Pobierz PDF

Ściąga eksperta
Co sprawia, że "Lalka" Prusa to tekst literacki?
co decyduje o tym, że niektóre teksty językowe mają charakter literacki? jaka jest różnica między zwykłym, codziennym
komunikatem językowym a tekstem literackim? literatura funkcjonuje dzięki językowi, w języku i poprzez język; to on jest jej
tworzywem; tekst literacki od zwykłego komunikatu odróżnia tzw. uporządkowanie naddane; są to wszystkie elementy językowe
sprawiające, że tekst ma niezwykły charakter, różny od języka codziennej komunikacji; wpływa na to niecodzienne słownictwo,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/9
Ściąga eksperta
metaforyka, symbolika i alegoryczność oraz zapis i organizacja rytmiczna wypowiedzi; jeżeli uznasz, że jakaś wypowiedź językowa jest
zorganizowana ponad wymaganą codzienną praktykę komunikacyjną, masz prawdopodobnie do czynienia z tekstem o charakterze
literackim
schemat komunikacji językowej: warunkiem koniecznym zaistnienia procesu komunikacji językowej jest fakt, że ktoś do kogoś o
czymś mówi; tego, kto mówi lub pisze nazywamy nadawcą wypowiedzi, tego, kto słucha lub czyta nazywamy odbiorcą; tekst językowy
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/9
Ściąga eksperta
nazywany jest często komunikatem; to uproszczona wersja schematu komunikacji językowej; w zależności od tego, który z elementów
tego schematu pełni nadrzędną funkcję, rozróżniamy funkcje wypowiedzi językowej
jeżeli wypowiedź językowa (komunikat) jest nakierowana na jej nadawcę, mówimy wtedy o funkcji ekspresywnej wypowiedzi; nadawca, jego stan emocjonalny, myśli i uczucia są wtedy najważniejsze dla tego rodzaju komunikatów; jeśli komunikat jest
nakierowany na odbiorcę, mamy wtedy do czynienia z funkcją impresywną wypowiedzi ustnej bądź pisemnej; istnieje również
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/9
Ściąga eksperta
taki wariant, że najważniejszy staje się sam komunikat; mówimy wtedy, że tekst jest nakierowany na samego siebie; zwraca
uwagę swoją budową, specyficznym ukształtowaniem językowym; mówi się wtedy o funkcji poetyckiej tekstu; istnieją takie przypadki,
kiedy w tym schemacie komunikacyjnym występują dwie, a nawet trzy funkcje równocześnie
umiejętność rozpoznawania i nazywania funkcji językowych pomaga w rozróżnianiu intencji wypowiedzi; każdy tekst powstaje z
jakiegoś powodu, czyli mówiąc inaczej, ktoś kto go wygłasza lub pisze ma jakiś założony cel; ten cel nazywamy intencją
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/9
Ściąga eksperta
wypowiedzi; intencją może być poinformowanie kogoś o czymś, zrezygnujemy wtedy z funkcji poetyckiej tekstu, bowiem
byłaby to tylko zbędna komplikacja; komunikat musi być wtedy jasny i zrozumiały; taki charakter mają teksty o charakterze
naukowym lub popularnonaukowym (z tego rodzaju komunikatem możesz się spotkać w części pierwszej egzaminu maturalnego z
języka polskiego); jeżeli najważniejszy w procesie komunikacyjnym jest odbiorca, to intencją wypowiedzi może być np.: rozkaz
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/9
Ściąga eksperta
(zrób coś), prośba, instrukcja itd.; mówię coś do kogoś, aby spowodować jego określoną reakcję; istnieją również teksty literackie,
które są zgodne z tym schematem; takim przykładem może być liryka apelatywna, liryka zwrotu do adresata; najważniejsze dla
tego typu utworów lirycznych jest właśnie ty liryczne; jeżeli znaczenie podstawowe, prymarne ma w procesie komunikacyjnym
nadawca i funkcja ekspresywna, to tekst zyskuje wtedy walor autoprezentacji podmiotu mówiącego; informuje, że jest szczęśliwy,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/9
Ściąga eksperta
smutny, rozgoryczony, zawiedziony itd.; jest to przypadek typowy dla liryki bezpośredniej, bardzo popularnej np. w czasie
romantyzmu; kiedy najistotniejszy jest sam komunikat, jego dziwne uporządkowanie językowe, dominuje funkcja poetycka; są to
przykłady charakterystyczne dla liryki pośredniej, inaczej zwaną opisową; podmiot wypowiedzi jest wtedy jakby schowany za
światem, który prezentuje; jednak językowy sposób prezentacji tego świata też świadczy o nastawieniu osoby mówiącej do
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/9
Ściąga eksperta
rzeczywistości
każda wypowiedź literacka ma charakter językowy i rządzą nią prawa języka; powstaje w ten sposób językowy obraz świata; każda wypowiedź ma jakiś cel, zgodny z intencją osoby wypowiadającej się; rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w
schemacie komunikacyjnym: ekspresywną, poetycką i impresywną; interpretując utwór literacki, w szczególności utwór poetycki,
trzeba sobie odpowiedzieć na cztery podstawowe pytania: kto mówi? do kogo i w jakim celu się zwraca? o czym mówi? w jaki
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 8/9
Ściąga eksperta
sposób (językowy) dokonuje się to mówienie? jaka jest funkcja właśnie takiego uporządkowania językowego?
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 9/9