PRACE ORYGINALNE

PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 3, 399–404
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
MARIUSZ PRYLIŃSKI1, PATRICIA DERĘGOWSKA−NOSOWICZ1, HONORATA SHAW1,
ELŻBIETA KACZMAREK2
Ocena siły wiązania porcelany do szkliwa i zębiny
przy zastosowaniu różnych cementów adhezyjnych
Evaluation of the Bond Strength of Ceramic Materials
to Dentin and Enamel with Different Adhesive Cements
1
2
Katedra i Zakład Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej AM w Poznaniu
Zakład Morfometrii i Przetwarzania Obrazów Medycznych Zakładu Anatomii Patologicznej AM w Poznaniu
Streszczenie
Wprowadzenie. Poprawa wytrzymałości i estetyki porcelany spowodowała, że jest to materiał bardzo pożądany
w uzupełnianiu twardych tkanek zęba. Możliwość wykonywania koron pełnoceramicznych, a także wkładów ko−
ronowych postawiła przed stomatologami problem wyboru najlepszego materiału do ich łączenia z tkankami twar−
dymi zęba.
Cel pracy. Przeprowadzenie badań porównawczych wytrzymałości wiązania za pomocą testu na ścinanie między
porcelaną a szkliwem i zębiną przy zastosowaniu powszechnie używanych systemów łączących.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono na 120 dolnych siekaczach bydlęcych pochodzących od zwierząt
trzyletnich. Dozębową powierzchnię próbek porcelanowych kondycjonowano za pomocą 5% roztworu kwasu flu−
orowodorowego oraz silanu ESPE Sil. Próbki łączono z przygotowaną według zaleceń producentów powierzchnią
szkliwa i zębiny za pomocą cementów adhezyjnych Panavia F®, Nexus®, samotrawiących cementów kompozyto−
wych Rely X Unicem®, MaxCem® oraz cementów szklano−jonomerowych Riva Luting® i Fuji Plus®. Zęby z przy−
klejonymi do ich wargowej powierzchni krążkami porcelanowymi przechowywano w wodzie destylowanej przez
24 godziny, po czym poddawano cyklicznym zmianom temperatur i testowi na ścinanie. Za pomocą komputera
sprzężonego z maszyną testującą Hounsfield H5KS rejestrowano maksymalną siłę ścinającą oraz naprężenie stycz−
ne dla poszczególnych materiałów łączących.
Wyniki. Przeprowadzona jednokierunkowa analiza wariancji ANOVA połączenia badanych materiałów ze szkli−
wem wykazała, że największe wartości naprężenia stycznego (MPa) uzyskano stosując kompozytowe cementy ad−
hezyjne Panavia F® oraz Nexus®, które różniły się wysoce istotnie statystycznie od wyników uzyskanych dla po−
zostałych materiałów. Wyniki testu t−Studenta wykazały, że siła połączenia poddanych analizie cementów ze szkli−
wem jest znacznie większa niż z zębiną i różni się istotnie statystycznie, z wyjątkiem samotrawiącego cementu
adhezyjnego MaxCem®, którego siła wiązania z obiema tkankami różniła się nieznacznie.
Wnioski. Wytrzymałość na ścinanie między porcelaną i szkliwem a zastosowanymi w badaniach materiałami jest
istotnie statystycznie różna dla poszczególnych grup materiałów. Cementy samotrawiące charakteryzują się mniej−
szą wartością wytrzymałości na ścinanie niż tradycyjne materiały stosowane z uprzednim wytrawianiem tkanek
(Dent. Med. Probl. 2006, 43, 3, 399–404).
Słowa kluczowe: adhezja, cementy adhezyjne, porcelana.
Abstract
Background. Improvements in the strength of porcelain, without a loss of esthetics, make it a highly desirable ma−
terial for the restoration of enamel and dentine. The possibilities of preparing full ceramic crowns and inlays made
it necessary for clinicians to be able to select the best bonding material.
Objectives. A comparison of the strength of the bond between porcelain and enamel and dentine with commonly
used bonding systems.
Material and Methods. The evaluation was carried out on 120 lower 3−year old bovine incisors. The tooth surfa−
ces of porcelain samples were conditioned with 5% fluoride acid and ESPE Sil silane. The samples were then bon−
ded to dentine and enamel by means of either Panavia F® and Nexus® adhesive cements, Rely X Unicem® and Max
Cem® self acting composite cements or Riva Luting® and Fuji Plus® glass ionomers, according to the manufactu−
400
M. PRYLIŃSKI et al.
rers` instructions. The teeth with the porcelain samples attached to their labial surface were stored in water for
24 hours and then submitted to thermal cycling and subsequently tested for shear bond strength. A computer com−
bined with the testing machine was used to determine the maximal shear force and shearing stress.
Results. ANOVA one way variation analysis of the bonding values of the evaluated materials to enamel showed that
the highest value of shear strength was obtained with Panavia F and Nexus composite adhesive cements. This dif−
ference in strength was highly statistically significant from that obtained with the others materials. There were no
statistically significant differences between Nexus and Fuji Plus. However, all the tested materials had similar adhe−
sive properties when used to bond ceramic to dentine. The results of the Student t test showed that the strength of
the bonding materials to enamel is significantly higher than that to dentine and this difference is statistically signifi−
cant. The only material which gave the same values for both enamel and dentine was MaxCem adhesive cement.
Conclusions. The strength of the bond to dentine and enamel differs significantly with different adhesive cements,
as demonstrated by higher shear forces required to break that bond. Self etching luting cements possess lower bond
strengths to enamel and dentine than traditional materials applied with an acid etching technique (Dent. Med.
Probl. 2006, 43, 3, 399–404).
Key words: adhesion, adhesive cements, ceramics.
Znaczny postęp w rozwoju stomatologii adhe−
zyjnej pozwala zdecydowanie lepiej niż dotych−
czas spełnić oczekiwania estetyczne pacjentów
w zakresie uzupełniania twardych tkanek zęba.
Zgodnie z wynikami badań Linna [1] oraz Jenny
i Proshek [2] ten aspekt leczenia stomatologiczne−
go jest szczególnie ważny dla osób, które ze wzglę−
dów zawodowych często kontaktują się z ludźmi.
Estetyka uzębienia wpływa niezwykle pozytywnie
na osobowość i psychiczny stan człowieka [3, 4].
Upowszechnienie wiedzy o nowych estetycz−
nych sposobach leczenia spowodowało, że wyraź−
nie wzrasta zainteresowanie zarówno ze strony
lekarzy, jak i pacjentów leczeniem za pomocą
wkładów, nakładów, licówek i koron pełnocera−
micznych. Wynika to z doskonałej estetyki, bio−
zgodności, trwałości koloru oraz odporności me−
chanicznej. Z klinicznego punktu widzenia bardzo
ważną cechą jest również szczelność wypełnień
ceramicznych. Osadzanie ich za pomocą niewiel−
kiej ilości materiału łączącego redukuje do mini−
mum występujący w wypełnieniach kompozy−
towych skurcz polimeryzacyjny, a tym samym
prawie całkowicie eliminuje mikroprzeciek, po−
prawiając trwałość wypełnienia i zapewniając do−
brą adhezję do tkanek zęba. W metodach leczenia,
w których występuje łączenie ceramiki z tkankami
zęba istotnym warunkiem powodzenia jest jakość
materiału stosowanego do połączenia, szczególnie
zaś siła wiązania zarówno z tkankami zęba, jak
i z powierzchnią uzupełnienia [5].
Ważność tego problemu dla klinicznych wyni−
ków leczenia skłoniła autorów do podjęcia badań
porównawczych siły wiązania między porcelaną
a szkliwem i zębiną przy zastosowaniu powszech−
nie stosowanych systemów łączących.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono na 120 dolnych sie−
kaczach bydlęcych pochodzących od trzyletnich
zwierząt. Po oczyszczeniu z pozostałości tkanek
miękkich zęby przetrzymywano w fizjologicznym
roztworze soli przez jedną dobę w temperaturze
4°C. Po tym czasie poddano je badaniu na obec−
Tabela 1. Systemy wiążące używane do łączenia porcelanowych próbek ze szkliwem i zębiną
Table 1. Adhesive materials used for binding porcelain to enamel and dentine
Nr
(No)
Materiał łączący
(Adhesive material)
Typ materiału
(Kind of material)
Wiązanie
(Binding)
Przygotowania szkliwa
(Preparing of enamel)
I
Panavia F
Kuraray
cement kompozytowy
dual cure
trawienie, płukanie wodą osuszenie,
ED Primer
II
Nexus
Kerr
cement kompozytowy
dual cure
trawienie, płukanie wodą osuszenie,
Primer
III
Rely X Unicem
3M ESPE
samotrawiący cement
kompozytowy
dual cure
płukanie wodą, osuszenie
IV
MaxCem
Kerr
samotrawiący cement
kompozytowy
dual cure
płukanie wodą, osuszenie
V
Riva Luting
SDI
cement szklano−jonomerowy
self cure
trawienie, płukanie wodą, osuszenie
VI
Fuji Plus
GC Corporation
cement szklano−jonomerowy
self cure
kondycjonowanie, płukanie wodą,
osuszenie
401
Siła wiązania porcelany do szkliwa i zębiny
ność ukrytych ognisk demineralizacji za pomocą
przyrządu Diagnodent 2095 (KaVo, Niemcy).
Następnie zęby zatapiano w żywicy akrylowej Fu−
tura Self (Schütz−Dental, Niemcy), za pomocą te−
flonowych foremek (3 × 3 × 1,5 cm) tak, aby brzeg
sieczny znajdował się 2 cm powyżej powierzchni
żywicy, a długa oś zęba była prostopadła do pod−
stawy foremki.
Powierzchnie wargowe siekaczy, do których
zamierzano mocować ceramikę, zeszlifowano na
mokro karborundowym papierem ściernym o ziar−
nistości P 600 według specyfikacji ISO/DTS 11405
[6], uzyskując 60 próbek doświadczalnych zębów
z przygotowaną powierzchnią szkliwa (grupa A)
i 60 próbek zębów z odsłoniętą powierzchnią zębi−
ny (grupa B). Tak przygotowane zęby podzielono
losowo w obrębie grup głównych (A i B) na 6 pod−
grup (1–6) po dziesięć próbek każda. Odpowiednio
do liczby objętych doświadczeniem zębów, z cera−
miki szklanej Vita Blocks Mark II (Vita, Niemcy)
wykonano krążki o średnicy 5 mm i grubości 2 mm.
W tym celu z fabrycznych bloczków porcelany wy−
cięto za pomocą maszyny frezującej systemu
CAD/CAM Cerek II walce o średnicy 5 mm, które
następnie pocięto piłą (Low Speer Diamond 650
South Bay Technology, USA) na krążki o grubości
2 mm. Kondycjonowanie dozębowej powierzchni
ceramicznych krążków przeprowadzano stosując
5% kwas fluorowodorowy IPS Ceramic etching gel
(Ivoclar, Liechtenstein) oraz silanu ESPE Sil
(3M ESPE, Niemcy). Wszystkie materiały (cemen−
ty adhezyjne Panavia F®, Nexus®, samotrawiące ce−
menty kompozytowe Rely X Unicem®, MaxCem®
oraz cementy szklanojonomerowy Riva Lutig®
i Fuji Plus®; tab. 1) przygotowywano i nanoszono
na powierzchnie próbek zgodnie z zaleceniami pro−
ducentów. Łącznie przygotowano 120 próbek po 10
dla każdego z sześciu systemów łączących, w tym
60 dla szkliwa (grupa A) i 60 dla zębiny (grupa B).
Zęby wraz z przyklejonymi do ich powierzchni
wargowej ceramicznymi krążkami umieszczano
w wodzie destylowanej i przetrzymywano przez 24
godziny w temperaturze 37°C. Następnie poszcze−
gólne grupy zębów poddano testowi wytrzymałości
na ścinanie za pomocą uniwersalnej maszyny testu−
jącej Hounsfield H5KS (Anglia), stosując głowice
o sile 500 N i szybkość przesuwu noża 0,5 mm/min.
Aby uniknąć błędów wynikających z nieznacznych
różnic w wielkości krążków porcelanowych, mie−
rzono je przed wykonaniem testu z dokładnością do
0,001 mm za pomocą suwmiarki Absolute Digima−
tic Caliper (Mitutuyo Ltd, Anglia), a wyniki wpro−
wadzano do komputera współpracującego z urzą−
dzeniem testującym. Po przeprowadzonym teście
wszystkie zęby oceniano w mikroskopie optycz−
nym Nikon 2T (Nikon, Japonia) w celu określenia
płaszczyzny przełomów oraz oceny ilości środka łą−
czącego na powierzchni szkliwa. Oceny ilościowej
dokonano, stosując wskaźnik ARI (Adhesiv Rem−
nant Index) [7], według następującej skali: 0 – brak
cementu na szkliwie, 1 – mniej niż 50% na szkli−
wie, 2 – więcej niż 50% na szkliwie, 3 – cały klej na
szkliwie z wyraźnym odbiciem próbki ceramicznej.
Charakterystykę typów przełomów dokonano we−
dług następujących kryteriów: A1 – przełom adhe−
zyjny z pozostawieniem całości środka łączącego
na szkliwie, A2 – przełom adhezyjny z pozosta−
wieniem całości środka łączącego na porcelanie,
K1 – przełom kohezyjny w obrębie środka łączące−
go, K2 – przełom kohezyjny w obrębie szkliwa,
A/K – przełom mieszany uwzględniający pozostałe
kategorie.
W pierwszym etapie analizy statystycznej te−
stem Shapiro−Wilka potwierdzono zgodność wy−
ników badań naprężenia stycznego z rozkładem
Gaussa. Następnie przeprowadzono jednoczynni−
kową analizę wariancji ANOVA wraz z testem
Dunna wielokrotnych porównań wartości śred−
nich. Wyniki przyjęto za istotne statystycznie na
poziomie istotności p < 0,05. Wyniki średnie na−
prężenia stycznego każdego badanego materiału
łączącego porównywano między szkliwem i zębi−
ną testem t−Studenta dla prób niezależnych. Wszy−
stkie obliczenia statystyczne wykonano za pomo−
cą programu Statistica Pl v.6.1 (Statsoft Inc.).
Wyniki
Wyniki oceny z użyciem testu ANOVA połą−
czenia materiałów łączących ze szkliwem wykaza−
ły, że największe wartości naprężenia stycznego
(MPa) uzyskano stosując kompozytowe cementy
adhezyjne Panavia F oraz Nexus, które różniły
się wysoce istotnie od pozostałych materiałów
(p < 0,0001) (tab. 2). Nie zanotowano natomiast
statystycznie istotnych różnic w wartości napręże−
nia stycznego cementów samotrawiących oraz
szklano−jonomerowych w stosunku do szkliwa,
a także między wszystkimi poddanymi badaniu
materiałami, analizując wartości zarejestrowane
dla połączenia z zębiną (tab. 3). Wyniki testu t−Stu−
denta wykazały, że siła wiązania materiałów łączą−
cych ze szkliwem jest znacząco większa niż z zębi−
ną i różni się wysoce istotnie statystycznie w przy−
padku cementów Panavia F, Nexus, Riva Luting
i Fuji Plus. Wartości uzyskane dla samotrawiącego
cementu adhezyjnego Rely X Unicem różniły się
natomiast istotnie na poziomie p < 0,004. Brak
istotności statystycznej pod względem wielkości
wartości naprężenia stycznego między szkliwem
a zębiną zarejestrowano dla materiału MaxCem.
Przeprowadzona analiza przełomów wykaza−
ła, że w przypadku cementów kompozytowych
402
M. PRYLIŃSKI et al.
Tabela 2. Średnia oraz najmniejsza i największa wartość naprężenia stycznego (MPa), odchylenie standardowe i współ−
czynnik zmienności dla materiałów łączących porcelanę ze szkliwem
Table 2. Comparison of the shear strength (MPa) of the bond of the examined cements to enamel, standard deviation and
significance level
Rodzaj materiału
łączącego
(Kind of adhesive
material)
Liczba
próbek
(Number
of samples)
Średnia
(Mean)
Mpa
Minimum
Maksimum
Odchylenie
standardowe
(Standard
deviation)
Panavia F
10
14,52
12,81
16,42
1,14
Nexus
10
13,24
11,14
15,30
2,32
17,52
Rely X
10
7,21
5,86
8,79
2,07
28,7
Max Cem
10
7,57
5,71
9,54
1,96
25,89
Riva Luting
Fuji Plus
Współczynnik
zmienności
(Variation
coefficient)
%
7,85
9
9,48
6,21
12,43
1,73
18,25
10
10,71
5,45
13,79
3,09
28,85
Tabela 3. Średnia oraz najmniejsza i największa wartość naprężenia stycznego, odchylenie standardowe i współczynnik
zmienności dla materiałów łączących porcelanę z zębiną
Table 3. Comparison of the shear strength (MPa) of the bond of the examined cements to dentine, standard deviation (SD)
and significance level
Rodzaj materiału
łączącego
(Kind of adhesive
material)
Liczba
próbek
(Number
of samples)
Średnia
(Mean)
Mpa
Minimum
Maksimum
Odchylenie
standardowe
(Standard
deviation)
Współczynnik
zmienności
(Variation
coefficient)
%
Panavia F
10
5,93
4,97
7,32
0,77
13,01
Nexus
10
5,72
3,21
7,38
1,61
28,15
Rely X
10
4,91
3,81
6,10
0,70
14,23
Max Cem
10
5,51
3,98
7,62
2,99
54,26
Riva Luting
Fuji Plus
9
4,47
2,36
6,92
2,12
47,43
10
2,21
1,25
3,55
0,75
33,94
Tabela 4. Wartości wskaźnika ARI oraz charakterystyka przełomów między szkliwem a porcelaną
Table 4. ARI and the characteristics of the fracture between enamel and porcelain
Wskaźnik ARI
(ARI Index)
Rodzaj przełomu
(Kind of fracture)
0
1
2
3
A1
A2
K1
K2
A/K
Panavia F
0
8
2
0
0
0
0
0
10
Nexus
0
9
1
0
0
0
0
0
10
Rely X
0
0
3
7
7
0
0
0
3
Max Cem
0
2
2
6
6
0
0
0
4
Riva Luting
0
4
6
0
0
0
0
0
10
Fuji Plus
0
4
6
0
0
0
0
0
10
oraz szklano−jonomerowych dochodziło wyłącz−
nie do przełomów mieszanych adhezyjno−kohe−
zyjnych, a wartości wskaźnika ARI w obu przy−
padkach wykazywały podobne tendencje miesz−
czące się w zakresie ocen 1 i 2 (tab. 3). Ocena
przełomów cementów samotrawiących wskazuje,
że 60–70% stanowiły przełomy adhezyjne typu A1
z pozostawieniem całości środka łączącego na po−
wierzchni szkliwa zęba doświadczalnego, a tylko
w 30–40% próbek obserwowano przełomy mie−
szane (oceny 2 i 3 wskaźnika ARI). W przypadku
połączenia z zębiną we wszystkich poddanych ba−
daniu środkach łączących obserwowano głównie
przełomy mieszane (70–90%), a także przełomy
403
Siła wiązania porcelany do szkliwa i zębiny
Tabela 5. Wartości wskaźnika ARI oraz charakterystyka przełomów między zębiną a porcelaną
Table 5. ARI and the characteristics of the fracture between dentine and porcelain
Wskaźnik ARI
(ARI Index)
Rodzaj przełomu
(Kind of fracture)
0
1
2
3
A1
A2
K1
K2
A/K
Panavia F
1
8
1
0
0
1
0
0
9
Nexus
7
3
0
0
0
7
0
0
3
Rely X
2
6
2
0
0
0
2
0
8
Max Cem
1
6
3
0
0
1
0
0
9
Riva Luting
0
6
3
1
1
0
0
0
9
Fuji Plus
0
5
4
1
1
0
0
0
9
adhezyjne typu A1 (Riva Luting, Fuji Plus) i A2
(Nexus, Rely X Unicem). Wartości wskaźnika
ARI charakteryzowały się ocenami od 0 do 3,
z wyraźną przewagą wartości 1 w każdej z grup
(tab. 5).
Omówienie
Celem przeprowadzonych badań wytrzymało−
ściowych było stwierdzenie, który z zastosowa−
nych systemów łączących charakteryzuje się naj−
korzystniejszymi wartościami naprężenia styczne−
go (MPa) w przypadku łączenia ceramiki ze
szkliwem i zębiną. Poznanie tych wartości ma
istotne znaczenie dla praktyki klinicznej, pozwala
bowiem założyć, który z poddanych ocenie mate−
riałów będzie najbardziej przydatny do osadzania
prac pełnoceramicznych w obrębie szkliwa i zębi−
ny lub obu tkanek. Przeprowadzone badania wy−
konano opierając się na specyfikacjach ISO/DTS
11405. 2001, co nadaje uzyskanym wynikom war−
tość uniwersalną, pozwalającą na porównanie ta−
kich samych i podobnych materiałów łączących.
Większe wartości siły połączenia ceramiki ze
szkliwem zębów bydlęcych z zastosowaniem ce−
mentów adhezyjnych Panavia F i Nexus w porów−
naniu z pozostałymi materiałami poddanymi bada−
niu potwierdziły opinie, że cementy kompozytowe
zawierające ester fosforanowy żywicy bis−GMA
charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami
adhezyjnymi przy jednoczesnym zachowaniu sta−
bilności połączenia w wilgotnym środowisku
[8–10]. Małe wartości naprężeń ścinających połą−
czenia ceramiki ze szkliwem i zębiną uzyskane dla
cementów samotrawiących są zgodne z wynikami
badań Czarneckiej et al. [11], Prylińskiego i wsp.
[5] oraz Lopesa et al. [12]. Potwierdzają je także
badania De Muncka et al. [13], którzy w skaningo−
wym mikroskopie elektronowym zaobserwowali,
że cementy samotrawiące oddziałują jedynie na
powierzchowne warstwy szkliwa i zębiny. Autorzy
ci stwierdzili także, że dodatkowy zastosowany po−
za zaleceniami producenta proces trawienia szkli−
wa powoduje wzrost wartości naprężenia zrywają−
cego o prawie 100%. Mieszczące się pośrodku ana−
lizowanych powyżej grup średnie wartości
naprężenia stycznego zarejestrowane dla cemen−
tów szklano−jonomerowych są zgodne z wynikami
badań Begazo et al. [8], mimo odmiennej metody
badań oraz zastosowania innych pod względem bu−
dowy chemicznej próbek porcelanowych.
Na podstawie przeprowadzonych badań wy−
trzymałościowych oceniających siłę wiązania ce−
ramiki ze szkliwem oraz zębiną, za pomocą róż−
nych systemów łączących, można przedstawić na−
stępujące stwierdzenia, że siła wiązania między
ceramiką Vita Bloks Mark II a szkliwem i zębiną
zębów bydlęcych oceniana za pomocą testu na ści−
nanie była znamiennie większa dla cementów
kompozytowych Panavia F oraz Nexus niż dla po−
zostałych badanych materiałów. Najmniejsze war−
tości naprężenia stycznego między szkliwem a ba−
danymi materiałami zarejestrowano dla samotra−
wiących cementów Rely X Unicem i MaxCem,
a w przypadku zębiny dla cementów szklano−jono−
merowych Riva Luting oraz Fuji Plus.
Piśmiennictwo
[1] LINN E. L.: Social meanings of dental appearance. J. Health Hum. Behav. 1996, 7, 295–298.
[2] JENNY J., PROSHEK J. M.: Visibility and prestige of occupations and the importance of dental appearance. J. Can.
Dent. Assoc. 1986, 12, 987–989.
[3] BEDER O. E.: Esthetics – an enigma. J. Prosthet. Dent. 1971, 25, 588–591.
[4] QUALTROUGH A. J. E., BURKE F. J. T.: Aspekty estetyczne w praktyce stomatologicznej. Quintes. 1995, 8, 569–575.
404
M. PRYLIŃSKI et al.
[5] PRYLIŃSKI M., DERĘGOWSKA−NOSOWICZ P., KACZMAREK E., LIMANOWSKA−SHAW H.: Wpływ różnych cementów ad−
hezyjnych na siłę wiązania pomiędzy ceramiką a szkliwem i zębiną – badania laboratoryjne. Poradnik Stomat.
2005, 7, 12–16.
[6] Dental Materials – Testing of adhesion to tooth structure. ISO/DTS 11405. 2001.
[7] ARTUN J., BERGLAND S.: Clinical trials with crystal growth conditioning as an alternative to acid−etch enamel pre−
treatment. Am. J. Orthod. 1984, 85, 333–340.
[8] BEGAZO C. C., DE BOER H. D., KLEVERLAAN C. J., VAN WAAS M. A. J., FEILZER A. J.: Shear bond strength of dif−
ferent types of luting cements to on aluminium oxide−reinforced glass ceramic core material. Dent. Mat. 2004, 20,
901–907.
[9] MIYA D. M.: Gold inlays bonded with a resin cement: A clinical report. J. Prosthet. Dent. 1977, 78, 233–235.
[10] OMURA I., YAMAUCHI J., HARADA J., WADA T.: Adhesive and mechanical properties of a new dental adhesive.
J. Dent. Res. 1984, 63, 233.
[11] CZARNECKA B., LIMANOWSKA−SHAW H., PRYLIŃSKI M.: Wpływ sposobu przygotowania powierzchni porcelany
i rodzaju zastosowanego materiału łączącego na siłę połączenia porcelany ze szkliwem – badania laboratoryjne.
Prot. Stomat. 2005, 55, 101–106.
[12] LOPES G. C., MARSON F. C., VIEIRA L. C. C., BARATIERI L. N., ANDRADA M. A. C.: Enamel shear bond strength of
self−etching adhesives. J. Dent. Res. 2003, 82, 56, [Abstract 0346 ].
[13] DE MUNCK J., VARGAS M., VAN LANDUYT K., HIKITA K., LAMBRECHTS P., VAN MEERBEEK B.: Bonding of an auto−
adhesive luting material to enamel and dentin. Dent. Mat. 2004, 20, 963–971.
Adres do korespondencji:
Mariusz Pryliński
Katedra i Zakład Biomateriałów i Stomatologii Doświadczalnej AM w Poznaniu
ul. Bukowska 70
60−812 Poznań
tel.: +48 061 8547 101
fax: +48 061 8547 102
e−mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 31.07.2006 r.
Po recenzji: 16.10.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 16.10.2006 r.
Received: 31.07.2006
Revised: 16.10.2006
Accepted: 16.10.2006