADA NA TYM POLU MOŻE JEDNAK DOPROWADZIĆ DO ROZJUSZENIA
TATARÓW: KIEDY BRANKI NAD BRZEŹNEM ZBYT CZĘSTO SIĘ PRZEWRACAŁY I WIĄZAŁY BUTY NIEJAKI
MACIEK SICIAREK ZWANY OGÓRKIEM, OBECNIE WYCHOWAWCA W KIK-U, ZACZĄŁ BIĆ JE PO NOGACH
GUMĄ OD MASKI PŁYWACKIEJ. O ILE SOBIE PRZYPOMINAM, OSIĄGNĄŁ DZIĘKI TEMU POŻĄDANE
ZDYSCYPLINOWANIE JASYRU.
Oczywiście nie wszyscy Tatarzy muszą się trzymać czambułu. Wskazane jest pozostawianie po
drodze łuczników, zaczajonych na nieostrożnych rycerzy (vide ksiądz Darek Bala na kursie w
Wąpiersku).
Branki II
1991, Mogiel, Kaktusy, Św. Trójca, Józef Ginter
Na obóz broniony przez rycerstwo polskie atakują Tatarzy, chcąc porwać z niego jako branki
piękne Laszki. Kiedy w końcu im się to udaje, rycerze organizują pościg.
Zabawa jest dwuczęściowa.
Uczestnicy:
1. Drużyna rycerska.
2. Czambuł tatarski - nieco mniej liczny od rycerzy (o 1 - 2 osoby).
3. Kilka (3 - 5) pięknych kobiet.
Teren zabawy: w lesie wyznaczony jest stosunkowo duży obóz Polaków oraz mały kosz tatarski 5 minut drogi od niego, o którego położeniu wiedzą tylko Tatarzy.
Metoda zabijania:
W pierwszej części - rycerze zabijają przez dotknięcie Tatarów. Nie wolno zabijać w koszu
tatarskim oraz w obozie polskim, do których rycerzom nie wolno wchodzić. Jeśli zostanie
zabity Tatar, który nie zdążył jeszcze z branką dotrzeć do kosza tatarskiego, branka wraca do
96
obozu polskiego i może być znów wykradana. Zabity Tatar idzie do więzienia w polskim
obozie.
W drugiej części - zabicie polega na dotknięciu przez kogoś z większej grupy trzymających się
za ręce. Przykładowo - dwóch rycerzy biegnie trzymając się za ręce, a z lasu wypada grupa
trzech Tatarów trzymających się za ręce i któryś z Tatarów (nie puszczając reszty) dotyka jednego z rycerzy
- wtedy obaj rycerze giną. Oczywiście grupy równoliczne nie mogą sobie nic zrobić, chyba że
jedna z grup zostanie sprowokowana do rozłączenia się.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy najpierw wszystkim obóz Polaków, wokół którego rozstawiają się rycerze, a z
Tatarami idziemy do ich kosza.
2. Na sygnał początku zabawy Tatarzy zaczynają atakować z kosza.
3. Jeśli Tatar dostanie się do obozu, może zabrać z niego brankę albo uwolnić jednego z
uwięzionych Tatarów. Po jego wyjściu z obozu nie wolno rycerzom go gonić przez minutę.
Branka musi być posłuszna Tatarowi, ale ma obowiązek zostawiania za sobą strzałek. Brankom
nie wolno uciekać z kosza tatarskiego.
4. W drugiej części zabawy nie złapani Tatarzy mają dziesięć minut na wspólną ucieczkę z
kosza razem z brankami. Uciekając mogą się rozdzielać na mniejsze grupki, jednak każda z
nich musi zostawiać za sobą czytelne strzałki, wskazujące rzeczywisty kierunek.
5. Rycerze idąc po strzałkach starają się wybić wszystkich Tatarów i odebrać im branki. Natomiast Tatarzy starają się zmusić rycerzy do rozdzielenia się, tak aby mieli szansę ich pozabijać,
oraz starają się nie oddać branek do końca zabawy.
Czas zabawy: każda z części po pół godziny.
Uwagi: Obie części zabawy nie muszą być przeprowadzone zaraz po sobie.
Kiedy zabawa ta była przeprowadzona po raz pierwszy, w pierwszej części Tatarzy nie zdobyli
żadnej branki. Mimo tego przeprowadziliśmy drugą część zabawy, w której sami Tatarzy
uciekali. Ponieważ rozdzielili się na dwie grupy - jedną większą a drugą tylko dwuosobową, zaś
goniący ich rycerze rozdzielili się na dwie równe grupy, Tatarzy rozgromili jedną z nich, a
następnie sami wyruszyli w pościg za drugą połową rycerzy. Rozegrała się prawdziwie batalistyczna scena na wydmach pod Moglem, kiedy rycerze ruszyli trzymając się za ręce w
kierunku Tatarów, a zorientowawszy się, że ci mają przewagę, rozproszyli się w ucieczce.
Ranny lotnik
1983, Brzeźno, Szare Sowy, KIK; gra ze specjalnego dodatku do Świata Młodych.
Nad lasem między liniami frontu został zestrzelony myśliwiec. Pilot uratował się, ale jest ranny
i nie może sam dotrzeć do swoich. Patrole z obu stron wyruszają, aby go odnaleźć. Wrogowie
chcą go dobić, przyjaciele chcą go uratować i przenieść do swojej bazy. Poszukiwania utrudnia
fakt, że pilot nie umie rozpoznać mundurów swoich żołnierzy, a jedynie zna aktualnie obowiązujące hasło.
Uczestnicy:
1. Ranny lotnik.
2. Oddział przyjaciół i oddział wrogów.
Teren zabawy: rozległy fragment gęstego lasu o ściśle określonych granicach. Miejsce, gdzie
ukrywa się ranny lotnik powinno mu umożliwiać dobrą obserwację okolicy.
Metoda zabijania: przez wymówienie imienia przeciwnika.
Rekwizyty: oddział przyjaciół może przygotować sobie nosze.
Przebieg zabawy:
1. Pokazujemy lub opisujemy dzieciom granice terenu, na którym znajduje się lotnik.
2. Lotnik ukrywa się w lesie. Może się poruszać najwyżej w promieniu 10 metrów.
3. Dzielimy grupę na przyjaciół i wrogów. Przyjaciele potajemnie ustalają swoje hasło (klaśnięcie, gwizdnięcie itp.).
4. Jeden z wychowawców udaje się do ukrytego lotnika i przekazuje mu hasło ustalone przez
przyjaciół.
5. Przyjaciele i wrogowie wyruszają na poszukiwania z dwóch różnych miejsc.
6. Przyjaciele poszukują lotnika wydając co jakiś czas umówiony sygnał.
97
7. Jeśli lotnik zostanie znaleziony przez przyjaciół muszą go oni donieść do obozu.
8. Zabawa kończy się, gdy lotnik zostanie zabity, gdy zostanie doniesiony bezpiecznie do obozu
lub gdy zginą wszyscy przyjaciele. Zasadniczo nie ma ograniczeń czasowych tej gry.
Zwycięzcy:
19. Zwyciężają wrogowie, gdy zginie lotnik lub gdy zostaną zabici wszyscy przyjaciele.
2. Zwyciężają przyjaciele, jeśli doniosą bezpiecznie rannego lotnika do bazy.
3. Jeśli zginą wszyscy wrogowie, ale przyjaciele nie dadzą rady - fizycznie - donieść lotnika do
bazy (np. zostanie przy życiu spośród przyjaciół tylko mała i słaba dziewczynka), wtedy jest
remis.
Uwagi: Na obozie Pum z KIK-u w Grzybnie Maciek Strachalski jako jedyny pozostał przy życiu, ale dociągnął rannego Tadka Maszewskiego do obozu na noszach, zdobywając tym samym
zwycięstwo dla przyjaciół.
Hasło
1986, Pątki, Platfusy, KIK (opisuje Józio Ginter)
W lesie znajdują się agenci wywiadów dwóch wrogich sobie państw. Ze względu na
konieczność zachowania absolutnej tajności, nie wiedzą o sobie wzajemnie, kto jest po czyjej
stronie. Jednak każdy z wywiadów ma swoje tajne hasło i odzew, po którym jego członkowie
mogą się wzajemnie rozpoznać, aby móc zlikwidować przeciwników, nie zbijając siebie wzajemnie.
Uczestnicy: Grupa jest podzielona na dwie równoliczne drużyny. Każdy jest w tajemnicy przed
wszystkimi informowany przed zabawą, którego państwa jest agentem i jakie hasło i odzew są
znakiem rozpoznawczym jego wywiadu, przykładowo: hasło - podrapanie się lewą ręką w
prawe ucho, odzew - poklepanie się po kolanie.
Metoda zabijania: przez wypowiedzenie imienia osoby zabijanej. Osoba zabita wraca na
miejsce początku zabawy.
Teren zabawy: dobry jest las, w którym nie widać zbyt daleko (np. młodnik), aby porozumiewanie się mogło zachodzić tylko na niewielkie odległości. Teren powinien być ograniczony,
ale dość duży. Na początku zabawy uczestnicy chowają się w lesie, wychodząc co najmniej z
dwóch miejsc, aby teren zabawy nie ograniczył się w sztuczny sposób.
Czas zabawy: pół godziny. Początek i koniec sygnalizowany głośnym gwizdkiem lub rogiem.
Cel gry: aby przeżyli tylko agenci swojego wywiadu. Wygrywa drużyna, która w momencie
końca gry jest bardziej liczna.
Złoto Alaski
1996, Lubomierz, Pumy, KIK, Kazio Ginter, na podstawie książki Jacka Londona “Bellew Zawierucha”
Złotodajną działkę nr 3 na zboczu Mono Creek zajął Cyrus Johnson, ale przepadł bez wieści nie
zarejestrowawszy jej. W związku z tym Haskell, komisarz pokładów złota na Alasce ogłosił, że
kto po upływie terminu rejestracji pierwszy zatknie nowe żerdki w rogach działki, przybędzie
do Dawson i działkę zarejestruje, zostanie jej właścicielem. Zgłosiło się do biegu wielu chętnych z najlepszymi psimi zaprzęgami, w tym Zawierucha, Wielki Olaf i baron von Schroeder.
Od jakości zaprzęgów i sposobu ich rozstawienia zależy ich zwycięstwo.
Uczestnicy:
1. Zawierucha, Wielki Olaf i von Schroeder.
2. Trzy psie zaprzęgi.
Teren zabawy: ośnieżone, niezbyt nachylone zbocze z zaznaczonymi rogami prostokątnej działki (długość boku ok. 30-50 m) i Urzędem Rejestracji Złota w odległości ok. 100 m.
Rekwizyty:
98
1. Trzy pary sanek o zbliżonej jakości.
2. Trzy zestawy po cztery żerdki do zatykania w rogach działki.
3. Oznaczenia rogów działki i Urzędu.
Przebieg zabawy:
1. Sanki, zawodnicy i pierwsze zmiany psów ustawiają się przy pierwszym rogu działki. Pozostałe psy rozstawiają się na trasie, w zależności od przyjętej taktyki.
2. Na sygnał zawodnicy wbijają pierwszą żerdkę, wsiadają na sanie i jadą w kierunku następnych rogów działki, przy każdym rogu zatykając żerdkę i w odpowiednich miejscach zmieniając zaprzęgi.
3. Po zatknięciu żerdki w czwartym rogu zaprzęgi jadą w stronę Urzędu. Psy ciągnące na
początku mogą brać udział w późniejszych zmianach.
Zwycięzcy: Zwycięża ten zawodnik (i oczywiście wszystkie jego psy), który pierwszy po zatknięciu żerdek dotrze do Urzędu.
Las Pajęczych Rąk
Gra, której podstawowe elementy przyśniły mi się w nocy z 22 na 23 lutego 1997. We śnie miała zostać rozegrana przez grupę "Szopraczy" ze Św. Trójcy w Parku Ujazdowskim, ale w trakcie wyjaśniania zasad dzieciom obudziłem się.
Samuraje, podlegli dwóm wrogim książętom, muszą stoczyć walkę w zaklętym Lesie Pajęczych
Rąk. Walczyć i zwyciężać w tym lesie może tylko ten, kto ma zawiązane na czole lub na ramieniu dwie połączone czarodziejskie chusty: chustę dnia i chustę nocy. Chusty te trzeba samemu
odszukać w lesie.
Uczestnicy: oddziały księcia Yabu, księcia Tomoyuki i księcia Kobe, o równej liczbie
żołnierzy.
Metoda zabijania:
1. Samuraj, który ma zawiązane prawidłowo chusty zabija żołnierzy z przeciwnych drużyn,
którzy nie mają zawiązanych dwóch chust, przez dotknięcie ręką; sam jest nietykalny.
2. Jeśli zabity żołnierz miał przy sobie jakąś chustę, samuraj ją może zabrać i ofiarować potrzebującemu żołnierzowi z własnej drużyny.
3. Jeśli samurajowi spadną chusty, wtedy traci on magiczną moc i może być zabity, dopóki ich
sobie z powrotem prawidłowo nie zawiąże.
Teren zabawy: dość duży, ściśle ograniczony obszar urozmaiconego lasu; dobrze jeśli są drzewa, na które można się bezpiecznie wspiąć, wykroty i inne miejsca, w których można ukryć
chusty, tak aby zdobycie ich sprawiło uczestnikom pewien kłopot.
Rekwizyty: chusty (niewielkie kawałki materiału) w dwóch kolorach: jasnym, wyraźnie
widocznym w lesie (chusta dnia) i ciemnym (czarnym lub brązowym - chusta nocy). Wielkość
chust zależy od tego, czy samuraje wiążą je sobie na ramieniu czy na głowie. Chust każdego
koloru powinno być nieco więcej niż uczestników. Można także niezależnie przygotować chusty w innych kolorach jako oznaczenie oddziałów.
Przebieg zabawy
1. Na obszarze gry ukrywamy chusty dnia i nocy. Dobrze jest rozkładać chusty "plamami": rejon chust dnia - rejon bez chust - rejon chust nocy, tak aby nikt nie mógł od razu zaopatrzyć się
w obie chusty. Chusty nie powinny być umieszczone zbyt blisko siebie, ani zbyt blisko granic
terenu zabawy. Część chust powinna w miarę możności być w trudno dostępnych miejscach,
tak aby trzeba było po nie się wspiąć, przyciągnąć je patykiem lub wleźć po nie do jamy.
2. Pokazujemy dzieciom granice Lasu Pajęczych Rąk.
3. Żołnierze wyruszają do lasu na poszukiwanie chust.
4. Jeśli żołnierz znajdzie obie chusty, dnia i nocy, wiąże je końcami i obwiązuje sobie nimi
ramię lub głowę: wtedy staje się samurajem i może zabijać żołnierzy (ale nie samurajów) z innych oddziałów.
5. Zabawa kończy się po upływie godziny lub gdy wszyscy żyjący uczestnicy gry staną się
samurajami.
Zwycięzcy:
Zwycięża ten oddział, w którym w momencie końca gry będzie największa liczba samurajów.
99
Krótkie zabawy
Rambo
Zabawa wg książki “Czarne Stopy” Seweryny Szmaglewskiej, w KIK-u wykorzystana po raz
pierwszy na obozie Szarych Sów nad Liwcem w 1982 roku. Nazwa została nadana w roku 1990
na zimowisku Kaktusów ze Św. Trójcy w Mochnaczce.
Zasada jest trochę zbliżona do “Raz, dwa, trzy, baba jaga patrzy”. Jedno dziecko stoi przy
drzewie z zamkniętymi oczami i liczy powoli do pięciu. Pozostali skradają się w jego stronę z
odległości ok. 50 metrów. Po doliczeniu do pięciu Rambo otwiera oczy i rozgląda się, wyszukując poukrywanych za krzakami, w rowach itp., a następnie wywołuje ich po imieniu. Nie wolno
mu odejść dalej niż na 3 kroki od drzewa. Osoba prawidłowo wywołana odpada z gry.
Następnie Rambo znów zamyka oczy i liczy, a ci, którzy przetrwali skradają się dalej. Kto pierwszy dotknie drzewa zostaje Rambem. Jeśli Rambo wszystkich wywoła, zanim ktokolwiek
dotknie drzewa, zachowuje swoją funkcję na następną kolejkę.
Świnia na patelni
Zabawa odwieczna.
Niewielka polana jest patelnią. Na patelni stoi kucharz, a w lesie wokół patelni ukrywają się
świnie. Jeśli kucharz zobaczy świnię - wywołuje jej imię, np. “Arleta na patelnię!” Świnia musi
wyjść na patelnię, a pozostałe starają się do niej potajemnie machnąć. Gdy świnia na patelni
zobaczy machającego, wtedy ma prawo uciec. Kucharz stara się wywołać na patelnię jak najwięcej świń, a świnie starają się jak najwięcej ich ze środka wymachać. Z reguły zabawa trwa
w nieskończoność.
--------------------------------------------------------------------------------
100
Część V – Bezpieczeństwo, przepisy, dokumentacja
Część V – Bezpieczeństwo,
przepisy, dokumentacja
Dokumentacja placówki wypoczynku
101
Dokumentacja placówki wypoczynku
●
Miejsce
1. Zaświadczenie o zgłoszeniu placówki wypoczynku (zezwolenie). Jeśli nie
dostaliśmy zezwolenia na czas należy posiadać kopię wysłanego zgłoszenia.
2. Karta kwalifikacyjna obiektu.Nie dotyczy obozów wędrownych, spływów i
obozów w całości namiotowych z własnym gotowaniem.
●
Uczestnicy
1. Lista uczestników z podziałem na grupy.
2. Lista kadry i podział zadań: kierownik obozu, ratownik, kucharka,
wychowawcy.
3. Oświadczenia od rodziców powierzające dzieci kadrze pod opiekę.
●
Program
1. Program - plan pracy wychowawczo-opiekuńczej.
2. Program obozu z podziałem na dni, rozkład dnia.
3. Dzienniki zajęć.
4. Podsumowanie jakie punkty programu zostały wykonane danego dnia, z
ewentualnymi uwagami.
5. Kronika.
●
Zdrowie
1. Karty kwalifikacyjne dzieci (tzw. karty kolonijne).Szczególną uwagę należy
zwrócić na część wypełnianą przez rodziców o chorobach, uczuleniach itp.
2. Książki zdrowia wychowawców i personelu obsługowego.Badanie moczu, krwi
(morfologia, OB), prześwietlenie płuc. Osoba gotująca – nosicielstwo.
3. Polisa ubezpieczeniowa dzieci (NW) i pracowników (OC).
4. Spis leków w apteczce. Sprawdzić daty ważności leków.
●
Finanse
1. Preliminarz finansowy (kosztorys).
2. Książka finansowa. Wpływy (od rodziców i sponsorów) oraz wszystkie
prawdziwe wydatki.
3. Zestawienie rachunków. Data, pierwsza pozycja rachunku, nr rachunku,
kwota.
4. Kwitariusze: kasa przyjmie, kasa wypłaci. W kwitariuszu KP pozostają kopie
potwierdzeń wpłat od rodziców.
●
Inne
1. Regulaminy obowiązujące na placówce. Regulamin obozu, regulamin wodny.
2. Skoroszyt z korespondencją przychodzącą i wychodzącą. Np. kopie pism
rezerwujących przejazd, korespondencja z gospodarzami i sponsorami itp.
3. Zeszyt kontroli i wizytacji.
102
Apteczka
●
●
Uwagi ogólne
1. Apteczka obozowa nie służy do leczenia, lecz do udzielania pierwszej
pomocy. Z chorym dzieckiem trzeba pójść do lekarza!!!
2. Nie zabieramy ze sobą antybiotyków!
3. Do apteczki należy dołożyć leki własne uczestników - najlepiej w woreczkach I
podpisane.
4. Należy zwrócić uwagę na termin ważności leków i wymieniać
przeterminowane lub uszkodzone.
5. W apteczce należy zachowywać czystość i porządek.
6. Niedopuszczalne jest używanie instrumentów z apteczki do innych celów niż
medyczne oraz przechowywanie w apteczce jakichkolwiek rzeczy nie
związanych z nią.
7. Apteczka powinna być przechowywana w szczelnym opakowaniu.
Opakowanie powinno być trwałe i sztywne - najlepiej pudełko plastykowe albo
metalowe. Ideałem jest wyłożone z zewnątrz czymś miękkim - można wtedy
podłożyć jako poduszkę pod głowę ofiary.
Skład apteczki
1. MATERIAŁY OPATRUNKOWE
● bandaże gazowe - szerokość 10 cm (3 szt.)
● bandaże elastyczne (wąskie 2 szt. i szerokie 2 szt.)
● gaza jałowa (rozmiar 9x9 cm, 7x7 cm, 5x5 cm, po 3 w opakowaniu) 2
op.
● lignina lub wata
● plastry z opatrunkiem (komplet różnych typów i rozmiarów - 2 op.)
● plaster bez opatrunku
2. ŚRODKI STOSOWANE NA RANY I INNE USZKODZENIA SKÓRY
● woda utleniona (lub Rivanol, gencjana)
● spirytus salicylowy
● soda oczyszczona lub altacet
● Panthenol aerozol
● Fenistyl (łagodzi skutki ukąszeń owadów)
3. ŚRODKI PRZECIWBÓLOWE (PO 1 OP. Z KAŻDEJ GRUPY)
● Pyralgin i podobne: Pabialgina, Gardan, (środki dość dobre,
szczególnie pyralgin, najmocniejszy spośród nienarkotyków)
● No – spa
●
Ibuprofen: Ibuprom, Advil, Nurofen (dość dobrze tolerowane, mało
działań niepożądanych)
● Panadol
● Zdecydowanie należy unikać stałego, kilkudniowego używania leków
przeciwbólowych. Należy też pamiętać, że dawka leku obliczona jest
na 75 kg mężczyznę, czyli dla dzieci trzeba ją odpowiednio
zmniejszyć.
4. ŚRODKI PRZECIWGORĄCZKOWE I PRZECIWPRZEZIĘBIENIOWE
● Paracetamol ( Codipar, Apap, Panadol, Lekaldol; jest też jednym ze
składników
● Trzeba pamiętać, że są osoby uczulone na aspirynę. Aspiryna
uszkadza żołądek i może wywoływać krwotok (np. z nosa).
Paracetamolu nie można podawać dłużej niż 3 dni oraz nie można
zażywać więcej niż 6 tabletek dziennie.
Apteczka
103
5. ŚRODKI ŻOŁĄDKOWE
● węgiel (podawać jednorazowo 6 - 10 tabletek)
● krople miętowe
● Smecta proszek do rozpuszczania w wodzie o działaniu
przeciwbiegunkowym
6. LEKI PRZECIW CHOROBIE LOKOMOCYJNEJ
● Aviomarin
7. ŚRODKI POBUDZAJĄCE - WAŻNE W GÓRACH I DLA HIPOGLIKEMIKÓW
● Glucardiamid, Kofex, Glukof 1 op. Zawierają glukozę i cardiamid albo
kofeinę. Dostarczają energii i pobudzają serce i korę mózgową.
8. ŚRODKI USPOKAJAJĄCE I NASERCOWE
● krople walerianowe, Nerwosol
● Validol - tabletki do ssania w przypadku duszności, osłabienia serca
itp.
9. LEKI PRZECIWUCZULENIOWE
● wapno np. Calcium Polfa tabl. Musujące
● Clarinase - przy katarach siennych itp. uczuleniach, łącznie z
ukąszeniami owadów
10. PRZYBORY
● pęseta
● nożyczki
● termometr
● agrafki
● Igły do zastrzyków sterylne No 8 - szt.10 - do usuwania ciał obcych ze
skóry
● rękawiczki lateksowe
● folia ratownicza NRC (gdy chodzimy po górach) - jest to
termoizolacyjna płachta aluminiowa, ratunkowa
104
Zgłoszenie obozu do kuratorium
Warszawa.......................
Pieczęć
KURATORIUM OŚWIATY
w............................................................
ZGŁOSZENIE
organizacji wypoczynku dla dzieci I młodzieży szkolnej w 2001 roku
Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 roku w
sprawie warunków, jakie muszą spełnić organizatorzy wypoczynku dla dzieci I młodzieży
szkolnej a także zasad jego organizowania i nadzorowania /Dz. U. Nr. 12 poz. 67 oraz Dz. U.
Nr. 18 poz. 102
Zgłaszam organizację
Adres obozu /oraz jego rodzaj/............................................................................
....................................................................................................................................................
..........................................................................................................
Termin obozu..........................................................................................................
Telefon...................................................................................................................
Liczba dzieci...........................................................................................................
Kierownik obozu.....................................................................................................
....................................................................................................................................................
..........................................................................................................
Pozostała kadra wychowawcza.............................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
.....................................................................................
Karta kwalifikacyjna obiektu /załącznik/.................................................................
Program obozu /załącznik/.....................................................................................
Regulamin Biwaków Rodzinnych Klubu Inteligencji Katolickiej
105
Regulamin Biwaków Rodzinnych Klubu Inteligencji Katolickiej
Autor: Michał Górny
Zmiany i uzupełnienia: Paweł Sawicki
Przyjęty przez Zarząd Sekcji Rodzin w dniu 2.06.2003
Zatwierdzony przez Zarząd KIK w dniu 9.06.2003
Nowa wersja zatwierdzona w dniu 12.01.2004
WSTĘP
3.SEKCJA RODZIN KLUBU INTELIGENCJI KATOLICKIEJ ORGANIZUJE BIWAKI RODZINNE LETNIE I ZIMOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY
NALEŻĄCYCH DO SEKCJI.
4. ILEKROĆ W REGULAMINIE JEST MOWA O RODZICACH, NALEŻY PRZEZ TO ROZUMIEĆ PRZYNAJMNIEJ JEDNO Z RODZICÓW ALBO
OPIEKUNA PRAWNEGO.
5. ILEKROĆ W REGULAMINIE JEST MOWA O KONIECZNOŚCI UZGODNIEŃ W TRAKCIE BIWAKÓW Z ZARZĄDEM SEKCJI NALEŻY
PRZEZ TO ROZUMIEĆ OSOBY UPOWAŻNIONE PRZEZ ZARZĄD LUB PREZYDIUM ZARZĄDU SEKCJI DO NADZOROWANIA AKCJI
BIWAKOWEJ. TELEFONY KONTAKTOWE TYCH OSÓB ZARZĄD UDOSTĘPNIA KADROM PRZED AKCJĄ.
I. ZASADY OGÓLNE
6. ZASADY POSTĘPOWANIA PODCZAS BIWAKÓW OKREŚLAJĄ ZASADY ETYKI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ, STATUT KLUBU INTELIGENCJI
KATOLICKIEJ, REGULAMINY SEKCJI RODZIN KLUBU INTELIGENCJI KATOLICKIEJ, ORAZ NINIEJSZY REGULAMIN.
7. Szef biwaku odpowiada za zdrowie i bezpieczeństwo uczestników biwaku, a w
przypadku uczestników niepełnoletnich i niepełnoletniej kadry ponosi odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone przez nich innym uczestnikom lub osobom
trzecim.
8.Uczestnik biwaku ma prawo do:
1.
2.
3.
4.
5.
odpoczynku
bezpieczeństwa na biwaku
dobrej zabawy
zwracania się do kadry z konstruktywnymi uwagami i wnioskami
twórczego rozwoju.
9.UCZESTNIK MA OBOWIĄZEK:
1.
2.
3.
4.
UCZESTNICZYĆ W ŻYCIU BIWAKU
DBAĆ O BEZPIECZEŃSTWO SWOJE I INNYCH
BYĆ POSŁUSZNYM WOBEC KADRY
WYPEŁNIAĆ SWOJE OBOWIĄZKI OKREŚLONE PRZEZ PORZĄDEK BIWAKU, A ZWŁASZCZA
UCZESTNICZYĆ W PRACACH WACHT
5.
DBAĆ O PORZĄDEK NA TERENIE BIWAKU
10. KADRA MA PRAWO KARANIA UCZESTNIKÓW ZA NIEPRZESTRZEGANIE REGULAMINU ORAZ ZASAD ŻYCIA BIWAKOWEGO. KARA
MUSI BYĆ PROPORCJONALNA DO WINY. NIE KARZEMY UŻYTECZNĄ PRACĄ. KARA MUSI SPEŁNIAĆ FUNKCJĘ WYCHOWAWCZĄ
WOBEC UCZESTNIKA. PROPONOWANE KARY:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
UPOMNIENIE
WYŁĄCZENIE UCZESTNIKA Z CZĘŚCI ZAJĘĆ
ZLECENIE WYKONANIA DODATKOWYCH UCIĄŻLIWYCH PRAC SPOŁECZNIE BEZUŻYTECZNYCH
DODATKOWE ĆWICZENIA FIZYCZNE (PRZYSIADY, POMPKI, ŻABKI ITP.)
NAGANA Z POWIADOMIENIEM RODZICÓW (KONIECZNE POWIADOMIENIE ZARZĄDU SEKCJI)
WYDALENIE Z BIWAKU (KONIECZNE POWIADOMIENIE ZARZĄDU SEKCJI)
11.KADRA ZOBOWIĄZANA JEST DO POSŁUSZEŃSTWA WOBEC SZEFA BIWAKU ORAZ DO ZGODNEGO WSPÓŁDZIAŁANIA W
106
WYPEŁNIANIU OBOWIĄZKÓW NA BIWAKU.
II. LOKALIZACJA BIWAKU STACJONARNEGO
12. Biwak letni:
13. Przy wyborze miejsca na biwak letni należy zwrócić uwagę:
14. czy teren nie jest podmokły,
15. czy miejsce nie jest narażone na nadmierny ruch osób postronnych,
16. czy teren jest odpowiedni do rozbicia biwaku, w szczególności choć trochę
zacieniony i osłonięty od wiatru,
17. czy będzie można uzyskać niezbędne materiały i zaopatrzenie,
18. czy jest zasięg przynajmniej jednej sieci telefonii komórkowej, w miarę
możności tej, z której korzysta szef biwaku.
19. W miarę możności biwak lokalizuje się w lesie iglastym.
20. Jeżeli biwak nie dysponuje sprawnym samochodem z kierowcą, należy przed
rozpoczęciem biwaku zapewnić dostarczanie zaopatrzenia.
13. Obiekt na zimowisko musi spełniać następujące warunki:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
dostateczne ogrzewanie pokoi,
przynajmniej jedno oczko sanitarne na 10 osób i możliwość mycia się w
ciepłej wodzie;
pokoje umożliwiające niekoedukacyjne zakwaterowanie uczestników przy
powierzchni pokoi przynajmniej 3 m. kw. na osobę,
miejsce odpowiednie na spotkanie całej grupy, w miarę możności o
powierzchni przynajmniej 1 m kw. na osobę,
możliwość suszenia odzieży i obuwia,
możliwość przechowywania sprzętu narciarskiego (w domu lub w sąsiedztwie
wyciągów),
możliwość zakupu lub przygotowywania posiłków na miejscu, ewentualnie
spożywania obiadów w odległości nie większej niż 500 m.
III. Opieka medyczna
14. Uczestnik biwaku ma prawo do opieki lekarskiej. W tym celu na biwaku w miarę
możności powinien stale przebywać lekarz. Jeżeli na biwaku nie ma lekarza szef biwaku wyznacza osobę odpowiedzialną za opiekę medyczną lub funkcję tę pełni osobiście.
15. Jeżeli na biwaku nie przebywa lekarz, należy:
1. Uzgodnić z miejscową służbą zdrowia zapewnienie opieki lekarskiej uczestnikom biwaku.1
2. Zapewnić stałą możliwość niezwłocznego przetransportowania chorego do
lekarza lub szpitala oraz dowiezienia lekarza do biwaku.
16. Biwak musi być wyposażony w apteczkę. Dostęp do apteczki przysługuje szefowi
biwaku oraz osobie odpowiedzialnej za opiekę medyczną na biwaku, a w razie ich
chwilowej nieobecności osobie upoważnionej przez szefa biwaku.
IV. KADRA BIWAKU
17.Szefa biwaku wspomaga w realizacji jego zadań kadra biwaku. Szef biwaku
określa zakres odpowiedzialności poszczególnych członków kadry.
18. Kadrę biwaku stanowią osoby, które zaliczyły kursy pomocników lub
wychowawców Sekcji. Bardzo zalecany jest kurs formacyjny. Wszelkie odstępstwa
od tej zasady wymagają decyzji Prezydium Zarządu Sekcji.
1
Przykład pisma do ZOZ-u oczekujemy od MG
107
19. Liczba uczestników wypoczynku przypadających na członka kadry nie może
przekraczać 10 osób, a na członka kadry pełnoletniej 20 osób. Na obozach grup
młodszych i średnich muszą być obecne przynajmniej 4 osoby kadry, a na obozach
grup gimnazjalnych przynajmniej 3 osoby kadry.
20. Przed rozpoczęciem biwaku szef biwaku wyznacza spośród kadry pełnoletniej
swojego zastępcę, który w razie nieobecności szefa biwaku przejmuje jego uprawnienia, obowiązki oraz zakres odpowiedzialności.
21. Szef biwaku przebywa na biwaku przez cały czas jego trwania. Ewentualne
wyjątkowe odstępstwa od tej zasady wymagają uprzedniego poinformowania Prezydium Zarządu Sekcji. W razie nagłej konieczności opuszczenia biwaku z przyczyn
losowych szef biwaku jest obowiązany powiadomić o powyższym Zarząd Sekcji i
powrócić na biwak niezwłocznie po ustaniu przyczyny nieobecności.
22. Szef biwaku mianuje szefa kuchni. Szefem kuchni powinna być osoba pełnoletnia, odznaczającą się biegłością w przygotowywaniu potraw, znajomością zasad
racjonalnego żywienia oraz zasad higieny, jak również przebadaną na nosicielstwo
chorób przewodu pokarmowego.
23. Prezydium Zarządu SR zatwierdza skład kadry biwaku.
V. REJESTRACJA UCZESTNIKÓW
24. Składając kartę kwalifikacyjną, uczestnik pełnoletni lub rodzice uczestnika
niepełnoletniego załączają książeczkę zdrowia lub inny dokument z informacjami o
szczepieniach i stanie zdrowia uczestnika.
25. Rodzice lub opiekunowie uczestnika niepełnoletniego w karcie kwalifikacyjnej podają nr PESEL uczestnika, miejsce swojego pobytu w okresie trwania biwaku oraz
załączają wszystkie niezbędne telefony kontaktowe.
26. Rodzice lub opiekunowie uczestnika niepełnoletniego oraz niepełnoletniego
członka kadry podpisują oświadczenie o przekazaniu swojego dziecka pod opiekę
szefa biwaku rodzinnego lub członków kadry pełnoletniej.
27. Półtora miesiąca przed biwakiem rodzice wpłacają bezzwrotną zaliczkę w
wysokości 20% kosztów. W wyjątkowych sytuacjach Zarząd Sekcji może podjąć decyzje o zwrocie części lub całości zaliczki.
VI. DOKUMENTACJA BIWAKOWA
28. Na biwakach obowiązuje prowadzenie następującej dokumentacji:
1. Regulamin biwaku,
2. Komplet wypełnionych i podpisanych kart kwalifikacyjnych,
3. Lista uczestników i wykaz kadry,
4. Podział obowiązków kadry,
5. Program pracy na biwaku,
6. Dokumentacja źródłowa wpływów i wydatków,
7. Lista adresów i telefonów służb, które należy zawiadomić w razie
zdarzeń nadzwyczajnych,
8. Rejestr wypadków,
9. Ankieta na temat warunków terenowych i lokalowych.
29. Za prowadzenie dokumentacji i jej przechowywanie odpowiedzialny jest szef biwaku.
VII. Ogólny porządek biwaku
30. ZA PORZĄDEK I CZYSTOŚĆ NA TERENIE BIWAKU ODPOWIADAJĄ: SZEF BIWAKU, KADRA I WSZYSCY UCZESTNICY.
108
31. Za czystość i porządek w pomieszczeniach mieszkalnych odpowiadają ich
mieszkańcy. Utrzymanie porządku obejmuje w szczególności codzienne staranne
słanie łóżek, trzepanie śpiworów oraz utrzymywanie ładu w plecakach i na półkach.
32. Zakazuje się posiadania bez zezwolenia szefa biwaku:
1. Elektronicznych środków łączności;
2. Radioodbiorników, walkmanów i im podobnych urządzeń;
3. Komputerów, gier elektronicznych i im podobnych urządzeń.
33. Szef biwaku może zabronić wszystkim lub niektórym uczestnikom biwaku posiadania określonych przedmiotów nie wymienionych w paragrafie poprzednim, jeżeli
wymagają tego względy bezpieczeństwa użytkowników, a w wyjątkowych przypadkach także z innych ważnych przyczyn.
34. Kadra biwaku dokonuje codziennie przeglądu czystości na terenie biwaku.
35. Pomieszczenia mieszkalne wietrzy się przynajmniej raz dziennie.
36. Wszystkie namioty mieszkalne w ciągu dnia powinny mieć podniesione poły, chyba że warunki atmosferyczne na to nie pozwalają.
37. Należy wyznaczyć osobne przestrzenie sypialne dla chłopców i dziewcząt.
38. W czasie nocnym, to jest od ogłoszenia ciszy nocnej do pobudki, uczestnik biwaku nie może przebywać w cudzym pomieszczeniu mieszkalnym.
39. W grupach najmłodszych, na pierwszych dwóch biwakach, przedstawiciele kadry
śpią w namiotach/pokojach z dziećmi.
40. Palenie tytoniu, spożywanie alkoholu i używanie środków psychoaktywnych jest
zakazane. Dotyczy to również kadry, a na terenie biwaku także gości.
41. Konieczne jest uzgodnienie zamierzonych odwiedzin na biwaku z szefem biwaku.
Z ważnych przyczyn szef biwaku może odmówić przyjęcia gościa.
42. Gość jest obowiązany do przestrzegania regulaminu biwaku, a jego obecność nie
może zakłócać przebiegu zajęć biwakowych, ani nie upoważnia osób odwiedzanych
do uchylania się od udziału w tych zajęciach.
43.1. Zakazuje się opuszczania terenu biwaku:
1. Uczestnikom – bez zgody pełnoletniej kadry,
2.
3.
Kadrze – bez zgody szefa biwaku,
Szefowi biwaku – bez poinformowania kadry.
2. Szef biwaku może określić obszar (przylegający do biwaku), na którym uczestnicy mogą się poruszać bez konieczności uzyskiwania zezwolenia.
44.1. Jeżeli uczestnik niepełnoletni musi opuścić biwak na stałe w czasie jego trwania, odbierają go rodzice lub inna osoba posiadająca ich pisemne upoważnienie albo
zapewnia mu się bezpieczny przejazd w miejsce przeznaczenia uzgodnione z rodzicami pod opieką pełnoletniego członka kadry.
2. Dopuszcza się opuszczenie biwaku przez uczestnika bez opieki, jeżeli jego
rodzice wyrażą na to zgodę w formie pisemnej, oświadczając w sposób wyraźny,
że przejmują odpowiedzialność za niego.
45. Koszty powrotu uczestnika wydalonego z biwaku ponoszą jego rodzice.
46. Po zakończeniu biwaku należy:
1.
2.
3.
Jego miejsce doprowadzić w miarę możności do stanu sprzed biwaku,
Przygotować sprzęt biwakowy do zdania,
Sporządzić spis oddawanego sprzętu wraz z listą wszystkich braków i usterek,
4. Zobowiązać się do usunięcia usterek, braków (odkupienia zniszczonego
sprzętu),
5. Dostarczyć do Zarządu Sekcji dokumenty rozliczeniowe obozu.
VIII. PRZEPISY PRZECIWPOŻAROWE
109
47. W przypadku organizowania ogniska lub, jeśli gotowanie odbywa się na kuchni
polowej, wyznacza się osobę podtrzymującą ogień.
48. Otwarty ogień musi być zabezpieczony przed niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się.
49. W wypadku rozpalania ogniska należy uwzględnić siłę i kierunek wiatru. Należy
przewidzieć możliwość szybkiego ugaszenia wodą lub ziemią.
50. Na stacjonarnym biwaku letnim umieszcza się w łatwo dostępnym i powszechnie
wiadomym miejscu w pobliżu kuchni wiadro z piaskiem, wiadro z wodą i tablicę przeciwpożarową wyposażoną przynajmniej w gaśnicę i/lub hydronetkę, dwie łopaty i
siekierę. Zakazane jest używanie sprzętu przeciwpożarowego do innych celów niż
gaszenie pożaru.
51. Używanie otwartego ognia w pomieszczeniach mieszkalnych uczestników jest
bezwzględnie zakazane. Używanie otwartego ognia w innych miejscach możliwe jest
tylko w obecności kadry. Szef obozu może wyrazić zgodę na użycie otwartego ognia
nie w obecności, ale pod nadzorem kadry.
IX. PRZYGOTOWYWANIE POSIŁKÓW NA BIWAKACH STACJONARNYCH
52. Przestrzeń kuchenna biwaku powinna być zorganizowana tak, by zapewnić
maksymalne bezpieczeństwo pracy i higienę przygotowywania posiłków. Podczas biwaku wędrownego należy również w miarę możliwości stosować się również do
poniższych uwag z tego rozdziału.
53. Należy bezwzględnie oddzielić przestrzeń przechowywania produktów spożywczych od przestrzeni kuchennej i od jadalni.
54. Stół (cerata), narzędzia, deski i wszelkie naczynia służące do przygotowywania
posiłków utrzymuje się na bieżąco w czystości i myje gorącą wodą niezwłocznie po
użyciu.
55. Niedopuszczalne jest przebywanie zwierząt w przestrzeni kuchennej i miejscu
przechowywania artykułów spożywczych. Za porządek, higienę i prace w części
kuchennej biwaku oraz przechowywanie artykułów spożywczych odpowiada szef
kuchni.
56. Z pracy w kuchni wyklucza się osoby chore na biegunkę, a w miarę możności
również zakatarzone. Osoby ze skaleczeniami i/lub opatrunkami na rękach pracują w
rękawiczkach jednorazowych.
57. Artykuły spożywcze przechowuje się stosownie do ich wrażliwości na dostęp
światła, temperaturę itp. Na stacjonarnym biwaku letnim artykuły wymagające przechowywania w chłodnym i/lub ciemnym miejscu przechowuje się w ziemiance o
głębokości nie mniejszej niż 1,5 m, inne zaś w magazynie żywnościowym,
wydzielonym w kuchni lub umieszczonym w osobnym namiocie ustawionym w cieniu.
Namiot żywnościowy należy bezwzględnie wietrzyć.
58. Magazyn żywnościowy połączony z kuchnią wyznacza się w miejscu
przewiewnym, a umieszczony w namiocie systematycznie wietrzy.
59. Artykuły spożywcze nie mogą być przechowywane w pomieszczeniach
mieszkalnych, na ziemi ani w miejscu dostępnym dla zwierząt.
60. Sprzęt kuchenny przechowuje się na specjalnie w tym celu urządzonym regale.
61. Wodę pitną przechowuje w szczelnych i zamykanych naczyniach przystosowanych do przechowywania wody pitnej i posiadających wymagany atest.
110
X. Gospodarka odpadami
62. Wprowadzanie detergentów i innych szkodliwych substancji do wód powierzchniowych jest zakazane.
63. Dopuszczalne jest mycie się w wodach powierzchniowych przy użyciu mydła
glicerynowego lub innych substancji ulegających szybkiej biodegradacji.
64. Wodę z mydlinami wylewa się do specjalnie wykopanych dołków w odległości co
najmniej 15 m od brzegu jeziora/rzeki. Wyznacza się miejsce do mycia, na przykład
w namiotach sanitarnych, w których powinny być zbudowane podstawki do misek.
65. Odpady żywnościowe w miarę możności przekazuje się okolicznej ludności, a
jeżeli takiej możliwości brak, wyrzuca do dołu chłonnego.
66. Inne odpady ulegające szybkiej biodegradacji wyrzuca się do dołu chłonnego.
67. Odpady nie ulegające szybkiej biodegradacji wywozi się na wysypisko śmieci.
XI. Latryny
68. Latryna musi być zadaszona, mieć mocną obudowę, wysokość siedzenia dostosowaną do wzrostu uczestników, dół zabezpieczony przed wpadnięciem. Po
wypełnieniu dołu do 2/3 głębokości dół zasypuje się.
69. Przy latrynie powinien znajdować się:
1. Piasek do przesypywania i łopatka,
2.
Papier toaletowy.
70. Latryna musi być raz na dobę przesypywana środkiem dezynfekcyjnym, chyba że
organ nadzoru sanitarnego zarządzi inaczej.
XII. PORUSZANIE SIĘ PO DROGACH PUBLICZNYCH
71. Na drogach publicznych grupy uczestników poruszają się w miarę możności w
kolumnach, z tym że dopuszcza się poruszanie się w szyku luźnym:
1.
2.
3.
Grup o liczebności mniejszej niż 7 osób łącznie z prowadzącym,
Na chodnikach i drogach przeznaczonych wyłącznie do ruchu pieszego,
Na drogach o nawierzchni nieutwardzonej.
72. Na drogach publicznych kolumna porusza się po jezdni prawą stroną, w miarę
możności nie przekraczając osi jezdni.
73. Kolumna nie może być szersza niż czwórkowa.
74. Od zmierzchu do świtu oraz w razie niedostatecznej widoczności kolumna musi
posiadać następujące oświetlenie:
1.
2.
3.
Na początku po lewej stronie - światło białe skierowane do przodu,
Na końcu po lewej stronie - światło czerwone skierowane do tyłu.
Jeśli kolumna jest dłuższa niż 10 m - w odstępach nie większych niż 10 m
światła białe skierowane w lewo.
A ponadto co najmniej pierwsza i ostatnia osoba w kolumnie powinny mieć na
ubraniu elementy odblaskowe.
XIII. WYCIECZKI ROWEROWE
75. Przed wyjazdem na biwak rodzice uczestnika muszą przejrzeć sprzęt rowerowy i
usunąć ewentualne usterki.
76. Każdy uczestnik musi posiadać zapasową dętkę i zapas baterii do oświetlenia
roweru.
111
77. Na drogach publicznych twardych wszyscy uczestnicy bezwzględnie jeżdżą w
kaskach.
78. Zakazuje się używania rowerów nie wyposażonych w sprawnie działające
hamulce i dzwonek, a na drogach publicznych również w wymagane oświetlenie.
79. Podczas jazdy po drogach publicznych zakazuje się uczestnikom wyprzedzania
się i jazdy obok siebie bez zezwolenia prowadzącego kolumnę.
XIV. Wycieczki piesze
80. Trasę, tempo marszu, częstotliwość i czas postojów dostosowuje się do możliwości najsłabszego uczestnika oraz do warunków terenowych i atmosferycznych.
81. Pełnoletni członek kadry z doświadczeniem topograficznym idzie na przedzie.
82. Pełnoletni członek kadry z apteczką (oraz śpiworem puchowym w zimie) idzie z
tyłu.
83. Poza sytuacjami ewidentnymi pomiędzy każdym dzieckiem a osobą spełniającą
opiekę powinien zostać zachowany kontakt wzrokowy i dźwiękowy.
84. W wypadku wycieczki na terenie, na którym działa Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe lub Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, obowiązuje
poinformowanie tych służb o przewidywanej trasie.
85. Zakazuje się organizowania wycieczek w Tatrach powyżej górnego regla oraz na
terenach objętym zagrożeniem lawinowym.
86.Trasy przemarszów na wycieczkach, szczególnie w górach, należy planować tak,
aby w miarę możności dotrzeć do miejsca przeznaczenia przed zmierzchem.
XV. KĄPIEL
87. Kąpielisko jest zawsze ogrodzone linami opatrzonymi pływakami.
88. Kąpiel uczestników możliwa jest tylko na kąpielisku za zgodą oraz w obecności
ratownika2.
89. Do kąpieli dopuszczane są osoby zdrowe, wypoczęte, co najmniej 1h po posiłku.
90. Nie wolno kąpać się bezpośrednio po opalaniu.
91. Każdy kąpiący się powinien zostać sprawdzony przez kadrę pod względem
umiejętności pływackich.
92. Na kąpielisku głębokość wody nie może przekraczać poziomu wody do ramion
najniższego uczestnika, a najdalsza odległość od brzegu lub pomostu nie powinna
przekraczać 203 metrów.
93. Całe kąpielisko musi być doskonale widoczne z brzegu. Kąpiel po zmierzchu jest
zakazana.
94. Dno kąpieliska musi być całkowicie rozpoznane, wykluczone wszelkie przedmioty
stanowiące zagrożenie (kawałki szkła, patyki...).
95. W czasie kąpieli w kąpielisku dwóch członków kadry powinno nieprzerwanie nadzorować kąpiel. Zaleca się, aby jedna z tych osób nadzorowała kąpiel z wody. Osoby
te powinny mieć gwizdki, których użycie powoduje natychmiastowe wyjście z wody
wszystkich kąpiących.
96. Na jedną osobę pilnującą nie może przypadać więcej niż 5 kąpiących się. Łączna
liczba kąpiących nie może jednocześnie być większa niż 104 osób.
97. Skoki do wody na głowę na biwakach są zakazane.
2
3
Dramat!!!!
Długa dyskusja. Różne propozycje złagodzenia, tak, żeby dać jakąś szansę na to, żeby bardzo dobrze pływający uczestnik mógł jednak choć trochę popływać. Zwraca uwagę brak regulacji pływania dla kadr. Nie
wiem, czy kadra może pływać jak chce???
4 Kadry: w imię czego nie dopuszcza się możliwości wejścia całą grupą (choć na chwilę) do wody, choćby po
to, aby się ochlapać przy brzegu.
112
XVI. Obozy narciarskie
98. Na nartach wszyscy uczestnicy poniżej 16 roku życia obowiązkowo używają
kasków ochronnych.
99. Przed wyjazdem na obóz rodzice zobowiązani są do przejrzenia sprzętu narciarskiego dzieci i usunięcia ewentualnych usterek. Narty muszą mieć naostrzone
krawędzie, sprawnie działające wiązania i muszą być wyposażone w skistopery.
100. Na stokach narciarskich uczestnicy bezwzględnie stosują się do obowiązujących przepisów bezpieczeństwa.
101. W grupach najmłodszych jazda na stokach publicznych wyciągami może odbywać się wyłącznie pod opieką kadry.
XVII. Wizytacje
102. W miarę możliwości wszystkie obozy (a szczególnie stacjonarne) powinny być
wizytowane przez członków Zarządu lub rodziców upoważnionych przez Zarząd. Z
wizytacji należy sporządzić zwięzły raport i przedstawić go na najbliższym posiedzeniu Zarządu
103. W wypadku rażącego naruszania regulaminu wizytacja w porozumieniu z Zarządem Sekcji i po dyskusji z szefem biwaku ma prawo nakazać natychmiastowe
zwinięcie biwaku.
104. Do osób wizytujących biwak stosuje się odpowiednio zasady jak wobec gości.
105. Wizytacja ma prawo i obowiązek podzielić się swoimi uwagami dotyczącymi biwaku z kadrą.
XVIII. Wypadki nagłe, zdarzenia nadzwyczajne
106.1. Z wypadków powodujących uszkodzenie ciała sporządza się protokół
powypadkowy oraz odnotowuje wypadek w rejestrze wypadków.
2. Protokół powypadkowy sporządza zespół złożony z szefa biwaku i dwóch
pełnoletnich członków kadry.
3. Protokół umieszcza się w dokumentacji biwakowej, a na żądanie doręcza
poszkodowanemu pełnoletniemu lub rodzicom poszkodowanego niepełnoletniego.
107. O wypadkach uczestnika, dłuższej chorobie, hospitalizacji lub gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że jego dalszy udział w biwaku będzie niemożliwy lub
niewskazany powiadamia się niezwłocznie rodziców poszkodowanego oraz Zarząd
Sekcji.
108. W przypadku wystąpienia nieprawidłowości w pracy kadry na biwaku, problemów z gośćmi, bardzo poważnych trudności wychowawczych, zewnętrznym zagrożeniu dla bezpieczeństwa biwaku lub innych istotnych zdarzeń z punktu widzenia
bezpieczeństwa biwaku i jego uczestników szef biwaku ma obowiązek zawiadomić
Zarząd Sekcji.
XIX. Przepisy końcowe
109. Po przybyciu na miejsce biwaku ogłasza się regulamin biwaku, obejmujący w
szczególności te przepisy niniejszego regulaminu, które obowiązują wszystkich
uczestników. Regulamin taki odczytuje się wszystkim uczestnikom, którzy zapoznanie się z nim potwierdzają własnoręcznymi podpisami, a następnie umieszcza w
widocznym i łatwo dostępnym miejscu
110. Jeżeli przemawiają za tym względy bezpieczeństwa, szef biwaku po konsultacji
ze swoim zastępcą oraz w miarę możliwości w porozumieniu z Prezydium Zarządu
113
Sekcji ma prawo czasowo zawiesić obowiązywanie regulaminu. O tym fakcie musi
poinformować Zarząd Sekcji razem z uzasadnieniem
111. Szef biwaku:
7. Usuwa uczestnika z biwaku za:
• Samowolną kąpiel lub samowolne korzystanie ze sprzętu pływającego.
• Palenie tytoniu, spożywanie napojów alkoholowych lub używanie innych środków
psychoaktywnych.
• Kradzież
8. Może usunąć uczestnika z biwaku za:
1. Opuszczanie bez zezwolenia wyznaczonego miejsca pobytu.
2. Naruszanie zasad bezpieczeństwa przewidzianych w regulaminie.
3. Naruszanie innych postanowień regulaminu.
3. W każdym przypadku, gdy nie jest w stanie wziąć odpowiedzialności za uczestnika.
114
Część VI - Materiały pomocnicze
115
116
117
118
Polecane lektury
O wychowaniu:
„O wychowaniu – sentencje – myśli- aforyzmy” Oficyna naukowa 1999
Jacek Woroniecki OP „Katolicka etyka wychowawcza” KUL Lublin 1986
G. Hansemann „Wychowanie religijne PAX
H.Filipczuk „Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym” Nasza Księgarnia 1989
H.Filipczuk „Rodzice i dzieci dorastające” Nasza Księgarnia 1987
T. Gordon „Wychowanie bez porażek” PAX
J. Klink „Wierzyć z dziećmi: PAX
A.Faber „Jak mówić, żeby dzieci słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”
Media Rodzina
Ks. Olgierd Nassalski MIC „Jak pracować nad charakterem” Księgarnia św. Jacka
Krystyna Ostrowska „W poszukiwaniu wartości – ćwiczenia z uczniami” Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne 1998
Krystyna Ostrowska „W poszukiwaniu wartości – Z Biblią przez życie” Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne 1995
O bł. Edmundzie Bojanowskim:
s. A. Krasoń, s. M. Syska „Rekolekcje z... bł. Edmund Bojanowski” wydawnictwo „m”
Kraków
O grupie:
o. T. Kotlewski SJ „Dynamika wspólnoty i rola lidera” wydawnictwo „m” Kraków
K. Vopel „Poradnik dla prowadzących grupy” Jedność 1999 Kielce
Gry i zabawy:
„Pogodne wieczory” 4 części wyd. Rubikon Kraków 2000
„Grupa bawi się i pracuje” zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych Unus 1994
K. Vopel „Gry i zabawy interakcyjne” ” Jedność 1999 Kielce
H. Wiertsema „100 gier ruchowych” KLANZA 1999
„Tańce i zabawy dla grupy” KLANZA
Metodyka harcerska:
Lord Baden Powell „Skauting dla chłopców” reprint Oficyna Przeglądu Powszechnego 1990
A.Kamiński „Antek Cwaniak” Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
112.Wasilewski „Pod totemem słońca” Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
J. Parzyński „Obóz harcerski” Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1983
Terenoznawstwo i gry terenowe:
phm. B. Sołtysiak „Harce z mapą – podręcznik terenoznawstwa dla harcerzy” Poczta Harcerska Szczecin II 1997
P. Farynowski „Ino mi się nie zgub...” Poczta Harcerska Szczecin II 1997
Kazanecki „Z notatnikiem i busolą – zbiór gier terenowych” Młodzieżowa Agencja
Wydawnicza 1987
W. Śliwerski „Harcerskie biegi” ”Młodzieżowa Agencja Wydawnicza
Związek Harcerstwa Polskiego „Stopnie i sprawności harcerskie” Horyzonty Warszawa 2000
Poradniki:
J. Szaferowa „Poznaj 100 roślin” WSiP 1989
I.Gumowska „Deptane po drodze”
M. Korpikiewicz „Vademecum Robinsona” PTTK „Kraj” 1999
„Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt na wycieczce”
„Medycyna w plecaku”
M. Kurowski „Biwakowa kuchnia” Młodzieżowa Agencja Wydawnicza 1990
Polecane lektury
Czasopisma:
Kwartalnik „Grupa i zabawa” KLANZA
„Być dla innych” biuletyn metodyczny dla nauczycieli Centrum Arrupe
119

Skrypt Dla Pomocników

Transkrypt

Podobne dokumenty