docMorska nawigacja elektroniczna w praktyce
download 
Reklamacja Transkrypt
Morska nawigacja elektroniczna w praktyce
Morska nawigacja elektroniczna w praktyce Wszystkim Przyjaciołom, z którymi żegluję od lat... Grzegorz Pawlak Morska nawigacja elektroniczna w praktyce Jak bezpiecznie żeglować i mieć więcej czasu na pokładzie Unicorn Poznań Copyright © by Grzegorz Pawlak, Poznań 2011 Copyright © for the Polish edition by Unicorn Poznań Sp. z o.o., Poznań 2011 Współautorem rozdziału 5 pod tytułem „Numeryczne prognozy pogody w nawigacji elektronicznej” jest Maciej Ostrowski. Projekt i skład Redaktor Hanna Koźmińska Ilustracje wykorzystane w książce pochodzą z programów MaxSea TimeZero®, SeaClearII®, NavSim SailCruiser 2.0®, MacENC® Tiki Navigator Pro®, Tiki Navionics Gold® i Navionics Mobile®. Producentami map wykorzystanych w ilustracjach są Jeppesen (C-Map), Navionics, NV-Verlag, MapMedia. Zdjęcia na okładce i na stronach działowych pochodzą z biblioteki Shutterstock. Pozostałe ilustracje pochodzą z ogólnodostępnych serwisów internetowych i zbiorów autora. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Wszystkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, skanowanie, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wydanie I ISBN 978-83-932567-0-9 Unicorn Poznań Sp. z o.o. ul. Rymarkiewicza 5a, 60-681 Poznań tel. +48 61 892 9009 [email protected] www.enavigare.pl Druk Spis treści Ostrzeżenie zamiast wstępu. Co należy przyjąć do wiadomości, korzystając z nawigacji elektronicznej? ..................................... 7 CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAWIGACJI ELEKTRONICZNEJ Rozdział 1. Busola czy GPS? Czy busola jest nam jeszcze potrzebna na jachcie?................................................................ Pytania nawigatora .............................................................. Współczesna nawigacja ...................................................... GPS – co trzeba wiedzieć? ................................................. Dokładność GPS a dokładność mapy ................................ 9 10 10 12 13 Rozdział 6. AIS – co trzeba wiedzieć o AIS?.............................. Odbiornik AIS na jachcie .................................................... Czy wystarczy, że widzimy jednostki dookoła? .................. Inne zastosowania AIS ........................................................ AIS ratowniczy ..................................................................... Dane AIS w Internecie ......................................................... 39 41 42 42 42 43 Rozdział 7. Internet na jachcie .................................................. Czy tylko poczta elektroniczna? ......................................... Jak się łączyć z jachtu? ...................................................... Hotspot Wi-Fi ...................................................................... Internet z telefonii komórkowej ........................................... Ile to kosztuje? .................................................................... Internet satelitarny ............................................................... Po co nam Internet na morzu? ............................................ Internet bez granic .............................................................. 45 46 46 46 47 48 49 49 50 Rozdział 8. Jak to wszystko połączyć?...................................... Jaki komputer? .................................................................... Zasilanie .............................................................................. GPS ..................................................................................... Podłączenie urządzeń pokładowych .................................. Internet, Wi-Fi na jachcie .................................................... 51 52 53 54 55 56 57 58 58 60 61 63 63 64 64 66 66 67 67 68 71 72 72 72 74 75 Rozdział 2. Mapy elektroniczne ................................................ Mapy rastrowe ..................................................................... Mapy wektorowe ................................................................. Skąd bierze się mapy? Kto je produkuje? Jaką mapę wybrać? ............................................................ Ile kosztują mapy? .............................................................. 15 16 17 Rozdział 3. Język nawigacji elektronicznej .............................. Jakim językiem mówi do nas nawigacja elektroniczna? .... Dane z urządzeń pomiarowych .......................................... Dane dotyczące kursora ..................................................... Dane dotyczące trasy – marszruty ...................................... Dane dotyczące prognozy pogody .................................... Pływy ................................................................................... Obiekty ................................................................................ 21 22 23 23 23 23 24 24 Rozdział 4. Idealny program do nawigacji morskiej ................. Obsługa map ...................................................................... Funkcje podstawowe .......................................................... Prezentacja danych ............................................................. Funkcje zaawansowane ...................................................... Łatwość podłączania urządzeń .......................................... 25 26 26 27 28 29 Rozdział 9. Prowadzenie nawigacji elektronicznej .................... Planowanie trasy ................................................................. Najprostsza trasa z punktu do punktu ................................ Trasa z punktu do punktu pod wiatr ................................... Trasa z wielu waypointów ................................................... Trasa z wielu waypointów pod wiatr ................................... Optymalizacja trasy ............................................................. Notatki ................................................................................. Prowadzenie żeglugi ........................................................... „Człowiek za burtą” (MOB) ................................................. Żegluga z uwzględnieniem dryfu i prądu ........................... Żegluga na wiatr .................................................................. Linie graniczne .................................................................... Weryfikacja poprawności żeglugi ....................................... Rozdział 5. Numeryczne prognozy pogody w nawigacji elektronicznej ............................................................................. GRIB – co to jest? ................................................................ Gdzie pobrać? Jak wczytać GRIB? ..................................... Jak korzystać z otrzymanych danych? ............................... Optymalizacja trasy na podstawie danych z prognozy ...... 31 32 33 34 36 Rozdział 10. Publikacja trasy rejsu w Internecie ....................... Mapy Google ....................................................................... Zapis trasy do pliku KML ..................................................... Nowa trasa w Mapach Google ............................................ Dodatkowe informacje na mapie ........................................ Udostępniamy mapę ........................................................... 18 19 5 CZĘŚĆ II. PRZEGLĄD PROGRAMÓW NAWIGACYJNYCH Rozdział 11. MaxSea TimeZero Navigator PL ........................... TimeZero Navigator PL ....................................................... Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............ Mapy ................................................................................... Interfejs ................................................................................ Funkcje podstawowe .......................................................... Funkcje zaawansowane ...................................................... Jakie urządzenia obsługuje system? .................................. Wymiana danych ................................................................ Podsumowanie ................................................................... 77 78 78 79 79 80 81 83 83 83 Rozdział 12. SeaClear II – nawigacja za darmo ........................ Nietypowy program ............................................................. Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............ Mapy ................................................................................... Interfejs ................................................................................ Funkcje podstawowe .......................................................... Funkcje zaawansowane ...................................................... Jakie urządzenia obsługuje system? .................................. Wymiana danych ................................................................ Podsumowanie ................................................................... 85 86 86 86 87 87 88 88 88 88 Rozdział 13. NavSim SailCruiser 2.0 ........................................ NavSim ................................................................................ Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............ Mapy ................................................................................... Interfejs ................................................................................ Funkcje podstawowe .......................................................... Funkcje zaawansowane ...................................................... Jakie urządzenia obsługuje system? .................................. Wymiana danych ................................................................ Podsumowanie ................................................................... 91 92 92 92 93 94 94 96 96 96 Rozdział 14. MacENC ................................................................ 99 Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............100 Mapy ...................................................................................100 Interfejs ................................................................................100 Funkcje podstawowe ..........................................................101 Funkcje zaawansowane ......................................................102 Jakie urządzenia obsługuje system? ..................................103 Wymiana danych ................................................................104 Podsumowanie ...................................................................104 6 Rozdział 15. Tiki Navigator Pro i Tiki Navionics Gold ...............107 Tiki .......................................................................................108 Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............108 Mapy ...................................................................................108 Interfejs ................................................................................109 Funkcje podstawowe ..........................................................110 Funkcje zaawansowane ......................................................111 Buddy tracking ....................................................................111 Jakie urządzenia obsługuje system? ..................................111 Wymiana danych ................................................................111 Podsumowanie ....................................................................111 Rozdział 16. Nawigacja na iPhone’a .........................................113 Navionics Mobile .................................................................114 Wymagania systemowe, instalacja i uruchomienie ............114 Mapy ...................................................................................115 Interfejs ................................................................................115 Funkcje podstawowe ..........................................................116 Funkcje zaawansowane ......................................................117 Prądy i pływy .......................................................................117 Rejestracja zdjęć i filmów ....................................................118 Wyszukiwanie obiektów ......................................................118 Aktywna zawartość .............................................................118 Jakie urządzenia obsługuje system? ..................................119 Wymiana danych – integracja z Internetem (Facebook, Twitter, mail) .....................................................119 Podsumowanie ...................................................................120 CZĘŚĆ III. ANEKS Rozdział 17. Popłyńmy razem na BVI (Brytyjskie Wyspy Dziewicze)....................................................123 Wpt. A – Oprogramowanie ..................................................124 Wpt. B – Mapy nawigacyjne ................................................124 Wpt. C – Konfiguracja i uruchomienie programu ................125 Wpt. D – Planowanie trasy ..................................................126 Wpt. E – Płyniemy ...............................................................128 Wpt. F – Co dalej? ...............................................................129 Słownik .......................................................................................131 Bibliografia .................................................................................133 Ostrzeżenie zamiast wstępu. Co należy przyjąć do wiadomości, korzystając z nawigacji elektronicznej? Nawigacja elektroniczna jest bardzo wygodnym narzędziem podczas żeglugi. Wprowadzenie i upowszechnienie systemu GPS spowodowało, że precyzyjne metody pozycjonowania stały się dostępne dla każdego. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z szeregu ograniczeń związanych ze stosowaniem tej technologii. Globalny system pozycjonowania (GPS), stanowiący podstawę nawigacji elektronicznej, jest udostępniony do ogólnego użytku przez rząd Stanów Zjednoczonych. Odpowiada on za jego działanie, dostępność i dokładność. Parametry funkcjonowania tego systemu wpływające na dostępność i dokładność mogą zostać zmienione w każdej chwili w dowolnym miejscu na świecie. W skrajnym przypadku system ten – choć jest to mało prawdopodobne – może przestać funkcjonować w ogóle lub na ograniczonym obszarze. Nawigacja elektroniczna nie może być jedynym sposobem prowadzenia naGrzegorz Pawlak – kapitan jachtowy i motorowodny, swoją przygodę z żeglarstwem rozpoczął w szkole średniej jako instruktor drużyny żeglarskiej. Kilka lat temu postanowił połączyć doświadczenie zawodowe informatyka ze swoją pasją. Opracował polską wersję znanego na całym świecie programu MaxSea TimeZero i polski podręcznik tego programu. Program został nagrodzony Złotym Medalem BoatShow 2010 w Poznaniu. Grzegorz Pawlak jest współpracownikiem magazynu „Jachting”, gdzie publikuje artykuły o nawigacji elektronicznej. wigacji. Pozycja uzyskana z GPS i naniesiona na mapę elektroniczną powinna być weryfikowana za pomocą innych metod i nanoszona na mapę papierową. Obserwację należy prowadzić na bieżąco, trzeba brać namiary, wykorzystywać informacje uzyskiwane z echosondy, radaru, systemu LORAN, AIS i wszelkich innych źródeł danych nawigacyjnych. Podejmując decyzje, należy wykorzystywać swoje doświadczenie i wiedzę uzyskaną z dostępnych źródeł informacji. Nawigacja elektroniczna jest jedynie narzędziem i nie zastępuje wiedzy nawigacyjnej ani nie prowadzi nawigacji sama. Gdy nawigacja elektroniczna steruje autopilotem lub innymi urządzeniami pokładowymi, nie może pozostawać bez nadzoru. Precyzyjna nawigacja morska to nieodzowny składnik bezpiecznej żeglugi. Musi być prowadzona przez osobę o odpowiednich kwalifikacjach, ponoszącą odpowiedzialność za bezpieczeństwo załogi i statku. Odpowiedzialny nawigator zawsze używa co najmniej jednej innej metody dla potwierdzenia uzyskanej pozycji przed podjęciem decyzji. Wymaga tego dobra praktyka morska. Mapy stosowane w nawigacji elektronicznej powstają zazwyczaj na podstawie map papierowych oficjalnych wydawnictw hydrograficznych. Pamiętajmy, że 7 dokładność tych map może być mniejsza niż dokładność pozycji wskazywanej przez GPS. W wielu miejscach na świecie mapy zawierają dane z badań prowadzonych kilkadziesiąt i więcej lat wstecz. Kapitan jest odpowiedzialny za poinformowanie wszystkich potencjalnych użytkowników systemu elektronicznego o tych zasadach. Producenci urządzeń, oprogramowania do nawigacji i wydawcy map elektronicznych dokładają wszelkich starań, aby ich rozwiązania były pozbawione błędów i wad. Nie można jednak całkowicie tego wykluczyć. Wyniki uzyskane z tych systemów mogą zostać źle zinterpretowane lub niewłaściwie zrozumiane i przez to stwarzać potencjalnie ryzykowną sytuację. Aby zredukować to ryzyko do minimum, należy najpierw dobrze opanować obsługę systemu nawigacyjnego, najlepiej pod okiem doświadczonego instruktora, wykorzystując ten podręcznik, symulator i inne dostępne pomoce, a następnie zweryfikować swoje umiejętności w praktyce w sprzyjających warunkach pogodowych i przy niskim stanie morza. Stopy wody... Podziękowania Wydając tę książkę, pragnę podziękować paru osobom... Markowi i Dianie Doyle, autorom Managing the Waterway i Get Onboard with E-Charting, za inspirację do napisania tej książki i życzliwą zachętę do pracy, Ani „Papudze” za zadane parę lat temu pytanie: „Czy nie mógłbyś...”, które nasunęło mi pomysł, aby połączyć przyjemne z pożytecznym, Hani za perfekcjonizm redakcyjny, Ryszardowi za kreatywne podejście do pomysłu wydania tej książki – dzięki nim wiele spraw „niemożliwych” okazało się znacznie prostszych, Żonie za akceptowanie moich szalonych pomysłów. CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAWIGACJI ELEKTRONICZNEJ Rozdział 1 Busola czy GPS? Czy busola jest nam jeszcze potrzebna na jachcie? CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAWIGACJI ELEKTRONICZNEJ Pytania nawigatora –– okazuje się, że nasz ploter jest czarno-biały, a mapa z 2001 roku. Czy wszystkie oznaczenia są aktualne? Trudno to sprawdzić, bo przesunięcie mapy na ekranie zajmuje minutę. W głowie rozsądnego nawigatora rodzi się wiele pytań: –– Jak nabrać pewności, że nawigacja prowadzona za pomocą urządzeń elektronicznych jest pewna? –– Czy pozycja z GPS naniesiona na mapę to na pewno jest rzeczywista pozycja? –– Jak dalece można ufać mapom z urządzeń elektronicznych? –– Jaka jest dokładność GPS? Czy za pomocą tego systemu i pozycji odwzorowanej na mapie mogę we mgle spokojnie wchodzić do portu, gdy widzialność nie przekracza 100 m? –– Czy coś nie wpłynie w mój jacht w tej mgle? Jak mogę się upewnić, czy nie wpływam pod ogromny prom? Czy on mnie widzi? Kompas prawdopodobnie wymyślili Chińczycy, bo pierwsza wzmianka o nim znalazła się w XI wieku w chińskiej książce. W Europie pierwszy zapis o wykorzystaniu kompasu w nawigacji pojawił się pod koniec XII wieku. Początkowo była to igła magnetyczna obracająca się na trzpieniu w pudełku z naniesioną różą wiatrów. Później, ze względów praktycznych, zastąpiono ją tarczą z naniesionymi kierunkami geograficznymi, zanurzoną w cieczy tłumiącej drgania i poziomującą się automatycznie. Bez kompasu prawdopodobnie nie byłoby dzisiejszej nawigacji. Współczesna nawigacja Przez dziesięć wieków ugruntowała się prawdziwa szkoła nawigacji. PodWykorzystując oprogramowanie do nawigacji, możemy „zobastawą jest dobra mapa, czyć” naszą pozycję na mapie, planować marszruty, widzieć na Busola jachtowa do tego dodajemy wiedzę ekranie komputera pozycje innych statków w naszym otoczeniu i rzetelność. „Jeśli jesteś pewien pozycji swego jachtu, sprawdź i sprawdzić, czy zagraża nam kolizja. Okazuje się, że bez trudu ją powtórnie...” – każdy poważny nawigator zna chyba dobrze to powiedzenie. Dzisiaj ze wszystkich stron docierają do nas „nowoczesne” opinie: –– masz na pokładzie GPS – o nic nie musisz się martwić, –– twój chartplotter nanosi na bieżąco pozycję na mapę – papiery możesz rzucić w kąt, –– dewiacja, deklinacja – to przeżytek, twój GPS pokaże ci dokładną pozycję, reszta się nie liczy, –– jeśli nie masz chartplottera na pokładzie, weź komputer ze sobą – tam wszystko znajdziesz. Czy im wierzyć? Praktyka może być nieco inna: –– na jachcie jest co prawda odbiornik GPS, ale bez chartplottera, –– GPS przez ostatnie 15 minut pokazuje tę samą pozycję, –– mam chartplotter, ale nagle sygnalizuje: „Lost Satelite Reception” i wszystkie wskaźniki się wyzerowały, Tiki Navionics Gold 10 Rozdział 1. Busola czy GPS? Czy busola jest nam jeszcze potrzebna na jachcie? Itaka w 3D MaxSea Time Zero da się na mapę nałożyć prognozę pogody lub nawet planować optymalny kurs z jej uwzględnieniem. Przy podejściu do portu możemy wyświetlić dane ze zdjęcia satelitarnego lub wykonanego z lotu ptaka. Niektóre programy pokażą nam nawet otoczenie jachtu w trzech wymiarach – rzeźbę dna morskiego i terenu na lądzie. Warto zatem naszą tradycyjną nawigację uzupełnić o elektronikę. Zaraz jednak pojawiają się kolejne pytania: –– Czy polegać na chartplotterze na jachcie, czy raczej powinien to być komputer? –– Jeśli komputer, to czy na stałe zamontowany na jachcie, czy raczej przenośny notebook? –– Czy do naszych urządzeń i programów należy używać map rastrowych czy wektorowych? Jaka jest różnica między nimi? –– Jeśli komputer, to jakiego użyć oprogramowania? Czy wszystkie mapy będzie można wykorzystać? –– Jakie urządzenia zewnętrzne mogę podłączyć do mojego systemu nawigacyjnego i jak to zrobić? –– Jak podczas rejsu połączyć się z Internetem, aby odbierać prognozy pogody i pocztę? –– Co to jest AIS i czy na małym jachcie jest mi potrzebny? Na te i wiele innych pytań odpowiem w tej książce poświęconej nawigacji elektronicznej. Znajdziecie w niej informacje na temat map elektronicznych, ich standardów, programów do ich obsługi, informacji elektronicznych, które możemy pobierać z otoczenia jachtu, urządzeń peryferyjnych mogących nas wesprzeć w prowadzeniu bezpiecznej żeglugi. Postaram się pokazać, jak współczesne narzędzia do prowadzenia nawigacji korzystają z internetowych prognoz pogody, a także jak planować marszrutę rejsu na podstawie tych danych. Zaczniemy od zagadnień podstawowych – jaka jest praktyczna różnica między mapami rastrowymi i wektorowymi, jakie cechy powinien mieć idealny system do nawigacji elektronicznej – by pod koniec książki udać się w wirtualny rejs. Popłyńmy na Tortolę i okoliczne wyspy Brytyjskich Wysp Dziewiczych. Nasz rejs po Wyspach Dziewiczych Sea Clear 11 CZĘŚĆ I. PODSTAWY NAWIGACJI ELEKTRONICZNEJ Cyklon Yasi uderza w Australię – prognoza MaxSea TimeZero Proszę, po przeczytaniu tej książki nie wyrzucajcie papierowych map i nie demontujcie waszych pięknych busol. Nic ich naprawdę nie zastąpi. Wystarczy, że wyczerpią się baterie na jachcie, Departament Obrony zadecyduje o wyłączeniu systemu GPS lub coś albo ktoś skutecznie go zakłóci. Wtedy pozostanie tylko wierna busola, uzupełniona o tradycyjną mapę, namiernik i log – jeśli jesteśmy w pobliżu lądu, lub sekstant – jeśli żeglujemy trochę dalej... ny, czyli 24 satelita tego systemu (dziś 31 satelitów). Satelity krążą na wysokości 11 tysięcy mil, w sześciu płaszczyznach, każdy z nich obiega Ziemię co 12 godzin. W każdym momencie w zasięgu „widzialności” powinno znajdować się od pięciu do ośmiu satelitów. Aby znaleźć swoją pozycję na powierzchni Ziemi, odbiornik musi zmierzyć swoją odległość od czterech satelitów (teoretycznie wystarczy od trzech, ten czwarty służy do oceny błędu). Odległość mierzona jest za pomocą pomiaru czasu, jaki upływa od chwili wyemitowania sygnału z satelity do odebrania go przez odbiornik. Po ustaleniu odległości od każdego z widzianych satelitów można wyznaczyć linie pozycyjne – okręgi na powierzchni kuli ziemskiej. Ich przecięcie wyznacza pozycję odbiornika. Najczęściej linie nie przecinają się w jednym miejscu, lecz tworzą wielokąt. W tym momencie mówimy o błędzie ustalenia pozycji. Dokładność pozioma systemu GPS wynosi 21 m z 95-procentowym prawdopodobieństwem. Odpowiada to dokładności 0.01 minuty szerokości geograficznej. Oznacza to, że mimo iż nasz GPS może wyświetlać pozycję z wieloma znakami po przecinku, powinniśmy ją zaokrąglić do setnych części minuty. Jest to tak zwana pełna dokładność GPS. Została ona udostępniona wszystkim użytkownikom 1 maja 2000 roku. Spędzałem wtedy majówkę w Chorwacji. Wpatrywaliśmy się w chartplotter, spodziewając się, że nasza pozycja nagle się zmieni. Niestety nic się nie stało... GPS – co trzeba wiedzieć? Na temat systemu GPS napisano w ostatnich latach wiele książek i artykułów. Wybierzmy te informacje, które są nam potrzebne w praktycznej nawigacji. W roku 1983 Ronald Reagan, po zestrzeleniu przez Związek Radziecki koreańskiego samolotu pasażerskiego, podjął decyzję o udostępnieniu systemu GPS dla użytku cywilnego. W roku 1994 na orbicie znalazł się ostatni planowaSekstant 12 Współrzędne z GPS i parametr HDOP Rozdział 1. Busola czy GPS? Czy busola jest nam jeszcze potrzebna na jachcie? W pobliżu brzegu używany jest różnicowy system GPS (DGPS). Stacje brzegowe tego systemu, znając swoją dokładną pozycję, rozsyłają poprawki uwzględniane przez odbiorniki. Kiedy korzystamy z systemu DGPS, dokładność wzrasta do 2-7 metrów. Bardzo duży wpływ na dokładność pomiaru ma wzajemne usytuowanie satelitów. Możemy się o nim przekonać, wyświetlając paBłędy GPS – Marina Gdynia rametr HDOP (Horizontal Dilution of Precision). Gdy wszystkie satelity są blisko siebie i dokładność wyznaczenia pozycji jest niska, ten parametr jest wysoki. Przyjmuje się, że jego wartość poniżej 3.0 oznacza dobrą dokładność wyznaczenia pozycji. Przy wartościach powyżej 10.0 pozycje należy traktować orientacyjnie. Warto wspomnieć, że obawiając się monopolu Stanów Zjednoczonych, Rosja uruchomiła podobny system GLONASS, a Unia Europejska rozwija system Galileo (w roku 2010 przesunięto jego uruchomienie na rok 2017). O dokładności GPS najlepiej przekonamy się, stojąc w porcie na cumach. Zostawmy system włączony na noc. Rano zobaczymy losowe „zygzaki” wokół naszej pozycji. Większość z nich będzie mieścić się w okręgu o promieniu 20 m. Mogą jednak zdarzyć się pojedyncze „wyskoki” o ponad 100 m. mapie w skali 1:80 000 to już 80 m. Okazuje się, że nienaostrzony ołówek nawigatora może powodować większy błąd niż dokładność GPS. Cóż jednak z tego, że DGPS pokazuje naszą pozycję z dokładnością 2 m, gdy nanosimy ją na mapę sporządzoną na podstawie sondowań z roku 1889 roku! I nie mówimy tu wcale o egzotycznych wyspach na Oceanie Spokojnym, tylko o niektórych rejonach Wielkiego Bełta w Cieśninach Duńskich. W przypadku wschodniej Grenlandii duńskie Ministerstwo Środowiska odpowiedzialne za publikacje map przyznaje, że różnice mogą dochodzić do kilkunastu mil morskich. Spójrzmy na mapę tego samego obszaru dostarczoną przez Jeppesen i Navionics. W rejonie portów obrazy najczęściej się pokrywają, ale w innych obszarach już nie. Dokładność GPS a dokładność mapy Jedno z zagrożeń występujących w epoce nawigacji elektronicznej jest związane z dokładnością mapy. Przyjmuje się, że dokładność mapy to 1 mm w jej skali przy 90-procentowym prawdopodobieństwie. Dla planu portu w skali 1:15 000, 1 mm odpowiada 15 m. Przy Obraz z dwóch map – Szkiery Sztokholmskie 13 Słownik AIS (Automatic Identification System) – System Automatycznej Identyfikacji – system pozwalający na identyfikację, lokalizację i ustalenie parametrów żeglugi statku (kurs, prędkość, port docelowy). Składa się z urządzenia GPS i nadajnika/odbiornika VHF. AIS-SART – Urządzenie radiowe używane w niebezpieczeństwie w celu wezwania pomocy, zawiera odbiornik GPS, wysyła standardowy komunikat AIS. ARPA (Automatic Radar Plotting Aid) – Narzędzie automatycznego kreślenia danych radarowych, komputer wbudowany w radar, prowadzący automatycznie nakres radarowy. Pozwala na jednoczesne śledzenie wielu obiektów (w zależności od rozwiązania – kilku do kilkuset), obliczenie parametrów ich ruchu oraz możliwości kolizji. W zależności od rozwiązania i ustawień może pokazywać dane na ekranie radaru w formie graficznej lub tekstowej. Bathymetric – Dane dotyczące głębokości, pozwalają na przestrzenne odwzorowanie dna morskiego. BSB – Format plików map rastrowych opracowany przez Maptech i NOAA. Standard map rastrowych używany w Ameryce Północnej. BSB4, BSB5 – Odmiany formatu BSB zaszyfrowane przez Maptech. Nie wszystkie programy wspierają te formaty. COG (Course Over Ground) – Kąt drogi nad dnem (KDd). CPA – Minimalna odległość pomiędzy dwoma obiektami. Używana do zapobiegania kolizjom w systemie AIS. DGPS – Różnicowy system GPS DNCs – Cyfrowy format map morskich. Standard NGIA dla map wektorowych. Format alternatywny dla ENC. DSC – Cyfrowe selektywne wywołanie. Urządzenia (stacje radiowe) posiadające funkcję DSC mogą wywoływać inne stacje posiadające funkcje DSC, przekazując automatycznie wezwanie pomocy zawierające dane identyfikujące stację i jej położenie. DTA (Distance To Arrival) – Pozostała odległość do końca drogi. DTW (Distance To the Waypoint) – Odległość do aktywnego punktu. ECDIS (Electronic Chart Display and Information System) – System obrazowania map elektronicznych i informacji nawigacyjnych ECS – System map elektronicznych. Urządzenie zintegrowane (chartplotter) lub komputer wyposażony w mapy elektroniczne. ENCs – Elektroniczny format map nawigacyjnych. Standard NOAA dla map wektorowych. EPIRB (Emergency Position-Indicating Radio Beacon) – Radiopławy awaryjne do lokalizacji katastrof, są obowiązkowym elementem systemu GMDSS dla wszystkich regionów mórz. ETA (Estimated Time Arrival) – Szacowany czas przybycia do celu, przy obecnej prędkości i kursie. Galileo – Europejski system nawigacji satelitarnej w trakcie budowy. GEO/NOS – Standard firmy SoftChart dla map rastrowych. Georeferencing – Proces skalowania, obracania, przypasowywania obrazu tak, aby odpowiadał rzeczywistym współrzędnym (długość i szerokość geograficzna). GLONASS (Globalnaja Nawigacionnaja Sputnikowaja Sistiema) – Rosyjski satelitarny system nawigacyjny obejmujący swoim zasięgiem niemal całą kulę ziemską. GMDSS (Global Maritime Distress and Safety System) – Ogólnoświatowy system bezpieczeństwa i alarmowania. Go To – „Płyń do”. GPS (Global Positioning System) – Globalny System Pozycjonowania – odbiornik odbierający nadawane przez satelity sygnały radiowe pozwalające na ustalenie położenia odbiornika, jego prędkości i kierunku. GPX – Format wymiany danych GPS, takich jak trasy i punkty. GRIB (GRid In Binary) – Dosłownie siatka cyfrowa. Format danych Światowej Organizacji Meteorologicznej, używany w meteorologii, służący do przekazywania informacji historycznych i prognostycznych dotyczących warunków pogodowych. HDOP (Horizontal Dilution of Precision) – Parametr opisujący dokładność odczytu pozycji GPS dla współrzędnych poziomych. IENC – Wektorowe, elektroniczne mapy nawigacji śródlądowej. Używane głównie w Stanach Zjednoczonych. IMO (International Maritime Organization) – Międzynarodowa Organizacja Morska – agencja ONZ zajmująca się sprawami morskimi, w szczególności bezpieczeństwem na morzu, oraz zapobieganiem zanieczyszczeniu środowiska morskiego przez statki. 131 Izochron – Wykres pokazujący miejsca, w jakich może się znaleźć jacht w stałych odstępach czasu. Wykres uzależniony jest od warunków meteorologicznych (siła, kierunek wiatru, wysokość, kierunek fal), prądów, a także wykresu biegunowego jachtu. RNCs – Format map rastrowych publikowanych przez NOAA. MARPA – Radar wyposażony w funkcje MARPA pozwala na śledzenie wybranych obiektów, ustalenie minimalnej odległości do obiektu (CPA) i czasu do wystąpienia tej odległości (TCPA). Służy do zapobiegania kolizjom. S-57 – Międzynarodowy format map wektorowych opracowany przez IHO (Międzynarodową Organizację Hydrograficzną). RNG (RaNGe to Waypoint) – Odległość do punktu. Router – Trasa, zbiór waypointów – punktów trasy, ułożonych w kolejności planowanej żeglugi. MOB (Men Over Board) – „Człowiek za burtą”. SAR (Search and Rescue) – Poszukiwanie i ratunek. W Polsce służbą wypełniającą zadania SAR na morzu jest Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa. NDI (Digital Ocean Charts) – Standard kanadyjskich map rastrowych i wektorowych. Sirius – Komercyjny serwis pogodowy zgodny z urządzeniami Furuno, Northstar, Raymarine, AirGator, Simrad, Lowrance. NMEA (National Marine Electronics Association) – Organizacja działająca w USA, zajmująca się elektroniką morską. Promuje standardy projektowania, produkcji i użytkowania sprzętu elektronicznego w marynarce, np. urządzeń pomiarowych, nawigacyjnych, komunikacyjnych. SOLAS (International Convention for the Safety of Life at Sea) – Międzynarodowa konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu. Została uchwalona 1.11.1974 przez Międzynarodową Konferencję ds. Bezpieczeństwa Życia na Morzu, zwołaną przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO). NMEA 0183 – Ustanowiony przez NMEA protokół komunikacji między morskimi urządzeniami elektronicznymi. Powszechnie stosowany w nawigacji i komunikacji z urządzeniami GPS. Przepustowość 4800 bitów/sekundę. TCPA – Czas do wystąpienia CPA. Używane do śledzenia obiektów i ustalania możliwości kolizji. NMEA 2000 – Nowy standard komunikacji urządzeń nawigacyjnych pozwalający na budowę sieci statkowych. W przeciwieństwie do NMEA 0183 pozwala na używanie wielu nadajników. Ma też większą przepustowość 250 kbitów/sekundę. TTG (Time To Go) – Czas pozostały do aktywnego punktu, przy obecnej prędkości i kursie. NOAA – Agencja federalna USA zajmująca się danymi oceanicznymi i atmosferycznymi, w tym między innymi prognozami pogody, ostrzeżeniami sztormowymi, ostrzeżeniami przed innymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. Track – Ścieżka historyczna, zapis drogi statku. USACE – Agencja federalna USA odpowiedzialna za opracowywanie map wód śródlądowych. Vector – Mapa wektorowa. Mapa obrazowana na podstawie cyfrowych danych zapisanych w bazie. Zawiera definicje punktów, linii, figur, symboli, obszarów i związanych z nimi atrybutów. Polar Diagram – Wykres biegunowy. Diagram pokazujący prędkość jachtu w zależności od kierunku wiatru i jego siły, używany do wyznaczania optymalnej trasy dotarcia do celu w zadanych warunkach. VDR (Voyage Data Recorder) – System rejestracji parametrów żeglugi, wymagany dla statków konwencyjnych, przechowuje dane przez minimum 12 godzin. Radar – Urządzenie służące do wykrywania – za pomocą fal radiowych – obiektów powietrznych, nawodnych oraz lądowych, takich jak samoloty, śmigłowce, rakiety, statki (również chmury oraz obiekty terenowe). Pozwala na określenie kierunku, odległości oraz wielkości obiektu, a w radarach dopplerowskich służy także do pomiarów prędkości wykrywanego obiektu. VTS (Vessel Traffic Service) – System kontroli i nadzoru ruchu statków. Raster – Mapa w formacie rastrowym jest zeskanowanym obrazem mapy papierowej. W postaci punktów (pikseli) obrazuje obiekty znajdujące się na mapie. 132 VIS (Visibility) – Widzialność. Waypoint – Zbiór współrzędnych szerokości i długości geograficznej identyfikujący punkt – używany w nawigacji. XM – Satelitarny serwis radiowy przekazujący prognozy pogody i program radiowy. XTE – CrossTrack Error (błąd odchylenia, odległość poprzeczna od zaplanowanego kursu). Bibliografia Bartlett T., Nawigacja elektroniczna, Almapress, Warszawa 2008. Behind the Nautical Chart, National Survey and Cadastre – Danish Ministry of Environment, Copenhagen 2010. Czajewski J., Nawigacja dla żeglarzy, Almapress, Warszawa 2002. Dąbrowski W.R., Mądry żeglarz po szkodzie. Awarie i wypadki morskie polskich jachtów – nauki z nich płynące, „Przedsięwzięcie Galicja” – Michał Zych, Kraków 2009. Doyle M. i D., Get Onboard with E-Charting. The Complete Reference Guide to Electronic Charting & PC-Based Marine Navigation, Semi-local publications LLC, Bloomington 2009. Mosenthal B., Nauka nawigacji, „Przedsięwzięcie Galicja” – Michał Zych, Kraków 2005. Oznakowanie Morskie, System IALA, Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej, Gdynia 2010. Urbańczyk A., Nawigacja prosta, łatwa i zabawna, Almapress, Warszawa 2007. Wawrach R., Uniwersalny statkowy system automatycznej identyfikacji, Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, Gdynia 2002. Weintrit A., Leksykon anglojęzycznych skrótów stosowanych w nawigacji morskiej, Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, Gdynia 1999. Weintrit A., Słownik skrótów anglojęzycznych używanych przez oficerów pokładowych na morskich statkach handlowych, Fundacja Rozwoju Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, Gdynia 1999. Wróbel F., Nawigacja morska, zadania z objaśnieniami, Trademar, Gdynia 2006. Wróbel F., Vademecum nawigatora, Trademar, Gdynia 2009. Znaki, skróty. Terminologia stosowana na mapach wydawanych przez BMW, Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej, Gdynia 2010. 133
