Studia i Materialy 2

Studia i Materia y, 2015 (19): 148– 156
ISSN 1733-9758, © Wydzia Zarz dzania UW
DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11
Postawy przedsi biorcze studentów
wybranych uczelni Lubelszczyzny
a rozwój przedsi biorczo ci akademickiej
Monika Jakubiak*, Krystyna Buchta**
Post puj ca globalizacja, zmiany spo eczne i technologiczne implikuj konieczno wspó pracy
nauki z biznesem. Aktualnie szko y wy sze nie realizuj tylko dotychczasowych zada zwi zanymi z rozwojem jednostek i zdobywaniem przez nie wiedzy. Staj si coraz cz ciej instytucjami
u atwiaj cymi przej cie studentów z etapu nauki do pracy zawodowej. W szczególno ci wzrasta
powinno zaanga owanie uczelni w kszta cenie i wspieranie postaw przedsi biorczych studentów. Ten element procesu kszta cenia staje si bowiem coraz istotniejszy nie tylko z perspektywy
rozwoju karier absolwentów, ale tak e innowacyjno ci poszczególnych regionów. W prezentowanym opracowaniu podj ta zosta a problematyka przedsi biorczo ci akademickiej, mierzonej aktywno ci studentów w podejmowaniu dzia alno ci gospodarczej. Celem autorek
by a identyfikacja czynników determinuj cych postawy przedsi biorcze badanych studentów.
Materia empiryczny uzyskano za pomoc metody sonda u diagnostycznego z technik ankiety
przeprowadzonej w ród 390 studentów drugiego stopnia kszta cenia w publicznych szko ach
wy szych Lubelszczyzny, realizuj cych kszta cenie w obszarach inteligentnych specjalizacji.
S owa kluczowe: edukacja przedsi biorcza, przedsi biorczo
specjalizacje.
akademicka, inteligentne
Nades any: 20.06.2015 | Zaakceptowany do druku: 28.09.2015
Entrepreneurial Attitudes of Students from the Selected Lublin Universities
vs the Development of Academic Entrepreneurship
Globalisation, social and technological changes necessitate science-business cooperation. At
present, apart from fostering development and acquisition of knowledge, modern universities
are becoming institutions which facilitate students’ transition from learning to professional
careers. Universities have become involved in the development of students’ entrepreneurial
attitudes. This element has gained in significance not only due to its influence upon the graduates’ careers but also from the point of view of innovation in individual regions. The present
paper tackles the issue of academic entrepreneurship, which is measured by students’ activity
* Dr Monika Jakubiak, Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej, Wydzia Ekonomiczny, Instytut
Zarz dzania, Zak ad Zarz dzania.
Adres do korespondencji: Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej, Wydzia Ekonomiczny,
Instytut Zarz dzania, Zak ad Zarz dzania, Pl. M. Curie-Sk odowskiej 5, 20-031 Lublin; e-mail:
[email protected].
** Dr Krystyna Buchta, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Pi sudskiego w Warszawie, Filia
w Bia ej Podlaskiej, Zak ad Marketingu i Statystyki.
Adres do korespondencji: Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Pi sudskiego w Warszawie, Filia
w Bia ej Podlaskiej, Zak ad Marketingu i Statystyki, ul. Akademicka 2, 21-500 Bia a Podlaska.
in undertaking business operation. The objective of the paper was to identify factors determining students’ entrepreneurial attitudes. Empirical data was collected by means of a questionnaire in a diagnostic survey conducted among 390 graduate students of public universities in
Lublin region which offer education in the fields covered by intelligent specialisations.
Keywords: entrepreneurial education, academic entrepreneurship, intelligent specialisations.
Submitted: 20.06.2015 | Accepted: 28.09.2015
JEL: O15
1. Wprowadzenie
Poj cie przedsi biorczo ci akademickiej
sta o si w ostatnich latach bardzo popularne. Wynika to w du ej mierze ze zmieniaj cej si roli uniwersytetu, który stopniowo
przekszta ca si w „uniwersytet trzeciej
generacji”, w odró nieniu od wcze niejszych
uczelni redniowiecznych i humboldtowskich (Wissema, 2005). Wspó czesny uniwersytet, realizuj c misj kszta cenia i rozwoju, funkcjonuje tak e coraz bli ej realiów
spo eczno-gospodarczych. W warunkach
gospodarki opartej na wiedzy (GOW)
nauka staje si istotnym czynnikiem rozwoju
gospodarczego, przyczyniaj c si do tworzenia innowacji, tworzenia przedsi biorstw
opartych na nowoczesnych technologiach,
sprzyja zak adaniu firm przez studentów
czy naukowców, a w rezultacie – rozwojowi
konkurencyjno ci (Borges i Filion, 2013;
Banerski i in., 2009).
2. Przedsi biorczo akademicka
w wietle literatury przedmiotu
Wspó czesne szko y wy sze pe ni nie
tylko dotychczasowe funkcje – kszta cenia oraz realizowania bada . Nie s one
bowiem, jak niegdy , instytucjami odizolowanymi od otoczenia. Przeciwnie, aktualnie uczelnie s ci le powi zane zarówno ze
spo eczno ci regionaln oraz krajow , jak
i, coraz cz ciej, globaln . Te zwi zki szkó
wy szych z otoczeniem umo liwiaj kszta towanie warto ci dodanej, zdaniem badaczy
– kluczowej w procesie przedsi biorczo ci,
z korzy ci nie tylko dla samych uczelni
i rodowiska akademickiego, lecz tak e dla
rozwoju spo eczno-gospodarczego (Svensson, Klofsten i Etzkowitz, 2012).
Coraz cz ciej szko y wy sze zajmuj si
kszta towaniem postaw przedsi biorczych
studentów oraz pracowników, umo liwiaj c
im samodzielne funkcjonowanie na rynku.
Uczelnie staj si o rodkami innowacji i rozwoju, a tak e miejscem powstawania nowych
przedsi biorstw. Przejawia si to w promowaniu wspó pracy z biznesem, zach caniu
m odych ludzi do samozatrudnienia, a tak e
wspieraniu rozwoju przedsi biorczo ci prowadz cej do komercjalizacji wiedzy i wyników bada naukowych. W warunkach globalnej konkurencji w misj uniwersytetu
przedsi biorczego wpisane jest d enie do
wykorzystywania wyników bada w praktyce, a tak e – uzyskiwanie korzy ci z tego
typu dzia alno ci (Binkauskas, 2012).
Przedsi biorcza misja wspó czesnego
uniwersytetu jest konsekwencj oddzia ywania szeregu czynników zewn trznych. Do
wa niejszych nale y zaliczy m.in. trudnoci z finansowaniem szkó wy szych (przy
malej cym udziale ze rodków bud etowych), co tym samym powoduje konieczno poszukiwania dodatkowego wsparcia
finansowego z funduszy zewn trznych.
Kolejnym czynnikiem wp ywaj cym na
wzrost aktywno ci uczelni jest rozszerzaj ca
si wspó praca z przedstawicielami biznesu,
w ramach której realizowane s wspólne
projekty i konferencje; przedstawiciele
firm uczestnicz w realizacji zaj , prac
dyplomowych i projektów (które zyskuj
tym samym wymiar praktyczny), za badania naukowe prowadzone s coraz cz ciej
na zlecenie biznesu (Schulte i in., 2013;
Howells i in., 2012). Otwieranie si uczelni
na wspó prac z biznesem, w celu wzmocnienia powi za dzia alno ci badawczej
z sektorem prywatnym znalaz o si w ród
zalece dla szkó wy szych, opracowanych
w wyniku bada zrealizowanych w ramach
Programu na rzecz Lokalnego Rozwoju
Gospodarczego i Zatrudnienia (LEED)
Organizacji Wspó pracy Gospodarczej
i Rozwoju (Umiej tno ci i kompetencje…,
2013). Zdaniem autorów raportu bli sza
Wydzia Zarz dzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11
149
wspó praca szkó wy szych z biznesem ma
na celu zintensyfikowanie dzia a zwi zanych z przedsi biorczo ci w uczelniach,
a tak e kszta towanie pozytywnych postaw
wobec przedsi biorczo ci.
Rozwojowi przedsi biorczo ci akademickiej sprzyjaj równie korzystne czynniki
wewn trzne uczelni, m.in. d enie do rozwoju i intensyfikowania wspó pracy z biznesem, a ponadto orientacja na nowoczesno
i innowacje (Osiri i McCarty, 2013). Wa n
rol odgrywa autonomia szko y wy szej,
pozwalaj ca na kszta towanie kultury rozwoju oraz tworzenie klimatu innowacyjnoci. Sprzyjaj temu ponadto elastyczno
dzia ania i umiej tno dostosowywania
do nowego modelu bazuj cego na bli szej
wspó pracy uczelni z biznesem (Shattock,
2005; Oko -Horody ska, 2008). Podejmowanie tego rodzaju aktywno ci wi e si
jednocze nie z konieczno ci tworzenia
odpowiednich warunków oraz rozwijaniem
infrastruktury organizacyjnej i mechanizmów
wspieraj cych zaanga owanie m odych ludzi
w dzia alno gospodarcz (takich jak centra
transferu technologii, parki naukowe, centra innowacji, inkubatory przedsi biorczo ci
(Brennan i McGowan, 2005).
W literaturze przedmiotu pojawia si
wiele definicji przedsi biorczo ci akademickiej. Najcz ciej jest ona rozumiana szeroko – jako przedsi biorczo
rodowiska
akademickiego, przejawiaj ca si w zaangaowaniu jednostek naukowych, ich pracowników, studentów, absolwentów i doktorantów w dzia alno gospodarcz (Guli ski
i Zasiad y, 2005). Jednocze nie podkre la
si , e przedsi biorczo akademicka jest
poj ciem z o onym, a decyzje szkó wy szych, dotycz ce rozwijania tego typu strategii, wymagaj uczestnictwa naukowców
i studentów w projektach rozwoju przedsi biorczo ci (Laukkanen, 2003).
3. Kierunki rozwoju Lubelszczyzny
Rozwój przedsi biorczo ci akademickiej
jest wa n determinant rozwoju regionu.
Lubelszczyzna, jako trzecie pod wzgl dem
wielko ci województwo Polski (pow. 25114
km2), mimo znacznych rozmiarów, nale y
wci do najbiedniejszych, a tak e najs abiej zurbanizowanych oraz zaludnionych
regionów w Polsce (Strategia Rozwoju…,
2010). Sytuacj t determinuj w znacznej
mierze: rolniczy charakter województwa,
czynniki demograficzne (utrzymuj cy si od
150
lat 90. XX w. spadek liczby ludno ci), a tak e
niewielka liczba przedsi biorstw. Przeprowadzone w 2011 r. badania Polskiej Agencji
Rozwoju Przedsi biorczo ci wskazuj , e
Lubelszczyzna znajduje si na przedostatnim miejscu w ród polskich województw
pod wzgl dem rozwoju przedsi biorczo ci
(Tarnawa i Zadura-Lichota, 2013). Warto
syntetycznego wska nika przedsi biorczoci regionu lubelskiego wynios a 28,20, przy
czym lider rankingu, Mazowsze, osi gn
warto niemal trzykrotnie wy sz – 83,081.
Si nap dow rozwoju regionu lubelskiego stanowi jedynie przedsi biorstwa
mikro, ma e i rednie. Województwo lubelskie plasuje si jednak na przedostatnim
miejscu w ród polskich województw pod
wzgl dem liczby MSP na 1000 mieszka ców Polski (35,16 przy redniej dla kraju
46,22) (Tarnawa i Zadura-Lichota, 2013).
Lubelskie przedsi biorstwa odznaczaj si
tak e niskimi na tle kraju nak adami na
dzia alno innowacyjn . W 2013 r. wk ad
sektora lubelskich przedsi biorstw w dziaalno innowacyjn wyniós 19,2% ca o ci
nak adów (wobec 37,3% rednio w kraju),
za sektora rz dowego – 69,3% (47,3%
w kraju). Z kolei nak ady na dzia alno
innowacyjn w przemy le wynios y 2,3%
ogó u nak adów w kraju, w tym zaledwie
0,18% wykorzystano na dzia alno badawczo-rozwojow (Dmochowska, 2015).
W odniesieniu do potrzeb rozwojowych
regionu dokumenty programowe województwa (Strategia Rozwoju Województwa
Lubelskiego na lata 2006–2020, Regionalna
Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego do 2020 roku, Regionalny Program
Operacyjny Województwa Lubelskiego)
przewiduj wspieranie rozwoju przedsi biorczo ci. Wsparcie ma w szczególno ci
dotyczy rozwoju sektora mikro, ma ych
i rednich przedsi biorstw. W perspektywie
finansowej 2014–2020 Regionalny Program
Operacyjny Województwa Lubelskiego obejmuje przede wszystkim dzia ania zwi kszaj ce konkurencyjno przedsi biorstw, oraz
wzmacniaj ce regionalne inteligentne specjalizacje, w szczególno ci w zakresie innowacji oraz prac badawczo-rozwojowych.
Rozwój nowoczesnych technologii oraz
innowacyjno ci przedsi biorstw powinien
anga owa akademicki potencja Lubelszczyzny (Buczacki, 2008). W województwie
funkcjonuje bowiem 18 szkó wy szych,
które zatrudniaj wykwalifikowan kadr ,
kszta c c studentów w wielu kierunStudia i Materia y 2/2015 (19)
kach, w tym tak e szczególnie istotnych
dla rozwoju regionu. Program Operacyjny
Inteligentny Rozwój 2014–2020 zak ada
wybór przez poszczególne regiony tzw.
inteligentnych specjalizacji, których celem
jest optymalne wykorzystanie potencja u
poszczególnych regionów. Istotne jest
tak e dopasowanie kierunków przysz ego
rozwoju do specyficznych uwarunkowa
spo eczno-gospodarczych. Szczególne znaczenie ma tu dopasowanie wspó pracy na
p aszczy nie nauka–edukacja–gospodarka.
W regionie lubelskim zdiagnozowano cztery
inteligentne specjalizacje, takie jak: biogospodarka, us ugi medyczne i prozdrowotne,
informatyka i automatyka oraz energetyka
niskoemisyjna. W najbli szych latach na
wsparcie w ramach funduszy unijnych b d
mog y liczy przede wszystkim przedsi biorstwa dzia aj ce w jednej z czterech inteligentnych specjalizacji Lubelszczyzny.
Istotnym problemem Lubelszczyzny,
wp ywaj cym w sposób negatywny na rozwój regionu, jest tak e wysoki poziom bezrobocia. Stopa bezrobocia rejestrowanego
w 2013 r. wynios a 14,4% ogó u ludno ci
aktywnej zawodowo (wobec 13,4% rednio w kraju). Niepokoj cym zjawiskiem
jest utrzymuj cy si znaczny poziom bezrobocia w ród osób m odych. W roku 2013
co trzecia osoba bezrobotna by a w wielu
25–34 lata, a niemal po owa bezrobotnych (48,4%) by a w wieku tzw. najwy szej
mobilno ci zawodowej (do 44 lat). Wska nik bezrobocia rejestrowanego w ród osób
z wykszta ceniem wy szym wyniós 15,1%
(12% w kraju) (Dmochowska, 2015).
Tak wysoki wska nik bezrobocia w ród
m odych osób, cz sto dobrze wykszta conych, powoduje odp yw potencjalnego kapita u ludzkiego poza Lubelszczyzn . Chc c
przeciwdzia a tym niekorzystnym trendom,
w adze regionu poszukuj pomys ów na
zach cenie m odych ludzi do pozostawania
w województwie. Jedn z mo liwo ci wydaje
si zach canie m odych ludzi do samozatrudnienia, wspierania rozwoju przedsi biorczo ci akademickiej oraz bli szej wspó pracy
instytucji badawczo-naukowych z biznesem
(Jakubiak i Ma ewska, 2014).
4. Metodyka bada empirycznych
Materia empiryczny stanowi wyniki
bada , b d ce cz ci wi kszego projektu
zrealizowanego na zlecenie Urz du Marsza kowskiego Województwa Lubelskiego
– Regionalny System Zarz dzania Zmian
Gospodarcz .
Badania zrealizowano w 2014 roku
metod sonda u z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety. Badaniami obj to reprezentatywn grup 390 studentów uczelni
publicznych województwa lubelskiego.
Respondenci byli studentami ostatnich
lat studiów magisterskich na kierunkach
zwi zanych z dziedzinami inteligentnych
specjalizacji województwa lubelskiego. Pod
wzgl dem liczebno ci próby dominowali
studenci Politechniki Lubelskiej (PL; 36%).
Co czwarty badany studiowa na Uniwersytecie Marii Curie-Sk odowskiej (UMCS).
Pozosta e lubelskie uczelnie prezentowane
by y mniej licznie (rysunek 1). W strukturze
badanych nieznaczn przewag stanowi y
kobiety (58%).
Rysunek 1. Reprezentowane przez badanych
uczelnie (%, n = 390)
AWF 6%
UM 14%
UMCS 25%
UP 6%
KUL 13%
PL 36%
Obja nienia: UMCS – Uniwersytet Marii Curie-Sk odowskiej
w Lublinie, PL – Politechnika Lubelska, KUL – Katolicki
Uniwerstet Lubelski Jana Paw a II, UP – Uniwersytet
Przyrodniczy w Lublinie, UM – Uniwersytet Medyczny, AWF
– Akademia Wychowania Ficzycznego w Warszawie, Filia
w Bia ej Podlaskiej
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada
ankietowych.
Charakterystyk badanych pod wzgl dem
kierunków studiów przedstawia tabela 1.
Nale y podkre li , e struktura studentów
reprezentuj cych poszczególne kierunki studiów (bior cych udzia w badaniu) by a proporcjonalna do liczby osób studiuj cych na
tych kierunkach w województwie lubelskim.
Najwi ksza grupa – 41% respondentów –
studiowa a na kierunkach spo ecznych, co
pi ty – medycznych, podobny odsetek na
kierunkach in ynieryjnych. Najmniej licznie
reprezentowano kierunki biologiczne oraz
zwi zane z ochron rodowiska (po 3%
badanych).
Wydzia Zarz dzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11
151
Tabela 1. Kierunki studiów reprezentowane przez
badanych (%, n = 390)
Lp.
Grupa kierunków wg GUS
%
1.
in ynieryjne
19
2.
spo eczne
41
3.
biologiczne
3
4.
rolno-weterynaryjne
6
5.
medyczne
6.
matematyczne
5
7.
informatyczne
4
8.
ochrona rodowiska
3
20
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada
ankietowych.
5. Plany badanych w zakresie
przedsi biorczo ci
Badani, ko cz c studia II stopnia,
powinni prezentowa okre lony poziom
kompetencji przedsi biorczych. Istotne
by o zatem ustalenie ich postaw w tym
zakresie. Na pytanie odno nie do planów
za o enia w asnej dzia alno ci gospodarczej
najwi ksza grupa badanych (44%) udzieli a
odpowiedzi twierdz cej. Zbli ony odsetek
(39%) nie mia jeszcze sprecyzowanych
planów w tym zakresie, a jedynie 15% nie
mia o takich zamiarów. Zaledwie co pi dziesi ty badany by w a cicielem firmy
w momencie realizacji bada (rysunek 2).
Rysunek 2. Deklaracje respondentów odno nie
do za o enia w asnej dzia alno ci
już prowadzę
2%
tak
44%
nie
15%
nie wiem
39%
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada
ankietowych.
152
Podj ta próba oceny, czy deklaracje
respondentów uzale nione s od charakteryzuj cych ich zmiennych spo eczno-demograficznych, pokaza a ró nice istotne statystycznie jedynie w przypadku p ci. Badani
m czy ni cz ciej ni ich kole anki ze studiów deklarowali za o enie w asnej firmy
w przysz o ci (55% vs. 39%; 2 = 9,91,
df = 2).
Interesuj ce dla autorów by o tak e
ustalenie perspektywy czasowej dotycz cej
planów podj cia przez respondentów w asnej dzia alno ci (rysunek 3). Blisko po owa
badanych (47%) deklarowa a, e b dzie to
czas d u szy ni 2 lata, a dalsze 39% nie
mia o sprecyzowanych planów. Znacznie
mniej respondentów planowa o za o enie
firmy w krótszym czasie (poni ej roku –
2%, za w okresie 1–2 lat – 12%).
Rysunek 3. Pespektywa czasowa za o enia w asnej dzia alno ci
w ciągu roku
2%
1–2 lata
12%
nie wiem
19%
powyżej 2 lat
47%
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada
ankietowych.
Tak e w przypadku planów zwi zanych
z perspektyw za o enia firmy kobiety okaza y si mniej zdecydowane ni m czy ni,
cz ciej udzielaj c odpowiedzi „nie wiem”
(49% vs 25% – m czy ni; 2 = 23, df = 2).
Z kolei m czy ni cz ciej deklarowali
za o enie dzia alno ci w perspektywie do
2 lat od uko czenia studiów (22% vs 8%;
2 = 23, df = 2).
Zapytani o motywy podj cia dzia alno ci
gospodarczej respondenci najcz ciej odpowiadali, e w asna firma umo liwi im realizacj planów yciowych, rozwój, samorealizacj . Takie deklaracje z o y a niemal co
trzecia osoba planuj ca za o y firm . Co
czwarty badany wskaza , e prowadzenie
w asnej dzia alno ci umo liwi mu zarobieStudia i Materia y 2/2015 (19)
nie wi kszych pieni dzy, ni w przypadku
pracy etatowej.
Z kolei osoby, które nie zamierza y prowadzi w asnej firmy najcz ciej uzasadnia y swoj decyzj brakiem rodków na jej
uruchomienie b d wi za y swoje deklaracje z ewentualnym ryzykiem niepowodzenia
(w przypadku obu dopowiedzi co pi ty z tej
grupy respondentów).
(86%), a tak e presti (76%). Z kolei w ród
negatywnych konsekwencji prowadzenia
firmy wymieniano stres (91%), ograniczenie wolnego czasu (78%) oraz ryzyko straty
(75%).
Respondenci wskazywali tak e swoje
obawy zwi zane z prowadzeniem firmy.
W ród nich wymieniano najcz ciej du
biurokracj (87%), wysokie koszty prowadzenia i brak funduszy na rozpocz cie dziaalno ci (po 78%), cz ste zmiany przepisów
(75%) i ogólnie z sytuacj ekonomiczn
w Polsce (70%). Ponad po owa respondentów wskaza a tak e, e obawia si braku
wystarczaj cej wiedzy dotycz cej prowadzenia firmy (rysunek 5).
6. Opinie badanych odno nie
do prowadzenia firmy
Respondenci, niezale nie od deklaracji dotycz cej prowadzenia w asnej firmy,
zostali poproszeni o dokonanie oceny
konsekwencji jej posiadania (rysunek 4).
Do pozytywnych skutków badani zaliczyli
mo liwo rozwoju w asnych umiej tno ci
i zdolno ci (89%), zadowolenie i satysfakcj (88%), mo liwo wi kszego (ni
w przypadku pracy etatowej) zarobku
7. Zako czenie
Celem podj tych bada by o zdiagnozowanie postaw przedsi biorczych studentów
wybranych uczelni lubelskich. Przedsi -
Rysunek 4. Odpowiedzi badanych na pytanie: „Co daje w asna firma?” (n = 390, %)
Ograniczenie wolnego czasu
78
Narażenie na stres
91
Prestiż
78
Ryzyko straty
75
Możliwość rozwijania umiejętności i zdolności
89
Zadowolenie i satysfakcja
88
Możliwość większego zarobku
86
0
20
40
60
80
100
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.
Rysunek 5. Odpowiedzi badanych na pytanie dotycz ce obaw zwi zanych z prowadzeniem firmy
(n = 390, %)
Brak odbiorców na produkty/usługi
43
Zła sytuacja ekonomiczna w Polsce
70
Wysokie koszty prowadzenia firmy
78
Brak środków na start
78
Brak pomysłu na swoją firmę
39
Brak wiedzy dotyczącej działalności
52
Częste zmiany przepisów
75
Duża biurokracja
87
0
20
40
60
80
100
ród o: opracowanie w asne na podstawie bada ankietowych.
Wydzia Zarz dzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11
153
biorczo jest bowiem uwa ana za jeden
z trzech, obok innowacyjno ci i kreatywno ci, filarów gospodarki opartej na wiedzy. Przyj to, e prezentowane postawy
proprzedsi biorcze badanych studentów
mog rzutowa na dalsze wybory zawodowe
absolwentów, a w konsekwencji oddzia ywa na przysz o regionu.
Poszukuj c odpowiedzi na pytanie
o determinanty postaw przedsi biorczych
w ród studentów lubelskich uczelni, przeprowadzono badania ankietowe. Obj to
nimi osoby studiuj ce na kierunkach zaliczanych do obszarów inteligentnych specjalizacji Lubelszczyzny.
Analiza wyników przeprowadzonych
bada wykaza a, e jedynie 44% badanych
zadeklarowa o podj cie w przysz o ci w asnej dzia alno ci gospodarczej. Tymczasem
sytuacja gospodarcza województwa lubelskiego nie wskazuje, aby pozosta y odsetek
absolwentów badanych kierunków studiów
mia szans znalezienia satysfakcjonuj cej
pracy w regionie.
W ród deklarowanych ogranicze prowadzenia firmy najcz ciej pojawia y si
brak rodków na uruchomienie dzia alnoci oraz l k przed niepowodzeniem. Nie
by a to jednak jedyna obawa respondentów
zwi zana z podj ciem w asnej dzia alnoci. Wi kszo badanych wymieni a wiele
negatywnych aspektów prowadzenia firmy,
w tym du biurokracj , wysokie koszty
prowadzenia i brak funduszy, cz ste zmiany
przepisów i ogólnie z sytuacj ekonomiczn w Polsce. Podobne przyczyny utrudniaj ce prowadzenie dzia alno ci gospodarczej wskazywali w zrealizowanym w 2011 r.
badaniu krakowscy studenci, podkre laj c
najcz ciej ci gle zmieniaj ce si przepisy
prawne oraz rozbudowan biurokracj .
Istotn barier stanowi , ich zdaniem, tak e
brak rodków finansowych zarówno na rozpocz cie, jak i na prowadzenie dzia alno ci
gospodarczej (Marsza ek, 2012).
W kontek cie podj tej problematyki
niepokoj ce wydaje si ustalenie, e ponad
po owa respondentów prezentowanych
bada zadeklarowa a brak wystarczaj cej
wiedzy dotycz cej prowadzenia dzia alnoci gospodarczej. Tendencje te koresponduj z ustaleniami wcze niejszych bada
zrealizowanych przez Wojewódzki Urz d
Pracy w Lublinie, z których wynika m.in., e
„system edukacji nie w pe ni sprzyja rozwojowi kreatywno ci, kompetencji mi kkich,
samodzielno ci, a wi c cech przes dza154
j cych w znacznym stopniu o mo liwo ci
agodnego dostosowania si do aktualnych
wymogów rynku (…). System edukacji
zawodowej na Lubelszczy nie, zarówno na
poziomie ponadgimnazjalnym, jak i wy szym, nie spe nia wymogów wspó czesnej
gospodarki w zakresie kszta cenia praktycznego i rozwijania kompetencji” (Perspektywy ludzi m odych..., 2011). Tymczasem do
kszta towania kompetencji przedsi biorczych studentów zobowi zuj szko y wy sze
za o enia zawarte w Krajowych Ramach
Kwalifikacji oraz zalecenia OECD. Tego
typu dzia ania wi
si tak e z now misj
innowacyjnego uniwersytetu. Aktualnie
plany i programy studiów powinny by podporz dkowane ukszta towaniu okre lonej
przez uczelni sylwetki absolwenta, w której istotny wymiar stanowi kompetencje
przedsi biorcze. W przypadku kierunków
studiów wpisuj cych si w inteligentne
specjalizacje regionu wydaje si to szczególnie wa ne. Z tego wzgl du szko y wy sze powinny do o y wszelkich stara , aby
w programach okre lonych przedmiotów
znalaz o si miejsce na zagadnienia formuj ce postawy przedsi biorcze. Nale y
przy tym podkre li , e przedsi biorczo
nie jest sum wiedzy, lecz raczej funkcj
kompetencji i okre lonych postaw. Przedsi biorczo , zdaniem badaczy, to proces,
maj cy motywowa jednostki do tworzenia warto ci dodanej, poszukiwania pomys ów, rozpoznawania szans i podejmowania
ryzyka (Oleksyn, 2006).
Sygnalizowane przez badanych studentów obawy zwi zane z prowadzeniem firmy
pokazuj , e wielu z nich ma do stereotypowy pogl d na biznes. Jawi si on jako co
bardzo ryzykownego, obarczonego wieloma
negatywnymi konsekwencjami. Oczywi cie
nie znaczy to, e tego typu skutki nie mog
si pojawi . Czynnik ryzyka jest bowiem
nieod czn cech dzia alno ci przedsi biorcy; nie ma przedsi biorczo ci wolnej
od ryzyka. Istnieje jednak tak e wiele
pozytywnych aspektów prowadzenia firmy
i te nale y pokazywa m odzie y. W tym
celu szko y wy sze powinny zintensyfikowa wspó prac z biznesem, a tak e instytucjami otoczenia biznesu. Funkcjonuj ce
w tym zakresie stowarzyszenia, fundacje,
klastry (w samym województwie lubelskim
jest ich ok. pi dziesi t) dzia aj na rzecz
wspierania przedsi biorców, prowadz c
doradztwo i szkolenia, a tak e pomagaj c
w pozyskiwaniu rodków na uruchomienie
Studia i Materia y 2/2015 (19)
i prowadzenie dzia alno ci. Istotn rol
powinny tu tak e odgrywa funkcjonuj ce
przy wi kszo ci uczelni Akademickie Inkubatory Przedsi biorczo ci i biura karier.
Jednostki tego typu prowadz dzia ania
obejmuj ce m.in. wspieranie i popularyzacj idei przedsi biorczo ci w rodowisku
akademickim, a tak e udzielaj ró norodnej pomocy pocz tkuj cym przedsi biorcom (m.in. poprzez realizacj projektów,
szkole , doradztwa).
Dok adniejsza analiza wyników przeprowadzonych bada pokaza a, e czynnikiem ró nicuj cym opinie badanych jest
p e . M czy ni cz ciej ni ich kole anki,
deklarowali ch za o enia firmy, byli tak e
cz ciej zdecydowani w kwestii okre lenia
perspektywy czasowej za o enia firmy. Jest
to prawdopodobnie konsekwencj funkcjonuj cych w spo ecze stwie stereotypów
ról p ciowych. Dzia ania szkó wy szych
powinny by wi c skoncentrowane na rozwijaniu kompetencji przedsi biorczych
w ród przedstawicieli obu p ci. Wydaje si ,
e szczególnego wsparcia oczekuj w tym
wzgl dzie kobiety, co mog oby zwi kszy ich wiar we w asne si y i mo liwo
osi gni cia sukcesu w roli przedsi biorcy.
Istotne by oby pokazywanie przyk adów
karier kobiet, które odnios y sukces na polu
zarówno zawodowym, jak i yciowym.
Organizacja szkole lub doradztwa przygotowuj cych do zak adania i prowadzenia
w asnej firmy nie powinna by jedynie
zadaniem uczelni. Podczas zaj uczelnianych mo na bowiem zrealizowa jedynie
pewne elementy programu przedsi biorczo ci. Warto natomiast zach ca studentów do korzystania tak e z us ug pozauczelnianych instytucji otoczenia biznesu (IOB).
Jest to tym bardziej wskazane, e co drugi
respondent deklarowa brak wystarczaj cej
wiedzy z zakresu prowadzenia dzia alno ci
gospodarczej.
Wa ne wydaje si , e badani widz szereg pozytywnych aspektów prowadzenia
w asnej dzia alno ci gospodarczej. Respondenci podkre lali, e umo liwia ona rozwój
zainteresowa i umiej tno ci, daje zadowolenie i satysfakcj oraz pozwala osi gn
wi ksze zarobki. Tak e w tym obszarze
wyniki bada potwierdzaj badania zrealizowane w ród studentów polskich uczelni.
Jako motywy zak adania i prowadzenia
w asnej dzia alno ci wskazywali oni najcz ciej ch osi gni cia wi kszych korzy ci
finansowych, stabilno finansow oraz
mo liwo stworzenia sobie miejsca pracy
(Marsza ek, 2012; Jelonek, 2011).
W wyniku analiz ustalono, e deklarowanych przez badanych postaw przedsi biorczych nie ró nicowa ani kierunek studiów,
ani typ uczelni, ani podejmowanie podczas
studiów prac zawodowych. Mo e to wynika z faktu, e badani, studiuj c w trybie
stacjonarnym, podejmowali jedynie dorywcze, niekoniecznie powi zane z wyuczonym
zawodem zaj cia.
Wyniki przeprowadzonych bada potwierdzaj ustalenia Bilansu Kapita u Ludzkiego.
Jak wynika z bada zrealizowanych przez
Polsk Agencj Rozwoju Przedsi biorczoci (PARP) we wspó pracy z Uniwersytetem
Jagiello skim (UJ), w asny biznes staje si
coraz atrakcyjniejsz alternatyw dla etatu
(odpowiedzia o tak 39% spo ród ponad
33 tys. badanych studentów polskich uczelni)
(Jelonek, 2011). Podobne wyniki osi gni to
w badaniach zrealizowanych w 2011 r. w ród
221 studentów krakowskich szkó wy szych.
39% spo ród badanych studentów zadeklarowa o wówczas, e rozwa a za o enie w przysz o ci w asnej firmy (Marsza ek, 2012). Jak
wynika z bada PARP i UJ, polscy studenci
coraz bardziej sk onni s za o y w asn firm
po uko czeniu studiów, przy czym cz ciej
dotyczy to m czyzn ni kobiet. Z bada
wynika, e wi cej badanych rozwa a o mo liwo zostania przedsi biorc , ni wybiera o
t form zatrudnienia jako najbardziej atrakcyjn . Za o enie biznesu mo e by wi c rozpatrywane jako alternatywna do etatu forma
zdobycia pracy. Jest to szczególnie istotne
w przypadku Lubelszczyzny, b d cej regionem o wysokim wska niku bezrobocia w ród
ludzi m odych.
Przypisy
1
Wska nik syntetyczny rozwoju przedsi biorczo ci uwzgl dnia m.in. liczb przedsi biorstw,
liczb osób pracuj cych w przedsi biorstwach,
a tak e wielko ci przychodów, kosztów oraz
nak adów inwestycyjnych.
Bibliografia
Banerski, G., Gryzik, A., Matusiak, K.B., Ma ewska, M. i Stawasz, E. (2009). Przedsi biorczo
akademicka. Raport z badania. Warszawa: Polska
Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.
Binkauskas, G. (2012). Academic entrepreneurship:
Barriers and fears versus wishes and opportunities.
International Journal of Technology Management &
Sustainable Development. 11(3), 231–244.
Wydzia Zarz dzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2015.19.11
155
Borges, C. i Filion, L.J. (2013). Spin-off Process
and the Development of Academic Entrepreneur’s
Social Capital. Journal of Technology, Management
& Innovation, 8(1), 21–34.
Oleksyn, T. (2006). Zarz dzanie kompetencjami.
Teoria i praktyka. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
Buczacki, A. (2008). Regionalna Strategia Innowacji Województwa Lubelskiego na lata 2008–2015.
Lublin: Oficyna Wydawnicza Politechniki Lubelskiej.
Schulte, P. i in. (2013). Resita network – academic entrepreneurship and innovation network of
South Eastern European universities: an example
of successful networking in entrepreneurship and
innovation at academic level. Serbian Journal of
Management, 8(1): 117–130.
Dmochowska, H. (red.) (2015). Rocznik Statystyczny
województw 2014. Warszawa: G ówny Urz d Statystyczny.
Perspektywy ludzi m odych na rynku pracy. (2011).
Lublin: Wojewódzki Urz d Pracy.
Giedroj , K., Zar ba, J. i Gajewski Z. (2012). Przedsi biorcy w Polsce. Fakty, liczby, przyk ady. Warszawa:
Polska Konfederacja Przedsi biorców Prywatnych
Lewiatan.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata
2006–2020. Raport monitoringowy za rok 2010.
Pozyskano z: http://www.lubelskie.pl/img/userfiles/
files/Rozwoj_regionalny/Raport_Monitoringowy_
SRWL_za_rok_2010.pdf
Guli ski, J. i Zasiad y, P. (red.) (2005). Innowacyjna przedsi biorczo
akademicka – wiatowe
do wiadczenia. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju
Przedsi biorczo ci.
Svensson, P., Klofsten, M. i Etzkowitz, H. (2012).
An entrepreneurial university strategy for renewing
a declining industrial city: The Norrkoping way.
European Planning Studies, 20(4), 505–525.
Howells, J., Ramlogan, R. i Cheng, S.L. (2012).
Innovation and university collaboration: paradox
and complexity within the knowledge economy.
Cambridge Journal of Economics, 36(3), 703–721.
Tarnawa, A. i Zadura-Lichota, P. (2013). Raport
o stanie sektora ma ych i rednich przedsi biorstw
w Polsce w latach 2011–2012. Warszawa: Polska
Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.
Jakubiak, M. i Ma ewska, M. (2014). Analiza mo liwo ci wdro enia mi dzyuczelnianego programu inkubowania i rozwoju innowacyjnych firm w bran ach
inteligentnych specjalizacji województwa lubelskiego.
Lublin: Urz d Marsza kowski Województwa Lubelskiego.
Umiej tno ci i kompetencje w zakresie przedsi biorczo ci (2013). Raport dot. Polski z badania zrealizowanego w ramach Programu na rzecz Lokalnego
Rozwoju Gospodarczego i Zatrudnienia (LEED)
Organizacji Wspó pracy Gospodarczej i Rozwoju
(OECD). Warszawa: Ministerstwo Infrastruktury
i Rozwoju. Pozyskano z: http://www.fundusze.
uj.edu.pl/documents/31275205/603827e5-63e6451c-9f78-608697ade8dc
Jelonek, M. (2011). Raport z bada studentów i analizy kierunków kszta cenia realizowanych w 2010 r.
w ramach projektu „Bilans Kapita u Ludzkiego”. Studenci – przysz e kadry polskiej gospodarki. Warszawa:
Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.
Marsza ek, A. (2012). Analiza postaw przedsi biorczych w ród studentów. E-mentor, 3(45), 25–34.
Oko -Horody ska, E. (2008). Edukacja dla innowacji (czy tylko wybrani skazani s na sukces
innowacyjny?). Nauka i Szkolnictwo Wy sze, 1(31),
34–54.
156
Wissema, J.G. (2005). Technostarterzy – dlaczego
i jak? Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsi biorczo ci.
http://rszzg.lubelskie.pl/
http://www.rsi.lubelskie.pl
http://www.stat.gov.pl
https://www.poir.gov.pl/
Studia i Materia y 2/2015 (19)