nowa jakość i nowa szansa dla gmin

Dr in¿. Zygmunt Rozewicz
Cz³onek SEP
Gminne przedsiêbiorstwa wielobran¿owe
(energetyka, teleinformatyka, us³ugi komunalne)
Рnowa jakoϾ i nowa szansa dla gmin1)
Nazwy „przedsiêbiorstwo multienergetyczne” lub „przedsiêbiorstwo multiinfrastrukturalne” wci¹¿ jeszcze wywo³uj¹
niezrozumienie i odruch zaskoczenia. Takie reakcje skutkuj¹
niechêci¹ do bli¿szego zapoznania siê z szansami, jakie te
przedsiêbiorstwa stwarzaj¹ dla gmin i ich mieszkañców.
Wyjaœniæ zatem mo¿na na wstêpie, ¿e te trochê skomplikowanie brzmi¹ce nazwy oznaczaj¹ tylko tworzone w specyficzny sposób gminne przedsiêbiorstwa bran¿owe lub wielobran¿owe. Tworzenie i dzia³alnoœæ takich przedsiêbiorstw
bêdzie skutkowaæ nowymi mo¿liwoœciami dla gmin i mieszkañców. Jednym (ale nie jedynym) z efektów bêdzie wprowadzenie konkurencji na rynku us³ug infrastrukturalnych, lub
co najmniej us³ug energetycznych.
W celu przybli¿enia u¿ywanej terminologii rozpocz¹æ
trzeba od rozwiniêcia i sprecyzowania pojêcia „infrastruktura”. Leksykon PWN definiuje: „infrastruktura — podstawowe urz¹dzenia i instytucje, niezbêdne do funkcjonowania gospodarki i spo³eczeñstwa”. To samo Ÿród³o definiuje
tak¿e dwa szczególne przypadki infrastruktury: „infrastruktura ekonomiczna — us³ugi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki, melioracji itd. ... oraz infrastruktura spo³eczna — us³ugi w dziedzinie prawa, bezpieczeñstwa, kszta³cenia i oœwiaty, opieki spo³ecznej i s³u¿by zdrowia, mieszkalnictwa itp.” Tak wiêc przedsiêbiorstwo multienergetyczne
zajmuje siê jednym elementem infrastruktury ekonomicznej (energetyk¹), natomiast przedsiêbiorstwo infrastrukturalne (multiinfrastrukturalne) mo¿e obejmowaæ pe³ny zakres infrastruktury ekonomicznej, a nadto niektóre us³ugi
wchodz¹ce w zakres infrastruktury spo³ecznej.
Ustawa o samorz¹dzie gminnym precyzuje, ¿e do zadañ
w³asnych gminy nale¿y zaspokajanie zbiorowych potrzeb
wspólnoty, a w tym zaopatrzenie w energiê elektryczn¹,
ciepln¹, gaz, zaopatrzenie w wodê, zapewnienie czystoœci
œrodowiska itp. A zatem w³adze gminy odpowiadaj¹ zarówno za wszechstronnie rozumiany rozwój gminy (a w tym
zrównowa¿ony rozwój2) i ochronê œrodowiska), interesy spo³ecznoœci lokalnej (a wiêc m.in. d¹¿enie do obni¿ania kosztów zaopatrzenia w energiê), a tak¿e optymalizacjê wszelkich zagadnieñ w zakresie planowania i koordynacji na szczeblu gminy. Ten wymóg jest zbie¿ny z wymaganiami ustawy
Prawo energetyczne. Ale ta ustawa precyzuje tak¿e dodatkowe zadania dla gmin. Gmina obowi¹zana jest opracowaæ
„Projekt za³o¿eñ do planu zaopatrzenia w ciep³o, energiê
elektryczn¹ i paliwa gazowe”, który po opiniowaniu przedstawiony zostaje Radzie Gminy. Uchwalony przez Radê przekszta³ca siê z „Projektu za³o¿eñ” w „Za³o¿enia do planu”.
Jeœli plany przedsiêbiorstw energetycznych nie zapewniaj¹
realizacji „Za³o¿eñ”, wówczas zarz¹d gminy opracowuje
„Projekt planu zaopatrzenia w ciep³o, energiê elektryczn¹
i paliwa gazowe” i opieraj¹c siê na nim podejmuje czynnoœci
dla zapewnienia zaopatrzenia gminy w noœniki energetyczne. Czynnoœci te mog¹ obejmowaæ zawieranie umów z przedsiêbiorstwami energetycznymi, ale mog¹ te¿ skutkowaæ
zapewnieniem dostawy tych noœników, które nie s¹ ujête
w planach przedsiêbiorstw energetycznych przez przedsiêbiorstwo zwane przedsiêbiorstwem multienergetycznym, powo³ane z udzia³em gminy.
Przedsiêbiorstwa multienergetyczne
i infrastrukturalne
Us³ugi energetyczne i obowi¹zki gminy
Rozpoczynaj¹c od prawd oczywistych stwierdziæ mo¿na, ¿e ka¿dy mieszkaniec (lub jak kto woli: odbiorca, albo
u¿ytkownik) zainteresowany jest w zapewnieniu mu us³ugi
energetycznej. Us³ug¹ energetyczn¹ mo¿e byæ ciep³o, œwiat³o, dŸwiêk, napêd urz¹dzeñ (np. pralki, lodówki) itp. Us³uga ta powinna byæ ³atwo dostêpna, wygodna w odbiorze,
nie stwarzaj¹ca zagro¿eñ dla otoczenia (œrodowiska), niezawodna, a tak¿e w miarê mo¿noœci tania. Nie jest natomiast istotne dla odbiorcy czy tak zdefiniowana us³uga
energetyczna zapewniana jest za poœrednictwem energii
elektrycznej, gor¹cej wody, pary, gazu czy nawet wêgla.
1)
W artykule podjêto próbê przedstawienia w sposób przystêpny, acz
skrócony, problematyki przedsiêbiorstw multienergetycznych i multiinfrastrukturalnych, wykorzystuj¹c dane zawarte w opracowaniu [1].
PAŹDZIERNIK
2001
Przedsiêbiorstwo multienergetyczne jest firm¹ o strukturze spó³ki prawa handlowego, mog¹c¹ prowadziæ dzia³alnoœæ w zakresie wytwarzania, przesy³ania, dystrybucji oraz
obrotu energi¹ elektryczn¹, ciep³em i gazem na terenie
gminy (lub zwi¹zku gmin).
Przedsiêbiorstwo multienergetyczne dzia³a na rynku
konkurencyjnym. Firmami konkuruj¹cymi s¹ bran¿owe
2)
„Zrównowa¿ony rozwój” jest niemal dos³ownym t³umaczeniem angielskiego okreœlenia „sustainable development” i oznacza w rozwa¿anym
przypadku rozwój energetyczny przy unikaniu zagro¿eñ dla œrodowiska
(pe³na definicja tego okreœlenia to: koncepcja planowania, dzia³añ i kierowania skutkuj¹ca racjonalnym wykorzystaniem zasobów œrodowiska
dla rozwoju gospodarki, zapewnieniem potrzeb dzisiejszych i przysz³ych
pokoleñ, przy aktywnym wspó³uczestnictwie zainteresowanej spo³ecznoœci.)
www.elektroenergetyka.pl
STRONA
581
przedsiêbiorstwa energetyczne (zak³ady dystrybucyjne energii elektrycznej i gazu, przedsiêbiorstwa energetyki cieplnej itp.). Rynek konkurencyjny powinien zapewniæ odbiorcom us³ug energetycznych w gminie dostawy po zoptymalizowanych (tj. najni¿szych, lecz op³acalnych dla dostawcy)
cenach, wysokiej niezawodnoœci i jednoczeœnie wytwarzanych lub dostarczanych w sposób najbardziej korzystny dla
œrodowiska naturalnego. Co nie przeczy zasadzie, ¿e przedsiêbiorstwo musi dzia³aæ na zasadach rynkowych, tj. co najmniej nie generowaæ strat. Ale rynek dla wszystkich us³ug
energetycznych znajduje siê w gminie, a rynek jest najistotniejszym czynnikiem strategii ka¿dego przedsiêbiorstwa. Jeœli
gmina jest np. w³aœcicielem przedsiêbiorstwa energetyki
cieplnej to oznacza, ¿e dysponuje jeœli nie ca³ym, to znaczn¹
czêœci¹ rynku ciep³a. I mo¿e tê supremacjê wykorzystaæ przy
tworzeniu przedsiêbiorstwa multienergetycznego. A tak na
marginesie: przygl¹daj¹c siê niektórym gminom sprzedaj¹cym swoje przedsiêbiorstwa energetyki cieplnej mo¿na wyraziæ pogl¹d, ¿e gminy te nie tyle pozbywaj¹ siê problemów,
ile pozbywaj¹ siê tego, co najcenniejsze: rynku — w tym
przypadku rynku ciep³a.
Obszar zainteresowañ (lub zakres dzia³alnoœci) przedsiêbiorstwa multienergetycznego mo¿e byæ bardzo zró¿nicowany. Z nazwy wynika, ¿e obszarem tym s¹ zagadnienia
energetyczne (ciep³o, gaz, energia elektryczna). Na terenie
gminy istnieje szeroka problematyka, dotycz¹ca — podobnie jak energia — wszystkich mieszkañców. S¹ to problemy zaopatrzenia w wodê, odprowadzania œcieków, usuwania lub utylizacji odpadów, infrastruktura drogowa i komunikacyjna, problematyka ochrony œrodowiska w gminie. S¹
te¿ bardzo istotne dla mieszkañców zagadnienia o charakterze infrastrukturalnym, jak telekomunikacja, telewizja kablowa, coraz popularniejszy Internet lub nawet lokalna rozg³oœnia radiowa. Ta problematyka (czêœciowo lub w ca³oœci
— ale z ca³¹ pewnoœci¹ stopniowo) mo¿e byæ tak¿e przedmiotem dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa, które do tej pory nazywaliœmy multienergetycznym, ale które po poszerzeniu
zakresu bêdzie nazywaæ siê multiinfrastrukturalnym lub
krócej: infrastrukturalnym. Przedsiêbiorstwo infrastrukturalne — stanowi¹ce kolejny etap rozwoju przedsiêbiorstwa
multienergetycznego jest firm¹ o strukturze spó³ki prawa
handlowego, mog¹c¹ prowadziæ dzia³alnoœæ w pe³nym (lub
ograniczonym) zakresie zagadnieñ o charakterze infrastrukturalnym w gminie (lub w zwi¹zku gmin).
Tak wiêc przedsiêbiorstwo tego typu musi spe³niaæ co
najmniej dwa podstawowe warunki:
l zabezpieczaæ potrzeby mieszkañców gminy (lub zwi¹zku gmin) w sposób przez nich akceptowalny,
l przynosiæ okreœlone korzyœci podmiotom tworz¹cym to
przedsiêbiorstwo.
W celu odpowiedzenia na pytanie, jakie podmioty mog¹
tworzyæ takie przedsiêbiorstwo, trzeba wpierw okreœliæ raz
jeszcze jego formê prawn¹. Przedsiêbiorstwo multienergetyczne (b¹dŸ infrastrukturalne) mo¿e byæ spó³k¹ z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ (wydaje siê to form¹ korzystniejsz¹, zw³aszcza przy rozpoczynaniu dzia³alnoœci), spó³k¹ akcyjn¹ czy te¿ w pierwszym etapie konsorcjum, którego celem bêdzie utworzenie przedsiêbiorstwa. Udzia³owcem (akcjonariuszem) powinna byæ przede wszystkim gmina, która
STRONA
582
uzyskuje udzia³y (akcje) przez wniesienie aportem potrzebnych w dzia³alnoœci przedsiêbiorstwa i posiadanych przez
gminê dóbr materialnych i niematerialnych. Takimi dobrami
mog¹ byæ: dokumentacja (projekty za³o¿eñ, za³o¿enia, projekty planu zaopatrzenia w noœniki energetyczne, plany zagospodarowania przestrzennego itp.), grunty, budynki, instalacje oraz wszelkie inne dobra stanowi¹ce w³asnoœæ gminy, a mog¹ce byæ przydatnymi w dzia³alnoœci powo³ywanego przedsiêbiorstwa. Warto podkreœliæ, ¿e gmina nie ponosi
nak³adów finansowych. Odpowiednio do ustaleñ w dokumentach spó³ki (umowa spó³ki lub statut) gmina mo¿e w
przysz³oœci odsprzedaæ udzia³y (akcje) innym wspólnikom
lub wrêcz nowym inwestorom, co pozwoli gminie pozyskaæ
œrodki finansowe dla innych celów.
W tym przypadku jednak gmina musi liczyæ siê z rezygnacj¹ z bezpoœrednich korzyœci (wspó³decydowanie, inne
prawa wspólnika czy akcjonariusza) w spó³ce; pozostaj¹
korzyœci poœrednie. Trzeba bêdzie zatem rozwa¿yæ czy bardziej korzystne jest pozostanie w spó³ce (mo¿na w umowie spó³ki zastrzec dla gminy udzia³y uprzywilejowane),
wspó³decydowanie co do kierunków i zakresu dzia³alnoœci
spó³ki i jej kierownictwa, posiadanie prawa do dywidendy
albo uczestniczenia w podziale maj¹tku w przypadku likwidacji spó³ki (ka¿d¹ ewentualnoœæ trzeba braæ pod uwagê), czy te¿ szybkie pozyskanie kapita³u. Zawsze jednak
pozostaje dla gminy rola obserwatora dzia³añ spó³ki, prowadzonych zarówno w interesie gminy (rozumie siê przez
to tak¿e mieszkañców gminy) jak i udzia³owców.
W spó³ce przewiduje siê tak¿e udzia³ inwestorów strategicznych. Opracowanie [1] przewiduje mo¿liwoœæ udzia³u trzech grup inwestorów strategicznych:
n okreœlanych jako inwestor strategiczny I — przedsiêbiorstwa energetyczne, wnosz¹ce know-how (lub jak kto
woli: wiedzê, doœwiadczenie, rozwi¹zania) w zakresie wszelkich zagadnieñ zwi¹zanych z dystrybucj¹, przesy³em i obrotem noœnikami energetycznymi; takim inwestorem, najprawdopodobniej wchodz¹cym aportem, mo¿e byæ jedna
z firm dzia³aj¹cych w tym zakresie na terenie gminy (np.
przedsiêbiorstwo energetyki cieplnej, zak³ad lub rejon energetyczny albo zak³ad gazowniczy); wnoszony know-how
by³by wyceniony i wprowadzony jako aport, choæ nie mo¿na wykluczyæ tak¿e wejœcia kapita³owego,
n okreœlanych jako inwestor strategiczny II — krajowe
lub zagraniczne przedsiêbiorstwo energetyczne, które oprócz
kapita³u wniesie tak¿e know-how w zakresie wytwarzania,
ochrony œrodowiska oraz us³ug komunalnych; takim inwestorem mog¹ byæ np. elektrownie, elektrociep³ownie czy
wyspecjalizowane przedsiêbiorstwa zagraniczne3),
3)
Takimi przedsiêbiorstwami s¹ np. niemieckie Stadtwerke, dostawcy,
a czêsto wytwórcy (lub producenci) us³ug energetycznych w miastach
lub zwi¹zkach miêdzygminnych (doœæ — choæ nie ca³kowicie — zbli¿one do propozycji przedsiêbiorstw multienergetycznych), amerykañskie
ESCo — energy services company — przedsiêbiorstwa œwiadcz¹ce szeroki zakres us³ug energetycznych na specyficznych warunkach finansowych (finansowanie inwestycji z przysz³ych przychodów wynikaj¹cych
z ró¿nicy kosztów przed i po wprowadzeniu energooszczêdnych rozwi¹zañ w u¿ytkowaniu, dystrybucji, przesyle i wytwarzaniu energii),
brytyjskie HSCo home services company — o dzia³alnoœci zbli¿onej,
choæ nie identycznej, do przewidywanego zakresu dzia³alnoœci przedsiêbiorstw multiinfrastrukturalnych.
www.elektroenergetyka.pl
PAŹDZIERNIK
2001
n okreœlanych jako inwestor strategiczny III — przedsiêbiorstwa teleinformatyczne wnosz¹ce kapita³, ale przede
wszystkim know-how w zakresie nowych technik telekomunikacji i informatyki, mog¹cy pos³u¿yæ do przekszta³cenia przedsiêbiorstwa multienergetycznego w przedsiêbiorstwo infrastrukturalne.
Poza inwestorami okreœlonymi jako strategiczni, niezbêdny jest tak¿e udzia³ inwestora finansowego, tj. instytucji
wnosz¹cej œrodki finansowe, a tak¿e know-how zwi¹zany
z szeroko rozumian¹ problematyk¹ finansow¹. Tego rodzaju inwestorem mo¿e byæ bank lub inna instytucja finansowa. Nie ma przeszkód, a mo¿e okazaæ siê wrêcz korzystne,
aby inwestorem by³a tak¿e firma consultingowa lub, albo
oraz, biuro projektowe. Taki inwestor mo¿e okazaæ siê bardzo przydatny zarówno w okresie pocz¹tkowym istnienia
przedsiêbiorstwa, jak te¿ dla jego rozwoju. Gdyby tego typu
firmy nie by³y inwestorami, warto pozyskaæ ich wspó³pracê z uwagi na istotnoœæ doœæ szczególnych umiejêtnoœci i doœwiadczeñ (know-how) przy tego typu przedsiêwziêciach.
Zaistnienie i rozwój przedsiêbiorstwa multienergetycznego czy infrastrukturalnego wymaga prowadzenia inwestycji zarówno modernizacyjnych dla istniej¹cych systemów wytwarzania lub dystrybucji noœników energetycznych, sieci telekomunikacyjnych, sieci transportu, jak te¿
inwestycji rozwojowych (np. wykorzystanie biomasy, energii s³onecznej, lokalnych Ÿróde³ geotermicznych itp.). Przedsiêbiorstwo nie mo¿e finansowaæ tych inwestycji kapita³em w³asnym. Zak³ada siê zatem, ¿e kapita³em w³asnym
finansowane bêdzie od ok. 10 do 30% kosztów inwestycji. Pozosta³e finansowanie powinno byæ zapewnione
z kredytów udzielanych w nawi¹zaniu do biznesplanów
przedsiêwziêæ inwestycyjnych. Kredyty pozyskiwane bêd¹
b¹dŸ na warunkach preferencyjnych (Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Œrodowiska i Gospodarki
Wodnej, unijne Fundusze Przedakcesyjne SAPARD — przeznaczony dla œrodowiska wiejskiego i ISPA — instrument
polityki strukturalnej, a w niektórych przypadkach byæ
mo¿e tak¿e program Banku Œwiatowego aktywizacji obszarów wiejskich 2000—2004 i in.), b¹dŸ w bankach na
warunkach kredytu komercyjnego. Nie mo¿na wykluczyæ
finansowania opartego na zasadach stosowanych w przedsiêbiorstwach ESCo lub te¿ pozyskanie urz¹dzeñ na zasadzie leasingu. Niezbêdny jest zatem monta¿ finansowy, który jednak wymaga odpowiedniego doœwiadczenia i wiedzy specjalistycznej, st¹d potrzeba w³¹czenia ekspertów lub firmy konsultingowej.
Niezale¿nie od koncepcji rozwojowych przedsiêbiorstwa
i œrodków finansowych, konieczne bêdzie uzyskanie odpowiednich koncesji adekwatnych do zakresu dzia³alnoœci
(np. wytwarzanie, przesy³anie, dystrybucja noœników energetycznych, us³ugi telekomunikacyjne itp.). Temat ten
bedzie szerzej omówiony w dalszej czêœci artyku³u.
Tyle, w bardzo uproszczony sposób, o powstaniu przedsiêbiorstwa multienergetycznego b¹dŸ infrastrukturalnego. Celowe jest przyjrzenie siê zakresowi jego dzia³ania,
a zw³aszcza mo¿liwoœciom rozwojowym takiego przedsiêbiorstwa.
PAŹDZIERNIK
2001
Obowi¹zki i dzia³ania
przedsiêbiorstwa multienergetycznego
lub infrastrukturalnego
Zakres obowi¹zków przedsiêbiorstwa multienergetycznego mo¿e byæ bardzo rozleg³y, co nie oznacza, ¿e dzia³alnoœæ w tym zakresie powinna byæ prowadzona od pocz¹tku istnienia przedsiêbiorstwa. Wydaje siê oczywiste, ¿e
przedsiêbiorstwo powinno wspó³dzia³aæ z w³adzami gminy
we wszelkich zagadnieniach zwi¹zanych z szeroko pojêt¹
gospodark¹ energetyczn¹. To wspó³dzia³anie winno obejmowaæ bie¿¹ce prowadzenie gospodarki, eksploatacjê systemów dystrybucji (lub wytwarzania) stanowi¹cych w³asnoœæ gminy (lub wniesionych przez gminê do przedsiêbiorstwa), a tak¿e planowanie przedsiêwziêæ modernizacyjnych i rozwojowych, w³¹cznie z ich realizacj¹. Ale przedsiêbiorstwo multienergetyczne mo¿e, a nawet powinno,
uzyskaæ tak¿e koncesje na wytwarzanie ciep³a i energii elektrycznej, przesy³anie, dystrybucjê i obrót energi¹ elektryczn¹, ciep³em i gazem.
Oczywiœcie liczba i zakres koncesji bêdzie ró¿ny i zale¿ny od rodzaju dzia³alnoœci danego przedsiêbiorstwa. Istnieje m.in. tak¿e mo¿liwoœæ tworzenia w³asnych Ÿróde³ wytwarzania energii elektrycznej i ciep³a oraz nawet niektórych sieci (np. ciep³owniczych lub telekomunikacyjnych).
Te Ÿród³a wytwarzania powinny byæ tworzone z wykorzystaniem nowoczesnych, przyjaznych œrodowisku technologii. Sprzyja to ochronie œrodowiska, ale jednoczeœnie
u³atwia pozyskanie œrodków na sfinansowanie takich inwestycji. Warto tu podkreœliæ, ¿e rozwój techniki i wdra¿anie produkcji urz¹dzeñ i maszyn nowych technologii s¹ tak
szybkie, ¿e w ci¹gu kilku-, kilkunastu lat ceny tych urz¹dzeñ obni¿aj¹ siê w stopniu umo¿liwiaj¹cym ich szerokie stosowanie. Lecz niezale¿nie od nowych, rozwijanych
obecnie technologii (np. w przysz³oœci ogniwa fotowoltaiczne) mog¹ to byæ Ÿród³a wykorzystuj¹ce szeroko w œwiecie wdro¿one ju¿ technologie wykorzystania energii odnawialnej.
Taki rozwój jest zgodny z przyjêt¹ przez Rz¹d we wrzeœniu 2000 roku strategi¹ rozwoju energetyki odnawialnej.
Zak³ada siê tam, ¿e udzia³ energii ze Ÿróde³ odnawialnych
w zu¿yciu energii pierwotnej powinien wzrosn¹æ z aktualnych ok. 3% do 7,5% w r. 2010 i ok. 14% w r. 2020. Jest
to zbie¿ne z dyrektywami Unii Europejskiej przewiduj¹cymi szybki wzrost udzia³u energii odnawialnej w wytwarzaniu energii elektrycznej. Jest oczywiste, ¿e dzia³ania takie w gminie bêd¹ mog³y byæ podejmowane po rozpoznaniu potencjalnych zasobów lokalnych w zakresie energii
odnawialnej.
Energia odnawialna to bardzo wa¿ny odcinek dzia³alnoœci przedsiêbiorstw multienergetycznych, ale nie mniej
— a mo¿e nawet bardziej — wa¿ne s¹ dzia³ania zwi¹zane
z istniej¹cymi w gminie problemami energetycznymi. Jak
ju¿ wspomniano, przedsiêbiorstwo multienergetyczne
mo¿e, a nawet powinno — wyrêczaæ zarz¹d i radê gminy
we wszelkich sprawach energetycznych (energia elektryczna, ciep³o, gaz) i to zarówno na etapie tworzenia za³o¿eñ
planów, jak te¿ we wszelkich bie¿¹cych problemach z tego
zakresu.
www.elektroenergetyka.pl
STRONA
583
Mo¿na zak³adaæ, ¿e firmy energetyczne bêd¹ zainteresowane udzia³em w przedsiêbiorstwach multienergetycznych zarówno ze wzglêdu na utrzymanie wp³ywu na znajduj¹cy siê w gminach rynek, mo¿liwoœæ zmniejszenia zatrudnienia we w³asnych firmach, jak te¿ dla zachowania
w pewnym stopniu kontroli konkurencyjnej dzia³alnoœci.
To za³o¿enie dotyczy zarówno zak³adów dystrybucyjnych i gazowniczych (wzglêdnie ich rejonów), jak te¿
ciep³owni i elektrociep³owni.
Przedsiêbiorstwo infrastrukturalne (multiinfrastrukturalne) rozwija dzia³alnoœæ w zakresie us³ug mieszcz¹cych siê
w pojêciu infrastruktury ekonomicznej (energetyka, drogi,
transport, wodoci¹gi, kanalizacja, utylizacja odpadów, telekomunikacja) oraz czêœciowo w pojêciu infrastruktury
spo³ecznej (edukacja przez rozwój lokalnego dostêpu do
Internetu — szko³y, kawiarnie internetowe, lokalne rozg³oœnie, sieci telewizji kablowej i in.). Problem Internetu jest
znacznie szerszy: poprzez lokalne sieci telekomunikacyjne
mo¿na bêdzie udostêpniaæ tañszy dostêp do Internetu przedsiêbiorcom, ma³ym i œrednim firmom, a w przysz³oœci byæ
mo¿e tak¿e p³acenie rachunków za dostarczone media, choæ
pocz¹tkowo mo¿e tylko zdalne odczyty liczników zu¿ycia
tych mediów. U³atwione bêdzie monitorowanie us³ug, kontakt odbiorców z dystrybutorem, a byæ mo¿e tak¿e nowoczesne systemy u³atwiaj¹ce lokalizacjê wszelkich sieci na
terenie gminy.
Czêœæ tych us³ug wchodzi w zakres obowi¹zków lub
co najmniej zainteresowania gminy. S¹ to bowiem us³ugi
rzutuj¹ce na jakoœæ ¿ycia mieszkañców gminy. Przejêcie tych us³ug przez przedsiêbiorstwo infrastrukturalne
nie tylko odci¹¿a w³adze gminy, ale stwarza szansê na
lepsze wykorzystanie lokalnych zasobów, stworzenie
miejsc pracy, a przede wszystkim na powstanie rynku
konkurencyjnego prowadz¹cego do ni¿szych cen za te
us³ugi.
Przyk³adem mog¹ tu byæ us³ugi energetyczne. Dotychczas bowiem ceny p³acone przez odbiorców s¹ wypadkow¹ wielu sk³adników (w przypadku energii elektrycznej obejmuj¹cych koszt wytwarzania energii z uwzglêdnieniem narzucanych cen wêgla, kontraktów d³ugoterminowych, kosztów przesy³u i dystrybucji oraz obrotu).
I nie jest prosto to zmieniæ. Ale powstanie konkurencyjnego dostawcy energii powinno skutkowaæ tak¿e wymuszeniem obni¿ki cen przez dostawcê dotychczasowego.
Jak ju¿ wspomniano, gminne przedsiêbiorstwo infrastrukturalne (lub multienergetyczne) mo¿e wykorzystywaæ
energiê odpadow¹ (biomasy, biogaz), energiê odnawialn¹, a tam gdzie s¹ odpowiednie zasoby — energiê geotermiczn¹. Ma to znaczenie nie tylko dla wytwarzania lub
przetwarzania energii elektrycznej lub cieplnej, ale tak¿e
dla zapewnienia mieszkañcom ¿ycia w bardziej czystym
œrodowisku.
Wspomniano ju¿ o korzyœciach dla gminy i jej mieszkañców, wynikaj¹cych z utworzenia przedsiêbiorstwa multienergetycznego lub infrastrukturalnego. Warto je zatem
584
l
l
l
l
l
l
l
l
l
l
Po¿ytki dla gminy,
jej w³adz i mieszkañców
STRONA
wymieniæ ³¹cznie, zastrzegaj¹c z góry, ¿e nie wszystkie
musz¹ wyst¹piæ w ka¿dym przypadku (równoczeœnie) oraz
¿e nie wszystkie korzyœci, jakie mog¹ wyst¹piæ, bêd¹ tu
wymienione:
l
obowi¹zek prowadzenia gospodarki energetycznej, zarówno w sensie organizacyjnym jak równie¿ i eksploatacyjnym, przejdzie z zarz¹du i rady gminy na przedsiêbiorstwo;
poniesiony ju¿ koszt za³o¿eñ do planu gospodarki energetycznej staje siê aportem wniesionym do tworzonego
przedsiêbiorstwa, a zatem przekszta³ca siê w udzia³y;
aportem mo¿e byæ tak¿e poniesiony ju¿ koszt dokumentacji projektowej, infrastruktura energetyczna, gminne
przedsiêbiorstwo ciep³ownicze i inne;
bezpoœrednie korzyœci finansowe gminy stanowiæ bêd¹
przede wszystkim odci¹¿enia z ponoszenia kosztów prowadzenia gospodarki energetycznej i ew. innych zagadnieñ objêtych przez przedsiêbiorstwo infrastrukturalne,
nie mo¿na wykluczyæ z czasem tak¿e korzyœci w postaci
dywidend — aczkolwiek ta forma nie jest celem podstawowym tego przedsiêbiorstwa (korzyœci wspó³w³aœcicieli
maj¹ tu inny charakter);
gmina mo¿e odsprzedaæ swoje udzia³y, osi¹gaj¹c korzyœæ
finansow¹, ale jednoczeœnie zachowuj¹c wp³yw na
dzia³alnoœæ przedsiêbiorstwa (udzia³y uprzywilejowane
lub inne formy zachowania funkcji regulacyjnych przez
gminê);
zapewnienie kompleksowoœci us³ug energetycznych (dostawa energii elektrycznej, ciep³a i gazu) i pozaenergetycznych (telekomunikacja, wodoci¹gi, œcieki, odpady,
drogi, transport);
mo¿liwoœæ wykorzystania lokalnych zasobów energetycznych, zw³aszcza przez wykorzystanie energii odnawialnej i paliw odpadowych, a przez to poprawa stanu œrodowiska naturalnego i stworzenie w gminie nowych
miejsc pracy;
stworzenie sieci us³ug telekomunikacyjnych, a zw³aszcza w³asnej sieci internetowej daje olbrzymie mo¿liwoœci w zakresie edukacji oraz us³ug i stanowi du¿y postêp rozwojowy;
powstanie dzia³alnoœci konkurencyjnej w stosunku do
dotychczasowych monopolistów umo¿liwia i przybli¿a obni¿enie cen za te us³ugi i uproszczenie rozliczeñ, a zatem przyjaŸnie modyfikuje warunki korzystania z tych us³ug przez mieszkañców i firmy dzia³aj¹ce na
terenie gminy;
zlecanie niektórych pomocniczych rodzajów dzia³alnoœci
(outscorsing) ma³ym i œrednim firmom prowadzi do ich
rozwoju zarówno w zakresie zatrudnienia, wyposa¿enia
jak i finansowym, a w efekcie poœrednio do rozwoju
gminy;
w³aœciwa gospodarka (w tym rozwój) infrastruktur¹
gminn¹ powinna zainteresowaæ inwestorów — stwarza siê wiêc szansê przyci¹gniêcia nowych inwestycji do
gminy;
utworzenie przedsiêbiorstw infrastrukturalnych prowadzi do powstania w gminie nowych, licznych miejsc
pracy.
www.elektroenergetyka.pl
PAŹDZIERNIK
2001
Sieci przedsiêbiorstw multienergetycznych
(infrastrukturalnych)
Przedsiêbiorstwo infrastrukturalne (multienergetyczne)
mo¿e napotkaæ trudnoœci zwi¹zane z realizacj¹ wszystkich
zadañ samodzielnie, a zw³aszcza z zapewnieniem efektywnej ekonomicznie i sprawnej technicznie obs³ugi eksploatowanych systemów zarówno energetycznych jak i pozaenergetycznych (telekomunikacja, internet, woda, transport
itp.). Mog¹ powstaæ problemy wynikaj¹ce z nowoczesnych
systemów pobierania op³at za œwiadczone us³ugi (m.in.
odczyty liczników), w samodzielnym tworzeniu innych
nowoczesnych rozwi¹zañ (np. budynków inteligentnych)
i podobne, wynikaj¹ce z jednak ograniczonej skali takich
zagadnieñ na obszarze jednej gminy. Dlatego przewiduje
siê tak¿e stworzenie sieci przedsiêbiorstw infrastrukturalnych (multienergetycznych). Sieci te mog¹ byæ tworzone
b¹dŸ jako terytorialne (regionalne), b¹dŸ jako sieci okreœlonych inwestorów strategicznych (w³aœcicielskie), przy czym
sieci maj¹ wspomagaæ samodzielne przedsiêbiorstwa gminne, nie odbieraj¹c samodzielnoœci dzia³ania poszczególnych
przedsiêbiorstw wchodz¹cych w sk³ad danej sieci.
Natomiast nic nie stoi na przeszkodzie (a nawet wydaje
siê wskazane), by sieci posiada³y udzia³y (akcje) w gminnych przedsiêbiorstwach multienergetycznych lub infrastrukturalnych i proporcjonalnie do wielkoœci tych udzia³ów i z uwzglêdnieniem zapisów w statucie lub umowie
spó³ki sprawowa³y funkcje w³aœcicielskie. Zakres dzia³alnoœci sieci obejmowaæ bêdzie przede wszystkim wytwarzanie standardów dla przedsiêbiorstw wchodz¹cych w sk³ad
sieci, wspomaganie eksploatacji i serwisu urz¹dzeñ wykorzystywanych przez te przedsiêbiorstwa, œwiadczenie us³ug
akwizycyjnych. Standardy dotyczyæ bêd¹ przede wszystkim zarz¹dzania (w tym strategii zarz¹du przedsiêbiorstwa
i strategii funkcjonalnych), systemu finansowego oraz systemu obs³ugi technicznej.
I jeszcze ma³e postscriptum: przywo³ane Ÿród³a opracowywane by³y niemal rok temu. Zachowuj¹c niezmiennie
zasadnicz¹ koncepcjê, praktyka wprowadzi³a pewne modyfikacje, a raczej rozwiniêcia: np. najpierw mog¹ tak¿e
powstawaæ sieci przedsiêbiorstw, a nastêpnie przy ich
wspó³dzia³aniu przedsiêbiorstwa multienergetyczne i infrastrukturalne.
LITERATURA
[1] Okreœlenie warunków powstawania i zasad funkcjonowania
przedsiêbiorstw multiinfrastrukturalnych zw³aszcza multienergetycznych w gminach. Zarz¹d G³ówny Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Warszawa, listopad 2000 (Opracowanie wykonane na zlecenie Ministerstwa Gospodarki przez instytucje:
ZG SEP, Partner na Rynku Energii Sp. z o.o., BSPiR Energoprojekt-Katowice przez zespó³ autorski pod kierunkiem merytorycznym prof. J. Popczyka)
[2] Ko³akowski T. E.: Zadania i mo¿liwoœci gmin w zakresie zaopatrzenia w energiê (wybrane zagadnienia). Energetyka 2001,
nr 8, str. 451
[3] Popczyk J.: Podstawowe za³o¿enia funkcjonowania przedsiêbiorstw multienergetycznych/przedsiêbiorstw infrastrukturalnych. Energetyka 2001, nr 8, str. 457
q
Podsumowanie
Celem tego artyku³u nie by³o przedstawienie wszystkich zagadnieñ zwi¹zanych z przedsiêbiorstwami multienergetycznymi lub infrastrukturalnymi. Zamierzeniem
by³o wykazanie, ¿e mimo „groŸnie” lub obco brzmi¹cych
nazw tych przedsiêbiorstw, s¹ to w zasadzie tylko specyficzne (co do formy w³asnoœci i zakresu dzia³ania) przedsiêbiorstwa bran¿owe lub wielobran¿owe. Tworzenie tych
przedsiêbiorstw nie zawsze jest proste, lecz ich dzia³alnoœæ
w zasadniczy sposób mo¿e wp³yn¹æ na powstanie w gminie rzeczywistego rynku us³ug œwiadczonych przez te przedsiêbiorstwa.
Jeœli Czytelnik uzna³, ¿e artyku³ zasygnalizowa³ korzyœci dla gminy i jej mieszkañców wynikaj¹ce z kompleksowego œwiadczenia us³ug infrastrukturalnych i wprowadzenia konkurencyjnego rynku tych us³ug w gminie — to podstawowy cel tej publikacji zosta³ osi¹gniêty4).
4)
Zainteresowanych t¹ form¹ organizacyjn¹ i biznesow¹ w gminie pozwalam sobie skierowaæ do obszernego i wszechstronnego materia³u
Ÿród³owego [1] pod adresem internetowym
http://www.sep.com.pl/warunki_powstania_PM.doc
PAŹDZIERNIK
2001
www.elektroenergetyka.pl
STRONA
585