Wystąpienie -

Kraków, dnia
NajwyŜsza Izba Kontroli
maja 2011 r.
Delegatura w Krakowie
Pan
Ryszard Ścigała
Prezydent Miasta Tarnowa
ul. Mickiewicza 2
33-100 Tarnów
P/10/074
LKR-4101-22-03/2010/2011
Wystąpienie pokontrolne
Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 roku o NajwyŜszej Izbie
Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm.), zwanej dalej „ustawą o NIK”,
NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie skontrolowała w Urzędzie Miasta Tarnowa
(zwanym dalej Urzędem) wykorzystanie środków publicznych na pomoc materialną dla
uczniów w latach 2009-2011 (do 30 marca 2011 r.).
W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole podpisanym przez
Pana Prezydenta 11 kwietnia 2011 r. i omówionymi na naradzie pokontrolnej 20 kwietnia
2011 r., NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60 ust. 1 ustawy o NIK, przekazuje Panu
niniejsze wystąpienie pokontrolne.
NajwyŜsza
Izba
Kontroli
ocenia
pozytywnie
kontrolowaną
działalność,
mimo
stwierdzonych nieprawidłowości.
Formułując ocenę pozytywną NIK uwzględniła w szczególności:
-
działania Urzędu w zakresie diagnozowania potrzeb materialnych,
zapewnieniem
pomocy
o
charakterze
socjalnym
wszystkim
i spełniającym kryteria uczniom na terenie Gminy Miasta Tarnowa,
skutkujące
ubiegającym
się
2
-
zgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków, w tym kwot z dotacji celowej
otrzymanej na pomoc materialną o charakterze socjalnym dla uczniów,
-
realizację programu rządowego „Wyprawka szkolna”,
-
wdroŜenie wieloletniego programu doŜywiania realizowanego na podstawie ustawy z dnia
29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Pomoc państwa w zakresie
doŜywiania” (Dz. U. Nr 267, poz. 2259, ze zm.),
-
uwzględnienie w budŜecie Miasta Tarnów na 2010 r. i na 2011 r. środków na stypendia
przyznawane przez szkoły za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe,
-
podjęcie współpracy z Państwową WyŜsza Szkołą Zawodową (PWSZ) w Tarnowie
w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych uczniów.
W latach 2009 – 2010 łączna kwota wykorzystanych środków na stypendia i zasiłki
szkolne wyniosła 792 040,00 zł i 915 267,00 zł. W tym okresie stypendium szkolne
przyznano odpowiednio 2216 i 1892 uczniom spełniającym kryteria dochodowe. W ramach
programu „Wyprawka szkolna” pomoc na zakup podręczników w ww. okresie otrzymało
odpowiednio 482 i 566 uczniów - kwotę 90 256,- zł i 107 178,- zł.
Przyjęty przez Urząd sposób informowania społeczności lokalnej o moŜliwościach
skorzystania z pomocy materialnej na cele edukacyjne umoŜliwiał dotarcie z tą informacją do
zainteresowanych osób. Informacje te były rozpowszechniane m.in. poprzez szkoły
i pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej.
Zgodnie z art. 90r ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.) zwanej dalej ustawą o systemie oświaty, kwoty
wydatkowane na zasiłki szkolne nie przekroczyły w kontrolowanych latach 5% ogólnej kwoty
dotacji celowej przyznanej na pomoc materialną o charakterze socjalnym dla uczniów.
Stosownie do art. 128 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.), i art. 90p ust. 1 ustawy o systemie oświaty
w wydatkowaniu środków na pomoc materialną dla uczniów w 2010 r. przestrzegano zasady
udziału 20% środków własnych Gminy.
W latach 2009-2010 w ramach Programu „Pomoc państwa w zakresie doŜywiania”
pomocą objęto wszystkich uczniów spełniających kryteria, tj. odpowiednio 1.495 i 1.447
dzieci. Udział Gminy w wydatkach na doŜywianie dzieci w 2009 r. wynosił 41,37%
a w 2010 r. 42,81% kosztów programu. W kontrolowanym okresie doŜywianiem objęto
równieŜ najmłodsze dzieci oraz młodzieŜ szkół ponadgimnazjalnych, niekorzystających z tej
formy pomocy w przedszkolach i szkołach. W tym celu przyznawane były rodzinom zasiłki
3
celowe z przeznaczeniem na zakup artykułów spoŜywczych do sporządzania gorących
posiłków. W 2009 r. w ramach zasiłków celowych przyznanych rodzinom, pomocą tą objęto
794
dzieci
w
wieku
przedszkolnym
i 1372 uczniów
do
czasu
ukończenia
szkoły ponadgimnazjalnej, a w 2010 r. objętych było 652 dzieci w wieku do 7 roku Ŝycia oraz
1 188 uczniów do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej.
W latach 2010 - 2011 r. z budŜetu Miasta przekazano do szkół, dla których Gmina
Tarnów jest organem prowadzącym, środki na stypendia za wyniki w nauce lub za osiągnięcia
sportowe w kwotach odpowiednio: 191,5 tys. zł i 182 tys. zł.
W
badanym
okresie,
w
celu
przygotowania
młodzieŜy
tarnowskich
szkół
ponadgimnazjalnych do uczestnictwa w olimpiadach przedmiotowych Urząd nawiązał
współpracę z PWSZ w zakresie przeprowadzenia zajęć edukacyjnych z języka polskiego,
matematyki, chemii, fizyki i informatyki. Na realizację powyŜszego przedsięwzięcia Gmina
wydatkowała w latach 2009 – 2010 kwoty w wysokości odpowiednio 40,7 tys. zł
i 44,1 tys. zł. Tą formą pomocy objęto 452 uczniów.
Stwierdzone nieprawidłowości polegały na:
-
udzielaniu stypendiów szkolnych jedynie w formie świadczenia pienięŜnego,
-
stwierdzeniu przypadków nieterminowego rozpatrywania wniosków o zasiłki szkolne oraz
przyznawania pomocy materialnej w formie stypendium i zasiłku szkolnego
z naruszeniem przepisów ustawy o systemie oświaty,
-
określaniu wytycznych dla szkół w sprawie udzielania stypendiów za wyniki w nauce lub
osiągnięcia sportowe oraz wypłaty przez szkoły tych stypendiów niezgodnie z dyspozycją
art. 90 g ustawy o systemie oświaty.
1. W wyniku szczegółowego badania 120 wylosowanych wniosków o przyznanie
stypendium szkolnego i 39 wniosków o przyznanie zasiłku szkolnego oraz wydanych
na ich podstawie decyzji administracyjnych ustalono m.in., Ŝe w badanym okresie:
- we wszystkich przypadkach pomoc materialna w formie stypendium szkolnego
przyznawana była uczniom wyłącznie w formie świadczenia pienięŜnego. Było to
niezgodne z art. 90d ust. 5 ustawy o systemie oświaty, z którego wynika,
Ŝe stypendium szkolne moŜe być udzielone w formie świadczenia pienięŜnego,
jeŜeli organ przyznający stypendium uzna, Ŝe udzielenie stypendium w formach,
o których mowa w ust. 2 ww. artykułu nie jest celowe. Zdaniem Izby, decyzja co do
formy
udzielenia
stypendium
nie
moŜe
być
uzaleŜniona
od moŜliwości
4
organizacyjnych jednostki przyznającej to świadczenie, lecz od sytuacji ucznia,
któremu ta pomoc jest udzielana. W ocenie NIK przyznanie stypendium w formie
pienięŜnej jest dodatkowym wsparciem budŜetu domowego rodziny ucznia i nie daje
gwarancji wykorzystania tych środków na rzeczywiste potrzeby dziecka związane
z jego edukacją. Środki te, powinny być wydatkowane na całkowite lub częściowe
pokrycie kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych, w tym wyrównawczych,
wykraczających poza zajęcia realizowane w szkole w ramach planu nauczania,
a takŜe udział w zajęciach edukacyjnych realizowanych poza szkołą, czy teŜ pomoc
rzeczową o charakterze edukacyjnym, w tym w szczególności zakup podręczników.
-
w 25 (tj. ok. 65% badanej próby) przypadkach przy wydawaniu decyzji
administracyjnych o przyznaniu zasiłku szkolnego naruszono przepisy art. 35 i 36
ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks Postępowania Administracyjnego (Dz. U.
z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).
Ponadto:
-w
dwóch
przypadkach
nieprawidłowo
wyliczono
wysokość
dochodu
przypadającego na członka rodziny, co skutkowało wypłaceniem niewłaściwej
kwoty stypendium,
- w sześciu przypadkach na wnioskach o przyznanie stypendium szkolnego brak było
daty wpływu do Urzędu (zgodnie z art. 90n ust. 6 ustawy o systemie oświaty,
wniosek o przyznanie stypendium szkolnego składa się do dnia 15 września danego
roku szkolnego),
2. W latach 2009 – 2010 zasady udzielania przez szkoły, dla których Gmina Miasta
Tarnowa jest organem prowadzącym, w zakresie określenia zasad udzielania
stypendiów za szczególne wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe, określane przez
Urząd były niezgodne z art. 90g ust. 11 ustawy o systemie oświaty. Według treści
ww. artykułu cyt. ustawy, stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe
przyznaje dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, w ramach
środków przyznanych przez organ prowadzący na ten cel. Z powyŜszego wynika, Ŝe
to szkoła, a nie organ prowadzący powinna określić zasady udzielania stypendiów
motywacyjnych. Tymczasem z ustaleń kontroli NIK, przeprowadzonych w trzech
tarnowskich szkołach, dla których Gmina Miasta Tarnowa jest organem prowadzącym
(III liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza, Szkoła Podstawowa nr 8,
Gimnazjum nr 2) wynika, Ŝe Wydział Edukacji Urzędu wypracował i rokrocznie
przekazywał
do
szkół
wytyczne
w
sprawie
zasad
i procedur
udzielania
5
ww. stypendiów za lata szkolne 2008/2009 i 2009/2010. Wytyczne te były niezgodne
z art. 90g ust. 2 ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z treścią tego artykułu,
stypendium za wyniki w nauce moŜe być przyznane uczniowi, który uzyskał wysoką
średnią ocen oraz co najmniej dobrą ocenę zachowania w okresie (semestrze)
poprzedzającym okres (semestr), w którym przyznaje się to stypendium, a stypendium
za osiągnięcia sportowe moŜe być przyznane uczniowi, który uzyskał wysokie wyniki
we współzawodnictwie sportowym na szczeblu co najmniej międzyszkolnym oraz co
najmniej dobrą ocenę zachowania w okresie (semestrze) poprzedzającym okres
(semestr), w którym przyznaje się to stypendium. Średnią ocen, o której mowa
w ust. 2, ustala wg dyspozycji art. 90g ust. 7 ww. ustawy, komisja stypendialna, po
zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i samorządu uczniowskiego.
Ponadto, w ocenie NIK, Urząd Miasta Tarnów niezasadnie Ŝądał od dyrektorów szkół
list kandydatów, którym komisje stypendialne przyznawały stypendia weryfikując je
według ww. zasad. Jednocześnie Izba zwraca uwagę, Ŝe kwoty przyznawane przez
Urząd na wypłaty stypendiów były niezgodne z art. 90g ust. 10. Z ustaleń kontroli
przeprowadzonej przez NIK w III LO w Tarnowie wynika bowiem, Ŝe wysokość
stypendium za szczególne osiągnięcia wypłacona przez ww. szkołę w roku 2010
i 2011 (w lutym za poprzedni rok szkolny) wynosiła w przypadku kaŜdego
nagrodzonego ucznia 2.000,00 zł brutto. Kwoty te wykazane były na imiennych
listach przesłanych z Wydziału Edukacji Urzędu do III Liceum Ogólnokształcącego.
Z dyspozycji art. 90g ust. 10 ustawy o systemie oświaty wynika, Ŝe wysokość
stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe nie moŜe przekroczyć
kwoty stanowiącej dwukrotności kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy
z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Ponadto zgodnie z treścią
art. 90g ust. 9 ustawy o systemie oświaty, stypendium za wyniki w nauce lub za
osiągnięcia sportowe jest wypłacane raz w okresie (semestrze). Zgodnie z § 1 pkt 3b
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2009 r. w sprawie wysokości
dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania
się o zasiłek rodzinny oraz wysokości świadczeń rodzinnych (Dz. U. nr 129, poz.
1058) wysokość stypendium w semestrze nie mogła przekroczyć kwoty 182 zł,
a uprzednio 128 zł (Dz. U. z 2006 r. Nr 130, poz. 903).
6
Przedstawiając Panu Prezydentowi powyŜsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli
Delegatura w Krakowie wnosi o:
1. Stworzenie warunków do udzielania stypendiów szkolnych w formach określonych
w art. 90d ust. 2 ustawy o systemie oświaty.
2. Uwzględnienie w kontroli zarządczej działań związanych z udzielaniem stypendiów
i zasiłków szkolnych.
3. Podjęcie działań w celu uregulowania w szkołach, dla których organem prowadzącym jest
Gmina Miasta Tarnowa, zasad przyznawania stypendiów za wyniki w nauce lub
za osiągnięcia sportowe oraz wypłaty przez szkoły tych stypendiów w kwotach zgodnych
z art. 90 g ustawy o systemie oświaty.
NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Krakowie, na postawie art. 62 ust. 1 ustawy
o NIK, zwraca się do Pana Prezydenta o przesłanie, w terminie 14 dni od daty otrzymania
niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag, ocen
i wykonania wniosków oraz o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub
przyczynach niepodjęcia takich działań.
Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, przysługuje Panu Prezydentowi w terminie
7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego prawo zgłoszenia na piśmie
do dyrektora Delegatury NIK w Krakowie umotywowanych zastrzeŜeń w sprawie ocen, uwag
i wniosków, zawartych w tym wystąpieniu.
W razie zgłoszenia zastrzeŜeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania
informacji, o którym mowa wyŜej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały
właściwej komisji NIK.